Monumenta Germaniae paedagogica

231쪽

sio usque placet eminentissimo eardinali Opus commendar meum: mihi antem Patroni mei, quem mihi e nostris exestavit Deus, a quiescere liberalitato certum, et commendabo mei loco Fundanium ejusque Panhistoricum opus, speroqua sic illi optime provisum iri. Sed in praesens, ut ei jam inopia laboranti succurratur, ne esse est. Qnod si Patronus fecerit, dabo operam, ut hie a part m a sumptus minuatur, paucioribus assumptis, nec illis sumptuosis; praesertim mno primo, ubi in digerendis e ceptibus meis soli propemodum mihi desudandum eriti

S. P. Praeclarissime D. Jungi. in quo Te sub discessu a Suecia de negotiorum ibidem successu quantum ad studii Tui

Philosophici promotionem edocui, quid Vobis fiat, nihil amplius

innotuit, neque id a Vobis vel aliunde exquirere occasio suae Nunc ut aliquid de invicem cognoscamus, opera risum est uti praesentium latoris, qui a nobis, per vos, ad sua rediturus, Te coram salutare et alioqui non magis mihi ea re gratificaturus quam suomet obsecundaturus genio proponit. Est is verioris philosophiae sinnaturalibus praesertim) sagax indagator, cuius in ea re felix euriositas publico jam editis in lucem libris notegeore coepit, inale

que majora expectamus, D. Johannes Sophronius Κogis a Praehyen. Νominasse sat est, umbram hominis habes: ipsum videre si volos. andi. Audies eadem opera, si voles, de me etiam studiorumque meorum statu, ita enim scriptionis lacere potero compendium. Commendo Tibi hunc, non tantum ut ataeum nostrum, sed ut virum bonum ex asse, cui nihil nisi rectum et simplex cordi est.

Satis dixi: quia omnia dixi. quod ad commendandum Tibi tali hune

talem sumetunt. Salveat ex me Clariss. D. Tassius: cuius aeque ut Tuae res, aut Spes, quo sint statu, cognoscere aveo. Mihi adhue cum verborum corticibus lueta ecti, eaque ultra quam crebiaram et diuturna et molesta. In refingenda et perstetenda Janua

LL. et a junctis libellis suasu et rogatu multorum) occupor hucusque. O quam vellem Aoro ιππι hac pertaediosa meliorum desiderio realium) deiungi semeli Deus me juveti Vobisque simul,

232쪽

qui foveriores tolitis Musas, latices Iargiri successus. Valete meumque hunc set si vultis communem posthuc amigum commendatum habete amori et eandori Vestro. Albingae Borussorum

Excellentiss. D. Tuae Observantiss. J. Comenius. lal. mohingar an xurima n. Excerpt.

v. . . Sunt mihi sane in amoribus, qui eruditos viros subinde hortantur ad edendos libros, quos non nonum tantum in annum aliquando premunt, sed et in aevum, et tandem etiam opprimunt

supprimuntque, simul famam, simul publicam utilitatem negligentes. In Anglia hodie aliquis vivit, quo nρmo est industritor quae vox quibusdam non est spreta in opere tam laudabili. Igitur digito idem monstratus a Stresone in Technologia Theologica: qui viri se non satis demirari posse seribit eo in genere indefessum studium, ut extorqueat autoribus libros, quorum multi in lucem non veni sent, nisi ejus obstetricio auxilio in lucem protracti suissent. Is est Samuel Haruiebius. ε 22. comentus an Ludinisi Da seir. Excerpt. Elbing, 1. Dec. 1644.

Quod de duobus illis. recens ad laborum societatem adscitis seripsi: alter illorum M. Joh. Ravius est eloquentiae in equestri Academia Sorana Danias prosessor, vir elegantissimi ingenii, judicii politi, eruditionis variae. authorum enim, quos bonos Vorunt Latinorum et Graecorum, vix quiequium ei ignotum). Annum nune aetatis agit 32 . 12 tamen annorum professor publicus. Qui jam tum ante annos 1M edito in publieum scripto, Januae Ling Arum inventionem mire eommsndabat operamquo promittebat. Quem ego rursum publice alisquutus, ad audendum pulehrum aliquid ineruditorum theatro exhortatus sum sexstat istud in modromo pangophiae Londini edito, pag 145. . Ex eo tempore silentium inter nos fuit, quia ille in ordia Rostochium. et inde in Daniam

233쪽

Vogatus, me, ubi essem, ignorabat, et ego illum imo obiisse fama fuit : anno demum superiore ille ad me epistolam dat cujus hic Ographum, Sub No. 73 in eoque do eloquentiae studiis meliussormandis eleganter disserit, operamque suam non obscure offert.

