De conseruanda bona valetudine, opusculum Scholae Salernitanae, ad regem Angliae, cum Arnoldi Nouicomensis, ... enarrationibus vtilissimis, nouissime recognitis & auctis per Ioannem Curionem. ..

41쪽

DE CONSERVANDA Extendat, crines pectat, dentes fri

cet, ista. Cunfortant cerebrum,contortant caetera membra.

Lote cale, sta pranse, veli, frige

sto minute Ilic traduntur sex praecepta de cor

Rrtatione tum cerebri,tuni reliquorum membrorum omnium.

Visumco P R1 QvM , ut singulo quoque dieana seruatia. ne oculi ieiuMolauentur: a sordibus enim& Iemis, quae in ipsis noctu coacerua tur palpebris adhaerescunt, ne inde laesionem percipiant, aut corrodantur, diligenter repurgari debent, idq; acqua clara, viridi,& frigida, in spersa potiusquam per manus admota faciendum est, vel certo in eadem aperti ambo, quoad poterunt,immergendi,ac longiori deinde teporis spacio supprimendi sunt. Voc

enim non abstergit modo, ac claros m-tidosque roddit, sed fanos etiam conse uat, visum acuit & confortat, & maxime in . iuuentute, quemadmodum Paulus. Aeg. lib. I . cap. 3I .RhaTes libr. q. cap. 22. ad Alman.& Avicenna. 3 3. Tract. I .ca. s.& 33.Trac. .cap. 3.fidei illime tradunt. Cur autem frigida magis quam calida lauari debeant, ratio haec est,quod,Vt G1-lcnus cilin alibi saepe, tum maxime aph. lib.I

42쪽

VALETUDINE. s

statur, conseruatio intemperatis semper per similiam fiat. Oculi vero, ut libr. s.capide generatianimal.& lib. a.cap.IO. de partibus eorundem, & in lib.de sensu.& sensibili cap. 1.Aristoteles scribit suut de natura aque, hoc est , frigidi , quare etiam frigida potius, quam calida lauari

debent. De recreatione & confortati

ne visus paulo post, & infra cap. 79.

SEC UNDvM, ut manus quoque Ia Manua uentur: cum cnim instrumenta sint, qui- uia. bus emundantur organa superfluitatum cerebri, aures nimirum, oculi, nares , &m,coueniet sane & ipsas cumprimus esie

mundas Lavandae igitur sunt, sed frigida magis , quam cauda: & hoc quidem

cum alias ob causas, tum maxime, quod lotio manuum in aqua calida, & praeci - pue post cibi sumptionem,Avicenna. I 6. 3-Triat s .cap. I.teste vermes in ventre generet. Quia4nnatus calor,qui in Ventriculta ac reliquis nutritionis membris concoctionem operatur,per eiusnodi lotionem ad exteriora retrahitur, itaque imperfecta sit concoctio, quae potissima generationis vermium causa existis, Plu Vermen xa de lotione manuum infra capite 23. TARTI vM, Ut postquam e somno experrectus surrexerit, paulatim inambulandoapi oueat: ut primi & secunde

coria

43쪽

: DE CONSERVANDA

concoctionis excremcntorum redundatitie, quq sunt seces & urina , descendant, ct ad faciliorem excretionem praeparentur adiuuenturque.

Pandicu A R T v M, ut sub idem tempus palari. diculetur, hoc est, manus,pedes,& simul totum corpus extendat quo videlicet spiritus vitales una cum sanguine, qui per' somnum intro magisJugiunt, ut libr. 6. par. s .Ep.apho. 26. doctissime &breuissime Hippocrates dixit,ad exteriora me bra reuocentur,eoq; modo spiritus cerebri puriores ac temperatiores reddatur. Pectore. in I N Τ v si , ut crines pectat & ornet. Per hoc enim pori capitis aperiuntur,cerebri vapores in somno collecti ab oculis ad stuperiora aliciuntur ac disiipatur, & spiritus temperatur, subtilioresq; sunt. Pectinis igitur supra caput administratio sensuum instrumenta, ct corporis reliquum corroborat,visionem acuit,& cogitationem reddit meliore, adeoq; ob id ipsum interdiu sepius reuocada eli, veluti Au icenna. 3.3.trac ca. 3. copiose scribit. Atque huic dine instituto p ctem eburneus probo eolitus & laeuig

tus tutissimum praestabit usum, modera- te a fronte ceruicem versus quadraSies ductus Marsilio Ficino libro. I. de vita, Dentium cap. 8.teste. immundi S E x T v M , ut dentes fricet ac mon-ries. det: immundities enim dentium praeterquam

