장음표시 사용
1쪽
Ex Bibliotheca majori Coll. Rom.
4쪽
Cum priuilegio,& Superiorum licentia.
5쪽
T I bellos quos auctor superioribus annis de Sponsa. ibus,& Μatrimonio ex Tit. de Nuptijs libri primi Institutionum,& de Principijs Iuris conscripstissimul
cum ijs Commentarijs coniungere omnino debes,
nigne Lector, ne aliquid tibi deficiat quod ad perfe
ctam eorum cognitionem pertinere possit. Vale,&
boni omnia, quod candidi, &studiosi animi' est,
6쪽
Div I MARCI. PROCURATORI, ET PATAvINAE ACADEMIAE
THADAEVS PISO SOACIUS. S. P. D.
VOD summopere optabam Illustristinae, &Amplis
stine Senator ac toties mihi in animum induXeram, Commentaria, scilicet, in Institutionum Iustiniani Imperatoris libros diuulgare, quae undecimo iam abhinc anno a me primum coepta, erunt cum inter iu ris Canonici professores in Pisano Gymnasio a Serenissimo Ferdurando Mediceo Magno Hetrurii Ducem locum Petri fratris mei a Salernitanis tunc temporis in eorsim Gynmasium ad ius ciuile horis matutinis interpretandum, acciti,collocatus fui: quo tempore cli a Pater meus m eodem Pisano Gymnasio ius ciuile iisdern horis in prima sede profitebatur; sed pers pe postea, vel aduersiquale-ttidinis, vel iniquae fortunae causa intermissa, dc nonnunquam p ne etiam prorsus deserta: tandem post tot casus,& post tot discrimina rerum, Deo optimo Maximo fauente, summis vigiliis longo studio,&labore confeci. eaque nunc qualiacunque sunt, tibi Illustrissimc Senator, tanquam ueri patris exemplo liberis suis de idoneo tutore prospicies, dicare constitui, certus vel ex hoc solum non parum mihi,& huic operi meo ex tuarum uirtutum splendore, clara&illustri lampade, luminis,& roboris prouenturum. Tu enim illud es splendidissimum Venetae Reip. lumen, uius prudentia,& authoritate grauiora,& maiora eiusdem negocia aguntur. Te in maximo,& repentino rerum suarum discrimine Senatus Venetus appellat, tuo consilio subitis casibus succurrit ac prouidet, cuctaq; propemodum regit,&gubernat. Te quando de rebus arduis apud Summos Pontifices, Imperatores, & Reges
7쪽
agendum est, oratorem decernit, & mittit, tuaeq; demum fidei, pro bitati,prudentiae,& integritati omnia sua Venetus Senatus Ommen dat. Fosix Patri , quae talem filium sibi genuit, Foelix Respublica, queti talem Senatorem sortita est, F licissimum omnium Patauinum Gyma nasium, cui talem moderatorem habere contigit. Ego quidem, Da teor tantum in me ardorem excitari cum me meaque studia tibi dicata
cogito , ut laborem mihi nullum subterfugiendum esse existimem,
hqc milii interdum languescenti calcaria addo, hac spe uires reuoco, hac solum cogitatione recrcor, hac una in re fractus aliquando laboribus conquiesco. Accipe igitur illustrissime,&Benignissime Se
nator, eo animi candore, quo omniti omnia etiam minima seles, hoc I obseruantiae, deuotionis,&reuerentiae mea pignus, tuaque authoritate,
& maxima dignitate tuere, &si quid oci; aliquando agrauissimis ih Reip. curis, quibus maxime detineris, nactus fueris, exiguos hos inget: nil,&studiorum meorum fructus perlegere , meq, ipsim in patrocinium tuum recipere ne dedigneris. Vale Mec as optime, simulin me, meaque studia tuo patrocinio protegα.
Datum Patauij Antenorit Nonis Iunij.