Tand0m disturbata bello praesenti Academia ille, Occasione usus ad me huc trajicit mecumque ab Aprili jam moratur. Non quidem apud me Semper, sed apud nobilem. cujus filios duos apud soconvictores habuit biennio. Unde mecum literas permutando consiliis operas meas juvat, quarum epistolarum en hic adjungo. No. 8). unde stili ingeniique elegantia notari possit. Huno postquam de Tuo erga haec studia constanter fovenda animo dubitandi occasio festin commendabam hic loci, ut proprius squam in DaniM haberem. eoque ventum est, ut Dantiscant vocationem illi offerant. Sed quia nos esse conjunctos aliquantisper saltem Opis tentavi efficere, et spes facta est. illum apud me per annum iri

relictum. Sed hic apud praedictum nobilem invitus hucusque detinetur. Seribo autem ut properet. Alter, Georgius Ritachelius Ravii Sorae per biennium convicton heri jam venit Regiomonto,

quem, ut ante scripsi. 200 imperialium praemio annuo evocari. si extra aedes vivendum illi fuerit, si mecum, centum. Reeepi autem eum ad me, ut mihi sit perpetuo ad manum. l23. Stadi DanZlsi an Rave.

234쪽

Minora vero illa Scholastica quae tamen et ipsa pars magnae consultationis, de rerum emendatione, erunt sub pampaediae titulo comprehensa) in lucem ire potorunt, quamprimum erunt absoluta, quae per nomen Patroni dedicare illi regno, cui ille vult, stat sententia. Loque fortassis jam cras Patrono, ut Holmensis typographus de comparanda mature papyro moneatur, scribam. Nondum quidem persecta sunt omnia, nedum ad prelum parata, eo tamen res deducta est gratia Dei, ut ultima admota lima ordine jam d8scribi, typographoque operas ordienti diligentia nostra satis praeiri posse confidam. Praesertim cum mihi Deus ad haec inferiora juventutis formationem spectantia) fidum συνεργον, Cyprianum Κinnerum, Med. D talium ultro appetentem, talibus praeexercitatum talibus sese jam consecrantem, insperato excitaverit. Eo igitur usque Tu jam propositi nostri conscius, venerande in Domino Frater Rrdentius nos sanctis suspiriis commendandi Deo causam habebis. Id. quod conseius ego misellus tenuitatis meae ad haec tanta nisi Deus consueto moro per imbecillia exercere dignatus fuerit robur suum, illuminandique tenebras nostras de tenebris dare exitumὶ humillime a Te, cui haec tio jam patebunt, requiro. Facio finem. Reliqua Oxpediat Utachelius expleatque desiderium rium, si particularia quaedam de statu meo, laboribus, successu, obstaculis etiam, in quibus adhue haeremus, voles: item de collaboratoribus quos quaesivi, nunc sero suadente id etiam Patrono) circumspρω tare desu praesertim Kosaco, Rario, Fundanio. Unum mihi associabo Κinnerum ad pertexenda Didaetica, de reliquis post Diqiii od by Cooste

235쪽

videbitur. Roddat et suae in Angliam prosectionis rationem. Quem de reliquo favori Tuo commendo, utque domum Ham et do Goorianam salutare digneris, oro, Vale.

Dabam Elb. Via Junii 1645. Tuus in Christo

Nondum quidem haec etiam elaborata sunt, nedum ad prelum parata omnia. Eo tamen res duducta, ut Sperare possim, post impetratam aliquot mensium quietom operas typographicas inchoari posse, praesertim eum mihi Deus ex insperato collabo. ratorem fidum in his Oxcitaverit, Cyprianum Mnnerum, Med. D. Silarium. qui tantae rei desiderio ad me nuper excurrit coramque contemplatus Rpparatum operam suam ardenter obtulit. Admisi virum ad laborum societatem, promissis in annum 400 importalibus. Tantae enim alacritatis est circa haec, ut viridior mihi nondum

obvenerit: Deumque laudo. qui mihi hunc tandem ad ista tam excitati miritus virum adjungat, ut eo citius screto confido intra anni spatiumὶ his inserioribus defungit ad sublimiora illa potentius agenda toto animo transire si nos vivere volet Deusin queamu8. Epistolas illius primae et nuperae ultimae post discessum a me apographa hic habe. sub No. 6 et 7, ut viri gustum habeas. Rodiit illo domum Brigam Silesiae). rediturus tamen la puerperi0 uxoris. circa Julii Calendas ad me sive hue, sive quo jussero.

