장음표시 사용
271쪽
exercitatis, et isti cum veteranis, commisceri nequeunt: nec idem Praeceptor omnibus illis satisfacere; nec una tantummodo vico percurri Didactica potest. Plures ergo et classes, et classium Ephori, hic requiruntur; ut et Stata tempora aperiundi clasS . et ex una in aliam sputa ex inseriori in superiorem) transferendi classiarios. Quod itaque classium institutionem attinet: tot instituendas arbitror; quot sunt generales diseendorum pericopaΘ Seu gradus; quindenas scilicet. Sic ut quaelibet classis cuilibet respondeat Gradui, tam materia, quam appellatione, et Serie: neo adsequentem classem quis admittatur, qui non omnia praecedontis pensis ac Lectiones exacto colluerit'. De quanam vero materia tractent singuli Gradus, denominandaeque Sint claSSes: e Sequemtibus septem Aphorismis mox patebit. Quod vero Praeceptorum ClasSigorum concernit numerum: quo plures conduci et ali potuerunt, eo discipulis prospicietur melius. Caeteris scilicet paribus: hoc enim, si omnes ac singuli eodem modo docere alios sint apti, prompti, ne seduli: nec alter alterum impediat. Puto autem, in quotcunque discentium confluxu quatuor Collegas dogentes suffecturos: modo operae inter ipsos recte distribuantur. Et quia ad evitandum docentium discentiumque na eam, quae ex identitate lectionum subnasci sacile possit, stilisque de causis Varietatem materiarum Didacticarum admittere decrevi; sie ut in Pietate, Eruditione ac Civili prudentia simul ac semel, gradatim tamen et distincte, imbuantur discipuli: in istum modum urger, possent operae Didaeticae. Primus Praeceptor doceat Signaturiam e Realibus mane, a meridie ieetionem Scriptionemque Linguae vernaculae; cum initiali Pietatis ac Morum demenso, quod huic classi dicabitur. Cumque haee Pensa stato tempore absolverit- tradat Discipulo proximo Collegae, in ulterioribus Pietatis: Uuditionis Morumque demensis erudiendos: ipse vero cum novis Discipulis, tunc ad Scholam mittendis, idem Demensum per omnia pensa et Lectiones redordiatur: deducendo eos per eandem viam ad superiorum Demensorum subsellia; iterumque suscipiendo Novitios alios. Alter Praeceptor hos ipsos in structura Rerum et linguae Vernaculae artificiis, juxta secundum et quintum eruditionis Gradum: inque alio Pietatis ac Prudentiae Demenso aequali temporis spatio erudiat; eruditosque tertio Collegae exhibeat, in sublimioribus Gradibus insormandos: a primo vero Collega alios, horum in locum eadem vice recipiat. Ita autem
272쪽
auo hic ossicio defungatur: ut praecedentis classis Demensum directe et indirecte, aperto et tecte, in retice et praelige, e re nata saepicule repetat: ne sorte quod antecedentium obliviscantur; aut hisco succedentibus applicare: sicque in praesentes conferre usus, negligant discipuli. Tertius collega exhibitos sibi Discipulos in Energiis Rorum et Polyglottia erudita, por idem tempus exerceat: inque his exercitatos supremo Collegae offerat: aliosque e classe inferiori admittat, eodem modo tragiandos proinde ut caetori illi suos tractarunt. Ε Pietatis exercitiis adhibeat Lectionem capitis e Bibliis, ejusque explicationem theoreticam, et applicationem practicam: o Moralibus, Historias vel Discursus Ethicos, Oeconomicos, Politicos seleetiores. Quartus Collega sibi oblatos in postremis tribus Eruditionis Gradibus, Conceptualibus scilicet, matutino ac pomeridiano tempore informet: informationisque parochas ita sortiatur: ut pari iterum intervallo de urant, quo caeterorum: et sic stato quoquo tempore alios Auditores a proximo collega receptare possit. Qui ultimam hanc classem superabunt, vel rudo ornati e schola dimittantur, vel si e re ipsorum videatur, diutius adhuc in theatro Oratorio, Disputatorio, Consultatorio exerceantur; et ad obeunda olim omnis generis ossieta genio et ingenio ipsorum idonea, praeparentur. Quod idem illo summus collega, non neglectis tamen caeteris recens sibi concreditis Auditoribus, una dirigere poterit. Non enim ita multum ipsi creabitur molestiae ab his tam bene praeexercitatis Candidatis.
