장음표시 사용
301쪽
ctum desideratum amicissimis affinibus indulgere vellet.
Ferrariensi respondit,propediem volentibus superis adsutu rum se. Nam AZmiliae praeclaras urbes perlustrando, Ferrariam & charissimum amnem praeterire, eidemque pa- Tentam ac suorum nomine necessitudinis ossicia debita non offerre, nefas sibi videri. Florentino dixit, peregrinatiuonis suae rationes non ferre,ut ante Februarium proXimum in Etruriam veniat. Occasiorem fore sibi commodiorem in reditu ab urbe Roma. Tum , si ita supremo numini placuerit,se non praetermissurum,quin illities mos principes in-Visci, dc optata materterae amantissimae, pignorumque dulci csimorum prima consuetudi ne nonnihil lietiatur: Prandent deinde simul Carulus Princeps dc Marchio gubernator, Carulique comitatus cuni Palatina nobilitate. Atque tum indies area Palatii more regio tubae tympanaque personare, cum discumbitur, ac prima inferuntur fercula, Finito prandio, circumvehuntur equites aliquando per fora. spatiosasque urbis amplissimae plateas: quo pulchra ejus mdificia, civium artes, studia, mei 'ces, exercitia varia,& divitias ingentes conspicerent hos,itas advenae. Urbs enim est antiquissima, eximiaeque dignitatis mercatura, & opibus M/Hhiariabunde forens. Auctores sunt Strabo , LiVius , atque descr/ptio
Polybius Bellovestim Celtarum regem Tarquinio Prisco sexoria
Romae regnante cum magna Biturigum Arvernorum,Cam
nutum , ri tuorum, aliorumque populorum multitudine ex Gallia ulteriore transcendisse Alpes, atque pulsis Etruscis ac Liguribus, Insiibrium agros occupasse: & inter duos amnes Ticinum Abduamq; hanc urbem condidisse, Celticaque voce ab ipse sim, quod inter fluvios esset me- Nominὼ eisdia, Mitcllandum: vcl ut quidam interpretantur, ab agro Imolgi vernante Meylandum appellasse. Quo nomine in praesenti, Celmin.
rum adhuc a Germanis nuncupatur ; posteri Vocem in Me,diolanum mutarunt. Est autem ager Mediolanensis tam
caeli tempeiiciquam soli fertilitate, & affluenti rerum copia ditissimus. Unde civitas ipsa populosa ob Alpium vicinitatem , & propriis fulta viribus, infiibrium caput semper est habita. Et quamvis frequenter internecinis attrita bellis
funditus urbs excisa, ad extremum etiam hostili aratro sulacata fuerit: floridior tamen usque resiuscitata mox CXcr
vit in altum,ut inter potentes urbes Italiae nuquam postr ma fi
302쪽
ma fuisse vidca τ Romani paulo ante bellum Punicum secundum M. Marcello dc Cn. Scipione cos Galliae TranLpadanae partem,quam Boii ac Insubres tenebant,in potetia tem redugerunt: Insiibribus atque Traus alpinis Germanis M. Marcelli cos. ductu proelio ad Clastidium superatis, deo cito rege Virdumaro. Qua Victoria Mediolanum , Comum, Acerrae, pluresque urbes Transipadanae in diti nem populi Romani tum concessere, Galliaq; Cisalpina toti mox provinciae formam accepit. Itaque Mediolanum deinceps stib Romanorum tutela florens haud mediocriter crcuit, maxime Catiarum Impp, quorundam aut piciis, qui urbis clegantia , & opportunitate capti , quod nimirum transalpinis provinciis esset vicina,in quibus belli materia vix unquam deerat: ibi sedem figere, delectus habere ac legiones inde traducere trans Alpes solent. Constat Traj num Mediolani regiam aedificasse, qui locus adhuc nomen Palatii servat : moram saepius traxisse Hadrianum, Anto ni nos pluresque alios Imperatores, qui urbem aedificiis publicis exornarunt: Quemadmodum epigrammate sua declarat Λωbmus Poeta de eadem sic scribens:
Re Mediolam mira omnia, copia rerum, Innumora cultas δε--, facunda furoru Ingenια. anu ut mores: rum Evtice mora
Tempta, PalatinaB arces, opulensi moneris. Et regio Herexim celebri ob honore la cru ncta, marmoreis ornataperam signis, Mamrai rn valet ormam c3rcundas a limbo. Omnia quia magnis opero spelut amula formis Exceliant, nec 3 ct rem1t lacinia Roma.
