장음표시 사용
641쪽
dum anniculus: verius est,sufficere hanc actione t aestimatio reseratur ad id tempus, quod intra annum vixit. DHanc actione & haeredi caeterisque successoribus dari constat: sed in haeredem vel caeteros haec actio non dabitur, cum sit poenalis: nisi sorte ex dano locupletior haeres factus sit. Si dolo seruus occisus sit,& lege Comelia agere dominum posse constat, & si lege Aquilia egerit,praeiudicium no debere fieri Corneliae. Haec amo aduersus confitetem copetit in simplu, aduersus negantem in duplum. Si quis hominem vivum false confiteatur occidisse, & postea paratus sit ostendere homine viuum esse: Iulianus scribit cessare Aquiliam, quavis consessus sit se occidisse. hoc enim sol u remittere actori confestaria actione, ne necesse habeat docere eu occidisse. Ecaeterum occisum esse hominem a quocunque oportet.
Hoc apertius est circa vulneratum hominem . nam si confessus sit vulnerasse,nec sit vulneratus: aestim-tionem cuius vulneris faciemus', vel ad quod tepus r
curremus lxxv. VLPIANV s lib. X v II I. ad edi ι .PRoinde si occisus quidem no sit, mortuus autem sit:
magis est,ut non teneatur de mortuo,licet fassus sit. Si procurator,aut tutor, aut curator, aut quiuis alius confiteatur absentem vulnerasse: confestaria in eos utilis actio danda est . Notandum: qudd in hac actione, . quae aduersus confitentem datur,iudex non rei iudicandae,sed aestimandet datur. nam nullae partes iudicantis in confitentes sunt. X x V I. ν Α V L V s lib. XX II. ad edictum.
PVta enim,qudd qui conuenitur, fateatur se occidis. se:& paratus sit aestimationem soluere, & aduersirius magni litem aestimet. Vbi conem rant pluma delicta,ibi concureuntpti res actiones.Bal. x x V II. V L P I A N V s lib. xv i r i. ad edim m.
SI seruus seritum alienum subripuerit,& occiderit: Iu lianus & Celsus scribui,& furti, & damni iniuriae actionem competere. Si seruus communis, id est, meus& tuus,seruum meum occiderit: legi Aquiliae locus est aduersus
642쪽
aduersus te,si tua voluntate fecit:&ita Proculum existi . masse Urseius refert. Quod si non voluntate tua iacit: ' cessare noxalem actionem,ne sit in potestate serui ut tibi soli seruiat. quod puto verum esse. Item si seruus communis meus&tuus sit occisus a seruo Titi j: Celsus
scribit,alterutrum ex dominis agentem,aut litis aestimationem consecuturu pro parte, aut noxae dedi ei in solidum oportere: quia haec res diuisionem non recipiat. Serui autem occidentis nomine dominus tenetur: is vero,cui bona fide seruit,non tenetur. Sed an is,qui seruum in fuga habet, teneatur nomine eius actione Aquiliae, quaerituri Et ait Iulianus, teneri: & verissimum est, eum & Marcellus consentiat. Huius legis secundum B qui de caput in desuetudinem abiit. Tertio aute capite
tur non occiderit hominem vel pecudem, sed usserit,see gerit,ruperit: sine dubio ex his Verbis legis agendum erit. Proinde si facem seruo meo obieceris,& eum adusseris: teneberis mihi. Item si arbustum meum,vel villamc meam incenderis: Aquiliae actionem habebo.
