장음표시 사용
311쪽
Veterem et eam ipsam, quam damnaverat. ΗOe enim philosophia saepenumero aceidisse autor Cicero est. Certe qui sectam volunt. hoc debent vereri. Eos enim veritas invitos maximo redigit ad damnata. Mihi autem sic constitutum est, ut nihil referati, antiquum illud an regens sit. Et in recentibus video, quae servari aut emendari debeant, tanquam in assuetis et ob id melioribus vero . Nihil me movet autoritas, sed usus et ille quidem rectus, qui basin habet veritatem exteram et consuetudine hominussi adeo cuique rerum generi inditam. Haec ratio me facit expedite philosophantem. Ageedit ανταρκεκα, quam in Comenio p0sgum concedere, neque enim mihi quidquam de eo compertum est aliter, quamque Κinnerus valde est) conquestus. Sod hoc quidem vetor per ipsius manes. Ego certe impedii, quominus simultas ulla invicem' erumperet, et hoc meum est meritum, quamquam nesciat Comenius aut etiam nescire velit. Habiturus certo eum fuerat adver- Sarium, quem nollet, et tandem erupisset malum, sed Deus intercessit. Cupidus juventutis et rei literariae Mnnerus quoquo ipse erat7 sed alia, eum agebant transversum, et aliquid etiam interioris voti alebat et Aristotelis αν -ίνω αγαθφ: deerant ipsi eadem, quae Comenio. A veterum literatura minus instructi uterque' rati0lles istius condendi operis universas summamque rei nec satis γωprehendere nec ideo persequi poterant, multo minus, ut de aliorussi propositis recto judicarent. Idem vero quod in legendis vetersim historiis et omni istorum militari arte. hoc etiam in re scholastiea obtinet. Prudentia gerendae roipublicae militiaequo eadem et illeolumis adhuc est. Ibi tempora saltem, hic instrumenta Sulli mutata. Perinde quod seliolas sive potius doctrinam attinet illscholis proponendam. prudentia illa veterum recta et eadem est,
docendi quoque generalis ille modus recte ostensus; at religio siVerevelatio intercessit, quae alia et alitor apud Christianos nonnulla fieri jubet. Quod si quis observet magis derelictas esse per tot Segula scholas, quam aut militiam aut rempublieam, facile ideae eonjectet, quo plus inno entiae in virorum negotiis apud anti'
312쪽
quissimos, tanto magis prudentiam docendi in puerorum studiis atque artibus scholarum adhuc reliquam fuisse. Sed nequo historiam sectarum tenebant C. et K., qualet regimen studiorum neque solebant eas conferre inter se, multo minus ut generales docendi rationes a caeteris distinxissent. Praeterea recentioribus innutriti solis ratiunculas quasdam habebant, quibus omnem veterem disciplinam repudiaro et novas ipsi vias sternerB ae munire deberoni: quae tamen ipsis erant illae veterum. Sunt i sane Veteribus non comparandae. De generalissimis dico et primis docendi principiis - his destitutus et ginnerus ipsi utique non orat magis reptus, quam id, quod suscepit, quam ego Metaphysicam puto exotericam soro. Ulterius sano non procedet ipsius institutum etiamsi secerit longo universalius at voluerit. Uti factum est, ita non alios video limites. Deus noluit illum plus adhibero ad ECholas Operae suae quam praestitit: et precabor, ut ille suo tempore, cum ipso viderit ex usu futurum esse, avocet quoquct me. Nobis pulchrum sit, sic finire; saepe obstamus ipsi cum non put muS, etiam cum mereri, plurimum volumus, id quod in rebus suis Κinnero eveniti Nam admonitus a me toties ad ferme exoratus, ut hoc Elucidarium, quod jam quousque confectum osset permitteret Deo ac liberali manu publico donaret. cum Geo fortunam sibi obsistere videret, ex eo futuros alios, qui hunc
laborem praemio refocillarent, semper caussatus est, semper pagius est, labores meritum suum alligaro, fructum eX DO publicum, zon
dignum illius operis sui; et in liberalitatibus proliciendis sic agebat,