Floruit igitur, ut dixi, mirificὸ quamdiu Romanum stetit
Imperium; sed eo succumbentc, Hunnorum , Gothorum, ac Lono ebardorum mox vastationibus patuit: atque intestinis saepe bellis fatiscens, funditus aliquando delirum est. Iam vero dum Caruli V. Imperatoris ac deinde Philippi Hispaniarum regis Catholici ejusdem filii auspiciis paces lici fiuitur: vix dici potest quantis divitiis rerumq;omnium copia
303쪽
eopia quanta nunc abunde item quam plena sit omnium artium, opificiorumque scholis & ossicinis; adeo ut jam vulgato proverbio dicatur Mediolanum destiuendo, Italiam
instrui posse: nimirum quorumvis artificum copia. Dum admirantur haec Catulus ac novi hospites, Veterem ac praesentem urbis magnificentiam pensitantes, ae inter se de his sermonem misiccntcs ab Agamontio pubernatore ducuntur ad rcgium portae Ioviae castrum,quo in Europa nullum Cis a M. est fama celebrius, ob c iis magnitudinem, Operum ac mu- dioianemnimentorum amplitudinem. Justae etenim urbis capa-Acitate vicos, plateas, sera, palatia, fabrum, omnisque Ecneris mechanicorum artificum tabernas operarias in se complectitiar, nullius opis indigens externae: sed commeatu, annona,Omniumque rerum copia bello paceque nccestarium,
abundans. Effundit oppidorum in s at undequaque valla propugnacula ; circum ambiunt sesiae latissimae profundis amnibus perfluae dc utrimque parietibus lateritiis evectae. Muri crassitudine stupcndi fulciunt aggeres latissimos remeatibus concameratis pervios. Equorum pinnis&len stillis per castri totius di propugnaculorum circuitum exerunt ampla capita tubi aenci ingentes tormentorum bellic
Ium praegraVia pondera, rotis ferratis impolita: qui siilpbu reo pulvere inflarismati, globos ferreos pondo DCCC. vel amplius evomere in hoste vel adi ersam mole possunt,atque ' 'eiamo obstacula quaeq: maximo cum fragore prosteinere. Vix in Mes, quaesie conspectum castri per entum erat,cum advenientium prin- Ionans.cipum equitatus a longe per jaciosam pomerii planitiem videri coeperat, fit applausus Maritus cum maximo to ides, Mianitru tormentorum bellicorum e castri propugnaculis,mu- strepens. ris ac poriis omnibus, nec non ex interioribus castellis, & Marris epi. praealta Ssortiarum Ducum turri: Teriaemotus in urbe c1- rheσα, titeri videbatur. Equi constet nari frenis vix compesci potu- in ollinis metunt,& quadrigae quaedam aifcctae expavescentium equo- terpres efrum impetu non sine insidentium periculo dis olutae sunt. Phormi Atqui non autumant Alalaxium ac ' Briepium illum Gra- declarant. divum a Diomede vulneratum vastiore proclamasse gut- Item Cyris ture , cum novem aut decem millium pugnatorum cla- - m hiar. mores terrifico vocis suae bombo, sicut Homerus fabula cons tur , exaequaret. Ingressuri salutantur tubarum atque antiis C.
tympanorum plurium sonitu mox Carulo principi sarιm.