Q aridofactum excedit voluntatem, tenetur quis de toto facto, non insi ecto proposito volumatuari 3. Si quis insulam meam voluerit exurere,& ignis ctiam ad vicini insula peruenerit: Aquilia tenebitur etiam vi cino. Do minus etiam inquilinis tenebitur,ob res eoruni exustas. Si fornacarius seruus coloni ad fornacem obdormisset,& villa fuisset exusta: Neratius scribit ex locato conuentum praestare debere,si negligens in eligendis ministeriis fuit. Caeteri in si alius igne subiecerit sornaci, alius negligeter custodierit: an tenebitur, qui subiecit 'nam qui custodiit,nihil fecit: qui rectd ignem sit iecit,non peccauit.quid ergo i puto utilem actione competere tam in eum, qui ad sornace obdormiu it, quis, in
643쪽
eum, rui negligeter custodiit. nec quisqua dixerit eum, qui obdormiuit, rem humanam & naturalem passum: c&n deberet vel igne exstinguere, vel ita munire, ne o-
Ratione damnis ti occasiauefurni, in arefurni petitur cautio damni infe Baldus. Si furnum secundum parietem communem habeas,an damni iniuria tenearist Et ait Proculus, agi non posse: quia nec cum eo,qui focu haberet.& ideo aequius puto, in factum actionem dandam scilicet si paries exustus sit. Sin autem nondum mihi damnum dederis,sed ita ignem habeas, ut metuam,ne mihi damnum des: damni infecti puto sufficere cautionem. Proculus ait: cdm coloni serui villam exussissent, colonum vel ex locato, vel ex le- Ege Aquilia teneri: ita ut colonus possit seruos noxae dedere: & si uno iudicio res esset iudicata, altero amplius
Mon agendum. sed haec itas culpa colonus careat.caeter: im si noxios seruos habuisset: damni eum iniuria teneri,cur tales habuerit. Idem seruandum & circa inquit norum insulae personas scribit. quae sententia habet rationem. Si cum apes meae ad tuas aduolassent', tu eas exusseris: lcgis Aquiliae actionem copetere, Cςlsus ait. Inquit lex R. V P E I T. quod vorbo feres omnes Veteres iic intelleXerunt,C o R R v Ρ E R i T. Et ideo Celsiis quaerit: si lolium vel auenam in segetem alienam inieceris , quo eam inquinares : non solum Q O D V i s
A v T C L A' Mi dominum posse agere,vel si locatus sui dus sit colonum: sed etiam in factum agendum.& si colonus eam eXercuit, cauere eum debere, A M P L I v SN o M A G i: scilicet ne dominus amplius inquietet . naalia quaedam species damni est,ipsum quid corrumpero mutare,ut lex Aquilia locum habeat: alia,nulla ipsius; mutatione adplicare aliud, cuius molesta separatio sit. Cum eo plane,qui vinum spurcauit,vel effudit,volcetu fecit,vel alio modo viciauit:agi posse Aquilia,Celsus ait: quia dc effusum,vel acetum factum,corrupti appellatione contineatur. nec negat fractum & vstum contineri corrupti appellatione: sed non esse nouum,ut lex
specialiter quibusdsi enumeratis,generale iubiiciat verbuna,quo
644쪽
bum tuo specialia coplectatur. quae sententia vera est. a Rupisse autem eum utique accipiemus, qui Vulnerauerit: vel virgis,vel loris,vel pugnis c ciderit: vel telo, vel quo alio sciderit alicui corpus , vel tumorem fecerit. sed ita demum, si damnum iniuria datum est. caeterus nullo seruum precio viliorem deterioremve fecerit: Aquilia cessat, iniuriarumque erit agendum du'mat. Miu ilia enim cas ruptiones,quae damna dant, periequitur. Ergo etsi precio quidem non sit deterior seruus factus, veri in sumptus in salutem eius & sanitatem facti sunt: in Hec mihi videbitur damnum datum, atque ideo lege Aquilia agi posse. Si quis vestimeta sciderit, vel inquinauςrit: Aquilia,quasi ruperit, tenetur. Sed & si B quis milium,vel frumentum meum effuderit in flumen: su Ticit Aquiliae actio. Item si quis frumento arenam, vel aliud miscuerit, vi difficilis separatio sit: quasi docorrupto agi poterit. si quis de manu mihi numos excuTit: Sabin' existimat, damni iniuriae esse actionem, si ita perierint,ne ad aliquem peruenirent: puta si in flumen,Vel in mare, vel in cloaca cecideriit. QAod si ad aliquem peruenerint ope & consilio: furti quidem agendum est, quod & antiquis placuit. Idem tamen & in f ctum dari posse actionem ait. Si mulier pugno, Vel e- qua ictu a te percussa, eiecerit: Brutus ait, Aquilia teneri, quas ruperit. Et si mulum plus iusto onerau C rit, & aliquid membri ruperit: Aquiliae locum sore.