8쪽
I USTINIANI IMPERAT 'R I s L I B R V M
obiectum. Iibernosser Insisutio πιπι ita inscribitur.
iustiniani sacratissimi Principis,
suerit, Domini, apud Vei res appellatio, satis ex eo constat, quod Romanorum Priit opes quandoque eo nomine appellari recusarint, quod in dicio essent, reliquos seruos esseri ideo Augustus cum esset at quando Dominus a Populo iiominatus,non solum uetuit, nequis ipsum hoc nomine appellaret, sed cita sumitiopere cauit, ut Sueton. in Augi isto auctor est iunde Terii illianus in Apol . Augustus, inqui , Imperii formator, ne Dominum quidem se dici uolebati, hoc enim Dei cognomen est. Tiberius quoque Caesar, ut Tacit. lib. 2. scribit, acerbe increpuit eos,qui ipsum Dominum dixerant, uetulici; ne eum amplius hoc nomine appellarent, subnectens dignam uero Pi incipe sententiam se, scilicet, seruorum tantiim Dominum, militia Imperatorem , ceterorum uerb ciuiu in Princiapem esse : Quin Alexander Selietus, Auctore i iii pridio, se Dominum appollati timuit . t prodnimis ampla, & magnifica Domini appellatici uideretur . Huc pertinent sequentes Pallada
Thadaei Pilonis Comment. Graeci Poetae uersus, quibus si nificat, se nolle Dominum appellari, quod nihil date assentatoribus possit. Siquid amicus largitur, protimis eum Dominom
Sinibit det, statrem tantum dicit: ora ego Qui nilal habeo quod dem, Da minus vocari nolo. At quidam Romani Principes sic avide illam ad rellationem arripuerunt, ut Domitianus exemplo Caligul qui primus hoe sibi Domini nomen uindicasse dicitur, se Dominum, de Deum apPel . lati iusserit, quemadmodum Sex. Aurelius, sit tonius,&alii multi tradideiunt.
Institutiones,&Instituta secundum Vallam Iib. Elegant .cap. i. A: aliis, te Politici sermonis elegantia laborantes, in eo differunt;quod dic, Innituta scilicet,ad bonos mores cosilio, & ratione sumptos, domesticamq; disciplinam pertinea equae literis non mandatur , seu communi bonorum uiroru opinione obseruatur. Vnde & apud Valerium Maximum Titulus est de Institutis antiquis , quasi de moribus antiquis: illae uero, scilicet, Institutiones, reserantur ad ipsa artis piaecepta, quib. holes eruditatu r in quolibet doctrita . gener 'ut sunt libriouimiliani inscripti Institutio nes Oratoriae, Aldi, Institutiones Gramaticae,dcita aliorum multorum auctorum. Id qtio D l x rique doctissimi quique secuti, haec iuris Ciuilis elementa institutiones,& non Instulita appellari debere asarmant. Verum Ili finianiis ipse in Epistolis Graecis ff.praefixis, hunc libita, ut tradit Borchol te hic, institutorum librum appellat. Florentinus item, Ulpianus, Paulus, de alij, ut ex Tindice constat, Inclitutoruin libros suos conscripserunt. Vegetius insuper, de Probus antiqui susimi Grammatici, Instituta, de institutiones pro eodem, ut idem Borcholtcn tradit, acc Piuiit. Nimitu igitur etiam erit, si dis ita cito haec apud nostros stiris auctores, locum non habeat, sed promiscue in allegandis ijs libris, hac nomina, institutiones, de Iiistituta usurpenti ir, quamuis Instulitiones magis apitellandas eise, ni illii inaximae alictoritatis lentiant, quibus non possunt non libeter subscribere,& eoru auctoritati adhaerere.