304쪽
22 occurrit cum tribunis S centunonibus praesectus castri .deis scendentiq; ex equo, gis sui nomine gratulatur adventum,& omnia ad ejus arbitrium sore prompta & aperta pollicetur. Stabant ad primos aggeres in area amplissima peditum acies duae ex adversum positae,quae salutatione 1Jopctis seriatim fac a confestim occcpere proelii ingentis imagin riam velitationem. , & peritissime sunt exequati. Ducunt deinde principem gubernator di praefectus ad praetoruum,& ostendunt ejus structuram & ornamenta regia. Item armamentarium capacissimum amplitudine, & armorum telorumque omnis generis ornatissimorum infinita copia resertum. Praeteribo fabrum , ac mechanicarum artuum varias ossicinas ,. quas circumeundo viderunt, & longum esset enumerare. Placuit magis conliderate portas,
muros,aggeres,sossas,castella & propugnacula maxima stupendi operis, silmptus ac arficii incomparabilis. Ddm haec visuntur, percentent etiam ordine per propugnacula, muros & castella, dispositas tormentorum belli coi una moles, tubos aheneos,immanes atq; πιλιορκητους
ut epitheta Bellone propria his cacodaemonum instrumemtis attribuam. Exponunt interea Carulo comitatuique ipsius, quaenam ex his manubiae bello variisque victoriis partae, quae a Gallis captae ad Ticinum, quae .cllo Germanico a Saxone, Langravio, factioneq, Smacha tica. Jam ex animi sententia cum in castro viiii digna quaeq; perlustrassent, pro omni ossicio Zc humanitate praefecto gratias agens valedixit. Stabant adhuc acies inter portas , dc vallum instructae honorificoque bombardaiunHapplausu dimit cre primcipes & comitatum. Transeunt hinc ad templum divae Vitaginis gratiarum , vicinum , ut viderent aediculam maximi sumptus&artificii marmoream , quam ibIdem olim Dux Ludovicus Sibrtia magnificentissime jusserat excitari cum sepulchro , & ad vivum ex sculptis imaginibus ipsius, ac Beatricis uxoris suae: sed ut rerum humanarume itus incerti liuit, sesellit consilium ejus fortuna. nec comiti tam spicitis do in tumulo potuit: sed hostium dolo captus ac in ultcriorem Galliam deductus Avarici Biturigum i to concessit. Unde & imperiectum monumenti opus adhuc jacet, Reveritat in Palatium, jam instante vespere principes destendentes ad sorum, intrarunt sumnum templum, Domum
305쪽
Domum nunc appellant vulgo. Ceterum est basilica pera augusta , sumptus immensi, ac amplitudinis, artificii ciuetanti, ut pauci prorsus quae in orbe Christiano nunc ectant templa, huic conferri posse existiment,sive magni thidineian ac architecturam aedificii speeres, sive pnTcia materis rum πίtimes. Resplendet etenim non solum intus forisque crustis marmoreis intecta, verumetiam artificios arum ex marmore Pario statuarum incredibili multitudine circum- quaque perornata est: iit integros dies spereatorum oculus artium ae historiarum varietate detinere possit. Ostenduntur Carulo Principi in facrario rara donaria; Archiepiscoporum. Vicecomitum ac Ducum vasa, ac vestes ex auro dc argento , gemmis ac margaritis preciosiissimis expolitae. Monstrantur reliquiae Divorum in perornatis acinaestimabilibus conditoriis positae. Adscendunt denique in turris ornatissimae molem altissimam, ut ex cjus ambitu inseriore cointemplarentur urbis suburbiorumque si uiri planum, regionisque circumvicinae spacium ac conditionem. Obstupesicunt pulchritudine situs, atque amplitudine Princeps Carulus, di ejus comites; provinciam,non urbem,se putantes. Est enim Mediolanum 6portuno admodum loco inter fluvionum rivos positum, ut praeter uberrimas quas habet agri victini miges, e Gallia Cisalpina, di Alpibus etiam, rerum omnium copia tam ad usum, quarti ad delicias,eo co-