ἡImo consultum hic foret; quintum insuper Rectoris volΕphori titulo coeteris praeficere Collegam: qui laequenter singulas classes perambulet: docentium discentiumque operas inspectet; et Disciplinae, Panegyrum extraordinariarum, Candidatorumque aquarto Collega ut jam dictum) expeditorum; diutiusqus paululum in Prudentia civili, maxime vero in obeundi olim officii peritia.
isDispescantur ergo tirones per suas classes. Mane tractentur Signaturae, Structurae. Energiae Rerum, Conceptualesque Gradus a Meridie, quae ad Linguas et Mores faciunt: Pietatis omni tempore habeatur ratio. Cum per horae quadrantem, vel circiter, unius
273쪽
classis commilitones Praeceptor docuerit; pergat ad aliam; inda iterum ad aliam: usque dum classes omnes pertransierit: semperque relinquat post se in singulis classibus aliquid, se quantumvis absente, agendum. Et alloquendis quavis lectione discipulis Facilitandisque lectionum impressionibus
Pietatis Implantandae tres pono Gradus Avocationem ab amoro Mundi, Resignationem amoris proprii, Et Exercitationem in amore Dei.
Amor Mundi sub so continet Voluptates, opes et Honores: Amor proprius Sapientiam, Potentiam et Vitam Amor Dot Fidem Spem et Obedientiam. S. 26) Aph. V. Illa igitur sugere, ista vilipendere. haec magnifacere Mox ab Insormationis initio adsuefaciendi sunt Discipuli: Inquo Ista Praxi observatis tamen praxeos gradibus. Non solum per omnem Insormationis. sed et totius Vitae consequentiam studioso detinendi. S. 29 Aph. VI. Eruditioni assequendae ter trinos constituo Gradus tres pro Rebus cognoscendis, tres pro Vocibus formandis; tres pro Conceptibus dirigendis.
Rerum in eortas classes distribuendarum Doceo nosse Signaturas, structuras, et Energias
Ut sciant tirones; quid Res sint 3 quid habeant8 quid lactant Z
Vocum vernaculo prius de Rebus pronunciandarum. Doceo sormare Figuras. Construetionem in integram Linguam. Linguaequo constructae Usum ad polyglottiam, Ut sciant Discipuli animi sui sonsa cum absentibus communicare: ac vicissim cogitata absentium Diuitiaco by Cooste
274쪽
participaro: et quicquid uspiam humanae aedivinae sapientias latet, ex antiquis et neotericis Scriptoribus eruere. Aph. IX. Conceptuum, Rebus scito applicandorum. Doceo dirigere Processus Inventivos, Iudicativos et ordinativos, Ut sciant Auditores Ignotas Rerum Existentias evestigare, Dubias earundem Sententias determinarΘ, cons OS-que ipsarum Respectus ordinare. Αph. X.
Primo itaque quod dixi) Εruditionis Gradu explico Rerum SIGNATURAM.
Qua Res cognoscendas, Sonsibus oblatRS, Materna Lingua nomino,
Singularum exteriorem habitudinem, tam totalem, quam particularem triplicibus Accidentibus describo. Et unam quamlibet differentiali aliquo Charactere, uno vel pluribus, distincto apprehendere doceo.
Naturalia in vivo Naturae libro. tificalia in Operariis Artifidium Osficinis Utraque insuperin repraesentatiliis Scholarum Repositoriis Vivida aut sculpta saetuosa tamen)Aut minimum picta, commonStro. Divinas vero Res, quantum earum scire expedit, e Sacra
Scriptura adduco et dilucido. Aph. XII.