tanquam ex jure contractus repeteret. Nimias autem spes excogitatis hisce suis ipse finxerat, illaeque tum ipsum reddebant inquietum, seque magis laboribus' exanitatis quam a Dot benedictiono commendabant. Haec omnia remora fecit3 Κinneri, et hanc mentem video minime placero Deo posse. Itaque talem manum neque soro aut diuturnam operi aut salutarem existimo. Ego igitur quid prosecerim ex aliorum peccatis, seu vera existerint seu mihi duntaxat visa sint, hoc in sinum tuum omni effundo. Pro laboribus operisque praestitis nihil β desidero, nisi si quid volontaliqui ultro ad me et uxorem meam olim pervenire, pro iis autem
313쪽
deinceps praestandis exigo, quantum illi requirent. Instrumenta mihi gemina sunt quotidie advocanda, viva quidem et deinde muta: illa homines et synergistae mei, haeo libri, chartae, thecae, cistae Verbo apparatus omnis sunt. Unde haec Θ Deum testem invoco me a nullo homine in istos sumtus vel obolum habere. Magistratus noster promisit MCC Joactimicos sivo Imperiales; praestiti sunt DL: ne porro accipiam, haec ratio est, quam ipse non negem. in Comoenianum Opus fuisse promissos. ab eo autem me diversum esso. Qui quid ost8ndo in contrarium mo idem illud opus urgere. persequi, in aliquibus emendare saltem et tanto plus mereri, apud obliquos frustra sunt omnia. Manemus. inquiunt, in formula et hoc est Oκρφοδίκαιον, illud politicorum, quod debemus promere in schola, ne noceat in republica. Quidquid ergo hactenus impendo, id ex salario provenit et privata institutione. Salarium mihi est CCCXXXΙΙΙ Imperialium, undo familiam sustentem. A cemiones ex privata institutione sic comparatae sunt, ut adi hoc ipsum impendantur opus, et quia videntur) inde me adhuc istae in comtroversiam rapere, inhibitae et saltem ad novi Rectoris praesentiam inductae sint. Paucos habeo et singuli persolvunt quotannis estorenos. hoc est XXXIII Impretalos, Cum storeno nihil celavi
omnia retexi. Tamen stlo VI collaboratores, unum pictorem, quibus domus quoque do meis conducendae, eam enim, quam inhabito publiee ne meis usibus aequam reperio. Itaque ex his computare licet expensas easque cum a ceptis conserre. Hactenus ergo mea consero, sed conferre amplius Donvaleo, quod credas, sive me vera dicere arbitreris, sive putes me aliquid exagitare praemii. Novit Deus, quanta summa ope ultra Vires meas nisus sim in sacvitatibus arcessendis. Tu saetas quantum tibi de me videbitur; neque enim possum exigere, ut Spem pretio deinceps ac porro emas. Saepe ac multum salsi estis omnes. Comenius tamen et Κinnerus in ideis consumsere hoc omne tempus et liberalitates, sed neque existimo eos non meruisse quicquid acceperint. Comenius infra meritum suum est, glaciem fregit
contulit in alios; si non eo successu, quid mirum 3 Quae non a principibus et reb publicis effundi solent 3 Prudentius quidem agendum erat, lateor, in his praecipuo rebus, ad quas homines paullo dissiciliores sunt, dum nos Deus posthac respiciat, ut eX
314쪽
futuris laboribus priorum naevi abscondantur. Ego qui hactenus in operibus tentandis et promovendis oecupor, fidem, credo, reperturus sum non irritae liberalitatis suturae. Tamen quid solae debeas ut in his ipsis recte judices, brevi subjiciam. Detineationem operis totius in singulas et particulares materias ita quidem adornavi ut sperem in rei summa me nihil priueteriisse, in singularibus praecipua RnimadVersa, et quae restant, a neminei prius nisi inter ipsam tractationem animadverti, corrigi, constitui posse. Itaque hoo requirit duos homines: alterum, qui totius rei summam manu teneat, regat et revideat operas, alterum, qui ad praescriptum praestet. Hi eum separari logis lacile non possint, a Deo propitio accipiuntur rectius quam conquiruntur. Tantum didici, quos eVocamus. raro idonei sunt. Quos Deus mittit bona sortuna, his aliquid Θsscitur, quapropter nec licet mihi ad seriem delineationis meae in exhibendis ordine opuseulis procedere. Sed Veluti Deus mittit operarios, inde modo hane, deinde illam, mox aliam partem aggredior. Qui enim possum ego privatus, et minime locuples aliter agere3 Porro et hoc minime ignorandum, unius rei argumentum et