pol tari facile queat. suburbia habet longa lataque, quorum
nonnulla cum magnis civ statibuς certarepositant: Quae latis aquarum foveis undique, non secus atque urbs ipia, cingunthir. Exponunt igitur Carulo ductuum commoditatem, per quos undique navigiis annonae copia desertur quotidie : ut nihil non ibi precio vili venum detur. Serius inde Principes in Palatium redeunt, caenaque siuavi in conversatione transacta, cum Aetamontius principem duxisset in cubiculum ; splendida non minus quam commoda quietis seces singulis item hospitibus ametriata suit. . Postridie eum Marchio gubernator rcip. negociis adeste deberet, in mandatis oeconomo suo dedit, ut Carulum, cum praecipua nobilitate comitaretur , duceretque per urbem , & visiudigna quaeque, quibus eum delectari posse ptitaret,ostenderet. Igitur placuit imprimis aedem Divi Ambrosii in Nemore vetussam ac celebrem invisere, ubi olim reges Italis,
306쪽
atque etiam Caesares, corona investiebantur serrea ι tan quam ferro atque armis Imperium nancisci oporteret. In stituisse morem, volunt quidam, Ostrogothoruin regem Theodericum Odovacre ad Veronam devicto: Alii a Cari, Io Masno inventum tradunt, post Langebardos iubactos, ct eorum regem Desiderium captum. Praemittitur qui num ciet sacrificis , ut rei divinae officium adventuro principi Carulo parent : ipsi cum magno comitatu paulo poli s quuntur. Peracto sacrificio, monstratur in eodem templo gemmis decoratum ae laminis aureis vestitum altare , ae limationis XXVIII. milium aureorum, ab Angeiberto Puste lanoΑrchiepiscopo tantis impensis olim decoratum, in quo Divus Ambrosius divina saepius administrarat, dc ejus ossassib eodem in prostando puteo recondita feruntur. Item liber verit tissimus in papyro scriptus manu, ut fertur,ipsius D. Ambrosii. Qitenduntur insuper variae in sacrario Divorum reliquiae fanctae. Rogabat Carulus, quidnam significet
aeneuS serpens, in marmorea columna positus. Cui respo sum est, munus hoc a Theodosio Aug. quondam allatum fuisIe Mediolanum, cum uno clavo,ex iis, quibus in cruce Scrvator noller fixus fuerat. Clavum in D. Tectae templo servari: serpentis hujus imaginem haberi pro eadem quam Moyses in deserro Judaeis suis fabricarat. Post haee
perlustrarunt Monasterium D. Victoris, & alia templa vicina : urbis insuper nova propugnacula plura, cum fossas &aggeribus praealtis, ac magno murorum ambitu permenso, - pergunt ad suburb'num' Xenodochium, vel Nosocomi- . um, jugerum aliquod spatio amplissimum , quod via Bemgomati quadrata forma a Ssortis ducibus inchoatum im- . pensa maxima fuit, sed neutiquam ab lutum. In quo tradunt tot habitationes aegrorum conceptas ac designatas fuisse, quod dies annus vertens complectitur. Ad horam prandii reversus in palatium Caresus , audivit Allobro gum vel Sabaudiae Ducis Emanuelis Philiberti legatiosnem, flagitantis ne Alpes, Allobrogibus suis praeteriti-, transcenderet; sed amici hospitii, quod ei jam diu cum parentibus ipsius esset, jus etiam acceptaret. Gratum igitur fore. si significet quonam tempore venire poterit. Respo dit Carulus, desiderium quidem veniendi, ac votis confinguinei damicissimi principis satisfaciendi no sibi deesse:
307쪽
s Nescire se tamen an venire integrum erit, propter novos Narbonensis Galliae tumultus, iter suum per Gallias haud dubie impedituros. In reditu tamen ab urbe se deliberaturum de reliquo itinere,& si venire tum poterit. significaturum mature satis. A prandio ductiis est Catulus a Maiachione ad armamentarium palatii, ut videret arma multi plicia, precio, artificio, & elegantia Principibus maunis
quibusque digna: erant enim non coisim auro, aroento coloribusque per encausticen exornata, scd etiam aetatura artificiolissima per fabricam elaborata. Cupiens autem Asaia montius Marchio principem adolescentem grato munere
quopiam conciliare, petiit a Carulo, ut armaturam integram qaam maxime placentem & convenientem sibi ipse 1eligeret, ac muneri in bonam partem comiter, ut princia pena juvenem decet, acciperet, jubet vocari confestim fabricae magistrum,inandatque ut principi tradat di adapter pulcherrimam, optimamque& corpori ipsius peraccommodatam armaturam: proserat ornatissimos thoraces , galeas, brachialia, clypeos, femoralia & ocreas, totaque panopita polite Principem instruat. Si quid sorte desit, aut male con veniens sit ; hoc ipsum quam extemplo, &quam eleo antillime corrigat, vel novam, si malit, fabricari re perfidi
curet Spontaneu in hoc Agamontii munus haud illubenter Carulus acceptavit, ridensq; resipondit; se nolle furibundo Gradivo bilem concitare, ejus sacra dona rustieo pudore respuendo. His itaque peractis, ut urbanae nobilitatis mores ac civilitatem vidcret, Palatinus comitatus iussu cubernatoris'Aga montu Principem ex ossicina Martis ad Veneris regiam ducit : Nimirum ad celebre nuptiarum sellum; ubi reliquus is dies inter praecipuae nobilitatis matronas aruque virgines comptissi inas choreis & tripudiis es conlii maptus. Interim Corona Pighius peragrat urbem visendarunt xerum cupidine percitus, in pugillaribus annotans; quae vel ostendere Carulo, vel quibus ejus deinde studia, per octu provehere, &politiae veteris cognitione instituere pocset. Delimabat Romanorum aedificiorum visu dianas relial quias, statuas, ac marmorum sculpturas elegante dilicen. tex etiam exscribens titulos saxis inscriptos, ac epigrammata vetusta,e quibus eruditionis quid elici poterat. Cum autem annotationum silarum parte mihi communicarat, non
308쪽
pigebit hisce commentariis doctas quasdam Epigratias obiter inserere: quo studiosum lectorem varietate cognitionis antiquae nonnihil recreem. Reperit ad Janum potatae interioris, qua Bergamo intratur , & rursus in porticu basilicae S. Stephani plura epitaphia Romana; e quibus haec: C. FIRMIUS. C. L.
PAUSTAE, L. V. FIDO. L VNYMPHAE. L. V. ACTAE. L. V.
C. CASSIVS. SOΡΑTER UNARIUS SIBI ET. CASSIAE. C. LDOMESTICAE. Iu R. PATRONAE. ET CASSIAE. SUAL. L
Aliud. Aliud. VIVA FECIT T.IVNIO. T. L. AMPIONI IUNIA. TL DISETO SIBI. ET. PATRONO SUO. FECIT
EHgies Ampionis,& etiam Juniae, Diselonis in fronti- icio saxi ejusdem ad vivum exsculptae sunt: Aliud.
