장음표시 사용
651쪽
6i6HIs TORIAR vM GALLI mi 6 et . bonensi provincia nobiles, ex antiqua Segulerorum gente, quam per arma, & litteras floruisse, testantur vetera ejus provinciae monimenta. Nunc de filio dicimus, qui delegationibus ad Principes exteros pro Christianissimo Rege probe delanctus , magna integritate in publicis, magna in privatis probitate versatus, neminem unquam laesit, profuid. omnibus. Quanta viro pietas, quanta & opulentia suerit, es tantur supremae ipsius tabulae, queis erogavit in pauperes, Christi membra, triginta librarum millia annui reditus: illi vita coelebs fuit, non alio quam virtutis, & politicae studio. Successit nomini, & fortunae , ex fratre nepos dignissimus , Petrus Segui crus , libellorum supplicum in regia Magister, avariis tum delegationibus intra, ct extra Galliam clarus: hunc , postquam Praesidis illustre munus, ingenti omnium applausu exercuerit diu & probe, aetate sequenti videbimus regiis sigillis admotum , moxque, post Alisrii mortem, Galliae Cancellarium,quo munere promerebitur sibi omnium vota ordinum , studens omnibus; Cleri, quia religiosus, 3c summe pius ι nobilitatis, quia bellicae virtutis amans, & gloriae vindex quam arma iaciunt; populi,quia allevandis oneribus tributa deprecabitur. Vt litterarum cultor, ut litteratorum Moecenas munificus, ut in liberalia summo studio institutus; ut Regiae assertor dignitatis, suo infra loco reddemus.
Reipublicae Batavorum nascenti quae hodie illustris& potens est, praebuit se Gallia, qualis hodie sub amico scedere pro tectricem. Vix in libertatem vindicaverat se populus impatiens fraeni, cum fautores expertus est Gallos: renovatum de in cum gente amica laedus per stata tempora.Forte tum metu Hispanae potentiae quae gliscebat in dies, Rex Palatini
ruina , de rebus suis male ominantes Batavi, missis in Galliam Oratoribus petunt renovari foedus antiquum , cui instabat dies, dicta in terminum : assensit Christianissimuς Rex; conventumque tandem in haec capita, queis mutua fide subscriptum.
Pacta foederi prorogando conventa, Gallos inter
re Batavos x x. Iulii Μ. DC. X X I v. I. Ex Chrsianissimus decies eentena librarum militabamvis ordinibus dabit in mutuum, abhinc in finem an
652쪽
Lia TR DEeIMvs TERTI vs. 6 in . anni numeranda: duobus annis seubsequentibus, duodecies 1624. i centena millia numerabit idem Rex , mutui item nomine; debito non ante exsolvendo , quam biennio pos foedus ab Hissano Rere cum Batavis initum. II. Luandocunque Regi Christianissimo bellum externus ho- sis in Galila moverit, sμbminiseraturos se Batavi Ordia nes promittunt pecuniam , arma, is militem 'petituros
impensas , nisi biennio post finitum bellum.
III. Copiarum auxiliarium, quas Gallia Patavis subminia strare siolita . duces O prafecti , ut pro Regis arbitrio elia gantur : quales ἡixerit, ut ipsi acceptos ferant. . IV. Vt pacem , aut foedus qualiacunque inire non possimi, sine consensu Regis ; neque ineundis conventum habere , nisi coram legatis Gallia , velut in communem caussam
V. Quandoquidem qui in prasens Gallica apud Batavos militia praest, religionem Catholicam, Apostolicam , Ro-nam profitetur ; quia item miles in eo exercitu , usdem passim religionis es ; fas erit imperatori is militi, priva tim exercere religionem suam: enimverὸ quia indigena Batavi plerique Catholici Romani suut, quod metu celant; fidem adigunt Oratores , daturos se veram apud Dominos autores suos, ut Chrisianissimo Regi pro conscientia libemtate oranti fiat satis , si qua modo potest. VI. Vt confoederationibus 9 pactis in utriusique India navia
gationem , Galli una cum Batavis mercatoribus admit-
. tantur ; ut littorum utriusque gentis, promiscuus sit utrique usus conventum
V II. Vt prata invicem abstineatur; ut parta in eam diem ex piratica , bona fide restituantur: ut constituti utrinque judices caveant ne quid detrimenti patiatur res nautica; liberum ut utrique genti commercium sit, utroque mari ;qug utroquasolo nastuntur ut communiasint pretio moico. VIII. Revocanda ex nune , se in futurum foedera eum Zialiensibus a Fatavis inita : aut si e re ipsorum omnino esse videbitur foedu3, daturos eautionem de restituendo,quodcunque Gallis mercatoribus piratica abstulerint gilienses. Actum Compendii xx. Iulii M. D C. XXIV.