diligentem operam postulare tempus: quo minus alii nos ante adjuverunt, et plura sunt demum conquirenda, aut emendanda. In grammaticae docendae tabulari methodo prohi quantum temporis impensum, apparebit ex praelations in geographica introductione illa annus cum dimidio elapsus, in tyrocinio juris ultra biennium. Et nunc annum addidi, ut iterato repetatur. Sive autem receptum alicubi sit jus Civile Romanum, sive utatur aliqua gens Suo, id tamen operae ad omnes spectabit, maxime philologicos. Textus enim est aliquis velut classicorum autorum aut fragmentorum veterum. Quicquid aequitatis et justitisto simul docetur, id in lucro perinde deputandum, quaemadmodum ex bonis autoribus sapere discimus. In historia naturali quantum temporis absumtum, nemo credat. Utique experiendo varia discendum erat, quod modo doceri conveniet. Hoe autem absque temporum spatiis fieri non poterat, sod ne quidem ab angustis. Nihil enim scias a nobis proditurum esse in didacti eis, nisi quorum fidem experimentis et usu ipso conceperimus. Hie enim artificium docendi exhibet, emendat, absolvit: quale nisi attulerimus, quid magnopere dignum expectari debet in his quae sola docendi prudentia commendare se debent3 In Ebrea lingua idem tentatum; quamobrem consobrinum meum per SeSquien-
315쪽
nium RegiOmonti meis sumtibus alui. ut a Rittangelio disceret modum, quo utuntur Judaei in Asia eumque collatum cum nostro Christianorum, sicuti opus. corrigeret ac persigeret. Suecessit per Dei gratiam propositum nec dubito aliquid singulare et immotum tenere. Juvenis enim illo est aeri ingenio et novit illas rationes instituti mei. In Bolanicis et labrica ossium ac sceleti humani apparebit nos εισιν πεφυλμκέναι et obtinere didacticam. Haec brevi poterunt intra annum per Dei gratiam praestari. In mathesi omnia mechanice procedent et per instrumenta. Haec aetas nihil capit) rectius. Et ipsi castrorum metatores atque architecton minimo demonstrationes ineunt instrumentorum suorum, sed demonstratis jam ante his utuntur. Cur ergo tyroni non liceat idem ad ingressum artis. quod veteranis et artisseibus permittitur Operari yΕadem enim quae usum exhibent, introductoria sunt in usus illius causas et media. Vos quidem pro eruditis et scientibus absoluta omnia daturi estis. Nullus dubito, sed an aliqua pro Isagogis etiam sint adornata per te, nescire debeo. Isagogas autem qua rimus tales. non quae sunt cirea theoriam demonstrationum sed harum doctrinam. Ideoquo pro gymnasiis utor homine ingeniosissimo. verum perdimessi et qui labosactatur ab aliis. Patiotitia illum vicero, ubi tempus mihi permiserit. Tempore mihi opus est ubique, hoc amici inimici praeripere non debent, si utrisque faciendum satis. Legimus multa, quae non intelligimus aut facile transmittimus. Aristoteles paucis quibusdam semper adjectis, longo demum temDore factas omnes scientiarum omnium aggessiones tradit. Quis aequus judex hoc tempore est, qui non sestinata cupiat omnia 3 Et qui sunt, qui facilius decipiant, quam hae esca 3 Necessarium eSt , ut posteri intelligerent bona olim sua, omnes has quaerulaa et quicquid literarum ultro citroque missum, quicquid agitatum fuerit aut suisset, uno volumine in lucem dari. Priores extant libri his ipsis etiam sestinatis atquo excidentibus epistolis. Si quis delectum habeat, ut excerpat necessaria, tanto rectius consuleret impensis et commodo publico. Revererentur plerique studia sua magis et colerent, ubi memorari difficultates tot tantasque audirent. Sed et hoc ipsum, quam e re futurum sit, dabit tempus. A me aliqua procedunt, velut historiae domus et simul historia regum Romanorum, in eXemplum utrobique Ostensa, quomodo i historia domestica et
316쪽
