장음표시 사용
21쪽
Lib. I. ca. O. Ethici Eunu. Pro Marm
eontingit modis,aut enim fortuna interueniente diu nec itate,quae aut externa ui, aut insita narituraque ipsa impellente homines ad ejiciendum cogit. Septem igitur funt cause humanarum actionum. Mos ille consuetudo: ratio , me consilium: ira:cupidita fortunaruisseu necesitasseu violantia:natura.
Consuetudine facere bombies dicuntur quaeiscunq; agunt,quia illa scpenumero egerunt. Phormio apud Tereia. Iam fuZtum est pericvlm, tu pedum uisa est uia. Consuetudo est penὰ altera natura,ut testatur Euenus apud Arist. Vnde est illud uitae utili fimum 'thagorae praeceptron: Optima uiuendi ratio est eligenda,eum iucundum confiuendido reddet.
consilium fite ratio est causa,quae praemissa de
liberatione rem espcit. Haec poti finia causa est, utpote quae sinem semper certum intueatur ingarare in rebus bonis laudem Cr praemiu meretur, in 'malis poenam Cr nituperationem. Hinc coniecto mur qualis si cuiusq; animus er uolunta3. Hinc exorditur Cicero Verrinas actiones,CrPhilippiscas, ta pro Rabirio perduell.Tere. Prudes cies, uiuus,uident', pereo. Cice. Prudens, Cr sciens ad interitam ruebam. Propter
22쪽
DICENDI. Propter iram feri dicuntur e vi homines faciunt,ut poenas infligant ijs a quibussiunt lusi.
Virg. Furijs accensius Cr ira. Terenti Vissum eo ipos animi ita ardCupiditate aut prae se ferunt suavitatis,e aut iucunda sunt, aut videntur. VirgAmpilos ante aras,atque avri cae* AEne.et cus amore, Clam ferro incautum superat. Teren. Euin Hanc tu mihi uci ui,uel clam,uel precario fac tradus mea nihil refert una potiar modo. Fortuna est causa inopinati euentu aec Caura. t ,
fa nullum certum sinem habet propositum: ideoq; semper cosilio aduersatur. Vnde recte Aristoteles lib. 1.cap. 8 in magnis Ethicis: Ubi plurimu rationis ac intellectivi,ibi fortuitie minimum ac rursius ubi fortunae plurimum,ibi millimum est intellectus. cui confoesinat Iuvenalis.
Nullum numen abest fit prudcntiascd te Sat o Nos facimus for na Deam coelos locamus. Huc refertur Crimprudelia:unde illa Ciceronis Pro Ligar. deprecatio: Ignosce pater,errauit, lapsius est, non
putauit, si unquam post hac. Et paulo post: Erran temere feci,poenitet, ad clementiam tuam cono fugio,delicti ueniam peto,ut ignoscas oro. Nec stas est cum ui diuinabuci humana,vel . t B s alia eo iracundia.
libidine facisnus e quae specie Adelph.
23쪽
Zaquauis externa cogimur ad escctu. Diutat, AEne io ut illud Virgilij. Stat sua cuis tes:breue σ irro Pa ρLigar. parabile tempus omnibus est uitae. Cice. Ac mihi. quidem, i propriu Cr uerum nomen nostri mali, quaeratur atalis quaedi calamitas incidisse uideritur,ta' improuidus hominu metes occupauiscinnemo mirari debeat humana chalia diuina ncces tute esse superata. Huc pcrtinct exordiu secudae Philippicae: ona meo fato. etc. Humana nece, si
tu ut merus minate mortis,autfames,ct eiusmodi
AEne ii alia. Vir. Victuet amoretu cognatos gulae uictus coniugis et moestae lachomi vincla omnia rupi. Natura scri dicuntur ea,quorum causa in ip*fs constituta est,ac certum quendam ordinen cr iuant,lit aut semper, aut picrums eodem pacto Lib. r. sat. et flant. Vt hominos natura scire diderat. Horat Castor gaudet equis,ouo prognatus eodem ' Pugnis quot capitu uiuut,totide studioru mi id. Sa δ' Penius Mille hominum specios GT rcru discolor vfM,Velio suum citis est,i:cc uoto vivitur lino. 'Sunt er aliae causae ne quibus ejici aliquid inon potest,ut materia, instrumenta, sed natum
24쪽
DICENDI. ralescentia. Atq; baec de attributis reru. In quibus siquis dubitet cur causas enumerauerimus, tu potius ad personus ectare uideantur praecipue αἱ iretii in personae attributis naturam posuerimus et fortMnanr,e consitu et reliqua restondeo aliud esse attributa enumerare in personaseu illam ab attributis laudare,ut δε dica s Cicero diues est , ber,prudens,irac dus:aliud ii dicas,quia diues estiaut liberiqui posset consilis,et ardet iracudia hoc vel illud negotium peractum est. Itas rerum atra tributa personis adiunguntur aquam subiectis,et contra personae ipse ut monuimus cuiusus attributis adhaerent aliquando ipsis negot s.