Denique Signaturam unius rei cum altera consero. Ostendoque, quae Res totaliter sere, vel secundum certos reSpectus, plus minusve; vel etiam nullatenus Signaturis conVeniant, Ut ita extorior illarum conformitas vel difformitas distinctius innotescat Firmiusque animo inhaereat Aditusquo struatur ad rimandam earundem aeque consormem vel dissormem Structuram.
Aph. XIH. Secundo Gradu explico Rerum Structuram Et primum quidem Analytice
275쪽
Rem quamlibet, o Signatura exteriori cognitam In Partes Integrales Et Naturalia insuper in Partes Essentiales, Et Accidentari , Resolvendo: Ut ubi cohaesionis mechanicas artificium; hic Mixtionis elementaris proportio Ipsarum simul Signaturarum exteriorum sons ob oculos
Ratioque reddi possit Corporaturae, Durabilitatis et Etativitatis, in singulis Rebus.
D6hinc Synthetice. Ad oculum quasi ostendendo Quomodo et Natura, et Ars et DEUS ipsemet, Res quisque nimirum suasὶ producat. Intentive, persective et desectivo Ut imitari, persicere, ac transformare quilibet addiscat. Quicquid licitum utile. et neccessarium fuerit.
Tandem et Syncritico Comparando Rerum eum Rebus Structuras: Monstrandoque, quae Res Principiis activis et passivis, quae Partibus organicis, quae Structura integra, plus minus, nullatenusve concordent. Ut sic interior earum similitudo vel dissimilitudo pateScat, Viaque ad indagandas exinde Energias similes aut dissimiles recludatur.
Tortio gradu explico Rerum ΕΝΕROIAM. Primum generaliter doceo: Ε Signatura et Structura sic evestigatis, simulque sumptis Singularum Rerum Et naturalium quidem, prout a tali vel talis Spiritu animatae)
Artisicialium, prout ab Artifico sic vel sic usurpata Divinarum, prout ab Homine aliter atque aliter sibi applicatae fuerint Diuitiaco by Cooste
276쪽
Vires: et a viribus excitatos Motus, et a Motibus productos essectus Ipsosque adeo Usus Maerocosmicos venari
Aph. XVH. Dehinc specialiter expono Quas Energias eaedam Rea Speciatim conferant antitypo suo Homini omnium Dominatori, Domitori ac Moderatori Et quomodo ipsi conducant ad Victum et Sanitatem Ad Amietum et Habitationem, Ad obloctationom et Insormationem.
Tandem Specialissimo repraesento Quomodo unus iste Homo cunctarum Rerum Macroeωsmicarum Mergias in se contineat Et ad quamvis earum intelligendam aemulandam ae Transformandam
Variis lacultatibus instructus Adeoque Vero Hierocosmus, et Macrocosmi istius simo Creatoris ipsiusὶ imago sit. Aph. XIX.
Quanto Gradu trado vocum Vernacularum Figurationem, figuratarumque Pronunciationem Insormando discipulos, quomodo primum Lineolas, equibus Literae formantur Hinc Literas singulas e lineolis istis constatas, Tandem et syllabius o literis pluribus collectas Formare, formatas illigo pronunciare, pronunciat quein lib0llis diversorum typorum hinc inde ingerere debeant Facta ubivis a simplicioribus laestioribusquo Lineis Literis ac Syllabis per Compositiores ad Compositissimas
Aph. XX. Exercitatis in syllabisatione ad extemporaneam usque promptitudinem Discipulis. Integras nunc Dictiones Observata eadem simplicitatis facilitatisque gradatione Pingendas Pronungiandasque proppono
277쪽
Tamque diu huic exercitio immoror, dum quamvis vocem expedite scribant ae legant Non ex antitypo tantum exemplariter, sed et remoto exemplari memoriter
Et quia Numori Arithmetici subeunt vicem Vocum
Itaque et illos ipsos pingere, pictosque offerre, non solum singulos, sed in et seriem quandum redactos squod vulgo Numerare Vocant) eadem opera addoceo.