civilis concipi in usum scholarum ac primae juventutis debeat. Quae providori a nobis in tali opere coeperint, monebimus suo tempore, et accipies aliqua nova. Vides haes omnia non esse ideas, sed εργα ipsa, quibus intenti sumus. Τanto minus deludi spes hominum possunt. Oppido enim speciose falluntur, quod sic quidemideis inhaerent. ut has putent prius acgurratissime ex giatas eSSe, quarum persectio etiam ex effectibus, hic inde et varie tentatis recipienda est. Unum alterumque opusculum ad leges propositas tractatum simul demonstrat, ubi via in generalibus itum sit, ubi errores devii a principio fuerint. Utique difficultas illa Januas toties retractatae Comenium debebat admonere alicujus novi. Sed illo improbo laboro, quem vulgaris damnat processus, Sperabat Perrupturum se esse. Nobis contra accidit, ubique facilitas semel prehensa Se commendat et lucem profert, ubi nulla aut pertenuis fuit. Certe hoc catholicum Comenii ot Κinneri peccatum obstitit laboribus optimis eorum i diuturnis. Sensualem doctrinam urgebant, sensuali methodo illa quidem proxima ac propria non utebantur. Hie saltus omnia insestavit. Itaque serio tibi persuadeas, evitato
errore isthoc omnia futura esse meliora et praestantiora. Quod eum Mnnero presenti aliquoties promitterem, sic adeo pervingere eum non potui, quominus meam super hoe ordine sententiam Elucidario suo inserret, sed frustatam*, ut sic demum refelleret abdigatum a tum quoque a me. Nondum, inquit, Se primam, quam ortus sit, totam deduxisse, perlaeta ea necessarium osse, ut revocetur
ad incudem. An secerit in exemplari isto, quod ad te misit, nescio. Rus sane haec Verba in πρωτογραφω erant. Quod si tibi libeat posthabita rerum naturalium et artificialium distinctione NB. hano enim dicebam non esse sensus, sed rationis, quam tamen volebat primam) ac serie, qua cum pusionibus sari disgentibus procedi solet undecunque quod mihi salsi tribuebat), scilicet nomenclaturam rerum characteristicam ordiendo et quomodocunque caeterum hoc mihi improperabatin eam continuando nec ullam, Sitne aliqua res naturalis an artificialis erat mea sententia) adhibendo distinctionem, integrum tibi hoc quidem per me fuerit ad confuso agendum hocessse necessarium primo demonstrabam ex ciborum serie, qualis inventriculo esset jam dum repleto) jam inde tyrones assuefacere,
317쪽
quasi vero id sequatur 3 certe non magis quam cum in Secunda concoctione ac tertia confusio illa distinguitur) ipsis laborem multiplicare, non magis quam visceribus multiplicatur . Modo ad ista attendat et haec eadem erant, quae proposueramὶ primo nihilominus adhibeat aliqualem ordinem. ut incipiat a rebus iis quae in hypocausto sunt et occurrunt, nec alibi quam istic reperiri debent, ex hypocausto progrediatur in conclavia reliqua, imo et extra domum hie abrupit methodum meam, ne exacte ponendo aut probare eam videretur aut elficeret probandam, eamque Statim deseruit et corrupit iterum sua. eo ordine qui mox doeebitur, et quae ad singula illa loca proxime spectant domat, deinde conseratres sic confuse discipulis propositas, cum iis, quae in nostro Repertorio extant, sique aliqua desint, inde expleat, ut rerum seriemae nomenclaturam omnem exhauriat, tertio, cum omnes ita docuerit regula una et altera tyrones doceat discrimen naturalium et artificialium, nimirum naturales e8se res, quius natura producat quaeque crescant et decrescant, multiplicentur et minuantur a se ipsis
artificiales vero, quas homines et bruta aliqua e rebus illis naturalibus efficiant, quaeque nec creseant neo multiplicentur, tandem sparsim sic cognitas sub classes suas naturales et artificiales, qualiter Repertorium nostrum docet, reducat. Sed cur quis sibi discipulisque illa frustulatione et ἀμεθodis, tot dispendia solens volensque creare malit 3 Satis habeo' tum. Seri an retraxerit nescio, nec mihi amplius dispiciendum de ipsius sententia erat, postquam hane meam nec integre adduxerat neo rationibus solidis eonfutarat. Toleravi eum quamquam mihi gravior futurus erat. si supersuisset, etiam Si ego liberam domum et lignum , quae hic multo aere paranda sunt ab amicis hinc indo persuasis, in adventum ad nos suum paraveram.