Hoc ipso tempore mortalia explevit Hemicus Dux Lo-
653쪽
rolo Valdi montio ex fratre nepoti , nuptiali nexu conjunxerat pater : orta eo etiamnum superstite succellionis controversia , erant qui ex lege Salica seudum masculis debitum assirmarent; plerique & sceminas capaces longo apud Lotharingos usu probabant: utrique sententiae tactum satis , collato in conjuges utroque jure: certe potiorem foeminae caussam docuit Comes Valdi montius Henrici frater, dum statim ab excessu Henrici , etsi gradu proximior erat, decessit seudo in gratiam filii, a quo excludi nequaquam poterat, nisi ex capite uxoris praevaleret. Plura de his in
Ante de Viavillio diximus, ut praesecto aerarii summo jure : ubi incubuerat pecuniae publicae avara manus, superbire , audacius proloqui, insinuare animo Regis parsimoniae studium , ignarus saepe vitio dari magnis Regibus, quod privatis pro virtute accipitur: primorum pentiones de publico pendi solitae statim , eo rogante, minuuntur ; statim . abit in desuetudinem profusior donandi usus , quo Reges a privata fortuna distingui solent : eo factum , ut raro nobi-- lium in aulam concursu, mutaretur regiae facies. Haec inter
privatis rebus incumbere Viavillius , Bellomercatorisque soceri sui ope is gaza & opibus nemini secundus erat) jactu ra publicae privatam augere fortunam. Plenum invidia est . quod Sillerium Cancellarium , ejusque generum Pilieuxium dejici aula procuravit, quorum ope quaestorium munus ob tinuerat,si vera sania: vulgata per libellos in ipsius caput conscriptos plura,quae sapiunt inimicam manum,praetereo; hinc suspecta magis quod viri casum statim subsequuta, sorte recentibus odiis conscripta erant ; quo fit ut & pro suspectis
habeam ipse, quae de Viavillio scripsi, qui iis passim auto
ivbus usus sum: id certum est, jussum aula facessere, moxque in vincla conjectum. Fuit ipsi pro carcere Ambasia , unde paulo post in Belgium violata custodia profugus. Dejecto substituitur Michael Marii lacus, probitatis tum fama insignis, Reginaeque parenti inter fidos. Bellomercator populi sanguine faginatus, vitandae, quam ex peculatu meruerat poenae, fuga dilabitur; praecipua in ipsum postulatio ex au -gmento familiae immenso per malas artes: postulati item quicunque publicam pecuniam contrectaverant: formula litis
654쪽
L1BER DECIM v STERTIV s. 6 I9 cis extra ordinem fuit, nomine Inquisitionis contra Rationa- 162s lor exacta administrationis ratio a decem retro annis. Extinoquoque Partamento lecti duo,qui jus dicerent: conventui nomen Camera Iustitia: Praetidi Memmio permissa e- Lachambr. jus conventus prima procuratio, viro in majora nato: tan- sedemque conventum decem ut librarum milliones penderentur a noxiis ; aequa restitutio, si recte procederet; optime
Iudices , pessime quibus ejus sententiae executio commissa; quod statuerant illi in noxios, hi d stribuunt in quoscumque publicae administratores pecuniae, pro modo non culpae, sed gestionis, ut plus, aut minus penderet, qui plus minusve administraste probabatur; quali in ea gestione non liceat esse .
innocentem : hic interversores aerarii, & qui caste administraverant eodem Oidine habiti: mali caput fuit, quod praecipui Rationalium, sententiae exsequendae commim, in tributum minora officia Uocant, eximunt se, quanquam omnis depraedatio ab illis erat. Bellomercatori ingenti aere permis- .sum ad Olonaeas arenas extilium; portentum est eo divitia- L., bisarum provectum hominem privatum , ut in numerato habe-'d'Olone.