KARDO. AUGG. LIB. EX PROCPANTERMINA LUPULA CUM. FILIS CONIUGI INCOMPARABILI In porticu templi, in Nemore S. Ambrosii, est tabula I pidea, in qua Epitaphium, di formula legati cuiusdam sic
309쪽
PRO DICI Us. PETRONIO. IUCUNDO.VI. UIRO. SEN. PETRONIA. MIRAND. PATRONO QUAE HS. CCCC. LEG. POSSESSORIB. VICI. BARDOMICI. IN. STATUAM TUEND. ET. ROSA. QUODANNIS ORNANDAM.Rui sus a porta Ludovica, non procul ante sores Palatii cujuSdam ara marmorea quadrata, in cujus - uno latere fer Diana Lucifera, ut eam nuncupat Tullius , exsculpta est, A σι ν cum erecta face in manibus, quapropter & Facelinam eam De V σε appellavit Lucilius Satyrarum tertio clim dixit: Destrum,
Nam dc apud Liparitanos tali forma colebatur Dea, ad cujus pedes item canis venaticus exsculptus sedens,ac Deam observans : in altero latere simulachrum est Apollinis MN AEOLO -- dici, incumbentis tripodi, rejecta a tergo pharetra, cum d c vet lauri ramo in dextra : unde Daphnites vel Daphnaeus a Uv-αμ Graecis appellatus est: Medicam enim vini plurimam laurus Laurriis in se habet, quam boni Genii plantam appellabant veteres mei . Romani; persuasumque habuere, locum, ubi laurus esset, Aesculapio neque a sacro ullo morbo , neque a Daemone infestari. s Huge AE Quare non solum Apollini dedicata , sed etiam ejus silio sacra Gώ. Escia lapio. nec non Hygetae nepti salutiferis diis ; quorum r-. in tutela medicina est. Quin & animantia bruta pleraque istius planae vires hominibus praemonstrare videntur. Palumbes etcnim, graculi,merulae,ac perdices, quotiens qgrintare coeperint, Lauri bacca vel solio comesto , sibi ipsiae me- dentur, ut & animalia plura. Coryus a chamaeleonte tachiis,qui etiam cyccista victori nocet, lauri baccis infestum virus repellit 6c extinguit. Denique lauri folia rebus quibuscunque cum immiscentur, vel superne sternuntur, a comruptionib' & vitio diu eas conservare,ex Demageronte Cae-
sar de re rustica memoriae prodidit. Sed ad aram salutis maertamur. Ad Apollinis pedes stat cythara in bicomi testudine concinnata , & adjacet involutus Python serpens,
310쪽
quae Dei sitnt insignia. Nam inde Pythius ae cytharoedus a poetis nuncupatur. In arae ejusdem frontispicio hoc ν tum exiculptum legitur:
SACRUM C. OPPIUS. C. L. LEONAS. VI. UIR. ET. AUG'HONORATUS. IN. TRIBU.c L. PATRUM. ET. LIBERUM CLIENTIUM. ET AD CENSUS PATRONI. SANCTISSIMIS COMMUNICIPIBUS. SUIS. D. DQUORUM. DEDICATIONE SINGVLIS DECVRIONIBUS . III. AVGUSTALIBUS. . II. ET COLONIS. CENAM. DEDIT
L. D. D. M. pSequens dies. qui solennem D Martini praecedit, ex mo. re sestus & laetus esse debebat: quem idcirco gubernator Agamontius, ac Palatina nobilitas totum ludis uestinanant. Vitium autem fuit arulo principi, invisere primo diluc lo sacras quasdam aedes nondum visa , religione & vet; tu state celebres: Atque imprimis D. Tectae templum , sam ctis Divorum reliquiis multis augustum : in quod etiam S. Ambrosius clavum Imperatoris Theodosii donarium reposuerat, quem persicros incha Cliristi membra, in Crucis ligno ludaeorum carnifices panxerant. Omnia Carulo sunIma cum praesentium veneratione ostensa sui it : Narratumque vix quippiam Mediolani asse antiquius illo templo. Quod a L hristianis primum Seivatori nostro,& D. Mariae vagini, matri ejus consecratum suetat, postea lin D. Theclae commutatum. At multist ante propagatum Evangestum seculis , Minervae Parthenon amplissimum eodem in loco stetisse: Deamque ibidem, ut Polybius etiam sitim agatur, praecipua antiquitus religione cultam fuisse. Hinc plures opinari, nomen olim regioni a que urbi hoc templum dediste: LIt prisca Celtarum,ac nunc