장음표시 사용
661쪽
verba N E i s ad omnes pertinent, vel inquilinos, vel dominos aedium: liue inhaoitent, siue non,habeat tame aliquid in his locis expositum. sv PRAEUM LOC V M , ὀ VOLGO ITER FIET, k v n
A T: siue in habitationibus,vel coenaculis iue etiam inhorreis, vel cuius alterius aedificij. Postu habere etiam is recto videtur,qui ipse quidem no posuit, veram ab alio positum patitur. cire si seruus posuerit, dominus autem positum patiatur: no noxali iudicio dominus, sed
suo nomine tenebitur. Praetor ait, CVIVs C As Vs NOCERE CUI Pos SIT. ex his verbis manifestatur,non omne,quod positu est: sed quicquid sic positum est,ut nocere possit: hoc solum prospicere praetorem, ne possit nocere.nec spectamus,ut noceat:sed omnino, si nocere possit,edicto locus sit. Coercetur aute,qui positum habuit: si ue nocuit id, quod positum erat,sive no nocuit. Si id quod positum erat,deciderit,& nocuerit:in eum competit achio,qui posuit,non in eu,qui habitati it: quasi haec actio non sufficiat. quia positum habuisse non utique videtur,qui posuit:nisi vel dominus fuit qdium,vel inhabitator. Nam cum pictor in pergula clypeum vel tabulam expositam habuisset,eaque excidisset,& transeunti damni quid dedisset: Seruius respondit, vi exemplum huius actionis dari oportere actionem. banc enim non competere,palam esse: quia neque in lasgrundameq; in protecto tabula fuerat posita. Idem seruandum respondit,& si amphora ex reviculo suspensa decidisset,& daninu dedisset: quia & lesitima & honoraria actio deficit. Ista autem actio popularis est,& haeredibus similibusq;
competit: in haeredem autem non coimpetit, quia Poen lis est. VI. PAVLVs lib. xl x. ad edictum.
Hoc edictum non tantium ad ciuitates & vicos , sed& ad vias, per quas vulgo iter fit, pertinet. Labeo ait, locum habere hoc edictum, si interdiu deiectum sit, no nocte. sed quibusda locis & nocte iter fit. Habitator sua suorumq; culpa pristare debet. Si de naue deiectust
662쪽
st, dabitur actio utilis in eum,qui naui praepositus sit.
CVm liberi hominis corpus ex eo, quod deiectu e
susumve quid erit, laesum fuerit: iudex computat mercedes medicis praestitas, caeteraq; impendia, quae in Ide ULcuratione facta sunt. Praeterea operarum, quibus caruit, tutώ F ct cariturus est ob id, quod inutilis factus est. Cicatricu diaa. as. autem de do mitatis nulla fit aestimatio : quia liberum corpus nullam recipit aestimationem.
DE NOXA LIBVS Ac TIONIBUS. Titulus IIII.
C A I V s. lib. I i. ad edictum prouinciale. E Oxales actiones appellatur, quae non eX conr tractu, sed ex noxa atq; maleficio seruorum b aduerius nos instituutur. quarum actionum vis & potestas haec est: ut si danati fuerimus, liceat nobis deditione ipsius corporis, quod deliquit,euitare litis aestimationem.