Tet unde regnum emi posset, qualia in Europa plura sunt; id ego accepi a scientibus, S miratus sum: quanta opulentia Galliael cujus qui administrant res , raro ipsius decremento, augentur statim gaza & opibus quantum satis ut in comparationem cum ipsis Regibus venire possint. Iisdem serme diebus fati legem implevit Brutardus Sillerius, Galliae Can- Brulaia de cellarius: aula & rerum administratione dejectum supra me- Cilis I
moravimus, quo mortalia explevit tranquillius, nullo in vitae contemptum impedimento : ingenti contritione sacra mentorum in extremis particeps fit, infractoque animo aspicit seralem exitum. Memorabile est postquam ipsi nuntiata a Medicis suprema hora,quod filium Pilieuxium acciri man- dat, collectoque spiritu, pluribus in obsequium Regis confirmat: non alibi constantior in fine homo: tanta in extremis virtus Sillerio, ut hominem esse negaveris, nisi quod
moritur. Imminente momento, quod omnium decretorium est, benedictionem filio impertitur, qualem a patre acceperat, in haec eadem verba Brutardis gentilitia : Deus patrum nostrorum det tibi gratiam, omne consilium tua cordis sua virtute corroboret, ut glorietur super te Hierusalem,
o sit nomen tuum in numero justorum, o sanctorum. Pro-
655쪽
62o HISTORIAR vM GALLI et nuntianti sacra Extremae unctionis verba Presbytero, respondet mente integra , donec resoluta in sanguinis prosta vium alvo moreretur. Insenuerat rebus, vir politicus , ab
aetate prima gradatim provectus: primis adolescentiae rudi mentis Lutetiano Partamento adscribitur ; nondum viriles annos attigerat cum insinuat se in Caroli IX. affectus ,& gratiam. Helvetica postmodum legatione sub Henri co III. probe defungitur, magno rerum Gallicarum obventu. Post Henrici Valelii mortem Henrico Borbonio silc cessori a secretis est, Romamque extra ordinem delegatur, matrimonium ejusdem Henrici cum Maria Medicaea ingenti studio promovet, Belliporio Galliae Cancellario tum senectute gravi, & invalido succedit. Post Henrici excessum Ludovicum, per aetatem imparem rebus, consilio suo con firmat , cunctatione restituit res ; sub Rege puero dissimulat crimina magis, quam ulciscitur , quae labes temporum: saepe rerum administratione per invidiam amotus, farpe restitutus, quae est vicissitudo aulae; demum in Deo moritur. Haec vita Sillerit, hic suit exitus.
Ineunte anno M. Dc. xxv. Iacobus Magnae Britanniae Rex mortalitatem explet, anno aetatis quinquagesimo nono et vir
erat in politicis probe institutus, litterarum sit nam e cultor, Sepopuli amans; in bellicis parum versatus pacem summo studio aluit, donec vixit, nunquam subditis gravis. Illi mater Maria Stuarda, Regina Scotiae, foemina ingenti virtute, publico judicio caesa tyrannice, cum esset ex eorum ordine
quos supra leges natura posuit. De filio dicenti, fas sit milii
memorare matrem in transitu. Francisci II. Galliarum Regis vidua, in Scotiam natale solum remeat, Henricoque Stuardo,
Comiti Hariaenio adolescenti nobili, & comptissimo nubi L. laeta Hymenaei primordia inter amanteς, tristes exitus divortio,ianguine, caede. Caeso conjuge ex quo suscepta proles mascula) solio avorum dejicitur infelix mater, trahitur
que in carcerem , coronatur filius primo aetatis anno; clam
vinculis exspluta Galliam dum repetit, unde praesidium sibi sore speribat, ab Elisabetha Regina Angliae in vincla conjicitur; manet in custodia annos x ix. demumque publico judicio condemnata anno M. D. Lxxxvi I. capite plectitur,
Regina Scotiae, cui & debita successio Angliae, unde illi casus. Mariam proxime agnatam in necem dedit Elisabetha,
656쪽
LIBER DE ci Musi ERTIvs. 6 af . odio Catholicae fidei, & ex caussa successionis, cui proxima Ioas. instabat. Quae privatis hominibus vincula caritatis, tanguis& assinitas ; principibus saepe incitamenta in discordiam &lamenta odii sunt; sane eo facto multum Elisabethae decessit de virtutis fama, qua in eam diem valuerat, neque enim ipsi in aequalem jus erat. Ut constantia in extremis infracta in avorum fide finierit; ut negato quanquam vehementer expeteret sacerdotis ossicio, omni praesidio destituta, latium