9쪽
Institiitiones nihil aliud sunt, ii ianitorias iuris Ciuilis erudita iliada.& compellatos amethodus in quibus breuiter. M i ista ratione compraehen-3 si in est , qui quid in sui niua pertinere uidi f
ad cotti: tionem eortitia, qtiae in uniuerso corpo
re Iuris copiosistin Etradita sunt; Ideo Imperator prima legit in Cunabula. &totiuilegitimae scientiae prima Elementa in iis libris contineri dixit infra in Prinzm.nostro. f. cuinq; hoc.Aic Φ
Institutiones ab instituendo dictae sunt, quoniam in iis libris simplicissime tradi in i ut ea, quae 4 Dettinent ad cineralem iusis cognitionem, quibus tanqtiam elementis institutia lolescentes,s cilius postea ad grauiora asp: raro,& ratem uasto, ac periculoso luris Oceano committere possunt. ninil enim utile, dc rebia , quae Praesenti aeuo inusii uertuntur, accomwodatum iiivenit insuit, quod in iis quati: or In si iturionum libris reposituno sit, adeo ut qui i ta ijs libris aliquid in sumpserisi facile i,os: possit, & tuto luris arcana penetrare, ac tantae scientiae molem sustinere.
Quaesiitcaiisa 4 ciens Institutionum. Effciens causa Institutionum, est ipse Iumnias ritis Imperator, qui Iustini Imi eratoris adoptiuus filius, ex sorore nepos, ct consors Imperi j fuit. Impulitua causa est. Iustiniani amor, quo di- lscent iii in il ut ijs constiteretioluit. 3. Omnes. inssi Prooemio nostro. Initrumentalis,sunt Tribonia-nu Theophiliis, Dorotheus, ct l', quibus Imperatot hoc negocium dedit. 9.cumcl; hoc. in Deo e dem. Materialis, ueterum iurisconsultorum, &praecipuὰ Caij institutiones, aliaq; multa iam Iurisconsilliorum,quam rerum quotidianat uti cor mentaria. qia . e . Plorem. Formalis ipsa lubrorum, Titulorum, ac Paragraphorum serie , de dispositio, auq breuiter,& methodice comprahendit illicquid in imiuerso coli te Iutis habetur. Pinalis, ut sint prima legum Cunabula,& io' itus lesitimae scientiae prima clementa,quibus ii irenes instri leti , pos Iint iu stea ad penetralia luris intrare,& sermam legum pulcherrimam, non conniventibus oculis aspicere. d.3.cumq; hoc.&.M. igitur. Item, ut tam in sero, quam in scholis uim legis habeam. d. 9.Quas. eod. a
Obiectit ira Institutionum triplex est. Persona, Res, & Aelio. Omne enim ius, quo inimur, uel ad Persisnas pertinet, quibus ius redditur : uel adio Res,de quibus redditur:uel ad Aetiones, per quas redditur s.fin. in fidei innatigent. dcciuil. in horumq; trium obiectorum explicatione, oestres. Iniliti itionum libra absolutamur . Verum quia Rerum causa duplex est, altera domini j, altera obligationis: ideo quatuor postea sunt Instat titionum libri, exemplo si Diuot elementorum, ex squibus res naturales constatit. In primo libro tractatur de Personis, in indo de Rebus re lectu domin in tertio de Rebus re pectu obligavinnis, in qtiario,& ultimo, de Actionibus.
nota scribi possimi. - 4. Imperator unde dicatur.
1 Vnde dictussit Caesar. 6 .an Flatuis it Slatitur dicendum sit.
' .an donario facta a s It tim summo Ponti ci
Io Iura uigilantibus scripta sunt. ii iant nilis aeras a ludium Iuris musis apti, Uidonea creditur. 3 i
N nomine Domini nostri Iesu Christ. In Ilerator, C sar,
Flati ius, luti inianus, Alem. micus, Gothiciis, Francicu , Germanicus, Anti uri Alanicus, Vandalicus, Asricanus, Pius,
un Pii itor senipue Augustus, Cupidae legum i uentuti altitem. Tria continet here in seriptio, Primo ini Co
tionein diuini nominis, sexundo, Ddmina & titulos, illos a Nationibus, oc Regnis deuiciis, de arebus siliciter restis, sibi usurpauit. Tertio, nomen eorum,quibus scribit, de Institutionum libbros dedicat. iinprimis,& ante omnia ut optimii, & Cliti manu in Principem decet auspicatur Iustinianus, Imperator noster, libros in itutionum ab init catione Diuini ,ominis: iuia ubi Chiistus no est sindamentum, ibi nullum boni Opcri, fieti pini est aedificium. cap. cum Paulus. r. q. I. Hinc turrunt Doct. An inuocatio diuini nominis sit de substantia instrumenti, ita ut omiua instrumentum uitietur. Et communiter concludunt, iubil licet honestum, tapium sit, eam Sc radhibere, tamen si fuerit omitra , iii strum: tum propcerea non uitiatur. nee redditur nullum ni ii hoc, lilod inuocari debeat, sit de consuetudin ita Alex. Iason, Sociii. Iun. A loat. Icaloguet.