II. VLPIA NYs lib. x v ii l. ad edictim.
SI seruus sciente domino occ1dit: insolidii dominum obligat .ipse enim dominus occidisse videtur. Si autem in sciete: noxalis est. nec enim debet ex maleficio ser .ui in plus teneri, quam vi noxae eum dedat. Is qui non prohibuit: siue dominus manet sue desiit esse dominus: nac actione tenetur. sumcit enim, si eo tepore dominus fuit, quo non prohibebat. in tantu,ut putet Celsus,si fuerit alienatus seruus in totum vel in partem, vel manumissu S: noxam caput non seoui. nam seruum nihil deliquis- se,qui domino iubenti olatemperauit. Et sane si iussit potest hoc dici. si autem non prohibuit, quemadmodu serui factum excusabimus t Celsus tamen differentiam sa-cit inter legem Aquiliam, & legem duodecim tabularum. Nam in lege antiqua si seruus sciente domino su tum fecit et aliam noxam commisit: serui nomine actio est nox alis,nec dominus suo nomine tenetur. At in lege Aquilia inquit dominus suo nomine tenetur , non se ui. Vtriu': legis reddit ratione. duodecim tabularum: quasi voluerit seruos dominis in hac re non obtempe
663쪽
rarc. Aquilii: quasi ignouerit seruo, qui domino paruit, periturus si non fecisset. Sed si placeat, quod Iulianusti cbro octogesimoseaeto scribit: ti seruus furtum fecit, no- ιxsilive nocuit,etiam ad posteriores iges pertinere: poterit dici etiam serui nomine cu domino agi posse noxali 4udicio: ut quod datur Aquilia aducrsus dominum,non
seruum excuset, sed dominum oneret. Nos autem sente-tiam Iuliani probauimus: quia habet rationem, &a Mar cello apud Iulianum probatur. lI I I. I D E M lib. I ir. ad edictum. lIN omnibus noxa libus actionibus, ubicunq; exigitur, lscientia domini sc accipieda est: si cu prohibere pos- lset,no prohibuit aliud est enim authorum esse seruo d linquenti,aliud pati delinquere. E
IN delictis seruorum scientia domini quemadmodum
accipienda est: virum cum consilio, an & si viderit tan . tum , quamuis prohibero non potuerit i quid enim si ad libertatem proclamans, domino sciente faciat ' quid si contemnat dominum : vel cum trans flumen sit seruus, videnta quidem, sed inuito domino noxam noceati R. ctius itaque dicitur, scientiam eius accipienda,qui prohibere potest:& hoc in toto edicto intolligedum est ci ςa scientiae verbum. Si extraneus seruui sciente me socerit,eumq; rediemero:noxalis actio in me dabituriquianon videtur domino sciete secisse, citin eo tempore do- Fminus non fuerim. Cdm dominus ob scientiam teneatur: an serui quoque nomine danda sit actio,videndu est. nisi forte prςtor unam poetiam a domino exigi voluerit. ergo dolus serui impunitus erit. quod est iniquum. imis utroque modo dominus tenebitur: una autem poena exacta, tu in actor elegerit,altera tonitur. Si detracta noxae doditione,quasi cum conscio domino actum sit, qui non erat coicius: absolutiona facta,& finito iudicio,amplius gens cu Roxae deditionei exceptione rei iudicatae submouebitur: quia res in superius iudicium deducta & ει vita est. Donec auicni prius iudicium agitatur: licentia est agenti, si eum de scientia domini arguenda poeniteat.
664쪽
qui scit, cum noxae deditione actuin sit: amplius in dominum, detracta noxae deditione, danda actio non est. In ipso autem iudicio,si volucrit & scientiam domini arguere,non est prohibendus.
SI plurium seruus deliquerit,omnibus ignorantibus, noxale iudicium inquemuis dabitur. Sed si omnibus scientibus: quiuis eorum tenebitur,detracta noXς deditione, quemadmodum si plures deliquissent: nec altero conuento,alter liberabitur. Sed si alter scit, alter ignorat: qui scit, detracta noxae deditione, conuenitur: qui nescit,conuenitur cum noxae deditione. Differentia autem harum actionum non solum illa est,quod qui scit,insolidum tenetur: verem illa quoque,quod siue alienaverit seruum,qui scit,sive manumiserit, siue decesserit seruus: dominus eius tenetur. sed si ipse dominus decin
rit: hqres eius non tenetur, v I I. I DE M lib. TV III. edictum.
SEd ipse seruus manumissus tenetur.
V I T. I v E M. lib. I i I. ad edictum.
Noxalis non alias datur,nisi apud me sit seruus. & si
apud me sit seruus: licet eo tempore non fuit, quo delinquebat, teneor. sed & haeres meus tenetur , si noxius vivat. Pomponius ait, si emptor serui noxali conuentus sit: venditorem,quo sciente factum est, conueni- , ri iam non posse. Porast aliquis cedere liti ante litem musata, restatam uonpotest cedere.Baldus. V III. I D E M lib. x x x V i I .ad edictum. SI seruus communis furtum fecerit: quiuis ex dominis in solidum noxali iudicio tenetur, eoque iure V-timur. Sed non alias poterit,qui conuentus est, euadere litis aestimationem : nisi insolidum noxae dediderit se uum . nec ferendus est , si partem dedere fuerit paratus. Pland si per hoc,quod socij dedere parati non fuerint,insolidum fuerit condemnatus: coniunt diuidundo et familiae Erciscudae iudicio aduersus eos experietur. Ante noxale sane iudicium acceptum,poterit suam partem cededo securitatem cosequi,nec necesse habebit suscipe-
665쪽
Digestorum lib. IX. Tit. IIII.