in Deo invenerit memorant eorum temporum Annales. Supervixit Mariae Elisabetha sedecim omnino annos, cui demum anno M. D C. I i I. successit Iacobus Scottae tum Rex,
Mariae filius; huic per annos viginti & tres dominatio tranquilla & laeta: succedit patri Carolus, statimque pactum cum Henricaea Franciae matrimonium implet; nuptiarum solennia in eam diem dilata, brevis expedio. Ineunte Majo, Dux Caprulius. e gente Lotharinga Princeps, Caroli Angliae procurator, Henricaeam, Franciae autori suo promittam , exsequendo matrimonio petit, & obtinet: dicta sponsalibus die, Cardinalis Rupisulcaudius solennibus L. Cardinalcelebrandis eligitur, intercedebat Episcopus Parisiensis. po- Gla Roch tiorem se ex eo contendens, quod nomine Episcopatus fui, .m μ' 'Regis, S totius Regiae pastor est ; praevaluit titulo duplici Rupisulcaudius,tum quia Cardinatis,tum quia HagnusFranciae Eleemostnarius, ex quo capite pro regiae familiae pastore audit. Releguntur privatim in matrimonium pacta, renovatur fides: postridie subsecuta solennia in hunc modum. Ab Archiepiscopali palatio in primum Ecclesiae limen porrigebatur manuale ambulacrum , tapetibus in figuras omnes auro& serico variatis : ad limen assurgebat theatrum regia sursum umbella unionibus distincta, adamantibus, &Imaragdis: premebantur vestigio peristromata, in quibus, quanquam erant serico & auro intertexta, superabat materiem opus. Duplex theatro prospectus erat, in Ecclesiam,& in plateam. Dux Caprusius, Angli Regis vices gerens, Carlilio & Hollando rogantibus palatium Archiepiscopale cartile. ingreditur, quod paulo ante inauguranda Regina subierat, ima caderat partamentum in purpura , Rex , Regina , & aula omnis. Henricaeam Rex dextra, Gasto frater laeva ducunt
ad nuptias : ibat virgo regia lento in i jestatem gressu, & quanquam scintillabant oculi, demisso modeste vul-
657쪽
tu, sulgorem obvelabat pudor velut interposita nulverecundia innocenti sustusa genas, fronte placida, temperato severitate risu , ut velle crederes , simul & obluctari: su pereminebat comato in fastigium capiti, exundantesque in erticem capillos nectebat corona regia: paludamentum liliis sine numero aureis, longo tractu deciduum, & vestigia ZυPrinces lambens , levabant Principes Condaea, Contia ,& Suessionaea filiam proxime sequebatur Regina parens; hanc Mom. S.; hi penseria e stirpe regia virgo illustris; subsequebantur Guilia, Madam.i- Caprusia, Ellebouia, Ducissa & principes.ssie G Medio Rex theatro , Gastoque frater sororem Caprasio λ mancipant, ille venerationem inter & majestatem,qualiad M., Dais., cebant reipsa subditum, repraesentationeRegem,carum accide Guis. pit pignus, dextramque implicat dextrae. Cardinati Rupi- ιυνι e, fulcaudio admoti conjuges in genua provolvuntur; iteratur
assensus in conspectu populi, largitur benedictionem Cardi lis ; ex in descensius fit in Ecclesiam ; virginem Caprusius manu sustinebat, donec altari eam sisteret: postmodum ne quid
in repraesentatione peccaret, affectato autoris sui errore, ante mi 1lae solennia absistit sacro, specie improbantis,siubsecuti Carlilius & Hollandus legati Angliae: a facris ali profana itum; instruantur multiplici venatione mensae; tripudiis festiva dies transigitur: decertatur lanceari ludo, tanta alacrita te, ut pro selicis matrimonii praesagio acciperentur tam laeta primordia. Non multo post Buhingamus extra ordinem
in Galliam delegatus, debitum Angliae pignus vindicat Regi suo: filiam stipant Regina parens, & omnis aula, donec ad Ambianos ventum : hic comitatui impolitus modus:
rem luctu plenam simul & gaudiol videt filiae suae discessum
reditu desperato lacrymabunda mater : Gasto frater, unaque aulae nobiles Bononiam usque progressi: classis Anglicana Reginam suam excipit tanta magnificentia, ut qui se numero ingenti in portum effuderantὶ Galli, mirari desinerent sua. Naves, pars expeditae in bellum, pars mole ingenti tardiores tabulata auro conspicua, vexilla ex omni colore stemana utriusque Coronae praeserebant; tabernacula intus spatiosa: praetoriam ascendit Regina, unaque Dux Caprusius; videt Gasto ingressum, & dum vela in altum dantur moestus
