장음표시 사용
651쪽
rat' si percussisset,aut consulto vehementius egisset: visum eli agere posse. POMPONIV s. amuis alienupecus in a*ro suo quis deprehendit: sic tamen illud expellere debet,quomodo D suum deprehendisset: quonias quid ex ea re damni ceperit, habet proprias actiones. Itaque qui pecus alienum in agro suo deprchendit,non
iure id includit: nec agere illud aliter debet, quam ut supra diximus) quasi suum t sed vel abigere debet sine
damno,vel admonere dominum,ut suum recipiat. L. PAVLVs lib. i r i. ad edictum.
IN lege Aquilia si deletum chirographu mihi esse di
cam,in quo sub conditione mihi pecunia debita su rat:& interim testibus quoque id probare possim,qui esse non possint eo tempore,quo conditio cxistat: &summatini re exposita,ad suspicionem iudicem adduci: debebo quidem vincere, sed condemnationis exactio luceompetet,cum debiti coditio exstitit.quod si defecerit: Conciemnatio nullas vires habebit Piu i mento deleto non competit amo M. Aquitate tori, sed haeredi iei legatario. Baldus.
SI quis testamentum deleverit,an damni iniuriae actio
competat,videamus. Et Marcellus libro quinto Digestorum dubitans negat competere. quemadmodum enim inquit aestimatio inibitur ' Ego apud eum notaui, in testatore quidem hoc esse verum: quia quod eius interest, aestimari non potest . verumtamen inhaerede vel legatariis diuersum: quibus testamenta Fene chirographa sunt. Ibidem autem Marcellus scribit, chirographo deleto, competere legis Aquiliae actionem. Sed & siquis tabulas testamenti apud se depositas deleverit, vel pi uribus praesentibus legerit: utilius est in factum & iniuriarum agi, si iniuriae fac tedae caussa secreta iudiciorum publicauerit. Interdum euenire Pomponius et ranter ait. ut quis tabulas delendo furti non teneatur, sed tantilin damni iniuriae: utputa si non animo furti faciendi ,sed tantii damni dadi deleuit. na furti non ten bitur. cum facto enim etiam animum furis Lartu exigit.
652쪽
ini tabulas testameti depositas,aut alicuius rei in strumentum ita deleuit,ut legi non possit: depositi actione, & ad exhibendum tenetur. quod si
corruptam rem restituerit,aut exhibuerit: legis quoque Aquiliae actio ex ea de caussa dompetit. corrupisse enim recte dicetur tabulas,& qui cas interleuerit. In lege Ap ilia velut domum datum etiam haereduvie lucem,
OB id,quod antΘ, quian haereditatem adires, daninum admissum in res haereditarias est: legis Aquiliae actionem habes,quod post mortem eius, cui haeressis,acciderit. dominum enim lex Aquilia appellat ; non utique eum,qui fuerit tunc,ci in damnum daretur . nam. isto modo ne ab eo quidem, cui haeres quis erit, transiret ad eum actio ea poterit: neque ob id,quod tunc commissum fuerit,ci ira in hostium potestate esses, agere postliminio reuersus poteris Et hoc aliter constitui sine magna captione posthumorum liberorum, qui parentibus haeredes erunt,non poterit. Eadem dicemus Sc de arboribus eodem tempore furtim caesis Puto eadem dici posse S de actione QI OD VI AUT CLA'M: si mordo quis aut prohibitus fecerit, aut apparuerit eum intelligere debuisse, ab eis se, ad quos ea haereditas pertineret, si rescissent,prohibitum iri.