Etiam cum familia ae transferre paratus est, ubiubi assignatus fuerit locus. Suasi autem, ut relinqueret familiam Vratistaviae quia Bregae obsidio metuitur , ipseque ad me redire sestinaret aut etiam tradigere ad Vos, si praecessero. Sed quia mihi jam manendum, ad me ut redeat, seribam, quo Didactica illa urgeamus qua datur, fragmenta etiam horarum aliis negotiis sumptarum huc conferendo. Si Patrono stat sententia, ut Didactica nostra in Vestro regno primum lucem videat, moneri poterit typographus Ηeinrich Κπser, ut ad futurum ver parata habeat omnia: papyrum praesertim, ex Belgio sui ex illo audisse memini) afferri solitam citius inchoari posse non video, postquam eo usquct retardati

sumus et retardamur adhuc. Disiligod by Cooste

238쪽

Abgiar. in der Jan. L. I. A. Com. Nomenclatum etc. Hamburgi 1673.

Praefatio. Ad diseipulos glassis tertiae paedagogei Bremensis. Posteaquam, discipuli charissimi, magnorum virorum consilio et Suam, aurea et nunquam Satis Iaudata J. A. Comenii Latinitatis janua in hanc vestram classem introdueta est; mihi vero ante triennium ferme hanc vobis explicandi et proponendi provincia demandata: merito solicitus sui, quo pro vestri ingenii ratione, ita

eandem proponerem, ne aut in munere meo regis obeundo aut

bona de vobis concepta spe quidquam deficeret: at labor hic vester feliciter faciliorqu0 mecederet. Ad id obtinendum desiderari potissimum videbatur NOMENCLATOR hujus Januae, qui instar clavis

eandem reseraret. Quem proinde hoc conatu vobis tradimus, ut eo, quo diximus, officio fungatur; ipsaque janua si e selicius monstret. quomodo unumquodque vocabulum, sive nomen illud sit, sive verbum, Sive alia orationis pars cum altera, in suae eonvenientiae et rectionis ordine scito et eleganter disponatur, indeque fructus ac usus hujus lectionis duplex. alter ex recitatione nudi nomenclatoris, alter ex ipso textu ejusque recitatione ad vos redundet. Fuere quidem nonnulli, qui et hoc negocium in rei literariae emolumentum ac commodum, pede haud infelici ante nos aggressi

sunt, at hi ipsi multis titulis imperseetum illud in publicum edidero: dum illa, quae quam maxime ad hujus vel illius roi proprii vocabuli

designationem sacere videntur, omisere. Huic vero malo remedium attulimus, cum lacilo sit inventis aliquid addere, verum tamen non gine multarum dierum molestia. aliorumque negociorum dispendio; et nomenclaturam ita plene concinnavimus, ut nullum vocabulum sit omissum. Hac itaque rationo et ruditati vestrae methodice eonsulere, et fidelis inlamationis, sive exornandae Spartae nostraed0cumentum, unicuique ante Oculos ponere voluimus. Nemo igitur Sanae mentis laborem hune nostrum Divolo et sinistro accipiat,

seve dente maligno arrodat: potius hujus praeclari authoris usum duplicem pro ingenii sui modulo ac aetate, cum aliis probandis authoribus conserat, si ad summum Latinitatis fastigium pervenire sedulo desideret. Tibi igitur, o nobilis et prociosa juventus,

tuisque manibus, hunc Nomenclatorem consecramus, deVovemus, commendamus, hunc tibi familiarem reddas hunc in succum et

u numenta Germaniae Paei agorea XXVI 13

239쪽

Sanguinem convertere studeas. Tempus etenim floridae Juventutis brevissimum secundum poetam

At tu, dum primi floret tibi temporis aetas Utere non tardo labitur illa pede. Non enim sui cum Hieronymo loquar) ea sunt contemnenda

quasi parva, sine quibus magna constare non possunt. Hoc igitur Nomenclat0re diu feliciterque utere, fruere in Dei ter optim. max. gloriam et studiorum tuorum incrementum ad emolumentum Scriptum Bremae, Anno 164T. Prid. Calend. Februarii.