658쪽
Iavillii prava administratio pesringitur: ut is mincula conjectus, ut in stegum Ambinae traduectus, ut violata demium custodia in Belgium fugitivus. Dejedlo Jubblituitur Marisiacus. In BeLlomercatorem Viavillii socerum , extra ordinem agitur , Juga ipsus mitando capitali iudicio, quod imminebat, aut figebatur. Inquifico in Rationales. Lecti extra ordinem judices: conventui nomen es, Camera justitiae , cui praepositiM Me ius in Par lamento Lutetiano Praeses. Vt indidi a reis parva innumerato: ut venerint in tributum mulEM pecuniariae cum reis innocentes, ut Indicia utriisque pecunia, nouργο delicti modo, se muneris. Brutii di Siderii Gadiae Cancellarii mors, ct elogia; repetitur per compendium vita Vsius. Mors Iacobi magnae Britanniae Regis .istriciis memoratur, mox de Maria Usius matre Regno suo profuga, captiva, ct eas. De Uisabetha demum, de vocato in Angliae possumnem Iacobo. Describuntur ae- curate flennia nuptiarum Car ob Angliae Regis, ct D. mn, icaeae. Dux Caprusius in eo Iolenni Caroli procurator pro Rege agit, eoque nomine contrabit: controversiasolenni exsequendo inter Cardini Iem Rupi fulcaudiuna magnum Galliae Eleemo ignarium, o Archiepiscopum Parisiensem, unde, ct quo demum exitu. Buhingamus D. Henricaeam, in Angliam ducit.
Ncipit annus M. D c. X X v. Subisius Blaveti portum inmadit, sexque naves ex improviso est, abducit. Rohanaeus ct Bethania conjuges utramque Septimaniam in bellam accendunt: qua Rohanaeus arte usus flectendis in bellam Sectariorum animis. thetica ipsius oratio a populum, qua tandem evictus arma capit. Subi us ad Garumnae osia Medustorum plagam, mu
ga Medocum vasa: ct diripit. Ope Tyrassii audaces Burdigalenses militiae dele tam habent, ct Subisium gant. Maresallas The
habenturusque ad principium anni Isa libro prac Guti per e rorem inserista sunt.
659쪽
624 HIs TORIARUM G A L L I nmanius Rohanaeo in Septimania opponitur, Castri suburbana disipit , messemque utramque corrumpit. Tota ejus expeditionis moles incumbit prominciae Septimanitae, cujus unius sumptibus geritur bellum. Rohanaeus Somier, intercipere tentat. Vii sum opportune a Valancaeo subridium, hoste fugato arcem liberat. Redeuu ti Castrum Rohanaeo Theminius occurrit, pugnatque iniquo a e Petrasecatam lico : descriptio loci ct pugnae qua victi Sectarii. Rohameus in conspectu hostis Corum progreditur. Haliacus a But illio , singulari certamine inter itur. Breda capitur. Irrito conflia, e r nisus Principum me essestu , procurania Regem inter ct Metarios sederi. Deseriptio praelii maritimi ct terre is inter Mummorancium, Torassium ct Subi um, quo pleraque continentur haud indigna , quaeposteritas sciat: mincit Momnorancius. Vincit item Tyrassius. Lonta hostium clades terra, mariquefuerit. Deditur Tyrassio arx Martiniana , quonam modo rdeditur arx Olonaea Mommorancio. Sequitur expeditio Fuxe is
a Theminis procurata: molem hujus belli sustinet Occitania; Tolosa jubministrantur omnia patrando bello necessaria , inde exhausa, ct postmodum ob rata urbs. Expugnantur pagi in transitu Regio militi ob re aus. Laudatur heroica virtus Sectarior septem, Theminii transsui pertinaciter obstantium in pago invalido. Ob detur Assi Mansus , Bretentus a Rohanaeo subiadium petit. Mittuntur sexcenti legionarii, ducibus Valescurio
Sanbuncardo, ter Regii oramnant muros, ter ingenti clade repellantur. Demum caelo sis adversis solvitur obsidio. Sectario rum in aula Oratores proponunt noma in pacem media, scribune ad suos, enixiusque hortantur in pacem et tota diu negotii νnoles in Rupella, εν Subis, quibus omissis Rex pacem proponebat:
erant qui pacem eo modo acceptam haberent , ob abat Rohamem : qui tandem praevalet concurrentibus paci procurandae exteraris principibus. In Angliam delegatus Botruus qua de caussa. Bella intesino succedit externum, quod Gallis, ct Duci Saba do sociale fuit contra Genuenses , aut potius contra Austriacos:
unde id bellam fuerit, ex varietate opinionum varie memoratur.