Quinto Gradu doceo Vocum vernacularum seorsim Sigcognitarum, Constructionem in integram Linguam Sermone ac Scriptione adornare. Idque materialiter, formaliter et contexualiter.
Idque materialiter, sormaliter contexualiter.
Ita, inquam, Comenius incedit. Quod cum aliis de causis, tum ideo monere volui; ut si sorte ipsius Didacti ea, seu Linguarum Methodus tardius, quam istud meum Elucidarium, in lucem prodiret; scias tu: quod ille nisi sorte isthoe sesquiennio, dum a socialibus ipsius operis absum ideas suas aliter disposuorit) tibi dehinc oblaturus sit. Ego vero, quia Discipulos habiturus sum loquor ex mea hypothesi) in Realibus, et minime in Rerum omnium Nomenclatura praeexercitatos, et isthaeo Exorcitia Glottica non in latino quod D. Comenius sacere intendet), sed in vernacula Lingua peragi ab initio volo: unicum duntaxat adhibeo textum:
Rerum hactenus edoctas Signaturas, Structuras, et Energias continentem: sed qui sub ista tamen unitate omnimoda Sermonis characterem gradatim exprimit. Et unicum lexi con sed bipartitum et Grammatice insuper dispositum, in cujus priori parte solae recensentur Radiees: in posteriori, e quavis istarum plures alias Voges derivari componique docentur. Et unicam Grammaticam, sed quae cuilibet sermonis stylo satisfaciat. Ita eundem uterque eatenus intendimus scopum; diversis paululum viis eo tendentes. Quocirca et in sexto Eruditionis Gradu, ubi de usu horum meorum ad Latinae Linguae addiscentiam cui linguae Comenius, ut dixi, sua potissimum applicat), tractaturu8 sum; in multis Diuitiaco by Cooste
278쪽
remittam te, Lector, ad haec Comeniana instrumenta, jam squod scio, consecta: ne idem bis seribi opus sit. Redeo ad Aphorismi Textum. Dicat hic aliquis: annon Grammatica ordienda linguarum Didactica, huicque demum succenturiandum Lecoon p
Habet autem sese Lexicon, ad loquendum; ut reptatio, ad ambulandum: Grammatica ut itio; Contextus ut cursio: Qua occasione simul ad quaestionem illorum. qui ambigant, utrum Voces ductu Rerum aut ductu Grammaticae discendae sint; incidenter respondere lubet per distinctionem. Voces addiscuntur; ut vel Res quarum sunt Notiones) iis nominemus: vel ut eas voces puta) in scitum aliquem contextum coordinemus. Prioris addiscentiae Norma sunt Res posterioris Lexigon et Grammatica. Illa igitur addiscentia fiori debet Rerum ductu; haec Lexici et Grammaticae. Illa hane praecedit; simpliciquo Rerum Nomenclatura est contenta: haec illam sequitur, et artificium multiplex desiderat: ambae tandem in Textum parallelum, e Rebus ac Vopibus merumtamen ductu conssatum desinunt; et amico conspirant. Eapropter inter caeteras causas, Realis Eruditionis Gradus praemissimus Verbalibus: ut tirones, omnium Rerum appellationibus ibi praeimbuti, tanto aptiores huc Recedant. Aus dies e miae ho ut K. die Zuat immuny a ιι er dida hetaehen Rieh-
Ibi voces singulos in Congeneres classes coacervando. Istiue singulas Classes ad Structuram Legitimam eXa- solando, Hic Materiam sic exasciatam in unum quasi Aedificium redigendo et erigendo.