Secundo loco, praemilia inuocatione Dium inominis sub jcit Imperator Nomina, Τ Titillos, quos a Nationilius, de Rehnis deuictis S a rebus scoliciter ectis, sibi uitirpauit. Ex quo obseruatit D D. quod .dignitates preyriae, a seipso, abi ille ambitionis nota scribi posuint. Vnde Contes, lucomitem,& Doctor, se Doctorem profiteri, de . scribere
10쪽
scribere potest. Illis titulit constat Iusinianum noximii in sitire imperatoretii; ut merito obd iliciis tot gentes, pluribus nominibus insigniri meruerit : Illi id. : Ouidianum carmen de ipso dictio, quo lite Germanico ille scripsit r. Fas . . Si pereat a victis, tot finiet nomina Caesar. . Quot numero gentes maximus orbis habet. Imperator. J imperator hic non Ducem belli, violi in apud Romanos quandoque ustirpatum scio, sed Licto anctam Romani Principis dignitatem signiticat . Diciturque imperator a sit prona potestate imperandi, quam supra omnes in temporalibus habet. in quibus neminem superiorem recognoscit. Felin .in cap. nouit de iu- die. Pater meus in suo tracti de Roman.& V
net. Magi sitainter se comparat. nu. I 6. ante cor nationem non dicitur imperator, sed Rex R inanu ca venerabilem,& ibi not. Doct extra de lect in coronatione postea triplex corona ei imponi solet; Prima est terrea, quaesertitudine d notat, qua rebelles iii iacere debet, & hanc recipit ab Archiepiscopo Coloniensi. Secunda, est argant ea, qua itesignatur mundicio, & claritas, quae in ipso eine debet de hanc Italiam inpressus, recipit ab Archiepiscopo Mediolanensi. Tertia. est aurea, qua demonstratur, quod scut aurum est excellentius omnibus metallis, ita ipse Imperator debor esse excellentior omnibus alijs Regiuiras, o Principibus in potestate & iustitia, & liac recipit a summo Pontifice Romae. plo. in clem. r. super verbo, vestipii ,de iureiur. de Doci in Sca. venerabilem, de cleel. CaesariJ Dictus est sar Imperator noster , non ab Augusto, nec iubilo ni atris utero fuerit exsus sicuti glossator interpres somniat; sed a Iulio Caecate, quo imperium pit auctore Di
ne. Caesarem etiam dici 'us eui undesignari ea Imperator Auetiliae Maiestatis naeres, lia periique successor, quo sensu etiam in libris nostris aliquando accinitur, iit in l. 6. S. vlt.is..te ivr.fisc.&ini si excepta. C. de malefici hodie a nobis Rex Romanorum dicitur. Fluvius. JAlciat. lib. parerg. . cap. 3. non Flauius, sed SLusius legendum putat, as lauis nempe Iarbaris populis deuictis; quos ut ait ille verisimile est sitisse Basternas. Nihilominus ego rithium legendum, sic se primam lectionem, dcc vulgatam admitti polle venia tau viri in arbitror,
eo nzmpe argumento, iubd in antiquis codicii ita scriptum reperitur,quodque idem cognomen multi veteres habuerint, inter quos Constantinus Magnus, in cuius memoriam Imperatores Orientis Flauii appellari,postea consueuerunt. Iustinianus. JHoeno me illi suit proprium pri- initus inditum, nisi me sallit opinio a lustini patris adoptiui nomine deductum, ut Omitianus 1 nomine patri Octauij. non autem a Iustitia qua coluit,& aliis mandauit colendam, ut innuere videtur glossa,in πω quidem nam eum sit nomen proprium,appellatusque sit Iustinianus antequai ueretur,& diim sub nutrice esset, nullo P eho lite derivatio ei conue epotest. Alemanicas. JHoc nomen, & liqua sequentia Iustinianus a deuictis gentibus obtinui id veterum Romanorum imaginem, quias dei timi aes, non semel cognomenta dedere. pro Al
manis intellicere debemiis secundum Musi geri hic, populos qui Rhaetis proximi sunt, supra Acronium, Rhenumque, tum , ct in Occaium ad Tigurinum lacuni & Lima iam habitant; ubi is hodie lonse lateque Helucti l ctaminantur.