Sunt praeterea alia argumentoru genera quwe 'sici tur ne arte,ut testimonia. QSae personis reZot s conueniunt. Tcstimonia uero auisunt divina lit oracula,miracul praesagia, siuria reoos denis quicquid ex sacra sicriptura licebit alleugare. Humana testimonia sunt leges,testes,pacta, tornienta,iusiurandum,praeiudicii rumores , t
bala,prouerbia, 'ententiae philosophorum, poeta
rum,oratoriam. Cr cum iubemlis contradicentem
experm. Terentius. Fac periculum in literis, fac in palaestra,in musicis. Hoc argumento rithagorei omnem quaestionem confirmabant restodere
25쪽
DE ARTE soliti:Ipst dixit Ipsie autem erat olagoras. Maidicitus de argumentis ad qualicunq; quaestionem probandam accommodatis egimus:nunc ad specialia transeamus. D E I N V E N T I O N E c .
speciali. IN quolibet genere causarum tres inueniunt uir status fue castitutiones,an si quid sit, quale sit
Hoc est:cρiectura nitio,qualitas.uti Occidisti hpminemo occidi hinc nascitur coiectura,an occiderit. Sustulisti pecunias ex aede sacra,es igitur sacri
degus ustuli quidem scd priuatas: non sim sacriligi sscd fur. Hinc surgitfinitio,quid sit sacrilegi,
quid furtum. Occidisti hominem. Occidi sed latronem,iure igitur occidi. De qualitate hic agendum est an iure occiderit. Sed ut planius haec enodentur,intelligendus ex intentione,σ depulsione nasci quaestione, fui cis rariis , constitutionem .ex ratione frmamento; iudicatione,quam Graeci crinomenon dicunt. Vt si haec ir intentio Non iure occidissi matre Orestes Depul ρ:Iure occidi. Hinc iam oritur quaestio, An iure ρcciderit. Sed nisi reus rationem afferat , nihil in
26쪽
D 1 C E NID L istare a controuersiae relinquitur. Ratio igitur est: Ista enim prius patrem meum interfecerat. Conriira rationem adducitur ab aduersario firmamenestum,quod Cr infirmatio rationis dicitur ic Nouatae filio matrem indemnatam necari oportuit. Ex his liquet crinomcnomIure ne Orestes in pautris uindictam matrem interfeceriti. Huc omnia sunt argumenta dirigenda. In causa uero coniecturali,quia factum negatur, neq; ratio est neq; fimmamentu,quare ex intentione Cr depul)ione nariscitur quaestio Cr iudicatio simul ut, occidisti,no occidi,an occiderit est quaestio Cr iudicatio. LOCI CONIECTURAE. Est igitur coniecturalis constitutio, cum factsi necti aliquid,aut fiat,aut futurusit,quaeritur.
Huius constitutionis capita haec enumerantur ab Hermogene Praescriptio: petitio:uoluntas: poteristas:comprehensio: absolutio:rcpulsio: transi in
Eo criminis,siue color:inuerso quallias comunis. Praescriptio ue recusatio est locus quo totam causam a nobis re)cere conamur. Haec M lege,aut Arma consuetudine,aut iudicatis nititur: no lacus
est Ustatas integer quem actionis sine tractauom B s ius
27쪽
DE ARTE nli appellant. Praescriptio igitur fit quatuor moradis. Primo,ab eo quod deficit. ut, prodigus quida accusatur quod pitrem occideris,quia pater ni se qua apparet:petit prodigus ostendi an mortuus sit
pater. Secudo, ab eo quod excedit. ut dece iuuenes coniurarlit,rie uxores duceret, malla uitae accusatur. Tertio,quod no oportet propteruliora facta dinari. ut,uir streniti cui hostes statuam erexerara proditionis accersitur. Quarto, tempore, vehimidi cuiusda lilius uir strenuus in praelijs euasit, timidus uxore adulter reu agit dicit mulier,multis tra sudiis annis hoc crimine accusari no collemnise Cic. Quid ergo,cu res agebatur,nemo inmedi xi id tot annis post tu es inuentus qui diceres Petitio est cum testes,aut signa petimus. Si sunt testes,coram autoritatem per attributa perra sonaru eleuabimus. G signis,quae corrupi no possunt, credi oportere dicemus. Cice. Equidem uos abducum s testibus, neque huius iudicij ueritate, Le mutari nullo modopotest, in uoluntate te usi collocari nam,quae facillime effingi,nullo nego tio flecti, ac detorqueri potest. Argumentis age*mus1ignis onmi luce clarioribus crimina refellem'
mus res cum re,cavst cin cause,ratio cum ratione pugnabit . Si non junt ista Ilos per circunnstantias
28쪽
pantis petenim,et indignum dicemus quempiam ne teste damnari Cic Cui denis commisit quo ibint. adiutore usus est quo focio quo conficio eui tantufacinus,cui fle,citi salute suam credidit Si utrinq; sunt testes,aut gna:tessibul testes, signa Agnis
opponemus. Huc qu estiones, praeiudicia, rumora res,tabula,iusiurand- accumulantur. Voluntas quaeritur ex uita, Cr causa vita cura
iusq; per attributa pers maru exquiritur. Causthi ea quae induxit ad male agendum commodoriram ste, ut incommodorum euitatione. Expi e rerum attributa,ubi de causis egimu3.