IN lege Aquilia etiam leuissima culpa venit. QSoties Liente domino seruus vulnerauerit, vel occiderit: Aquilia dominum teneri,dubium non est. x L v p A V I. v s lib. X. ad Saltuum. SCientiam hic pro patientia accipimus: Vt qui prohibere potuit,teneatur,si non secerit. Lege Aquilia agi potest, & fanato vulnerato seruo. Si meum se Uum,cim liberum putares, occideris: lege Aquilia teneberis. Si cdm stramenta ardentia transsilirent, duo concurrerint,amboque ceciderint. & alter flamma consumptus sit: nihil eo nomine agi poterit, si non intelligitur,vter ab utro euersus sit. ciui ctim aliter tueri se non possent,damnum culpa dederunt: innoxii sunt. Vim enim
653쪽
enim vi defendere,omnes leges omniaque iura permittunt. Sed si defendendi mei caussa lapidem in aduersa rium misero,& non eum, sed praetereuntem percussero: lege Aquilia tenebor. Illum enim solum,qui vim infert, ferWe conceditur: & hoc si tuendi dumtaxat, non etiam ulciscendi caussa factum sit. Qui idoneum parietem sustulit: damni iniuria domino eius tenetur
SI vulnerato seruo,lege Aquilia actum sit: postea eo mortuo ex eo vulnere,agi leget Aquilia nihilominus
potest. x L VII. IULIANV s lib. LXX X V I. Di 'rinn.
SEd si priore iudicio aestimatione facta, postea mo
tuo seruo de occiso agere domin' instituerit: exceptione doli mali opposita compelletur,Vt ex Vtroque iudicio nihil amplius consequatur, quam consequi deberet,si initio de occiso homine egisset. Diue,stasfactorum exit diuersitatem poenarum. Bal Lx LVI ii. PAVLVs lib. Xxxr x. ad edictum. I seruus ante aditam haereditatem damnum in rem, hereditariam dederit,& liber in eadem re d ni in det: utraque actione tenebitur, quia alterius & Ω-terius facti eae res sunt. x L i x. v L PI A N v s lib. I x. Dissutatisnum. SI quis fumo facto apes alienas fugauerit, vel etiam necauerit: magis caussam mortis praestitita videtur, qu 'in occidisse:& ideo in factum actione tenebitur. Lod dicitur,damnum iniuria datum Aquiliam pem sequi, sic erit accipiendum: ut videatur damnum iniuria datum, quod cum damno iniuriam attulerit, nisi magnavi cogente fuerit factu: ut Celsus scribit circa eum, qui incendi j arcendi gratia vicinas aedes intercidit. nam hic serabit cessare legis Aquiliae actionem. iusto enim metu duci, qui ne ad se ignis perueniret,Vicinas ardes intercidat.& siue peruenerit ignis, siue ante exstinctus sit: exia stimat legis Aquiliae actionem cessare.
QVi domu alienam inuito domino demolitur ,& M loci balneas exstruxit:praeter naturale ius,quo sa- perficies
654쪽
perscies ad dominum soli pertinet,etiam dati damni no
mine actioni subiicietur.' Li. ivxi AH us lib. LXXXVI. Digestor m. SI ita vulneratus seruus, leo ictu certum esset moriturum: medio deinde tempore haeres institutus , &postea ab alio ictus,decessit: quaero,an cum utroque de
occiso lege Aquilia agi possit: Respondi.occidisse quidem vulgo dicitur , qui mortis caussam quolibet modo praebuit: sed lege Aquilia is demum teneri visus est, qui adhibita vi,& quasi manu caussa mortis praebuisset: tracta videlicet interpretatione vocis a caededo,& a caede.
Rursus lege Aquilia teneri existimati simi ,no solii qui ii 1--
ita vulnerassent,ut confestim vita priuarent: sed hi etia, quorum vulnere certum esset aliquem vita excessurum. Igitur si quis seruo mortiferum vulnus inflixerit, eundemque alius ex interuallo ita percusserit, ut maturius interficeretur,quam ex priore vulnere moriturus fuerat: statuendum est,utrunque eorum lege Aquilia teneri. Idque consequens est authoritati veterum: qui ci ma pluribus seruus ita vulneratus esset, ut non appareret, cui' ictu perisset: omnes lege Aquilia teneri iudicauerunt. Aestimatio autem perempti non eadem in utriunque persona fiet. nam qui prior vulnerauit: tantum
Wqstabit, quanti in anno proximo homo plurimi fuerit, repetitis ex die vulneris trecentis sexagintaquinq; die-C bus posterior vero in id tenebitur, quanti homo plurimi venire poterit in anno proximo,quo vita excessit: in quo precium quoque haereditatis erit. Eiusdem ergo
serui occisi nomine alius maiorem,alius minorem aestimationem praestabiti nec mirum: cuin terque eorum ex
diuersa caussa,&diuersis temporibus occidisse hominem intelligatur. QMd si quis absurde a nobis haec c6stitui putauerit: cogitet longe absurdius constitui,neutrum lege Aquilia teneri,aut alterum potius: cum neve impunita maleficia esse oporteat, nec facile costitui possit, ter potius lege teneatur. Multa autem iure ciuili c5tra rationem disputandi: pro utilitate communi recepta esse, innumerabilibus rebus probari potest. Vnum interim proposuisse cotentus ero. Cum plures trabem ali L nam
655쪽
nam furandi caussa sustulerint . quam singuli serre non
possent: furti actione omnes teneri existiniantur: quamuis subtili ratione dici possit, neminem eorum teneri, quia neminem verum sit eam sustulisse. Imperitia medita νel negligetia infirmi non impiu-- percus-
xi.nec auget delictum. Bridus. LII. ALFENVs lib. I I. Digesto=- 3.