Go: hicus. lGothi proprie dicti sunt populi qui
Germanici maiis in relam Scandia incolueriint a livictricia Romanorum arma tempore Dccij Imperatoris circiter annum Christi. 2 s'. insipni vitior a superarunt ; Inde circa annum AO7. Italiam inuadere tentarunt, & ante quinquennium Romam pentium, & Populorum omniuvictricem, totiusque Orbis terrarum dominam, immani Barbarie deuastarunt; sed hos postea, circa annum 36 o. occiso eorum rege a cuila lustinianus noster Romanarum miseriarum vindex, Narsere Duce profligauit. Francicus.JNe glorienti it inquit Io. Fab. I Periales ex hoc arguere, quo regnum Franciae esset si abiectum linperim,quia hic loquitur de quadam Francia, qtiae in in Aleniani a supra Colmniam, quae nunc Hassia dicitur, de qua in cap. i. extra de sponsa. Hi duce eorum rex uno die magna virtutes aderuntditos instructis limos exercitus lustiniani nempe,& Gothorum, qui in procinctu erant, ut inter se dimicarent de Mediolani possessione anno Christi 1 sed lannis 1 i. elapsis cum per Italiana infesto vaharentur exerciis, prope Tarentum a Narsete Iustini anci exercitus Imperatore, superati fuerunt.
Germanicus. J Post Drusum Claudii C saris
partem, qui obici in G mania praeclarὶ steris Germanici cognomen primus meruit: Romani Princisio, si lxiicquam ex Germania attrita ei ut, Germanici dicti sunt. Strabo, Germanos miri rosa oc nomine a Romanis appellatos . itabit. quodia porrimoribus, vitae coniuersatione Gallis simillimi essent. Sunt & qui sic dictos arbitrentur.qubd se in bellis mutuo fratres uocaret.
Alciat. Parerg. ivr.li, I n. cat . 1 . eorum opini nem probat, qui patrio sermone Germanos ita vocatos autumant quasi omnino viriles a Germanica uoce, Garman,quae sortem denotat.
Anticus. Ita leaendum esse existimo,& non Atticus, utralia quidam putant, & vulgati codiaces habent. Atticus enim nullo modo Imperator noster appellari potest, cum nullum cum Ath niensibus bellum gesserit, quinii tib fidos, & imperio parentes, semper habuerit. Erant Anto ut Alciat. tradit Patere iuri lib. s. p. 3. Histri flumi nis accolae, congeneres Sclauinis,quos in Romanas Prouincias incurrentes, Iusti manus per Childibium Ducem repulit, & post aliquot annos duce Germano, sororis suae filio, usque ad intern cionem ser Edeleuit, ut Procopius libro Coihici belli. 3. scribit. Hi Antae, ut eorum institutis, &moribus apparet, non videnti ir multum dui etsi ab iis, quos nunc vulgo Cingatos vocamus. Antae enim a veteribus Spori. ut inquit Pre copius, reppellabantur, quasi sparsim,& vulgo errai ucs , qualem vitam & Maurusii de unt. Aunicus.' Alanicum Vandalis iuncti erant, nec mi nus efferae naturae: Ideo Lucanus l: bro s. vocat duros aeterni martis Alanos.
Vandalicus.J Vandali soni populi Europae septentrionalia, omnium ferocillimi, qui cum Asti A α cam