44쪽

V ALETUDINE. 9

quam quod oris graveolentiam parit,spiritu, etiam foetidos, impuros, & turbulentos exhalat, qui ad cerebrum eleva ti, ipsi non paruam noxam inserunt, Sordo, item dentium cum cibo permisi e &in ventriculum delatae , cibum ipsum se PE corrumpunt. Idem de lingua ludiciuest,nam & huic ad haerentes sordes, ne inventriculum deserantur diligenter ab Re rgendae sunt. Quare os mane CXpe

xCeto gargarizandum ,& nisi hyems sit multa aqua frigida, cui aceti nonnihil admistum lit, fouendum est,ut eleganter

admodum lib. I . p. z. Cornelaus Celsus praecipit. Nihil autem dentibus aeque nocet, ac frequentior laetis esus, veluti Galenus libr.3 cap. I . de alimen. facul. dia sorte & copiose scribenς admonet. NQ-cet, inquit, lactis esus assiduus dentibus, ct circundatis carnibus, quas gingiuas nominant. Has enim humidas, sentes velo putrefactioni & erosioni admodum obnoxios. reddit. Sumpto igitur lacte,

os vino diluto colluere contremet. S

tius autem fuerit, si mellis etiam quidpia ipsi inieceris. Ita namque omnC caseo- sum, quod ex lacte dentibus.ac gingiuis circumfixum fuerit, abstergetur. Quod si etiam cuipiam tam robustum sit caput, ut vini meri collutione non offendatur, melius is dentibus & gingiuis consultis rit, veruntamen & mel vino permistunt,

e . ' misturan

45쪽

DE CONfERVANDA

misturam ex utroque reddit melioremia

Illud vero dentium incolumitati tutissimum aduersus lactis iniurias fuerit prae sidium, si quis post impium ipsum primo melicrato, deinde vino adstrrngente Os colluat. Haec ille. Porro modus, quo identes a putredine erosione, dolore Brgrati colentia vindicari possint, optimis nobis a Dioscoride lib. . cap. I 6 . Plinio libr. 26. cap. 8.Galeno libr. 8 cap. I 3 6. desinap. medic. facul.& Avicenna. -3 . . M praestitui tui: ut os singulo quoque mCI Iu vino vel aceto, in quo Tithymalli radix ad dimidias de Aa sit, bis eoiluatur. Hoc enim non solum deutili acoris commendat odorem,sed eorundem etiadolori auxiIiatur, & sanitatem consem uat. Idem hoc remedium ex Archigene habet Galenus libr. s.cla compos phari secundum locos ca. I 8. Plura infr.ca. 8 Q. Aures quoque bene a suis redundantijs exonerandae stant, neque solum eorum eXcrementorum,quae manifeste per certatos meatus, sed omnium etiam, que o culte exeunt, vacuatio lacessenda & m lienda est. V L T I M v s, versus tria praecepta fit luberrima complectitur. Primumdut balneo lotus atque aestimans omni cura de

diligentia aduersus ambientis coeli seisiadiorem intemperium sese muniat dc de-sendat,ne illa scilicet per poros a balneo

apertos

46쪽

VALETUDINE. Iν

apertos in omne corpus permanans, ibidem mali quidpiam ingeneret. A contrario siquidem ad contrarium repetina ac inordinata trasgressio. Galeno apti. li. 3.

commen. 22. terie, periculosa admodum

existit, praesertim cum facta ad frigiditatem subita comutatio cos,qui antea dis- fabantur ,& per sed ores evacuabantur humorcs,tam in prolandum corporis r pellat, adeoque partes etiam ad ventriiaculu atque intestina attinentes offendat.

cens accepto cibo, balneo flatim utatur: neque protinus post lotionem comedat aut bibat: si enim paulo ante bibit,huic caput repletur qui vero cibum sumpsit, non caput modo, verum & corpus totum alimoniam ad se, priusquam concocta fuerit, trahit, adeoque crudis & incoctis humoribus impletur: Statim vero post lotionem cibum vel, potum sumere, caput replet, deuoratumque interdum siu- perfluitate facit,quemadmodum copi se in 3. libro de via.rat in moribus acutis commen .s s 6.&in lib. de Marasino cap. I 4.Galenus ostendit. De potu idem confirmat etiam Cornelius. Celsus qui lib. I . cap. 3.in eum. scribit modum: Illud

nosse oportet, quod ex labore sudanti, frigida potio perniciossima est, atque et cum se dor se remisit itinere fatigatis inutilis. Abalneo quoque genientibus,.

47쪽

DE CONSERVANDA

Asclepiades inutile eam iudicauit. Atq; ex hac quidem causa , quomodocunque sudanti adhuc , frigidum bibendum non est. Cauendum etiam ne in ipso balneo comedat, bibat, aut dormiat: inde enim bona ventriculi concoctio ob laeditur,&naturae pugnacietur, dum sanguis, spiri- stus, & calor naturalis adscititio balnei lcalore ad exteriora allecti S proten si , Interiora rotrahuntur is in profundusecedunt. Inter dormiendum etiam humores aliqui in ventrem confluunt, qui non, ut in alijs somnis, cocoquuntur sed longe plures fiunt, incocti permanentes.