Describituis exoce One amplitudo Austriacae gentis, O nisi Genuam amicam habet, ostenditur parum in Italia malituram; G-ta belli exordia, sequitur expuinatio multarum urbium, reliquis deditione accipiuntur, adeo ut ripa Genuensis, demptis Genua Savona tota nostra esset: quanta Genuenfium consematio fuerit Guisus nates Hispanas in Massilia portum vi tempsalis acta privata autoritate detinet, quid Dine sequutum Derit. Italiis Principes excepta R ub. Veneta, Genuensium protectionems cipiunt. Muare. Su mus item Ponti ex inclinat in Genuensium po tes. Submissum terra marique si dium in res contra Gallos Dudum, ab imperatore, a Rege Catholico, a principibus It ου-
660쪽
Livga. D E C i M vs QE A R. Tu S. 62sserat ripa Genuemsis, pellantur Galli. Dux Feriacensis quo diver-s a ripa ageremur in Adam castra movet, mox in Verrucam:
ejus ob dionis descriptio brevis,stuariae post fugam Feriacensis, inscriptiones. Er ea tempora Subisius impatiens pacis fingit properum in longinqua iter , specieque transfretandi in novum orbem , instructa ad Garumnae ostia classe , Ream insulam impraevisus invadit, & depraedatur: statim illi adjungitur quicquid in ca plaga praedonum erat , quibus auctior scribit ad Rupellanos in hanc summam; Illuxisse, aliquando tandem excutiendo jugo diem opportunam , nihil profici patientia , nisi ut tanquam facile tolerantibus riora imperentur. Iriolatam Rese satis fidem apud Monspe-Bos a Rege datam ι stare adhuc , ct nova indies augmenta accipere Ludovicaam arcem . . qua ex pacto dirui debuit; Rupellam perpetua obsidione cingi r tertium jam volvi an num ex quo sub fallaci pacis imagine , durius bello savi-rur: neque sperandum ut in posterum fidei data Rex siet, potius quam ante steterit, in vi ct armis salutem fore e Ludovicaea arce opprimi publicam libertatem, intercludi commercium, desolari portum , indigenas in vinculis haberi, nouausos praedia sua colere, non in villas, aut suburbana ire , inania penitus 9 De vacua qua fratri Rohanao Rex, qua sibi promiserat. Audendum in caussa communi . ct dum alto somno soporantur Catholici instandum; consilia impetu va-tida , dilatione vanescere is frustrari. Rupellani ad haec quanquam in seditionem proclives erant) tergiversari, ob
scure& ambigue respondere, donec impatiens morae Subi-sius vela in altum daret, ratus ut res erat secuturos statim si laetum armis suis successum sortuna ostenderet. Blaveto proxime advolvitur classis sinuosae plagae, ubi delituit, donec occasio irrumpendi opportuna esset: alta tum pace, rarae in urbe excubiae erant ; in portu sex omnino navis nullo in praesidium milite : praemissae a Subisio onerariae duae specie commercii, portu excipiuntur & manent: concubia nocte decem ipsi bellicas naves, totidem cymbas invehit queis mille milites lecta manus' stibvehebantur: ex imbroviso intercipitur quodcunque in portu erat, fit in urbem ascensus, superantur haud aegre muri: in arce labor: tor-R r mentis