Si nauem venaliciarum mercium perforasset quis: Aquiliae actionem esse,quasi ruperit, Vivianus scribit. Si olivam immaturam decerpserit, vel segetem desecuerit immaturam , vel uvas crudas : Aquilia tenebitur . QDd si iam maturas : cetat Aquilia . nulla enim iniuria est: edm tibi etiam impensas donaueritiqμae in collectione huiusmodi fructu uin impenduntur. at si collecta haec interceperit : furti tenetur . Octauenus in vuis adiicit, nisi inquit ) in terram uvas proiecerit, ut effunderentur. Idem in sylva caedua scribit: vis immaturam , Aquilia : quod si maturam interceperit, furti teneri eum, & arborum surtim caesarum. Si salictum maturum, ita ne stirpes laederes , tuleris : cessare
645쪽
Aquiliam. Et si pueru quis castrauerit, & preciosiore secerit: Vivianus scribit,cessare Aquiliam : sed iniuriarunt erit agendum, aut ex edicto aedilitim, aut in qu druplum. Si calicem diatretum faciendum dedisti, siquidem imperitia seegit: damni iniuria tenebitur . si non imperitia seegit, sed rimas habebat viciosas : p test esse excusatus. Et ideo plerumque artifices conu nire solent, cum huiusmodi materiae dantur: non per iaculo suo se facere . quae res ex locato tollit actionem, Aquiliae. Actio legis Aquilia redditur inter virum . uxore ni Bal. Si cum maritus uxori mrgaritas extricatas dedisset in usum , ea inuito vel inscio viro perforasset,ut pertu-ss in linea uteretur: teneri eam lege Aquilia , siue d uerterit,sive nupta est adhuc. Si quis aedificii mei s res ref egerit ut ipsum aedificium diruerita lege Aquilia tenetur. Si quis aquaeductum meum diruerit: licet caementa mea sunt,quae diruta sunt: tame quia terra mea non sit,qua aquam duco: melius est dicere, actionem v-tilem dandam. Si ex plostro lanis ceciderit, & quid ruperit,uel se erit: Aquilia plostrarium teneri placet, si male compo: erit lapides,& ideo lapsi sint. Si quis
seruum conductum habens ad mulum regendum commendauerit ei mulum, & ille ad pollicem eum alligauerit loro,& mulus eruperit sic,ut & pollicem auelleret seruo,& se praecipitaret: Μela scribit, si pro perito imperitus locatus sit . ex conducto agendum cum domino ob mulum ruptum vel debilitatum . sed si ictu aut terrore mulus turbatus sit: tunc dominum eius,id est, muli aut serui cum eo,qui turbauit,habiturum legis Aqui liae actionem. Mihi autem videtur & eo casia,quo ex locato actio est, competere actionem Aquiliae. Item si vietori locaueris lacum vino plenum curandum, & illo eum pertuderit,ut vinum si effusum : Labeo scribit , in factum agendum.
XXVIII. PAVLus lib. x. ad Sabinum.
QVi foueas ursorum ceruorumque capiedoru caucia faciunt: si in itineribus fecerint, eossue aliquid 'deciderit, factumque sit deterius: Iege Aouilia obli-
646쪽
lia obligati suntiat si in aliis locis,ubi solent fieri, fece-
A runt:nihil tenentur. Haec tame actio ex caussa da da est: id est,si neq; denunciatu est, neq; scierit,aut prouidere potuerit. Et multa huiusmodi deprehenduntur, quibus submouetur petitor,si euitare periculum potuerit.
XXIX. VLPIANV s lib. x v II r .ad edictum.
emadmodu si laqueos eo loci posuisses, quo ius
ponendi non haberes , & pecus vicini in eos inci- disset. si protelium meum,quod iupra domum tuam de nullo iure habebam , recidisses : posse motecum damni iniuria agere, Proculus scribit. debuisse enim mecum,lus mihi non esse protectum habere, agere: nec aequum esse, damnum me pati, rescisSs a te meis a tignis. Aliud est dicendum ex rescripto imperatoris Seueri: qui ei,per cuius domum traiectus erat aqus ductus citra seruitutem , rescripsit: suo iure posse eum intercidere,& merito. interest enim , quod hic in suo protexit, ille in alieno fecit. Si nauis tua impacta in meam scapham damnum mihi dedit: quaesitum est, quae actio mihi competat Et ait Proculus, si in potestate nautarum fuerit,ne id accideret,& culpa eorum factu sit: lege Aquilia cum nautis agendum. quia parui referret, nauem immittendo,aut verriculum ad nauem ducendo, an tua manu damnum dederis: quia omnibus modis his per te dano afficior. sed si fune rupto, aut chim a nullo regeretur, c nauis incurrisset: cum domino agendum non esse. Ite Iabeo scribit. si cum vi ventorum nauis impulsa esset in funes anchorarum alterius,nautae funes praecidissent: si
nullo alio modo, nisi praecisis funibus,explicare se potuissent: nullam actionem dandam . Idemque Labeo &Proculus & circa retia piscalprum,in quae nauis inciderat, existimauerunt. Plane si culpa nautarum id factumst, lege Aquilia agendum . Sed ubi damni iniuria agitur : ob retia, non piscium,qui ideo capti non sunt,fieri aestimationem : cum incertum suerit, an caperentur. Idemque de in venatoribus,& aucupibus probandum. Si nauis alteram contra se venientem obruisset: aut in gubernatorem,aut in ductorem actionem competere
damni iniuriae,Alfenus ait. Sed si tanta vis naui facta sit, quae
647쪽
quae temperari non potuerit: nullam in dominum dandam actionem.si autem culpa nautarum id actum sit:pu- to Aquiliae sufficere. Si funem quis,quo religata erat nauis praeciderit: de naue,quae periit,m factum agendum Ex hoc legis capite de omnibus ania Iibus laesis, α quae pecudes noniunt,agendum est: viputa de cane. sed ct de apro, α leone, caeterisque feris 3c auibus idem erit dicendum. . Etiam magisti aliu tenetur de damno dato, si id fecerit Aridi-
eesuum officium exequendo praesertim contra rebellem seu resiste
rem is uiuii Eboni.Bal. M inicipales magistratus, si damnum iniuria dederint,possent Aquilia teneri . Na & com pecudes aliquis pignori cepisset, & fame eas necasset, dum non patitur e eis cibaria adferri:in factum actio danda est . Item si dis putat se ex lege capere pignus, non ex lege ceperit αres tritas corruptasque reddat: dicitur legem Aquiliam locum habere . quod dicendum est, etsi ex lege pignus ceperit . Si quid tamen magistratus aduersus resistentem violentius fecerit: non tenebitur Aquilia.nam & si cum pignori seruum cepisset , ille se suspenderit, nulla
datur actio . Haec Verba , Q V A N T I IN T R i-GINTA D I EB Vs PRO TIMIS FUIT, &sino habe tverbu P L v R I M i, sic tamen accipienda costat.
Vi cccidit adulterum deprehensum seruum alie- F - m,hac lege non tenebitur. Pignori datus se uus si occisus sit,debitori actio competit.sed an 3d creditori danda sit utilis: quia possit interesse eius quod debitor soluendo non sit, aut quod litem tempore amiserit: quaeritur Spd iniquum fuerit,& domino & crciditori eum teneri: nisi si quis putauerit, nullam in ea rodebitorem iniuriam passurum, cum prosit ei ad debiti quantitatem: & quod amplius co secuturus sit ab eo.vel b initio in iis,quod amplius sit,quam in debito,debitora dandam ese actionem. Et ideo in his casibus,in quib'ςreditori danda est actio propter inopiam debitoris.vel
648쪽
ri: ipsi autem debitori in id, quod debitum excedit,
, competet Aquiliae actio. Si quis alienum vinum vel frumentum consumpserit,non videtur damnum iniuria dare : ideoque utilis danda est actio. In hac actione, quae ex hoc αapitulo oritur, & dolus & culpa punitur. Ideoque si quis in stipulam suam vel spinam coinburendae eius caussa ignem immiserit, & ulterius euagatus & progressus ignis,alienam segetem vel vineam laeserit: requiramus , num imperitia eius , aut neglige tia id acci clarit. Si quidem die ventoso id iacit, culpae reus est. nam & qui occasionem praestat, ipse damnum lacisse videtur. in eodem crimine est, Sc qui non obseruauit,ne ignis longius procederet. At si omnia,quae opor-- tuit, obseruauit, Vci subita vis venti longius produxito ignem: caret culpa. si vulneratus suurit seruus non mortifere,negligentia autem perierit: de vulnerato actio e
SI putator cum ex arbore ramum deiiceret, vel in Huc pertichinarius hominem praetereuntem occidit: ita tene- uen caput.1ur,si is in publicum decidat, nec ille proclamauerit, Vt D .Iy. casus eius euitari possit. sed Mutius dixit,etiam si in priuato idem accidisset, posse de culpa agi. culpam autem c esse,cum quod diligenter prouideri potuerat, non e Tet prouisum: aut tunc denunciatum esset, cum periculum euitari non posset. Secundum quam rationem non multum reseret,per publicum, an per priu tum iter fiet: cupieruque per priuata vulgo loca iter fiat. QNd si nulluiter erit: dolum dumtaxat praestare debet,ne immittat in eum,quem viderit transeuntem. Nam culpa ab eo exi-sqnda non est: cum diuinare non potuerit,an per eum locutri pliquis transiturus sit. quos necEt paritas aquitatis G idelitas rationis, nasunt ad iuris d: D. Auione separaudi oc dicissecundum Osdra. Xx II. CAIu Sid. v i I .ad edicium prouinciale,
I Llud quaesitum est: an quod proconsul in surto obseruatMuod a familia iactuin situd est, ut nu in singulos
649쪽
detur poenae persecutio sed sufficiat id praestari, quod praestandum foret, si id furtum unus liber fecisset: debeat & in actione damni iniuriae obseruari Sed magis visum est,idem esse obseruandum, & merito. cum enim circa furti actionem haec ratio sit,ne ex uno delicto tota familia dominus careat,eaque ratio similiter in hac actione limni iniuriae interueniat: sequitur, ut idem debeat eXistimari,praesertim cum interdum si leuior hic caussa delicti: veluti si culpa,& non dolo damnum detur. Si ideira eundem seruum vulnerauerit,postea deinde etiam
venit interesse commune, non interemeam Bonis: premi rerum nou metimur ex singulari assectione: se Mione communi. Aes V- xxxi II. P Α V L V s lib. I r i. ad Plautium. C I seruum meum occidisti,non asse ionem aestimandam esse puto: veluti si filium tuum naturalem quis occiderit,quem tu magno emptum velles: sed quanti omnibus valet. Sextus quoque Pedius ait: precia rerum
ter fungi. Itaque eum, qui filium naturalem possidet, plurimo,si alius possideret, redempturus esset: nec illum, qui filium alie-
cemur, quod aut consequi potuimus, aut erogare coni-
i: ς ε v s x x i. Digestorum. &Seio Stistum legaui.deliberante Seio,comvindicasset legatum, Stichus occisus est. qiVΤ yςpudiauit legatum. perinde Titius agere Poterit,ac si h legatus esset. Yb ' V ir i. ad edictum.
f ia retro adcreuisse dominium ei videtur. x v I. M ε R C E L I. v s lib. x x i. adedi Nam
650쪽
T Am sicut repudiante legatario iliatum,haeredis esta ol actio,perinde ac si legatu non esset: ita huius quoque actio est, ac si soli legatus esset. Haemes non potes agere actione legu Aquilia pro testatore ocenso.nam asio in sibilis testator es impostibili, haeredi. Bal. Si dominus seruum, quem Titius mortifere vulnerauerat, liberum &haeredem esse iusserit, eique postea Maevius exstiterit haeres: non habebit Maevius cum Titio legis Aquili et actionem Milicet secundum Sabini opinionem: qui putabat ad haeredem actionem non transmitti, quae defuncto competere non potuisset. nam siuid absurdum accideret, ut haeres precium quasi occisi consequeretur eius,cui haeres exstitit. od si ex parte eua dominus haeredem cum libertate esse iusserit; cohaeres eius,mortuo eo,aget lege Aquilia.
LIber homo si iussu alterius damnum iniuria deditractio legis Aquiliae cu eo est qui iussit, si modo ius imperandi adfuit. quod si non adfuit: cum eo agendum est,qui secit. In lege Aquilia venit interesse in rem, ' superueniensposilitis tantestationem in re,qua erat in facultaresoluendi, non excissat debitorem. Bal.
Si quadrupes, cuius nomine contestata actio esset etidomino, quod pauperiem fecisset, ab alio occisa est, de C cum eo lese Aquilia agitur : aestimatio non ad corpus quadrupe hs,sea ad caussam eius, in quo de pauperie actio est, referri debet: de tanti damnandus est is, qui occidit,iudicio legis Aquiliae, quanti actoris interest noxae potius deditione fungi,qu)m litis aestimatione.
SI eo tempore.quo tibi seruus meus , quam bona fide emisti,seruiebat,ipse a servo tuo vulneratus est: placuit omnino me tecum recte lege Aquilia experiri.
intus Μutius scribit. equa, com in alieno pasce- .retur,in cogedo quod praegnans erat eiecit.quae- Eui odi rebatur, dominus eius possetne cum eo,qui e- ω-22.23 gisset,lege Aquilia agere: quia equam eiiciendo ruperat t