Somnus vero a balneo uti l .ssime conceditur. Nihil enim est ut Galenus libr. q. cap 9. de Sanitate tuenda scribit, quod aeque concoquat ea, quae concoqui possunt,& malos succos per halitum digerat, ut somnus a balneo. S E C v M D ubi , ut paulisper a cibi sumptione celso & creeto corpo e consistat quo cibus ingestus, in ventriculi finidum, ubi concoctionis officina est aequabiliter descendens, promptius concoquatur, ac raro deinde nec ita longo incessu inambulet, ne ob vehementiorem comporis motum calor e profundo ad partes exteriores attractus, dissipetur, adeoq; cibi praepediatur concoctio. Plura .infra.

TARTIvM, ut post vens sectionem rigescat.

48쪽

stigescat,3 est iu paulo frigidore ambietis nos aeris constitutione tantisper immoretur, siue decumbat, dum sanguis &spiritus per phlebotomiam exagitati, s dentur &conquiescant.Atque huic quidem interpretationi astipulatur et Ioannes Fernelius, qui in libello de vacuandi ratione cap. 19.in hunc modum scribit:neque igitur ad consueta munia properet, neque celerius inambulet, neque ullo exercitationis genere se fatiget, neque utatur Venere, neque protinus calidiora loca ingrediatur, neque in balneudescendat: quandoquidem sanguis & spiritus vehemen tius incitati, ne dissipentur, a ut incalescant, sedandi comprime-dique sunt. Hactcnus ille. Vel Minute,Jadueriti liter hic 'accipiendum, pro eo, quod est parum siue paulisper: ut reseratur scilicet ad ea, que immediate praec dunt, & sit hic sensis: Sumpto cibo,coelo frigidiori te paulisphr exponito, quo calor innatus,propter circunstante miri n- secus frigiditarem , ad interiora refugiesci secedens, meliorem & concoctionem, significationem, tum etiam nutritioncm operetur. Experientia squide con-Hat, calorem per seipsuna,ac sponte quidem post cibi suinptionem,ut Cum mutetilacilius, ac concoquat in profundum res gere: atque hinc adeo fit, ut exteriora corpori, membra, qu ae ante utcunque calida

49쪽

DE CONSERVANDA

. a sentiebantur, a prandio atque coenafrigo e& tremore concutiantur. Quam naturq in eo,quod recte operatur, opitulandum est. Nonnulli vero in hunc modum eXponere naaluerunt. Neis,scilicet, cui vena secta est, se subito calfaciat, sed paulatim quod subitae mutationes citra laesonem non facile contingant In eiusmodi enim permutationibus, quod plurimum existit, atque repente, periculosum est satis: quod vero paulatim fit, tutum: ut inquit Galentis aph .libr. 2.commen. D. Idem testatur etiam Aristoteles Sec. 8.problemate. I s. ' De recreatisne arsus Additio.

Fons, speculum, Gramen, haec

dant oculis releuamen.

Mane igitur montes sub serum ii . quirito fontes.

Tria hoc loco recensentur, que instanatui ε vi & substantie quadam similitudine oculos recreant, & visium: maxime consolantur. PR IM ubi, fons: per quem quaelibet.

pura ae perspicua aqua, siue ea sit suntium, siue fluuiorum, siue etiam puteorum intelligenda est. H F cnim ob c gnationem, de simi lit udinem quam cum

oculis habet, visum citra violentiam c gregans, ad naturam reducit & recreat.

50쪽

ομnta inquit Galenus aph. lib. I .co. 6.

Oculi autem frigidi & humidi, perspicui

atque omnium partiti nitidissimi& pulchre politi sunt, perinde atque aquas quocirca ab eiusdem aspectu eos corroborari imul ac resci consentaneum est. Atq; hoe sane consilio Aristoteles Alexandruillum cognomento Magnum instituens, ei precepisse videtur , uti frequenter ac mutius aquam viridem,claram,& perspicuam intueretur, oculosque in ipsam submergeret : eiusque rei testem habemus non contemnendum Ioanne Mesuen in opere practico de egritudinibus ocul rum. Caeterum si nulla sontium, aut fluuiorum inspiciendorum facultas fuerit, oculis protecto ex aquae frigide , clars,

perspicue in pelvim viride iniuste con

tuitu eadem accedet commoditas.

ipium utique oculorum aciem eadem ratione excitare putandu est. Oculus naq; Quis est & lucidus, ac splendens instar peculi: quod tum experientia inter oestum a Plin. quoque lib.1 1 fc-ῖ70tienditur. Oculis, inquit absoluta vis et . p uti, adeoque, ut tam parua illa pupil tota lina aginem reddat hominis. Ea Rula est,ut pleraeque a litum e manibus Quillulin oculus potissimum appetant, qR0d cmsiem suam in iis cernentes, Ve-- tu