SI ex plagis seruus mortuus esset, neq; id medici inscientia,aut domini negligentia accidisset : recto de iniuria eo ocelso agitur. Tabernarius in semita noctu supra lapidem lucernam posuerat,& quidam praeteriens
eam sustulerat. tabernarius eum consecutus, lucernam
reposcebat, & fugientem retinebat, illo flagello, quod
in manu habebat, in quo dolo inerat, verberare tave narium coeperat,Vt se dimitteret. ex eo maiore rixa facta,tabernarius ei, qui lucernam sustulerat, oculum enfoderat . consulebat , num damnum iniuria non vide
tur dedisse: quoniam prior flagello percussus esset Respondi.nisi data opera eta disset oculum,nqnvideri da num iniuria secisse. culpam enim penes eum, qui prior flagello percussisset, residere. sed si ab eo non prior vapulasset, sed cum ei lucernam eripere vellet, rixa tus esset: tabernarij culpa factum videri. In clivo copitolino duo plostra onusta mulae ducebant.prioris plouri muliones conuersum plostrum subleuabant,quo socilius mulae ducerent. interim superius plost, um cessimire coepit: & com muliones, qui inter duo plostra fuerant , e medio excessissent: posterius plostrum a priore percussum,retro redierat,& puerum cuiusdam obtrium rat. dominus pueri consulebat, cum quo agere oporteret.Respondi,in caussa ius esse positum. si muli nes,qui superius plostru sustinuissent, a sponte se se
duxissent:& ideo factum esset,ut mulae plostrum retin re.non possent, atque ipso onere retraherentur: cum d mmo mularum nullam esse actionem, sed cum hominibus,qui conuersum plostrum sustinuissent,lege Aquilia agi posse. Nam nihilominus eum damnu dare,qui quod sustineret, dimitteret sua voluntate,ut aliquem seriret: vel uti si quis cum asellum agitasset, non retinuissor
656쪽
aequ)s quis ex manu telum, aut aliud quod immisisset. damnum iniuria daret. Sed si quia mulae aliquid reso
' midassent, muliones timore permoti,ne opprimerentur, plostrum reliquissent:cum hominibus actionem nullam esse, cum domino mularum esse. Quod si neque mulae, neque homines in caussa essent, sed mulae retinere onustaequissent: aut cum continerentur, lapsae concidissent.
α ideo plostrum cessim redisset,& quod conuersum fuisset, onus sustinere nequissent: neque cum domino inularum, neque cum hominibus esse actionem. Illud quidem certo quoquo modo res sese haberet cum domino posterioruin mularum agi non posse: quoniam non sua sponte, sed percusse retro redissenti Midam, bouesvendidit ea lege,ut daret experiundos .postea d ' dii experiundos . emptoris seruus in experiundo percussus ab altero boue cornu est. quaerebatur, num venditor emptori damnum praestare deberet tRespondi,si emptor boues emptos haberet,n6 praestari debere. sea si non haberet emptos,tamen culpa hominis factum esset, ut a boueseriretur: non debere.ii vicio bovis r debere. Compila complures luderent,quidam ex his seruulum , ci)m pilam percipere conaretur, impulit. seruus cecidit, α crus fregit. quaerebatur, an dominus seruuli leg e Aquialia cum eo,cuius impulsia ceciderat, agere posset i R spondi, non posse : ci cim magis casu, quam culpa vid c retur factum.
Boues alienos in angustum locum coegisti,eoque effectum est,ut elicerent. datur in te ad exemplum legis Aquiliae in factum actio.
De iniuria quam qui acissibi nemo agis. Baltas. LIIII. PAPINIANus lib. xxxvi r. mastisi CL Egis Aquiliae actio & debitori competit, cem reus
stipulandi ante moram promissum animal inaliter uit. idem est,& si animal occiderit. Quod si post moram promitaris is, qui stipulatus fuerat, occidit: debitor quidem liberatur lege autem Aquilia hoc casu non recto experitur.na creditor ipse sibi potius, quam alij iniuriam feeisse videtur.
657쪽
' - Digestorum lib. IX. Tit. III.
In amoe legis Aquiliae licet mimuitur interesse, tameno minui tur actio quia habet oculos retro, no es mei . persecutoria. LLV. PAVLVs lib. XXI i. Qisionum.
STichum aut Pamphilum promisi Titio.cum Stichus
esset decem, Pamphilus viginti: stipulator Stichum ante moram occidit . quaesitu est de actione legis Aquiliae t Respondi. cum viliorem occidisse proponatur, in hunc traiiatum nihil differt ab extraneo creditori a-ti igitur fiet aestimatiot virum decem,quati fuit occisus: an quanti est,quem necesse habeo dare,id est, quati mea interes & quid dicem',si Pamphilus decesserit sine morat num precisi Stichi minuetur, quoniam liberatus est promissor & sufficiet fuisse pluris,cum occideretur,vel intra annu. Hac quide ratione,etiam si post morte Pam- phili intra annum occidatur, pluris fuisse videbitur.
L V I. I D E M lib. II. Sententiarum.
MVlier si in rem viri damnum dederit, pro tenore
legis Aquiliae conuenitur. LVII. IABOLENVs lib. V r. ex posteriorib' Labebis Emum tibi commodaui. in eo cum tu equitares, Muna complures equitarent: unus ex his irruit in equum, teque deiecit,& eo casu crura equi fracta sunto Labeo negat tecum ullam actionem esse . sed si equitis culpa factum esset: cum equite sano, non cum equi domino agi posse,Verum pux0- ν
I A N v s lib. xx r II. ad edictum.
Raetor ait de his,qui deiecerint,vel effud
658쪽
De his qui deiecerint vel effuderint.
id praetorem edixisse,nemo est,qui neget. publice enim utile est,sine metu &periculo per itinera comeari .Parui autem interesse debet,virum publicus locus sit, an vero priuatus: dumodo per eum vulgo iter fiat: quia iter fa-B cientibus prospicitur,no publicis viis studetur. seinperenim ea loca,per quae Vu'go iter fieri solet, candem securitatem habere debent, Caeterum si aliquando vulgus in illa via non commeabat,& tunc deiectum si vel enusum, cum adhuc secreta loca essent, & modo coepit c5- meari: non debet hoc edicto teneri. QAod cum suspederetur,decidit, deiectu videri: sed & quod suspensum dίcidit,pro deiecto haberi magis est. Proinde & si quid
pendens effusum sit: quamuis nemo hoc effuderit, edictum tamen locum habere,dicendum est. Haec in factum actio in eum datur, qui inhabitauit, cu quid deiiceretur vel effunderetur, non in dominum aedium. cul- C pa enim penes eum est. Nec adiicitur culpae mentio vel inficiationis , ut in duplum detur actio: quamuis damni iniuriae utrunque exigat. Sed cum liber homo periit, damni aestimatio non fit in duplum: quia in homine libero nulla corporis aestimatio fieri potest: sed quinquaginta aureorum condempatio fit. Haec autem verba, s I VI v E T, N O C I T v M Q V E BI Es SE DIC E T v R: non pertinent ad damna,quae in rem hominis
liberi facta sunt si forte vestimenta eius, vel quid aliud scissum, corruptumve est sed ad ea, quae in corpus eius admittuntur. Si filiusfamilias coenaculum conductum habuit & inde deiectum vel effusum quid sit: de peculio in patrem non datur, quia non ex contractu venit .in
ipsum itaque filium haec actio competit. Cύm seruus
659쪽
Digestorum lib. I X. Tit. II I.
habitator est,utrum noxalis actio danda sit,quia non est in negocio gesto : an de peculio , quia non ex delicto oserui venit i neque enim dicitur serui noxa , ccinserinis nihil nocuerit. sed ego puto seruario impunitum esse non oportere, sed extra ordinem officio iudicis corrigendum. Habitare autem dicimus, vel in suo, vel in conducto,vel gratuitb. Hospes pland non tenebitur,qui ibi non habitat sed paulisper hospitatur : sed is tenetur,qui hospitium dedit.Tantum autem interest ii ter habitatorem & hospitem, quatum interest inter domicilium habentem & peregrinante. Si plures inco naculo eodem habitet,vnde quid dete in est: in que-uis haec actio dabitur. . II. CAIVs lib. v II. ad edictum p -inciais. ECQm sano impossibile est scire, quis deiecisset, vel effudisset.
ET quidem insolidum. sed si cum vno fuerit actum,
caeteri liberabuntur. Nota φ .d p ado plures tenentur ex quasi delicto, musia us petit partem ab alto. Baldus.
P Erceptione,no litis c5testatione: praestaturi partem dani, cietatis iudiciovel utilia hicle et,qui soluit.
Si vero plures diuiso inter se coenaculo babitet: actio 3
in eum solum datur,qui inhabitat eam parte,unde es fisum est. Si quis gratuitas habitatio es dederit libe tis,& clientibus, ct suis vel uxoris: ipsum eoru nomine teneri,Trebatius ait.quod veru est. Idem erit diceduin, si quis amicis suis modica hospitiola distribuerit. Nidi fi quis coenaculariam exercens, ipse i ita a partem coenaculi habeat: tenebitur. Sed&si quis hospitaria habeat,equθsol' tenebitur, Sed siquis coenacularia mercens, modicum sibi hospitium rotinuerit,residuum pluribus locauerit: omnes tenebuntur, qui in hoc co naculo habitant,unde deiectum etasumve est. Irite dum tame,qud sine captione actoris fiat,oportebid pr torem aequitate motum potius dare actioneru in eum, cuius
660쪽
De his,qui deiecerint vel effuderint. ast
cuius cubiculo vel exhedra dei e bimest 1 licet plures
in eodem coenaculo habitet. quod si ex mediano coenaculi quid deiectum sit: verius est,omnes teneri. Si horrearius aliquid deiecerit vel effuderit,aut conductor apothecae,vel qui in hoc dumtaxat conductum locum hat,ebat,ut ibi opus faciat, vel doceat: in factum actioni loeus est,etiam si quis operantium deiecerit vel effuderit, vel discentivin. Ciam aute legis Aquiliae actione propter hoc quis codenatus est: meriti ei, qui ob hoc quod nospes,vel quis alius de coenaculo deiecit, condenatus est in factu dadam esse Labeo ait aduersus deiectorem. quod verum est. Plane si locauerit deiectori: etiam ex locato habebit actionem. Hare autem actio,quae copetit de effusis & deiectis,perpetua est,& haeredi com petit : in
heredem vero no datur.Quae autem do eo copetit,quod liber perisse dicetur: intra annum dutaxat copetit. neq;
in haeredem, sed nec haeredi,similibusq; personis daturrnam & poenalis est& popularis. Dummodo sciamus: ex pluribus desideratibus hane actionem,ei potissimu dari
debere, cuius interest, vel qui adfinitate cognationEvo defunctum contingit. Sed si libero nocitum ut,ipsi per petua erit haec actio : si alius velit experiri, annua erit. nec enim haeredibus iure haereditario competit. Qui re quod in corpore libero damni datur, iure haeremtario transire ad successores non debet,quasi non sit damnum pecuniari v. nam ex bono & aequo oritur. Praetor
AVT NOTAE DEDI I V B E B o. Hoc edictum superioris portio est. conseques etenim fuit,pretiorem etia in hunc casum prospicero: ut si quid in his partib' aedium periculose positum esset, ne noceret. Ait praetor. N Η