Munt quidem illum ipsum hoc magis beneficio senatus nostri intendisse, ut quia collega duorum tertius non suissem, illud in se
transferatur - non accusato mihi gratius est et magis, ex voto Bum non tentasse. Ubique methodus mea tam plana erat ut ejus summam facilitatem eludere aliter non posset quam confitens eam specioSam esse. Et incurrebat tamen in eam plurimis sano locis inritus, Sed tractus a methodo nonnunquam sua et illa communi Sensus principio. Quo minus autem meam reciperet methodum, hae
318쪽
erant verissimae causae, quod discessionem lacerat a Comenio et suam solius methodum esse ultimam illam et accuratissimam pertenderat. cum ipsi objectum laret, aliam sorte adhuc meliorem ab aliis inveniri posse. Quae si lucem videret. tum Comenius solatium sperabat, quod socium habuisset erroris, de veritate enim mutuo sua concertabant tanquam de sola. Jam ergo si reciperet meam, videbat humanum esse errare, nee ideo divertere collegas et amicos debere: et metuebat ruborem insuper ex Comenii beneficio. Tandem vero laborem suum omnem irritum lare extimes obat adeoque redire Se in easdem causas, ex quibus Comenius illa Κinneri meliora agn0Seere nolebat, quasque ipse in Comenio damnaverat. Itaque et Κinnerus ab eo tempore parum mihi fidere, in nocessitatibus sublevandis uti quidem me, sed de methodo mea nihil amplius requirere et sibi capere consilium. Sua enim prorsus omnia perire atque intercidere metuebat, si mea recipienda sint. Habeo in schedis, quae tum omnium primo, cum Elbingae adhue esset, moautem inviseret eontuli cum ipso. Seminaverat autem inter magistratus nostros aliquam gogitationum suarum Didaeticarum
Diatyposin summariam Elbingae 1 20. December 1646, pridie adventus mei ex Dania expectatissimi scriptum cujus prima haec
Ego scopum did actigaρ trinum facio, ut selliget discentium intellectus eruditione, voluntas moribus, anima pietate imbuatur. Eruditioni assequendae tres primarios totidemque secundarios et ita sex in universum pono graduS etc. Cum ergo didaeticas sual initium ab eruditione, quam olim Soraex Danorum demonstraveram esse ex studiis inde haerentibus, et proprie et per se nihil sacere ad mores, nedum ad pietatem, et sic minimo a pietate secisset, ostendi, quam id minime Christianum sit et mere ethni eum, cum Spiritus S. universam Salubrem cogniti0nem neque enim aliam quaeri ab homine aut in scholis inserendam esse) in gradus duos dispesceret, timorem Domini et 8apientiam, hoe ille postea percupide arripiebat, licet damnatum a Se ipso antehac, idque tantum ideo. quia esset contra Comenium ut sui discessionis et methodi ab eo diversas fidem saceret majorem. Sed quae tamen mihi praesenti suggesserit, antequam consentire Vellet, habeo et scripta et resutata. Apparet etiam quemadmodum in Elucidarii πρωτογράφω se maxime munierit adversus praeceptam id primum locum sic atque approbatam hactenus a se eruditionem
319쪽
fundamenti loco substratam, ut vel ut primo ingressu Comeniana ostenderet retractata. Comenius ipse testis est, quaemadmodum alias nunquam ante congressum meum quicquam de ordine isto generali inter ipsos communi moverit, sed ab initio et per omne tempus collegialis istius conjunctionis maximo in eo convenerit Et Comenius non aliter mea interpretatus est, quam zogitare me Pythagorae sectam a tot seculis in Christianismo sepultam resuscitare taliaque esse Pythagorica. Certo habebat aliquid Comenius in animo quod fuit σεμνον κω τολμηρίν. Summa norma erat a sensu ad rationem quod probum) a rationa ad revelationem squod improbum, etiamSi Speciosum et certis demum casibus verum . Libor ille, qui exinde emersurus esset. Pansophiae titulo exornatus et ad hune ordinem summum i exasciatus. talis praedictae persectionis erat, ut ego quaererem ex ipso: Cui ergo usui erunt Biblia ZNam si omnis coram λ lux multo clarior, quia distinctior, et satisfactura cunctis haeresibus ac controversiis, ut exinde Seculum