Materiali Constructioni destino Lexicon Exemplare: In quo primum Radices omnes ac singulas sive sint Flexibiles. sivo Inflexibiles, sive etiam Particulae adjectitiae, utrisque illis praeponi postponi ad interponi solitae)Recenseo parisyllabico Sic ut ubivis Monosyllabae praecedant, sequantur B, syllabae, extremum occupent Trisyllabae, si quas
adsunt. Quaequo eandem Flexionis agnoscant ideam, simul ad unam stent omnes. Diuitiaco by Cooste
279쪽
Iuxta tamen Terminationum, Generum, aliorumque R Speetam diversimodam praerogativam
Dehine Regulas aliquot trado, Quomodo e Primitivis et simplicibus illis Thematibus
Innumerae aliae Voces Ad exaequandam Rerum Conceptuumque seriem Harmonico Derivari ac componi; Et quaenam taliter derivatae ac compositae Voges, ad quas Radicum illarum classes analogas o suturo flexionis usu, reserri debeant.
Formali constructioni adsigno Directorium Grammaticale Quo classium istarum Lexicarum singulos ordines Eademque opera vocum Flexibilium, Inflexibilium et Adjectiarum Discrimina, et omnimoda Accidentia Broviculis Regulis concrete explico ostenso, qualiter singulos classes flexibiles taliter quidem Nomina, aliter Verba, aliter ex utrisque quae in hac illa ista classe exstent inflecti; Et quomodo sic instexarum Vocum unam alteri copulari in Phrasin; Et e Phrasibus porro Sententias, Et Ex his periodos. Et ex illis Perigopas breviores Pro sequentis Textus sagitiori captu oporteat.
Contextuali Constructioni nuncupo Textum Historialem.
. Per te ergo jam intelligis, mi lector: quod ex hoe Rerum Vocumque connubio resultaturus sit ejusmodi Textus, qui Rerum omnium naturas, Structuris, Signaturis et Energiis, sese manifestantes faut potius jam manifestat in adeoque naturae, Artis, Desque opera quotquot nobis innotuere; solido, nervose breviterque exprimat. Non exclusis interim particularibus styli Exercitiis tum liberis, tum ad ductum istorum generalium sui sic dicam Pensorum, privata discipulorum solertia instituendis. Quod autem hoc lo O structuras praeserre signaturis cogito, ideo fit: quia Res Recensebo hic synthetice et causaliter: id est quomodo suis Autoribus factae sunt et adhue fiunt. Quo intuitu Structura tam
Materiae, quam Formae ratione, prius occurrit; quam vel Exterior Diuitiaco by Cooste
280쪽
Signatura, vel interior Energia. Eae Raebae namque e Structura, tametsi diversimode, resultant; et ex ea demum eruendae sunt.
Quo universas totius Linguae Voces radiealos ae radi
Cunctoque Flexionis, Transnominationis et connexionis earundem artificia. Unius perpetui Discursus seu Historiae forma sic exhibeo in omnia simul R6alia Pensa ab Insormationis initio Sparsim hucusque proposita, junctim nunera scita Rerum cujusvis classis, cum Vocibus sibi do. bitis, coordinatione, omnimodoque Sermonis charactere exprimat ac repetat: Habita ubivis Sententiarum, Periodorum, et styli ipsius gradatione, proportione et delectu Meurato Sic ut Prima Textus Pars constet sententiis et Periodis brevioribus, styloque humili ae proprio, altera his omnibus mediocribus, tertia illis prolixioribus, hoc sublimiori ac florido.
Sexto Gradu doceo Linguae Vernaculae usum ad Poly
Ostendendo, quomodo materna cujusvis Nationis Lingua Quae go etiam invitis nobis, si qua perigrina addiscenda est. magistram et legislaturem obtrudere solet Dux et norma esse possit ac debeat omnium peregrinarum Ad submovendas earundem inter sese aemulationes Persiciendarum, cumque Rebus et conceptibus omnigenis exaequandarum et compendiario addiscendarum Et quam proclive nunc sit, praecognitis Vernaeule
quibusvis Linguarum artificiis sputa, quid sit Radix, Vox, Derivata, Composita, quid Terminatio,