re iudicium. Qia anquam quis possit dicere euenire , ut dum pars ei cedatur , amittat actionem . dominus enim Dpro parte factus, non possit cum socio noxali experiri. Fortassis nec communi diuidundo agere possit eius malefici j nomine, quod ante communionem admissum est. quod si non potest: euidenti iniuria adficietur. sed melius est dicere , competere ei communi diuidundo iudicium. Soluens pro suo maleficio,vel pro sua culpa, non repetit ab alio.
SI communis familia,vel communis seruus furtum fecerit,altero ex dominis sciente: is qui scit, omnium nomine tenebitur,& conuentus alterum quoque libera- Ebit,nec a socio quidquam debebit consequi. sui enim fanomine poenam meruit. od si is,qui ignorauit,duplum praestitit: a socio simplum consequetur.
SEd & eo nomine agere cum socio poterit, quod se uum communem deteriorem fecit: quemadmodum cum quolibet alio, qui rem communem deteriorem fecisset. Caeteram si nihil praeterea post noxae deditionem commune habebit: pro socio,vel si socij non fuerint in factum agi poterit.
Bona fide serui possessor eius nomine actione furti Flenetur,dominus non tenetur : licet noxae dedendo non faciat eum actoris. Com autem coeperit istum seruudominus vindicare: doli exceptione submouebitur, vel officio iudicis consequetur,ut indemnis maneat. Quiso quo minus posii videtur posse.Bal. XII. PAVLus lib. v I .ad edictum,SI bona fide possiessior eum seruum,que bona fide ponsidebat, dimiserit, ne agi cum eo ex noxali caussa possit: obligari eum actione, quae datur aduersus eos , qui seruum in potestate habeant,aut dolo fecerint, quo minus haberent: quia per hoc adhuc possidere videatur. Non debet esse melioris tanditionis trado, quam iustiis possesn
666쪽
x irr. CArvs Id. XII I .ad edictum oumeliae N Tonsoluaduersus bona fide possessores, sed & aduersus eos , qui mala fide possident . noxalis actio dabitur. nam absurdum videretur eos quidem qui bona fide possiderent, excipere actionem: praedones vero securos esse. Nelior est conditis occupamis inpari causa,ω dicitur occupasse, qui ius meruitsententia Bal. xiii I. VLPIANVS lib. TV Iri .ad edictum.
SI quis a multis conueniatur ex noxa eiusdem serui; vel ab uno , ex pluribus tamen delictis : non necesse habet quia omnibus dedere no potest litis aestimationem offerre his,quibus dedere non potest. id ergo,sis a pluribus conueniaturi & si quidem unus occupauit,an melior sit eius conditio,vt ipsi soli dedaturi an vero vel omnibus dedi debeat: vel caueri,defensum iri aduersus caeteros Et verius est,Occupantis meliorem esse conditionem. Et itaque dedetur, non qui prior egit, sed qui prior ad sententiam peruenit. & ideo ei ι qui postea vicerit,actio iudicati denegabitur. Sed & si statu liber sit,& ante deditionem exstiterit coditio, vel per fideicommissum libertas fuerit ante praestita , vel existente conditione legati dominium fuerit transsatum: arbitrio iudicis absolui eum oportet. sed & officium iudicis erit ut caueatur ei, cui dedidit , de euictione ob suum factu
C' contingente. xv. CAI V s IJ V r I .ad edictum prouinciali.
P Raetor decernere debet translationem iudici j in sta. tu liberum fieri. Si vero rei iudicatae tepore adhuc in suspenso sit statuta libertas: Sabinus & Cassius liberari haeredem putant,tradendo seruum: quia toto suo iure cederet. quod & verum est. Dolus casu non purgatur.Bal. xvi. IULIANV s lib. X X I r. Digestorum.
SI haeres dolo malo fecerit, ne statu liberum in pote state haberet,& propter hoc iudicium sine noxae deditione acceperit: impleta conditione statutae libertatis condemnari debet , sicuti mortuo seruo condemna
667쪽
Digestorum lib. I x. Tit. IIII.