istud Christi vol Spiritus S. pro dat, quid de Bibliis saciendum3
Ad quod illo perculsus animo, cum statim respondere non POSSet. quod ab impietate aliqua tutum esset, risit ad me admirabiles facere conelusiones dixit, nec ultra respondit. Haec talia cum simplicitate cordis quaererem et illo quoque eam non aliter accipere posset, me tamen ab eo tempore Sic perculerunt, ut etiam assumta majore simplicitate cordis. ipsius interiora pervidere OeDorim Vix puto Κinnero tantum se expectorasse quantum mihi, paul0 enim me simpliciorem, certo non satis eruditum, operis tamen sui
in aliquam partem idoneum credebat. Itaque Κinnerus arrepta hae Sententia mea, de pietate. omnium primo ac pro sundamento indidaeticis struenda, maturavit aliquod discrimen suae Comenianae- quo methodi tantoque confidentius ab eo dissentire ac discedere incepit usque adeo. Quod in literis tuis a me postulas. ut Mnneriana inspiciam, ecquid de methodo, quae statum Oe nomicum concernunt. reliqui sit. ita comparatum est, ut si quid habeat. quod plane non deprehenditur, id omne non ad methodum tradendi doctrinas, sed ad disciplinam morum pertineat. Hano autem non ulterius quam ab exemplo Anabaptistarum sive fratrum illorum in Transylvania perquisivit nee prius quam post zongreSSum meum.
quRorerem et ille quoque eam non aliter accipere posset, me tamen ab eo tempore sic perculerunt, ut etiam assumpta majora Eimplicitate . . . .
320쪽
ab anno 1648, proposuit. Nam et Elucidarium ipsum et priora ab
eo professa ae probata ostendunt, se methodum meam de domo. urbe, regione. mundo nee intellexisse neo recepisse et praeterea refellere conatum esse; idque omne metu quodam inani, quem supra verissimum expromSi. Cum enim adversus ista methodi suae eXciperem, abstracta esse eadem adhuc ipsa, contra quae sentiretae pronuntiaret, minime initio esse pueris proponenda, et esse
quidem ipsa quodam modo sensualia, sed remotiora jamdum et rationi, si non proxima, tamen in sensu ultima, non propinqua, tum laetis ligebat ei hanc conclusionem officere: Ergo suo loco et temp0re erant opportuna et proba. Id vero minus erat pro Voto ac proposito didaeticae universalis, pro methodo omnium prima nec ideo recipi poterat vel ob discessionem laetam. Ravium autem illum ineptnm iideo autem putabar, quia ideas statim non Sequereret hac methodo distincta et solentinea ab initio usque non uterer aliquid monstrare, quod oeulatissimos illos sesellerit, nec probabile erat, nec credi poterat a persuasis et sibi solis laventibus, ne ambobus honorificum atquo utile, nedum ex bono publico. Habes mysteria. Ego contra hoo animo esse, perserre omnia, licet Comenius in colloquio Thoranensi, et postea, spargoret RV referreud me curaret, me speculatorem fuisse, sua pro meis venditare me, licet aperto scriberet. non putasse hoc me animo fore peteretque, si juvare nollem, impedire ne vellem, licet postea cum Mnnem irrumperet prae nimio hujus accepti collegae gaudio in aedes Dn. proconsulis Lindeni lautoris mei summi et Mnnerum esse eum fidelem παραστατ ν, qui omnia sit tandem Secum absolutur eumque nescio quae millia ex haereditatibus Silesiacis collaturum esse praedicaret, licet agiret per Mochingerum et alios, ut beneficium senatus ad Mnnerum devolveretur, licet Κinnerus ipse in has occultas spes ab aemulis meis concitatus, ne votis suis deesset, tentaret eadem omnia. Haec tamen omnia nihil ego morari, sed vel digesimularo vel nescire. pati aequo animo et insuper benefacere in studiis autem ex opere ipso sic processi semper. ut suum cuique tribuerem, quod Cicero inquit meliorum temporum suisse et inter eruditos. Itaque eum sacere non possem cum Comenio, ita statim ab initio concepi tabulam istam, cujus editionem frater meus Amstelodami iteravit, ut appareret, Comeniana me non improbare, sed digerere, meam methodum diversam quidem esse a Comeniana tamen retineri ac conjungi posse. Discrimen feci luculentum