Rotulit mihi Figulus noster, mentis ac styli tui interpres, tam quod ad meas repositum voluisti, quam quod insuper duxisti significandum. Fagile patior, ut hic sit tuus ad me Morcurius te tantopere aliis occupato. Compendiosius tamen ageres, si sermone Latino vel Germanico, nobis omnibus familiari, tua perscriberes. Ita onim transserendi, aut interpretandi saltem. taedium praevenires tantoque rectius animi tui sensa adsequi possumus. Quod Didacti eas meas Cogitatiunculas aliquo tecum loco habuisti: non ingratum quidem est: sed nolim de primis istis et tumultuariis chartis lautius judices atque merentur, et mea seri intentio. Nimirum consilia tantummodo sunt aliquatenus assecta, nondum persecta penSa. Quae tamen si eruditis probabuntur, aliaque meliora non prodibunt, ad incudem vocare haud gravabor. Sollicitum te esse: ut Ρarla- monti vestri subsidiis ea vestro in Regno ad finem perducantur, non mala est intentio: sed nescio an ex voto meo. In Germania novi, quorum opera in evestigandis Rerum aut signaturis. aut compositionibus resolutionibusve scis istos esse priores, adeoque potiores, Didacticae nostrae gradus l) ad direetionis meae praΘ- scriptum, uti confidam. An tale quid apud vos sperandum pronunciare nequeo; quia vestrates tametsi forsan nostratibus haud inferiores eatenus mihi incogniti. Neque enim a me solo uno et Disiligod by Cooste

240쪽

directio tanti operis, et effectio intra breviculos menses expletari debet. Aliis adsignaro constitui characteristi eam. aliis Anatomiam aliis alia: ut ad insallibiles Normas pertentant omnia in subjectis omnibus: repetitis toties experimentis; dum ad sensuum usque evidentiam patescant omnia sic, quomodo cupio. Hac ratione a pluribus cito absolvi poterit quod a me non brevi sorsitan fiet.

Meum autem fuerit, ut normas agendorum cuivis praescribere singulorumque operis praeesse: sic repertas hac via veritates in

systoma colligero. Quod si jam communicationum illi omeio adhibendus quoque sim: impossibile foret, et hic et ibi virum me praestare: quia si e nimis distraherer. Sed leviora haec sunt; quibus mederi facilius liceat: majus quid obstat. Uxor a navigationo fluviatili etiamin abhorrens, persuaderi vix poterit: ut Oceano sese committat. Cogere autem invitam qui ausimp Metuit nempe et suao et pullitiei nostrae valetudini imo et vitae: memor quod ante biennium o Silesia sat quam brevi, eoque terrostri itinere lin huc profectis, vix decimo octavo a Brega lapide, sub dio nobis occubuerit filiola, quam sospitem itineri credideramus. Nunc a longinquiori maritimaque prosectione plura veretur incommoda sibi ac liberis. Hi quippe nobis perquam teneri Sunt, aeri maritimo

minime adsueti, filius natu major quinquennis demum est: alter trium annorum eum semisse: filiola viginti circiter septimanarum.

Ut hic vel alibi resinquam familiam, consultum haud videtur: cum aliis do causis, tum quia ob istud discidium perpetuo et mihi et

meis male foret: nee esset, qui filiolorum, paulatim ad inso mationem maturescentium. aequam habuerit curam. Adhaseo veretur conjux: ne, si vel in itinere, vel etiam ad vos delato mihi humani quid immature contingat: desertam se una cum prole inter homines ignoti labii locis tam dissitis. experiatur ac doleat. Forsan et Ρatrimonii, e Silesia adipiscendi spem, nobis ita proeul absentibus, decollaturam esse. Et quae plura sunt istius sarinae a trans-hetatione ipsam absterrentia. Quae sane me ipsum quoque Sic distrahunt: ut hae vice nil quicquam categorige determinare Valeam praesertim cum nec tu categorice quid a mo requisiveris: sed pertentare duntaxat mentem meam volueris. Eousque igitur, dum et distinctius expedias, ipsemet rem suspendam. Interim quid mihi 0ccurrat, quodque ego fieri praeoptem: rebusque vestris ac meis aequo et magis sorte an l) accomodum arbitrer. Suggeram. Commercii illius litorarii quod in Anglia aperire cogitatis institutum valde mihi arridet: nec puto frustra me in tali qualo mihi assignatum euperes munere futurum. Non enim ab indole mea id vitas