Beneficium Uius - extenuar maleficum asterius.' Lx VII. PavLvs M. xxi I. ad edictum. di
SI ex duobus dominis,uno sciente,& altero ignora te,seruus delinquet: si antd cum altero , qui nesci ' bat, a m sit, dc noxae dediderit seruum : iniquum est, vilissimi hominis deditione, alterum quoque liberari. Agetur igitur & cum altero:& si quid amplius est in d ni persecutione, consequetur computato precio hominis noxae dediti. Ipsi tamen inter se pensara debent id communi diuidundo iudicio: ut si ille, quo sciente cit,praestiterit: non totius partem ferat,sed partem eius,
quanti seruus est. sic & si alter praestiterit aliquid , elua partem fieri. Illud iniquum est, eum qui iussit seruum facere,consequi aliquid a socio,cum ex suo delicto da- Enum patiatur. Si plures eiusdem serui nomine noxali mecum agere velint,vel unus pluribus iudiciis eiusdent serui nomine agat, in quo ususfructus tuus, proprietas mea sit: ossicio iudicis continebitur, cum eum noxae d didero , ut etiam usumfructum actoris faciam. sed per praetorem id cosequar ego dominus proprietatis: vi aut cogat praetor te pro aestimatione v suffructus conferre ad litis aestimationem, aut v sumseuchum cedere, si hoc expediat. Et si ego dominus proprietatis eum seruum nolui defendere: defensio tibi permittenda est.& si condemnatus hominem tradas,aduersus me re tueberis. x VIII. POMPONrvs lib. xvri r .ad Sabinum. FIs qui viamfructum in seruo habet, perinde cum domino habet actionem furti, atque si quilibet alius e set: sed cum eo no est, quamuis seruiat ei. &ideo dominus damnatus fructuario noxae dedens liberabitur.
v s ratione rei communis eorsequitur, alteri communia
SI in re communi mea de tua, damnum nobis dederit Titij seruus: si cum eo agemus , erit noxali Aquiliae actioni locus: ne damnates in solidum singulis noxae dedere cogatur. Sed potest dici,quasi damnum unius sit,&vna obligatio : aut utrisque pecuniam sufferendam , aut officio iudicis simul utrisque noxae dedendum Sed &si alterutri
668쪽
alterutri nosti um in soliduni noxae deditus fuerit, & ob id ab utroque dominus sit absolutus : recte dicetur cu, cui noxae deditus sit, alteri teneri communi diuidundo iudicio: ut communicet seruum noxae sibi deditum,cum ob rem communem ad socium peruenerit. si serui,in quo vlasfructus alienus est, dominus proprietatis ope ras conduxerit: verba edicti efficiunt , ut cum noxae de ditione condemnetur. Si seruus tuus nauem exercuerit,eiusque vicarius Sc idem nauta in eadem naue damianum dederit:perinde in te actio danda est, ac si is exercitor liber,& hic vicarius seruus eius esset, ut de peculio servi tui ad noxam dedere vicarium danaueris: ut tamen si servi tui iussu,vel sciente eo & patiente,damnum vicarius dederit: noxa lis actio servi tui nomine esse debeat.idemque fit,etiam si nautam sacere iusserit. xx. C A I v s-V I i edictum prouinciali. i ex pluribus noxis diuersis temporibus experi otiar: ex una noxa serui dominium nactus,nulla am- plius actioneni habet aduersus eum, qui dominus suerat:cu actio noxalis caput sequatur. At si maluit dominus priore iudicio litis aestimationem suta re :vel eidem,vel alij ex alio maleficio agenti,nihilomi
nus tenetur. x XI. V L P I A N V s lib. x x t i t .adedi iam.