Potcstas siue posibile,ciu etiam facile subi is
mus,probatur per attributa personaru,praecipuὁn rebus externis velfortunae , ut opibus, diuit Gamicis. Et per attributa reru, ut Iocu,tepus, sta ti,occasione, em perficiendi aut celidi. Impurinitas quos probat posiibile. Cice Ovia,quod cam Pro MLput audaciae est udices,quis ignorat maxima illecebra esse peccandi impunitati stus Et ars. Virg. AEne et No ignara mali miseris juccurrere disco Et ques lint penes nos. Vir. Sunt mihi bis si te praest uti AEne. corpore Umphae. Et quae penes nostros. I crcu. And. Tuus esἷ nunc chremes, facturum quae uoles scio
se omouit panc 're pari paro colligia
29쪽
mus. Virg. Numitur nulla premunt, mortali urgemur ab hoste mortales:totide nobis antinaes mannusq;. Et minus:clim ex minoribus maiora commmonstrantur,idq; fcmper affirmHo. Teret;uius tu fidem in pecunia persi cxeris,llerere uerba ei credere Virg. O pa grauioris, dabit Deus his quos finem Et maius,cim ex maioribus diss)utaritur minora, ed negado;ic. Tantum abes a perafectione maximorum operum, ut fundamenta, quae cogitus,nondum ieceris. Terent. Alios tuam rem magis credidisti qua te animaduersuros Ide.
Cum hoc non possim,illud minus posthin. comprehensio, iue ab initio ad linem est fgnsi circunstantqs implicitum,per quod res arguitur certioribuου argumetis,σ quo firma fusticione. Signa haec ducatur a multis personarum attributis,ut a natione sexu,dignitate, a factis Cr dictis.
Ite aloco,tempore,modo,causis. Teret. huc locum egregie tractauit in Andr. in Scena quae incipit: Di boni,boni quid porto. Cic. His autoribus, Crducibus,dijs iuuantibus,nobis uigilatibus, σmuLtsi in posteru prouidentibus,populo Romano cosentiente erimus prosccto liberi breui tempore.
Absolutio est quando defensor licuiste sibi iJ
fucere ostendit,quo aduersuri s utitur pro fgno. ut qui
30쪽
tur licere dicet hominem sepelire. Terent. Quid feci,quid commerui,aut peccaui pater Quaesta se uoluit in ignem injcere prohibui eruaui. Reput o semper absolationi cotraria est,quis re si accusator illa: rein hac utetur, aut contra
Tractari solet per inficiationem er ob stentiam. Inficiatio est absolutionis plena negatio. ut non licet sepelire. Obsistentia est cum aliqua absoluti
m circunstantia negatur,ut. Si licuise non tibi, aut isto modo,aut loco, aut tempore.
Transto itio criminis sive color est quando id quod diximus,aut fecimus, alia nos causa dixisse aut 'cillic ostendimus, Cr ueluti colore fucanino Est autem locus cotra comprehensionem, confirmnuatur ab affectionibus,a dictis,a factis,ubscripto er sententia,cum quae scripsimus, alio nos aluino scripsi be contendimus. Cicero in Pisonem aliterucrycuum illum Caetant arma togae interpretatur,quam uulgo solebat intelligi. Inuersio est quando te isdem defendis argumetis,quibus te configit aduersarius. ut epeliebas hominem in olua,interfecisti igitur: imos interfocissem,no essem occupatus in sepeliado. Martialis. Egi,Sexte,tuam pacti s duo millia causam: