장음표시 사용
31쪽
1Λ Comment . in Instit. Lib. I.
ctor lib. r. cap. . apertEco probat . illi id ego noo inittam, an unus,& Primis illis temimtibiis ac Data certamina non fuisse ed pugnis is in i - .ri solitum,unde& pugna nomen accepit; post a Ilellus set remn gladium primus perduxit, a quo dc bellum placuit nominari, citi lementiae Hor iij carmina non parum astipulantur. curn prore se a primis malia territi Mutum, turpe pecus, glande, a que cubilia proiter, Vngua as, O pugnis, Lin DIJur, atque ita iporro Tntiabant armis,quae postfabricauerat us. Nee non Ac illa Llicretii lis sale Rerum natur M. Amia antiqua manus,νngues, dentesquefue
Et lapides: item siluarum fragmina rami, Et flamma, atque ignes, Itquam fum cuncta
primum: Heriusferro vis m, acrisque repenta Ex hoc bello otianes Tituli illi descenderiant si de Captile post lim. reuertae Re Milit de Ca-sr. pecul.de Acq iir. Rer. Domin. le Acquiri poss. Tot armorum genera, Tot duelli conditiones, pluraque si .nilia emanarunt. Sed derelicto bello, ad ea, quae in ipso capiuntur, deii eratam uia Secundus effectus est captiuitatis, ideii, iit res in bello captae, fiant capietit iu m, quod tamen recipit distinctionem, quia si sunt res motu es, fiunt ' capicinium. si immobiles fiunt Principis, i ii qui liu bella& l. si captiuus, s de Capt. dc Politina .r uris idque de generali consiletudine seruari imsanir Guglielmus Benedictus in cap. Rainutius
detestam in verbo Et uxorem num. 23. Tertius effectus est seruitutis, post bella enim necessario sequuta est capticii ta3,ta seruitus qupio, gentibus benescii tam primum concessi it, ut eos,qui ex clade belli stuperstites in ilicio tu potestatem venissent, humanitatis causa seruarent.
naturali ratione docente parcere iis, qui ui deuiiacti fuerunt , quam rem Romani Duces seinperhumane obseruarunt: quin etiam D. Ambrotius ad Bonis actum scribens, inquit sicut bellanii, Aresistenti, violentia redditur, ita victoriis capto misericordia iam debetur, maxime in quo pacis periturbatio non timetur.& quoniam non livpune sunt dimittendi, id eo capti seriti tute puniuntur DD. in a. ex hoc iures eiust.& iur. hunc essectnm declaro primo,ut procedat si capiantur honianes singulares, secus ii capiatur Ciuitas, quin non eiscitur serua, sed subdita, respectu iurii dietionis, unde ciues roinent sua bona,& hab ttestamenti sectionem. Barto in l. Diuus si . de iureris Bald. in Rubri extra de Trepita,& Pace. secudo ut non habeat locum inter Christianos, sed ii inter infideles tantia Bari .in l. hostes, sis de Capt.& post iii reuers. Verum bene est in hoc casu, quod inter christianos captus, iure belli tenetur persoluere pretium suae redemptionis, quod i lea appellatur, Bald in l. nam & se tutus, iisdeNe oogest. quae talea successit in locum seruitutis. Salic. in laib hostibus. C. de Capt. & post. lim. r uercQuartus egestias est manumissionis, te quo inii l. manumissiones isde iussi. de iur. postqua enimi Venti uim seruitus inuasit, eodem iure sequutum est etiam beneficium manunitissionis. injntus effectus est. Regnorum cori titutio, 3 qtiae post bella condita sit ei uni S sic Regum in
genere origo a iure Gentium est. d. l. ex hoc iure, is de iust. & iur. Duabus de causis Reges a populis creati fuerunt. Primo ne ab hostibus externis opprime tiar. Secudo, ne intor ipsos inopes preinerentur ab ijs, qui maiores opes habebant, Cicero ostic. lib. 2. Hinc dici intur Reges arceio , uti non nullis haud immerito placet, quod illos rectum deceat, ac prinii rectoriim tuorum causa
sint electi. Sextus est, Dominiorum distinebo hoc est proprietatis rerum in hunc, atque illam, separata diis utibi itio, itatura enim, & naturali ii ire nullum erat dominium, nullusque o mi imo rei aliculus dominus erat tamen vius,atque in ei utilem usus gratiam possessio; cum et ei lim res omnes anina iiii in causa natura sectisci, illarum etiam aequale usum aequaliter omnibus sine alterius iniuria indulsis; itaque ii iod vitiisquisque coelo,mati, terr que ceperat, ilium catenus faciebat, quatenus iulo utetiatur,utive poterat, non ut cius dominium
compararet, sed ibiam sibi quaereret posscstione: Irari quoque ratione quod loci si iisq; ad habitandum prior ceperat, eo alius in te .im Ἱum post id ibat, icturbare, atque cxig re non poterat, cum scilicet alterius obustini necessaritim, necessaria
posscitionem eius loci,quem post cisor vacatilem viiii sito antea addixi siet, non rosset sine iniuria inuadere, liramobrem fuit in primis naturae conabillis, peculiaris quaedam neccillariarum rei ui ossessio, at nolitquani dominium. I loratius. Nam propria telluris heram natu ia,nu illlam, 2 rem. nec quenquam Liat in C tertim communis postea sentium omniueon ensu non solum suam conseruationem, sed
iit rerum omnium utilitati sue insciuienti utri rationem intuitus, suamque diuturnam saliatem,
S selicem incolumitatem, ab illatum diuturna, ac dilinenti custodia pendentem meditatus, Mominia induxit, Se 4ominiorum diluinctionem architinariis est; ita habito dominio, ad agros nostros accedamus, & terni in os nostros agnosca-inus, eosque conseptibus muniamus, ite lasciuus I riteriens ullo modo e dere valeat. Septimus effectus est, Terminorum positio, quorum iure naturali,& in illo aureo seculo, nullus erat usus, ut ex illis vergilianis calua imbus
Ante Iovem ntilli subigebant arva coloni: 2 e signare quidem aut partiri limite campum
Quod de Tibullus lib. i. Eleg. 3. de saturni aetate
Ron domus vlla fores babtii non fixus in agris
Qui regeret certis finibiis arua lapis. Sed de iure Gentium secundario postquam do is minia distingui perlint, Termini agris positi
sunt, ut quili Det re sua contenius facilius lites r inoueantur Verg. i 2. Aeneid.
Nec plura est rus saxum circu picit ingens, Saxum antiquum ingens, campo qui sorte iacebat , Limermo positus, litem vi discerneret arvis. vlus μα- Deum terminum loquens. Tu
32쪽
De iure Nat Gent.&Ciuit. Tit. II. et s
Tu to alas, urbes, o Re na ingentiastris, Omnis erit tiae te liti iis arer .
Hinc lii luis Frontinus in lib. de Mensurisadmonet,ut unusquisque fines sitos diligenter custodiat, non alienos lacessat;&Deuterono alio c. I9. dicitur Non assumes, sc transferes terminos proximi tui, quos fixerunt priores in possessione tua, de Salomon Proiaetb. 22. Ne iras grediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui. Ex his apparet errare eos , qui Num; Pompilio terminorum inuentionem attributit. Verum bene est, de
illud admitto, iuba Numa primus suit, qui Iorii
dicro; terminos esse voluit, de in eos, qua mouerint veluti in sacrilegos, ut animaduerteretur, statuit. Primus etiam Deo Termino sesta quotanis celebranda instituit, ii iis terminalia appellabatur de fiebat io. Calen. Marti j,hoc est, Io. die Februarii,ut Auctor est Dionysius Halyearnaseiu libro
antiquit. R. Omanarum . Nec multo post tempore, Romani huic Deo templum condiderunt,
Pud quos tanta extimatione semper halatus sui ut ingens Bramen super tectum templi fieri curauerint, eus d tetminum intra tectum consita stete nefas arbitrarentur, De hoc Deo menti nem facit Liuius lib. i. cad. r. & multa copi
tri& qtauheldisse ut Plato de legibus Dialogo s.
O auo ora penὰ contractus, de oblieationes a iure Gentium emanarunt,dixi omnes pene co-t a tractas quia quatuor repetiuntur, qui iture ciuili ortum ducunt, ut stipulatio, literarum obligatio, sponsalitia, largitas siue Donatio propter ni ptias , dc contractus emphileuticus, de quibus post Aldobrandinum.& DD.videte Glos in d. , .lus autem Gentium, in verbo penc & m d. l. ex hoe iure, is de iussi& iur.
Nono lus Gentiam M.' seruαxe iubet, nihil enim tam eongruum iidei humanae est, quam ea, ici quae placuerunt inter nos seruare, texti est in l. r.
ff. de lyare quo loci refert Bald. A ristotilem admonuisse Alexandrum, ut promissa seruaret, aliis imalum sinem secuturum esse. Ampliatur, ut procedat, de locum habeat etiam in hostibus, quibus fides data seruati debet, i. conuentionum, & ibi
DD. not. tale Pacti te hoe, siue a publiea, siue apriliata persona data sit, nam tantum obligatur Vtinceps ex sua promission quantum priuatus , cap. noli. 23.q. I. 'ro quo praeclarum illud, α insigne est M. Attilis iacinus, citius meminere Liuius Lb. 2.de bello punico Aul Gelu ib. 7.ca. is .ac Riuus Augii libit .de Civit. Dei, i s. Is M. Attilius maluit mortem oppetere,quam fidem Carthagi nensibus praestitam stangere, ademq; potius prolabeunda morte redire voluit qua in Romae incolumis manete, fide fracta, quod mire laudat Cicero reli . t. Probans, & hosti fidem seruandam
esse. Decimo, de ultimo, Legatorum non violandoriim religio iuris Gentium est. c. ius Gentium. I.
xo dist. ideo qui ter Mos hostium violat, secundia canones excommunicat lita si quis 'dist. & secudum iura ciuilia hostibiis ipsis tradituri s.ff. delegat. sicut euenit in Hostilio Mancino, quem Manitu pater eam ob causam hostibus dedit, ut Cicero litat .de Oratore tradit. Romani Corinthijs talius vindictae causa, quod legatos suos contra ius
Gentium pulsassensibellii intulerunt, dc eorum Thadaei Pilanis Comment. Instit.
urbem desciuerunt; viceve a contrahas Gentili facit legatus, qui in legatione arma capit aduersiis eos,ad quos missius est, ut tres Fabii secere ad Gallo vinim, qua de re,ut Plinius, de Lituus scribunt, Ius centium violauere.
ι Lualiter disserat anat rati, Gentium. m legem naturae lubeamus, cur necesaria fuse
s. Ius autem Cluil αCVm ius omne manet a tribus partibias,quarum una sit naturae, altera Gentium communiter omniunt, tertia ciuilis praeceptionis, S: de duabus primis dictum sit,& sic de iure
naturali,&Gentium Restat tertia pars, quae ciuitatum propria est, in qua de iure ciuili tractatur.
ΙVs Ciuile est determinatio alicuius circians
tiae in iure naturali,vel Getiti probabili de causa facta, certo competens popillo, S. ius autem ciuile hoc Tit. Dicitur ciuile a ciuibus, eo quia certi ciues,siue certus poplitiis eo utitur, S: sic diserta iure naturali,& Gentium,quia ius naturale omni uin naturae titilitatem intuitur, Gentium omnium commoda, cit ille certorum ciuilini beneficium respicit, Rursus naturale animalibus omnibus utile, sic necessarium est, Getium mortalibus x omnibus commodum,&expellicias, ciuileianaturalis, ita in Genti tam,turis praeclyta cainpariste, qua sui populi commodis inseruit, se lititur,r tinet,atque amplificat,& si qua minus conduc re videtur,contrahit, luxuriantis vitis instar amputat,& veluti lesbia norma ad suorum ciuium utilitatem refert,& accommodat, i. g. ius autem
ciuile hoc Tit.& Iomnesi Upuli,st .de iust.& iuri Licet igitur ipsi in ius naturae,&Gentium, satis esse deberet, ad hones Evivendi i m. naturam ni in lucem qui sequitur, dicebat M. Cicero, aberrare nunquam potest attamen cum solo gentia iure neque mores hominum in hae tristi naturet deprauatione conant e regi, neque ciuium controirersiae exacte dirimi, nec Resputa status bene teneri posset inuentum & conditum est a quocuque populo pro utilitate Resputa suae ius ciuile, quod nec in totum a iure naturali recedit, Cimab eo rectitiidinem mutuetur, nec per omnia esseruit, sed interdum aliquid addit, ge interdum detrahit ad praesentium rerum necessitatem naturiae theses accommodando, ita loquitur V lpianus iuris consulitis, in Lius ciuile,sside itist. de iur. Recte quidem Vlpianiis nam si penitus a naturali ratione ius Ciuile recederet non lex, sed strua, & pyrtentosa traditio ess et t. fin. C.deincest nup. si etiam per omnia naturae iudicio seruiret, non ius citille, sed Gentium diceretur, quod ut clarius intelligatur, sciendum est ius Ciuile pro conseruatione ciuilis societatis multis de causis neces
33쪽
16 Comment. in Ins it. lib. I.
Ornecessaria fueritis ciuilis. PR.ii causas it,ut esset mensura, & rNilla
ruris natiirae,& genvii. Exemplum hemus in defensione. l est de iure naturae, inquam homo inouetur instinctu naturat: , est de iure ge-tin ira, inquantam mouetur ratione, superi lenitius ciuile, quod adhibuit moderamen in culpatae tutelae, tanquam mensuram,& regulam utriusq;
Secunda caiisa fuit,ut Ius ciuile in unam consonantiam redigeret ius naturae. Exemplum est
in legitim nam lex nati iri tribuit fils successionem.l.scripto.ffunde liberi, alia lex iraturae tri-huit hominibus liberam testandi lacultatem. l. t.
C de saetosanehecclesius ciuile inter has duas leges concordiam comprecatur, statuendo qii , relicta legitima slijs, de reliquo pater disponere rossit, Autliunouillima.C.de inom. tellam. A liud exemplum habemiis in i bona fides.sfdeposit. latro spolia, quae a me abstulit,apud te deposuit,quetritur an tenearis mihi restituere, uel latroni 1, pio Domino urget iriquod natura iubet,unicuiq; tribui debere,quod situm est, pro latrone urget etia3 id, quod natura iubet, depositi im restitui debere deponenti Iurisconsultus ibi conciliat istas issas leges naturae,quae inuicem contrariari itidebantur,decidendo quod in concursu praeseratur il minus, sed si diis noli petat restituatur latroni. Tertia causa est,iit ius ciuiledeterminet legem naturae; nam lex positiva nihil aliud est,quim determinatio indam legis naturalis, ac diuinae, id quod ex D. Thoma ostendit Francisci Sarmient. de redditibus ecclesiast. parte .c. i.&-selecti
interpret .lib. 2.c. I .Tria tantum reseram exemis
via, primum est, quia lex diuina generaliter st ruit, qubd in ore duorum, uel trium, stet omne Merbum; Lex ciuilis determinat eam habere I cum in iudiciis, & contractibus, non autem in eminentis propter si ispicionem salii talis.l. hac cissi illissima. C. tui testam. sacer.pOss maxune, quia ea tali testium numero, non inducitur peccatum aliquod. fecundum exemplum elui cx diuina, ocnaturae statuit matrimonia.cap. nemo. t. quaest. tradit glos. in b. i. in uerbo matrimonium hocti Ius ciuile . seu politis canonicum determinat gradas persi,n aruin,& modum contrahendi, iit ex Concilio Tridentino sessi facile uidere licet di ex cap. non debet de consangitin. & affinitat. Tertium est, quia lex naturalis, & diuina statuit decimas soluendas esse in maiori,uel minori qualitat ergo ius ciuile determinat ius naturae, dc genuam.
x pu ciuile viae nomen habeat. a cum fit mensis iuris ciuilis, de sua iure hue 7,
F. Sed Ius quidem. de Ira ciuile nomen habeat. Ps ciuile non sicut ius gentium uni seminamine prilla mi sedau gnaquaque ciuitate
ipsi im condente nomen sertitur , propterea I s lonis uel Dracoliis leges ius cimile Athenien- sitim,& Lycurgi sanctis limas constitutiones ius ciuile Lacedaemoniorum rectὰ appellamus. 9. sed ius quidem hor titi Atheniensibus primus Draco leges dedit. quas propter eorum ali ei ita tem magis enim sanguine, ut Demades dicebat, qua atramento scriptae uidebantur; . Folon unus ex septem Graeciae sapientibus cori cxit, summaque cum prudentia, de aequalitate nouas constituit. Plutarchiis in Solone; Apud Athenientcs iqitur obseruatur ius Atheniensium, apud Lacedaemones Laced. aenioniorum,apud Romanos Rona norum, S apud Venetos venetorii in . Illud est obseruandrini,qubd quando simpliciter fit men tio iuris ciuilis, nec additur nomen, intest igitura semper per excellentiam de iure cita ili Romanora D, Piemadmodii in cum poetam dicimus, ta caddimus nomen. s ubauditur apud Graecos id
merus,& apud Latinos vergilius M. ita ius quiudem in sine.
i suctu ex sit ius ciuile. λ Ius commune scriptum, quid, ct ex quibus partiabus conflet.
3 . Luid tu Lex. cuid Plebiscitum.1 Quid rei uti consultum.
7:Quxsint Mani iratuum edicta. uuae Re tonsa prudentum.' uuid tu Ius commune non sic riptura. io Quid ius parti lare scriptum. f. sensat, in multis sequentibus. Quomplex sit Ius ciuile. 1 TV Sciuile duplex est. Commune, &Partic
cuctu ex sit Ius commune. PS Commune rursiis duplex est. Scriptum.& non scriptum. f. constat hoc titilaus autem ciuile.ff.de iust& iuricula sit Ius commune scriptum. IVS commune scriptum, dicitur illud, quod
communiter per omnia Reipulia loca dissim ditur . quale nostrum est, quod in Pandectis,& Iiistinianeis Iucubraticinthus scriptum habemus, quoque utimur. Constatque ex legibus ,3 Plebiscitis Senatus sultis, Principum placitis, Magistratuum edictis,& Responsis prudenti in , de dicitur scriptum, quia in uasi promulgationuscriptum stat.
cista sit Lex. LEX est,quam populus Romanus senatoa
rio magistratu, ueluti Consule interrogante, conuaucbai., lex hoc tit. Consul ab eo dicitat
34쪽
ὀ Etur mod plurimum Reipublic.consulat. l. Lyexactis. n. leorio iur. tradit pater meus in suo libello de Roman. 6c venet. magist. inter se comparat. ad iii terpretationem. Pen.sside ossici eius. 5ic pop. Roman. l. Aeliam sentiam.l. Fusiam Canimam,& complures a lias tulit.
ILebiscitum est, quod plebs plebeio magistratu, veluti Tribuno intertoa ante constitue bat. M. Plebiscitum hoc tit. Tribunus ex eo dicitur, qu5d ex tribus partibus in quas populus Romanus diuisus erat, creabat ir, uel etiam quia Tribunum Lissi agi l. I. M. ij idem temporibus f. de origin. tuta sicut igitur Coiis ut populum roga-hat,ita Tribtinus rogabat plebem. l. i .ffad lcgeni R qui l. hinc Falcidius Tribunus plebis legem ro-
multa populo, ut quemadmodum tutique rem
suam legasset, ita ius esset. l. i. s. adi Falci.& Aquilius Tribunus plebis legem uri puto rogauit,ut siquis quadrupedem vulnerasset, quanti eo anno
plurimi fieret, teneretur. l. . rude tot. tit .is. ad i. Aquit. Cicero leges quas plebs constituit Tribunuitias,quas pusus Romanus tulit,consulares v
eat . his plebiscitis Senatores,& patritis non tenehantiinnam εc plebis appellatione patriiij,& Senatores non significanturAM.plebiscit uni hoc tu
tui. del. plebs., deverta significi sed Q. Hortensius facta secessione plebis, sedandi motus gratia legem tulit, ut eo iure, quod plebs statilisset, omnes Romani tenerentur. L 1. deinde.is de oris. iur.& hoc est quod Imperator hic dicit. Inebit emta lege Hortensia lata non minu qalere, quam
Quid sis Senatustansuta s C Enatusconsultum est, quod Senatus iubet,at-n que constituit. f. senatiis consultum hoc utili. olim senatus nullam condendae legis facultatem habebat, sed omnis potestas penes populuerat; postea procedente tempore dissicultas conuocandi populi,qiii non ita lacile propter numerositatem in unum congregati poterat, curam
Reipudi ad senatum deduxit, cui regendi pol salem, populus tradidit, ut ei vice totius impiali hirxconderesiceret, iusque ab eo constitutum senatusconsultum di in suit d. g. senatusconsuliatum hoc tit.& l. r.*.deinde suta dissicile. isde oria n. tur. Huius senatusconsulti multae dispositi
nes in iure nostro repetiuntur,ueluti cum ii res rogatus haereditatem restituere ex senatusconsulto Trebelliano quartam retinet. sed quia ii sta de fideicommissi haeredit . . i.infra de senatus consul.Tertulae & filius matri ex senatusconsul.
Cificiano. 9.ptii , insta de senatusconsul Ot
uasent Principum maestis DRincipum placita sunt ea, quae a principe
I constituuntur. Populus enim Romanus
omnes Reipub. sormas expertus, Mona
Giam a principio Vrbis, Democratiam expulsis biis, de Atistocratiam sub senatu, tandem
necesse esse uidit, ut Reipublic. rursus per unum consuleretur, atque ideo omnosus in Imperium, de potestatem ultro in Principem contulit, ut
quicquid ei placeret, legis vigorem haberet. i. sed
quos Principi hoc iit L i .ssi de consimi. Princi p. placere principi intellige, quod ratione, consilio, de fide statuit. L creditor. F.vit m mandat. cap. p storalis de rei iudi c. p. non licet a distinct. nctas enim esset,ut Opilius Macrinus Imperator dicehat tesse Capitolino in ipsius uita,impuras, & xitiales Caracallae, Neronis, o smilium tirannoriam voluntates pro legibus haberi; pro 'erea Antigonus Macedonum Rex, cuidam dicenti omnia regibus iusta, de honesta esse, responditesse quidem Barbarorum regibus dun taxat, at sibi ea honesta, 'itae honesta. & eo tantii in iusta, quo iussa erant. Plutarchus lib. Amphim. Quoscunque igitur princeps per epistolam, aut subscrimio iacm constituit, vel cognoscens decreuit, aut
de plano interloquutus est, uel edacto praecepit, legis vi horem habet. d. f. sed quod principi. hoc tu tui.& haec sunt, qua proprie constitutiones 4icuntur.Lias. de milit ut . princip. quarum aliae sunt generales, quae ad omnes pertinent, aliae particulares, quae certas personas resipiciunt, nec ipsas Gerediunturist,.sed quod principi de haec proprie
priuilegia dicuntur, quasi priuatoriam leges. De ius prino inim placitis hal emus per totum in t grum Cc cem.
Quae sint Mussiratuum edicta. λ KAgistratuum edicta dicuntur ea, quae pet
x praetores,& aediles constituebantur. 5 -- lebant enim praetores ici initio magistraxi .edictis cuti dum quae toto eo anno ius res diluti crant, in albo descripta proponere, ad hoc,
ut scientes ciues, quod ius,& de qua r iraetor dicturus esset, interim se praeiuunire posscnt, quae edicta legis uini,& auctoritatem habcbant. ,. pretorum quoque hoc thu .LLν. eodem temporcissidς or .iur.& Olim non quide perpetuae, sed annalis legis,quoniam cum magistratu ipso qui annuus crat,finiebamur tot. tit. insta de perpeti dc temporat action. Hinc Cicer. 3. ast in Verrem , qui plurimum, inquit, tribuunt edacto praetoris, legem annuam esse dicunt. Verum Cornelius Tribunus plebis cum anna aduerteret multitudinem,& uarietatem edictorum Resputa perni crosam esse, multis inuitis legem tulit, ut praetorum edicta perpetua essent, quae res gratiam ambiti
sis: etoribus su situlit, qui ut de suo aliquid in
Rempub. contulisse viderentur, singulis annis noua edicta proponebant,cuius rei nomine, Ciacero in Verrem acriter inuehitur. Primus p stea Aulus Osfilius praetorum edicta confusa cotiligens in unum redegit. La. 9. ex his.s de orig. lucide post eum Iulianus idem inulto felicius praesit titil. 2.3.s qilia. C de veter. iur. enucleand. I lineum merito Iustiniantis Imperator noster in leg. Pen. C. de conditandeb. summae auctoritatis hominem,& praetor ij edicti perpetuum ordinat rem appestat. hoc ius praetorium honorarium etiam dicitur eo, quia qui honores gerunt, idest, magistratus huic iiiii authoritateni dederuntas ruptae torum hoc tit. neque fouum est, honorem
35쪽
pro magistra tu accipi, nam & Cicero, summum tradum honoris Consilla mi vocat in sua Orata ad equites. ante otia in in exilium iret. 5c sic Pr totum edictis in tantae dignitatis, A magoratus honorem, i is aut horitas data fuit. summum. n. quendam Praetoribus honorem fuisse, uel ex coconstat,quod regns insignibus,& apparatu, se mὰ Cotillari. supra c teros magistratus sungetetur, ut tradu Fenestet. de magistrat. Roman. cap. 19Doriam ediciorum multis in locis in iure nostro mentio habeturi, Veluti cum Praetor ait; Pacta c0nuenta seruabo l. iurisgentium. F. praetor. ait. ff.de paci gestum vi, ine tu veratum non habe .l. I . si de eo quod inet. causa, si quis dolo malo secerit, quo milius quis permissu meo in possessionem bonorum sit, in eum in sactum iudicium dabo. l. I. g. ne vis fiat ei, qui in possess. miniis est. Vnde vi, tu illum deiecisti, restitue ali xiiiud cium da .l. t .ss de vi, de vi armat. Hinc illae inscriptioncs. V lpianus ad edictum, Paulus ad edictum passim in Pandectarum libris scriptae r c periuntur. Nec Praetores tantum 1 η etiam aediles citrules iiiiis constituendi facul em habebant, quod & ipsum honorarium appellari cemit, coquod in honorem magistratuum, & aucto itieius ualebat. d. f. Pr .aetorum quoqtie in fine hoc tit .de his aedilitiis edictis extat tex. in l. vltima. is de via public. iii j. item qtiae litur. 3. si quis menti ras.fflocat. & totus ac integer titulus.ff. de aedia
liti edi ι , cui simi responsa Prutantum. RE*on a Prudentum sunt sententit,& opi
niones corii in , quibus permissum erat de iure respondere, qtiae tantam auctoriatatem obtinebant ut iudicibus ab eorum res qsis recedere nullo pacto liceret. 3. respon sa,hoc titul Dicit Imperator, qiuibus permissum erat, quo
iam post D. Augustum, nemo sola studiorum suorum fiducia sicius ut ante ipsum fieri solebat, sed tantum permissu,& alictoritat e Priucipis, de
iure respondere poterat. l. a. f. & ut obiter. si de otigin .iur. Cui acius libro 7.Obseruati cap. 23. ex
eoque tempore responsa ipsa propria Diana subscribi,5 proprio anulo signari caeperunt; ideo hodie, qui gradum doctoratiis assumunt, anulo aureo donari solent, ut eo munere se res, nsi tum signandorum ius adeptos esse, sciant. Id cresponsa prudentiam in Pandinarum libris multa,& infinita teperies . Ex his igitur omnil speciebus, scilicet, legibus, Plebiscitis, Senatu consul iis Principii in placitis, Magistratuum eduliis, &resimiasis prudentum, constitutum,& composit m est totum iii nostrum, quo hodie utimur; Et sie lex generaliter sumpta, comprehendit i
hem latam a populo, Plebiscit uni, Principitin placita, Magistratuum edicta, dc responsa prudet
cuid sit Ius commune nonscriptum IV s commune non scriptum, est ueneralis costi et udo,qua omnes homines in imperioRomano utuntur; quarum hodie mulis reperiuntur in seii et in corpore iuris. Veluti, ut prodi
ro rerum suarum administratio interdicatur. l. t. ff. de citrat .surios& alijs extra mitior dand. viii heris impuberibus substitui possit. La. si de vulpa.& pupill. substitui. Ne pupillus sine tutore Obb-
Cetur. l. morem. q. te acquir. hqredit. Ne inter virum, uxorem donatio conlisa L i. state dona. inter vir.&vxor. de iis similia, qu ab initio sine lege uetustas, S usas comprobauit. Dicitur enim non scriptum, quia sine scriptura compos tum fuit,licet postea memoris gratia scripto comprehensum.
mune rursus scripti im, de non scriptum.
De communi iam sci ipio, quani non scripto iam satis a nobis dictum est. Restat nunc, ut de particulari uideanuis, quod similiter sicut commune diuiditur in scriptum,& non scit 'lum.
cuid situ Ius pati ricati re script m. ii i Vs particulare scriptum est illud, quod ex-I presti consensu p muli, una ii que ciuitas
sibi constituit, quasi Ius propritim citii talis 3. Ius aut cin ciuile hoc titul . . Omnes populi. & ibi Bart. not. ff.deiussi. 5e iur. εἰ hoc proprie stati itudicitur. auth. Cassa. C. de sacrosanet. eccles
expresso eonsensu populi, ad dissercntiam con suetudinis, quς tacito populi consensu introduci, tur,ut in ista uidebimus.
i cuidsit u/s non scriptum. α ρnde iiii scriptum, non scriptum priam di
. sine scripto. iiidsit ius particulare non sciis tam .i scriptum Ius particulare, est consu tu alicuius ciuitatis particularis, lautur nitate,& tacitis populi morti ais comprobata, quς uim legis obtinet.*. sine scripto hoc tit. I sed & ea. n. se legib. cap. consuetudo. l .dista
de ius scriptum, cae non scriptum
ORigo istius iuris scripti,& non scripti ex
Atheniensium,& Lace moniorum moribus pioiluxit. Athenienses enim iure scripto, Laced mones non scripto utebantur.
sine scripto hoc iit. id quod Lycurgus, lege lata ,
constituerat, ut Plutarchiis in Romulo refert, adeo ut trecentos amplius annos unis moribus, nunctuam scriptas, nec nautatis regibus I ac
cimonii uixerint. Cicero pro Flacco . Et rem quidem statuit Lycurgus nullis alijs tabulis, qua ciuium suorum mentibus t es, insculptas esse, ut eas potius scirent, & colerent, quam legerentdc vigerent, quia ea , qui mandamus uteris
36쪽
De iure personarum, I it. III. 20
ut Caesar dicebat, scire memoritet nRligimus,caim ea utpotE scripta, ubi opiis suetit,reperirς confidamus. Hinc Horatilis. Quid le es sine moribus rana proficiunt, Ele antissime etiam secet arum I 'rinceps Plauius iii Trinumo mens ua leges a 2. rata quae in aes incisae penitebant in Foro,cum interim pra
Moon seges sterduxerunt in 'Menatem suam 2 eaue nragrusano iis obnoxii, quam parentra si
IIa misera etiam ad paristem sunt fixa minferreis, Vbi malos mores adigi nimio fuerat ae φ iuri
Romani ero simul iure scripto, de non scripto usi sunt Athenas,& Lacellaemona, tuoGreciae lumina imitati, ex quarum altera leges scriptas, ex altera mores per Sp. Post humum Album, AuIum Manilium, & Puta Sulpitium Camerinum mutuati sunt Liu lib. i'. hac de causa Peticles magnopere Athenienses suos laudat, quod es js p pulis leges praescripserint, qiras ipsi aliunde no re ceperunt Thucidi des lib. 1.Recte igitur dixit Modestinus I. C. in i peniti. Me legibus quod omneaus, aut consensus secit, aut neceivitas constituit, aut firmauit cohsuetudo, nam sponte& communi quodam consentia ius Gentium obseruari pit, deinde necessitate ius ciuile est constitutum ;de denique tacita quadam voluntatis inclinati ne,& more, consuetudo introdiicia fuit, C erade consuetudine uide apud Abdi & caeteros canoni fas incit. extra de coii uet. Barion l. de qui bus,ssile I sibus Anget. A dobrand. & alios hie de in meo Tra tu de Piincipijs iurisca. 2I.;
1 rus naturale e timmutabile. 1 ci es e mutatur.
iis naturale secundarium scilicet, quod Pad omnes ob eruatur semper firmum, deminutabili perinanet Q testatur hoc Iustinianus Imperator noster in F.sed naturalia lina Tn. . 1 cet exemplo Pompon. I. C. in Liura sanquinis, siderekiuricomprobat disertri & copiose Cicero lib. 2 de legib.ac denique asserit philosophoruPrincep de verus philosophiae sons, Arist. ὶib. Mihic. s.cap. . sed ciuile laepe, uel tacito populi consensis,hoc eis, consileti idine, uel alia postea legelata,mutari solet, s.*. sed natural hinc illud e et rat quod Mater Diotiyiij Tiranni Siciliae dixisse sertur . cuiu filius conatus esset illi ilupium inserre. Titanniam quidem leges ciuiles mulate posse, non naturales. Nec obitat quod de sertiit te,& usucapion e opponit G OL hic, nam omis sis aliorum Do totum solutionibus, quassu
silicet, de doctissimὰ consutat Aldobrana hic
sub num. 2. Dico quod iura naturalia , alia sunt naturali ratione intro iusta in mentibus homi num,&ammis nostris insita, nonob speciale bonum hominum, sed in uniuersum a natura ipsa principaliter, & propter se, ut patet in exem-
tari non pol Iunt, ciusque contrarium introducere nefas esset. Alia non a Deo ipso dii lina uectus prouidentia constituta sunt, sed ab hominiubus naturali rationc ob bonum publicum, α c5 sinuationem societatis humanae, & haec, prout caiisa, propter quam introducta suerunt, exigit, mutantiar. hoc pacto procedunt contraria addum per Glosa
3 continuario, concordantes Tituli. a Die ora sumsi pons ferenda. 3 Quid sit ius Per DirarAm. Omnes bo mines aut liberi sunt, aut serui,s Medici cur dicamur Parabolani. 6 Excellentis imi tento acuta defensio. rὸ Parabolani qui esse escantur.
T:tulus III. Cominuatur vitulus noster ad praecede
tes hoc pacto. si a pra in ,.snali Tit .praeced. dictum sitit. quod omne ius, quo utimiir,
vel ad per senas pertinet, vel ad Res, vel ad A-Δones: ideo praemissispi iniis principijs Iustitiae,
de iuris, recte nunc a tractatu perisnarum exo 3 diu in sui nit Imperator, tanquam . digniori, l. i. Leoclem,oc concordat cum hoc Tit. t uulus, is. de stat. homin. Et sc obseruant DD. Di niora semper esse maserenda.text. est in cap. solitae de . ibi Canonis: a omnes notam, extra de Maior ita.& obedient in i prima, dc secunda, Ede Albo scribenius deo si plures testes reperiantur in pati numero deponentes maior fides adhiberi debet diu gnioribus, quam alijs.LOb carmen, .primo, mibi notatis, Ede testibus, Et si homicidium commissum sit, & corpus occisi reperiatur in uno territorio, & caput in alio, cognitio criminis spectabit ad iudicem illius tetritorii, in quo caput inuentum est,cum caput principitior,& di nior
pars hominis sit, cum iu diuersis, ε Religiosae sumpet .sunc
Quid sit ius Persona . IVspersonarum nihil aliud est, quam statum
qualitas,& Conditio hominis. resperi li-3 bertatis, ii et ciuitatis, uel similiae, l. de statu,ssile Testamen. qtiae qualitas, si mutetur, sequutur capitis diminutio, maxima, respectu liberistatis, media, respectit Ciuitatis, de minima, respectu familiae. T R. u. infra de Capiti in
cuae 'prima Personarum diuisio. SVm , de principalis dii: isio Perseriarum,
haec est, quod omnes homines, aut libo ii sunt, aut serui, hoc est, ut exponit Aldo
37쪽
3 o Comment . in Instit. Lib. I.
brandiniri hinc in eo statu, ut eorum quidam liberi sint, &quidam ierui L primo, hoc tit. ML 3. ff. eod. Hanc diuisionem summam appellat Imperator, quia sub ipsa comprehenduntur omnium hominum qualitates; nullus enim status,& milia hominum conditio est, quae sub hac diui sione comprehendi non possit. Nam inter liberos reccialemur inprimis iii genui, 5e libertini, ut in j. tin .hoe tit .aseripsit j qui colendis agris destinam& veluti glebae ad .cripti, nunquam inde discedere possunt. xii seruiis, versici ascriptitios de sanet. episco Moliat. 9.glol. communiter recepta hic in ver b. aut iei ui originarii, qui ex ascripti iij sin ipso s.,lo, vel sundo nati sunt. Γ colonos. C. de agricol. Jc censit .lib. ii . Qin insulam deportati. l. quidam.si depen.ac etiam parabolani, qui ad ci randa debilium aegra corpora deputati sunt .l placet, de l.parabolani.C. se episcop. dc clerici par bolanos Dotu . nostri putant medicos esse, sed cur sic dictos, non satis constat apud omnes. Acciit L. in d. l.parabolani. Medicos ideo parabola nos di. ct existimat,quod multas habeant parabolas, sintque aliquando loquaciores, ut magis docti vulgivinione videat mir. Verum dum IPisis saetos Canones proutebar, hoc quandoque per iocum
odijelen, Ocellentissimo Ioanni Talentonio Flauionensi, mihi olim Pisis in Logica facultate preceptori amantillimo,& loco parentis semper cόc tendit limo,qui ob summa in Logicae secultatis petitiam magnam medicu ς artis experientiam, Ligularem Philosophiae doctrinam, omniumque
icientiarum generis cognitionem per uniuersum terrarum orbem celeberrimus existit, de nunc
sua luee Ticinensem Academiam, in prima Philosophiae sede plurimum illustrat. statim ut acri, ει subtili prae litus est ingenio, hanc ignominiam
diluere uolens, & in bonam partem transferre
dixit. Parabolς Salomonisbstendunt, quod qui
Sapientes in considerationibus naturalibus pi tuleriant, conuententi metaphora mortalib. ad
plantur. Doctor gratiosus, de inicax, parabolis utiliat ad occulta per sensibilia declaranda, ad eoquod et iple parabolanus appellari debet, qui tamen sapientiissimus suit. Unde para lanus nil aliud est. qi iam sapiens. Haec ille. Tira questus in suo irach. se nobili cap. 3 ι .num. II. Parabolanos medicos quidem esse non negat, sed dictos eos putat a quadam v e Greca, qua Glans signiscatur, eo quod medici lapiissime in sua cura su inpositorijs utuntur, quae ob similitudinem glandisna ora Graecis adpellantur. Andreas Alciatus lib. dispunct. λ'. et Franc. Duaren. credunt
Parabola nos medicos non esse,sed plebeios quosdam, qui famulitio us ecclesiarum, vel hospita lium, Xerionumvὰ deputati erant, et quasi adscriptivi glebae, ut sicut illis omni vita ab agrorum cultura rece dere non licebat: ita his ab aegrorum seruitio, qui ita Nolam mijs idae valetudinarijs, residebanWCui acius vir magni nominis, de ipse credit parabola nos esse eos, qui ad curanda debitilium aegracorpora deputantur. Sic enim dactos , quasi temeratios, eo quod in periculis saepE non Paruis versentur frequenti aegrorum contactu,eadem nimirum ratione qua bestiarii, qui cum bestiis sese doti naturi demittui, parabolarii si innnilium reicit Parabolanos, an parabolarios era, ut idem mei tradit: Inter seruos verb reserendi sunt, statu liberi, qui desinatam in tempus habent libertatem. l. i .& l statu liberiam. f.de stati iliber. Addicti, qui ob aes alienum iussu Pistoris in temporariam seria itutem creditoribus ad licebitatur Cieviro in oscio Comedo Plau. in P nulo. νbi auri,cs hominis fur leno siet; . Ne te id viae e ciat habe ubi inius venerit: Addicet Praetor familiaM totam tibi.
quod ius apud Hebraeos quoque creditorita olim fuisse videtur.Reg. o. . de ex Solonis lege manasse Plutarchan Solone. Caeteriim more piablico,inquit Quintil. lib. 3ae.' deinde e pressa Diocletiani l nodie reuocatu. l. ob aes. C. de action.& oblig. Recte igitur dicta sitit summa dii iisio, cusub ipsa coprehenditur olum holum qualitates.
Quidsistisserta Semper pro libertate praes itur . Facultas facilitarem agendarum rei a significat.
Vera libenas dicitur qua licet quodlibet legibus
auid sit Libertas. I Iberi ex qua homines liberi dicuntur est
naturalis iacultas eius, quod citique sacere libet nisi vi, aut ii ire prohibeatur.*. de Lubertast Metit.&I n. d. Dicit naturalis, quia libertas a natura est: docent hoc animalia, ut aues caveis inclusae quae plerunque, vel moriuntur, uel cantus suauitatem prς libertatis amissae m rore, amittunt. Ideo semper pro libertite personaei caesti mptis, est, nee Malallus alterius quia qua Pretsi imitur. Bald. iii d. l. sic re pro libertate reriim.l.
altius,& L si tibi.C. desecuitu. 5 astra. Dicit facultas,hoc est,liberrima potestas,& vis quoam, sua secise possumus quodlibet sacere. Facultas enim, ut Fest.ait,sacilitatem mendarum rerum signi Lot.Ci in Paradoxis,li natu proprium eii, inquit,vivere, ut uelis: dc Pers. Satyr.pen.
se quisquam in alius liber, nisi ducere vitam ilicet, ut voluit Dicit, nisi vi prohibeatur, ut intelligamus non propterea infringi libertatem, qu bd quis pote
tis uiolentia astrictus aliquid agere non possit. Veluti cum me aliquid molientem, quod lex ino prohibet, sortior aliquis,&potentior uetat, S impe dit. Addit, nisi iure,quia licet quis sacere non pos si, quod a iure prohibitum est, ut hominem occidere, S: similia, per hoc non tollitur libertas. Imo ea uera libertas dicitur,qua licet quodlibet legita non uetitiam. Cicero pro Cluentio ait, idcirco omnes legum nos seruos esse, ut liberi este possim lis : regna restile est, quemadmodum Plinius
ad Traianum scriptum reliquit, iusς legi,& optimo Principi seruire . Ubertatis igitur nomine abutitur, qui per sis, ta nefas uod effrenato ani
38쪽
De Iure personarum. Tit. III. 3 i
, servitus quid sit. a Romirant quotannis is Kalend. Ianlini celebra ba it saturata' quibus em struis ipsis remmonDiium data luentia. 3 Ius uram aleq:uomodo immutabile.
x Eruinu est constitutio Ius entium, qua quisci dominio alieno contra naturam subij itur. g.seruitus hoc tit.& l. .F. seruitus.1Leod diu est,Iuris gentiu in constituti quia hac lege non solum Romani, sedat 3αiam populi utuntur,ut victi victoribus serviant, quemadmodum Cyriis Persarum Rex apud Xenophontem lib. 7. testatur. Dicit ontra naniram quia natura seruos nesciebat si iure naturali,&abinitio generis hi mini omnes homines liberi arasceta litur, eode , de aequabili iure uiuebant.
cum frigida mmas Praeberet Melunca d os,ignemi: laremque Et cus, O do inos communi cloderet νω
Ut ait Iuvenalis. Nullus tunc illis semus suit,sed
a pecora, boues praesertim seruorum loco fuerunt, cuius aurei seculi memoriam, ut renouarent Romani,quotannis I kalen. Ianuarij celebrabant Saturnalia,q tibias erat seruis ipsis rerum omniudata licentia,& par cum dominis potestas. Nec
obstat quod ius natural αμ immota is, at si in in s.f. de iuri nat. ex quo videretur dicendum, noposse i nditi sentitutem contra naturam.Nam TC-3 105 d. illud ius naturale immutabile esse, unatu- ra praecipit, sed libertas in hunc sensum iuris naturalis dici non potest, cum natura libertate non praeceperit,sed tantummodo omnes homines li-iaros creaverit. Unde non tollitur, quin per hoc, iure huniano,& gentium, crescente hominum malitia, statui seruitus non possit, ut in bello capti serui esticianti ir,cum hoc maxime Resputa conueniat ad punitionem eorum, qui finitimas gentes bellis iniustis persequuntur. Dc in ipso naturae satu,omula communia erant,necdistincta dominia habebantur. At postea conueniens suit, seri dominiorum di linitione lege humana ; omnes ergo homines natura liberos esse,intelligere de- hei rus, ex ptima,scilicet, natu intcntione, qiuae vult, omnes homines liberos creare. se ser accidens non prohibuit eos seruos fieri posse ex allia qua ratrone conuenienti Reipub. sicut exprima intentione naturae est,. hominum ii ita c.seria turn& tamen legibus humanis statuitur ex accideli, nocentes,& criminosi occidantur. seruitus igitur est cotra natur am,hoc est, contra id, quod in primo statu naturae erat, in quo omnes homines primo illo aureo seculo, liberi nascebantur , non contra id, quod natura disponit, de ρος cipit se D. Aunde eiu Dei c. i lib. M .inquit, nomen seruitutis culpa meruit, non natura. iiiii jcitat ad demonstrandum Φ serui adeo dodi in tu
potestati subiacere debent,ut praeter eorum uo uintatem nihil sacere possint, velle. n. non credis tu qui alterius imperio Patet. l.vellcstae tu.tin
s VM MARI V M. i Vnde dicti simi serui
x consuetudoseruandi captiuos. 3 liceat bis hin postquam capcuses, o
1 Erui ex eo appellati sunt, J, Imperatores cara ptiuos vendere,ac per hoc seruare, nec occidere solent,qui etiam macipia dicti sunt, eo quod ab hostita victrice manu capti intur.* Serui
vado,secundum gl.hic, ses ut dicti sunt ex belli clade superstites, humanitatis causa seruabatur. Verg. Aen. 'inducit captiuum rogantem. Ter patrior manes, perstes surgentis Iuli Te precor,hanc animam breues, natoq; patrique. 1 Quae consuetudo seruandi captiuos ab Imperatorita primum ripisse constat,nam cum olim liceret iure belli captiuos occidere, in eosq; victores erudelissime hostili odio saeuire solerent, Proc dente tempore, Imperatores, hocest,ut Theophilus exponit, Duces Det ii, qui secundum Cicilib. t.
de Orat.Imperatores dicebantur, cicinentiores sint,captiuos scrinr vendique, noli occidi sin bant, ius rei Horatimilites admonuit. Vendere Umsticaptiuum occidise noli, Seruiet Hiliter. Verg. Aeneid.c. Maelibi erunt artrapaci nimponere nomen,
Tariceresubiectis, O debellare stiperbos.
Et quidem in captiuis parcamus, natura ipsa b ni,& aequi, nos admonet, quemadmodum S neca libro primo de clement. dicit. Propterea Agesilaum Lacedaemonioriim Ducem militibus sitis frequenter dixisse legimus, ne saeuitiam ululam in caDtiuos exercerent, ses ut homines se uarent. Plutarchus incomparatione Agidi de Cleomenis . Ab Agamenone etiam sapienter responsum serum , caeuitiam in captiuos exemeere, esse contra pietatem, de hon item naturalem, si ibnectens dignam pio quovis homine sententiam . Pudorem vetare fieri . quod lex non prohibet. Senec. in Troade. Huae appa 3 ret non licere nobis hostem nostri impost litam captus cst, occidere, quod pleriqtie existimant verum esse, cum intra praendia nostra iam doducti is est, alias iure occidi posse, credunt, cum multa interina accidere inuint. Quid enim si aufugeret, uel cum hostibus rursus congregaretur 3 Alii ut Alciatus in leg. pupillus. f. serii rum. s. de uerborum significat. malunt in ipsa acie solum id licere . nam dedititium hominem occidere, crudelissimum est,&ab ea hutnania rate, quam homo homini debet, abhorret: his illud quoque consentaneum est, ut bannati imae lamilia iii dicis apprehensum, priuato occidere
non liceat , cum capius iam sit, seruari , Ce
39쪽
i Commenti iis Instit. Lib. I.
nonoecidi debeat: quae opinio & hii manior, de recepta est. 3 i ld.m l. imperatores in a. l si. de itat. hon. At iii oel pupillus , set uotuva is. deverta signific.
3 Serui tribus modis fieri possunt.1 Nati ex anesitis muris, erui noctri fiunt. 3 Capri in bello de Iure sentium serui esciua
Peiure ciuili serui esciuntur, quando ad pratium participandum sie venti ari patiuntur.3 Quae requirantor ad Me, νι sui usius νenditis
ictu i s. Serui autem, es i. Serui quot modis esciantur, i ρ Res sunt modi, secundum Imperatorem hic,ex quibus suis seruus cssici potest. Primus est ex natiuitate. Nati enim ex ancil-
Iis nostris serui nostri fiunt, & hoc qua initis p a ter eorum liber sust hic in verbo ex ancillis. Ratio est,quia quo ad statum,partus smilitur matre, licet ouo ad honores,& dignitates sintratur patrem. l. partura C. te rei vindicat.& hoc procedit secundum Angel. hic, sauore partus, cui matri conditio uno de tribus temporibus prodest, scilliacet,conceptionis, natiuitatis, de medio tempore, Patris vero conceptionis tantuna. verum,quia si
uor iste cessat quotiescunque ex patre libero venter seruus concipit: Ideo secunda ratio esse pol, quia qui extra matrimonium, de nuptias conceptus eri, legis interpretatione patrem habere nocensetur; ideo necessario ex lege naturae matris condit onem sequi debet. l. lex naturae. Teo l. Terob propter certitudinem, cum mater semper sit certa, pater uero incerius. l. quia semper certa. ff. de in ius uocando.Telemachus apud Homer. lui . Odyssse nescire, dixit in Virilis filius esset, scd matrem illi diacisse. Illo me genitum dixit pia mater, at i serie icto, m proprium certus Irit nemo paren
Ioannes Oroscitu in l. liberum nasci. g. resere quasdam insulas esse, in quibus prima caiisa se cessionis cst fratrum, non liberorum, quia si tres sint certi, filii incerti. 3 secundus modus est de Iure gentium, quando quis capitur in bello, dc hoc quidem olim obtine. bat, hodie uero apud Cliti ilia nos capti in bello nequaquam serui uunt propter charitatem, quae in Christo omni, eius religionem professis conimunis ei nisi quatenus hoc iure,contra inam nissimas Turcas utimur, qui vicissim nostros in durissimam seruitutem tia gunt, de licet Alciat. in Ilios ex is de verborum signification.& alij stamul cum eo teneant in 1pus Christianis captisi Turcis opus esse boni s legis Corneliis scpostliminii; Attamen arbitror ego talem ficti nem necessariam non esse, nec leges de captiuuis loquentes in ipsis lucurn habere, nisi quatomis eorum seuorem, de utilitatem respicium Couar. in regula peccatum. s. undecimo, i uine ro sexto de regu .iur. in s cxto, 3c hoc si in in aquidem ratione sancitum est; naui si qum seriti re ex-Pedit, eos oportet . quos natura seruitio dignos Procreat, non quos belli fortuita in eum catum adduxit, ut uincerentur. Dubius est euentus mortis, de ab improbissimis hominibus superantur Plerianque optimi quique.& praestantissimi viri, quos seruos existi inare nefas sit. Hinc Helena pud Theodectem dicit. Cuius parens ut reque magnus prodiit E Ilime diuum, num quis ancinam ocet Apud Thessalos eorum qui fortuna serui erant, media existebat inter seruos,& liberos conditi Senec. lib. . de benefici js multis argumentis os Ddit, non eam csse ueram seruitutem, quam belli clades imposuit, propterea summopeie laudatur illa i)yrrhi de capiti iis reddendis iententia suorum virtuti Mili fortuna pepercit Zo undem me libertati parcere certum in. regalis sane, de digna Aeacidarum genere se rentia, dc si digna Pyrrho Rege, multo magis digna est communi omnium inrente natura, quae cunctos mortales liberos genuit, nec ultra quam justiis impetus seri, saeuire permittit.
η Tertius modus est de iure ciuili per venditi 'nem sui ipsius, quando quis ad pretium inrticiam radum se venundati patitur; Ad quam ven-.ditionem secundum gloss. hic in uerbo Maior. plura requiruntur. Et primo rcquiritur, qudd ille qui se uenundari pytitur, si maior ro.ann. d. s. sciui hoc tit. dc Lγff.deliber caris. Secundo quod eo animo se vendat, ut partici rei Pictium, riam si non preti j participandi gy
xia vcnditioni con enserit, non valet,l. Mon idcO. C. de libericauca otio qliod vet E participauerit pretium alias xescissa ii ii luione, ait libertatem proclamare potes .l. t .ff. de C. quibus ad liberi. 'roclain .no licet,
nec obstat, quod seruus nihil ha re possit. f. i.i sta de his, qui sui it sui vel alien. iur. quia dispens tur, de limitatur in hoc casu aleae, ut imisit retinere Sc uti pretio sui ipsius, licet sit seruus, maxin Equia acquirit huiusmodi pretium, non postquam 1 eii seruus factus,sed tempore quo est liber, re adseruitutein progreditur. Porc. hic nu.7. Quarto requiritur, quod emptor ignoret conditionem holminis uenditi, nam si sciret liberum, venditio nulla esset propter malam fidem. l. bb iis 3 si quis sciens. e liber. cauc Quinto requiritur,v ille qui se venundari pa titu ciat cotiditionem suam,quia ignorans non posset aliquo modo se vendere, nec libertate su in alium transferre. Hicinius in s.ssi quibus ad h-bert. procl.no licet. Addit Aldo Khic subnu. .ii Sextumr iij sitiam , icilica, quod irendat iis per interpositan personam, quoniam si persis ipsum, semper esset emptor in mala fide , nam H crederet liberum , emere non Dosset, ut di Mna est in quarto requisito, si seruum, deberet scire ad alium pertinere, de per consequens,qubd sui potest icio habere non potest in veluti
ego egi cuni aliquo, ut me viginti aureis uenderet , ou quinque Pro lucro sibi haberet , de qui ad
40쪽
De Iure Personarum. Titi III 33
quindecim mihi redderet. Sed videtur dicendia, 'M haee venditio liberi hominis fieri non pos
sit. Primo, quia nemo eli Dominus membroruin suorum Uibet hom0 sisad L Aquil nec qui quam priuatis pactis seritus fieri potetu. l. liberos. C. seliber caus. Secundo libertas inaesti inabilis res est.*.fin.infra quibus ex caus manumit. non licet unde Spartis, ut Plutarchus in Apopliteir. refert, Lacedaemoni j dixerunt; tam ingens esse bonum libertatis, ut nemo sanet mentis ibertate cum regno Persarum commutaret Hinc illud distichum effertur.
O felix nimium generas tectore disra
Liberto cunctis antefercnda bonis. Sed vellitio retra ur pp deceptione ultra dimidiam ex remedio. l. 2. C. de rescind. vendit. er multo magis debet retractari venditio libertatis.
Respondeo ad primum, quod venditio sustine.
rur ex virtute legis, quae eii domina membrorum humanoruin. Raron l.Titio centum. 3.Titio centum f. de condit.& demolistrat. ex quo dicit Dynus, lubd licet quis non possit per platum se oblixare ad carcerem, quia non est dominus membrorum suorum, pol tamen obligari ex forma statuti, ouia editum est a Republici quae est domina membrorum humanorum . Adiecundum R si , qu5d cum emptor emetit, ut seruum, non ut liberum, soluitur, t non dei at eo Merari libertatis aestimatio: idque specialibus Sequus consultis, utilitatis causa, ad excludenda fraudo,quq in venditionibus seruorum fierent, dum palum pro seruis liberi vcnum irent, ac paulopoli tib rali causa manu assererentur, contra subtilem iuris rationem inducitam fuit, ut commercia sustinerenti ir. Haec venditio sui ipsius olim Rom in Tusco vico fieri solebat, ut Plautua in Curcula
In Tasta vico, nisunt homines,qui ipsisese
Erat Tuscus vicus Romae locus, in quo post an bitionem Porsenae, Romani Tuscis in urbem nere cupientibus at signarunt sedes, ubi piscat
res, pomar j unguenta ij,lenones, parasiti, rit m a te id genus vilium spersonarum consisteban Horat. lib. 2.seria Satyr. .
Hie stimul accepit patri vi mille talanta Edicis piscator uti pomarius auceps Una uentarius,ac Tutici turba imρia vici. Ad haec non eis illepidum,quod usu seruare Germanos Cornelius Tacitus lib. de moribus Gemmanorum memorat,vi cum in aleae ludo ins pici fortuna perdiderint omnia, nouissimo aleae iactia de libertate, & corpore sic contendant, ut vim voluntariam subeat seruitutem; quomodo apud Indos nouitet repertos eius orbis Historici, multos esse dicunt, qui sic de libertate experiantur. Praedictis quartu i Mitetmodum; quando quis Propter crimen capitale per sententiam condemitatus cst. nam tunc seruus poenς efficitur,& libertatem amittit.l. qui ultimin Lile poenis. Quintum, quando libertus ingratus erga patronum existit. l. 2.C.deliberti& eor. liber. id quod ex veteri Atheniensium instituto fluxit,inpudqiioscduleius ingratitudinis libertus praerogatiua libertatis exuebatur. Erantque enis exemptiones, solei ni a verba,quia dicebat patronus.
Supersiecto more te ciuem tanti neris limpium aerii natorem.
4 mi i itur esto seruus, quoniam liber esse
nescitii. Hinc est, quod vulgo iactatur exemplis regulam non consti ingi l damni, & ibi Doctor. not.f. dedaitan .insecti
et Inter seruos nullaeIid erentia. a Diuersa erantes eruorum oscia.
.. n famuli a possit sie illigate in perpetuum ad
sit id erentia inter homines I beros. S. Fin . sit aliqua L serentia inter seruor.
Nier seruos quoad ius,sue statum eoriam, nulla est differentia, quoniam alterius dominio aeque omnes subijciuntur, nec unus magis alio est seruus, licet dii ieria olim essent eorum osticia,& ministeria. Alij enim erant ordinarij, bus dominus peculiam concedebat ad negotiandum alij vicarii, qui respectu peculi j ordinarios
dominos habebant .l.si scrut Mn. de pecul. Hacminit de iis ipsorum sociem declarans Morat. lib. 2. Satyr. 7.
Sitie vicarius ectoui seruoraret, uti mos Verier ait seu conseruus, tibi quid sum era e
Tu mihi qui imperitas sis seruis mi erimeminit etiam Martialis inclinanti illino ad Marcio, im epigra, attiate,in cuius une sic ait
uti as ejuseruum, iam nolo ricarius esse Qui re est,res , Maxime, non hiscatii Habebant & ii vicarii vicarios alios sua sub manu positos,qui idcirco vicarii vicariorum dicuntur in l. pcn.fLila pecul. lcgax. Alij erant Atrienses qui procuraDanx negocis domini. Librarii. Histriones, Balneatores, symphoniaci. UM & si ui Lis de usustuα Veterat Noviiij. l. vltim Leaeditu. edi Saltuarii, Intularis. lcg. si ita fini usu,& habitat.urbani, rustici, villici, dispensat res. l. urbana. si de verbor igniscat. Mediastinia. fin. t eo r. seria socari j,Brnicari j leg. si seruus f. si quis insulam. s. ad i. Aquit. Actores. l. sticho. item quaero. s. de stat. liber. Alii denique erant sequar ij, supellectarij, hostiari j, impatij,& multibpenus de quies Doctores hic, S: in l. & seruorii. E. d. Hinc dubitari contii pit, An semuli nostri, vel alius liber homo possit in perpetuum se. obligare ad seruiendum, vel locare operas libas, cum promissio talis sapiat naturam seruitutisril. in i post certi. C. de liberat. ii concludit in ncia. Contrarium tenet glocin Lantiquitas. C. de usi fruct. 5: in l. 3.Ede usus ruet.& haec communitet recipitur, quia cum sit obligatus ad factum, ibitiuendo interesse liberatur, ut not. Doctan d. an liquitas,& in d. I. 3. Bar in i stipulationes non dividuntur.ff.de uerb. obligati