QVoties dominus ex noxali caussa conuenitur:si noluerit suscipere iudiciu ,in ea caussa res est, ut de beat noxae dedere eum, cuius nomine iudicia non suscipit:aut si id non faciat, iudiciu omnimodo suscipiet. sed non alias condemnabitur, quam si in potestate habet,dol6ue malo fecit,qub minus haberet. In casessa noxali non potest cy is defendere eum in quem non babet ius mepossessionem. ratio,quia nonposset dare pro i M. Bia. Eos,quorum nomine noxali iussicio agitur,etiam absentes defendi posse placuit.sed hoc ita demum , si proprii serui sint .nam si alieni: praesentes esse oportet . at sicliabitetur, utrum froprij sint, an alieni quod ita puto accipiendum, ut si constet vel bona fide ei seruire etiaabsentes possunt defendi. Praetor ait. s I I s, s N
669쪽
Digestorum lib. IX. Tit. IIII.
bemus, vi facultatem & potestatem exhibendi eius habeat. caeterum si in fuga sit, vel peregre et non videbitur esse in potestate. God si reus iurare nolit: similis est et,qui neque defendit absentem,neq; eXhibet: quia codem natur quasi contumaces . si tutor vel curator ex
stet,ipse iurare debet,in potestate domini non esse. Si autem procurator sit, dominus ipse iuret, necesse est. Si Eiusiurandum exegit actor, reusque iurauit, deinde postea noxali velit actor experiri: videndum est, an exceptio iurisiurandi debeat aduersus actorem dari. Et Sabinus putat no esse dandam: quasi de alia re iuratum sit, hoc est tunc non fuisse in potestate: modo vero cum in potestate deprehendatur.de facto eius agi posse. Ner lius quoque dicebat,post exactum iusiurandum posse actorem detracta noxae deditione experiri: si modo hoe contendat,postea qu in iuratum sit, coepisse in potestate habere. Non dicitur habere facultatem soluendi,ille qui non habet pecuniam ad manus,licet habeat mustas possessi nesfacis infra de liga. Fi i. qui habebat. l. t tutin. I .i.Baldus.
I seruus depositus vel commodatus sit:cuin domino D agi potest noxa li actione. et enim seruire intelligitur,& quod ad hoc edictu attinet) in potestate eius est:
maxime si copiam habeat ecuperadi nominis. Is qui pignori accepit, vel qui precario rogauit, non tenetur nox ali actione. licet enim iuste possident, non tamen opinione domini possident. sed hos quoque in potestate domini intelligi, si facultatem repetendi eos dominus habeat. Quid est autem habere iacultatem repetendit si habeat pecuniam,ex qua liberari possit. na non debet cogi vendere res iuas, Ut soluat pecuniam , & repetat
670쪽
seruu. Dominus, qui seruum in sua potestate esse c5- fitetur:aut exhibere eum debet, aut absentem deseiad φ re. quod nisi saciat: punitur,atque si absentem non noxae dediderit. Si negauit dominus in sua potestate seruuesse: permittit praetor actori arbitrium,utrum iureiurado id decidere,an iudicium dictare sine noxae deditione velit: per quod vincet,si probauerit eum in potestate esse,vel dolo eius factum,quo minus esset. si autem non probauerit, in potestate aduersarij esse seruum: rem
mittit. x Xi II. C A i V s lib. v I r .ad edi Tiam prouinciale.
SEd α si postea aduersarius eius in potestate habere
coeperit seruum: tenetur ex noua possessione, denea gata ei exceptione. Ille qui dolo dsit psidere, teneor etiams in alis sis regressiue, uno electo; iter liberatur. Bal. xx IIII. PAVLus lib. X VIII. ad edictum. DE illo videndum: virum aduersus eum tantu , qui dolo fecit, quo minus in potestate haberet, actio locum habeat noxatis,si ex dolo eius acciderit,ut cesset noxalis actio: sorte si seruo suo fugam mandauit an δc possit nihilominus cum alio agi: quod accidit , cu ali natus,manumissus ue est.quod est verius.in quo casu electio est actoris,cum quo velit agere. Iulianus autem ait de eo, qui manumisit: si paratus sit defendere se manu . C missus, exceptionem dandam ei, qui manumisit. hoc &Labeo. x x v. C AI v s lib. V Ii .ad edictum prouinciati. I Dem est, & si nouus domin serui iudicium patiatur. X TVI. PAVLus lib. xvii I. ad edistum. Lectio vero alterum liberabit. id enim praetor introduxit,ne eluderetur actor, non ut etiam lucrum faceret.ideoque exceptione a sequentibus submouebitur. His consequens est,ut si plures dolo secerint,qubminus in potestate haberent teligere debeat achor,quem velit conuenire. Item si ex pluribus dominis quidam dolo malo partes suas desierint possidere t elenio erit actoris,utrum directis agere velit cum eo, qui possidete. An praeterea cum eo,qui desiit possidere. Si seruum M lienum