장음표시 사용
271쪽
Tam tamen arte hac semotur ν askι. t Urbs quidem ut situ eis munitissima, sic & aedificiis pu- aciis ablicis privatisq; perampla; rectis ac spaciolis plateis apparet Asireptio.
admodum decora, & venusta. Habet enim magnificas aedes sacras, templa, porticus, dc palatia suinptuosa, dc abundat mercibus, omniumque rerum necessaria n copia propter aquarum commoditatem. Etenim populus ipse ut ad atama , literas, artes; ita ad mercaturam, aliasque negotiationes valde gnavus, & promptus est. Postridie cum dics ex parte nefasius esset, propter sacra, quae pro animabus Christianorum defunctis tum obeuntur, Cai ulus princeps invitatus, in novo palatio, apud materteram ducem ac ejus liberos prandio splendido fuit exceptus. Post meridiem a nobilitate ductus ad aedes opulentas Caesaris GonZagae, ubi ostensiae Deorum artificiota statuae plures, Sc aliqriae Impe- .ratorum marmorcae ad vivum factae imagines, Corinthia signa, ac aerea sigilla infinita. Hinc pergunt ad ornatissimam suburbanam villam, quam Tejatu, ni fallor, vulgo vocant, MEA THA. a primo Duce Mantuanorum Fiiderico, quem Carulus V. Augustiis inauguraverat, sumptuose constructam. Uid runt amoenissimum illius loci tractum, vineas & hortos e cultissimos; ac denique praetorium amplissimum: in quo praeter picturas,incrustationes, ornamentaque cetera eXqui sita, suit admirationi per amplum concameratum atrium, in cujus c o , Jovis de Deorum adversius Gygantes proelia Θganu figurissete coloueis summo cum artificio crant depicta. Ubi machia. inluper Echo tacite ac submisse loquentium verba inpari Euo sectum angulis ita plene,ut intelligi possint,reddit auscultanti- eis. bus, & aurem adversae parieti applicantibus, per pastus plus minus viginti. occidente jam sole, tandem revertuntur ad O s urbem.
272쪽
urbem.Et ne quid principi Carulo recreationis ante coenam deesset, deducihir in theatrum, ut per histriones ac mimos exhibendae ad faces comoediae spectator esset. Sequens dies ulteriori profectioni destinatus cum esset, Carulus materi rae Duci gratias egit, & multis precibus impetrata discedem di licentia, valedixit. Ceterum penituit mox illam facilitatis istius, misitque filium cum oeconomo dc munusculis,
qui Carulum rogarent; ut quod precibus dare noluisset, hoc sanguini & propinquitati indulgeret, ac eo saltem die
maneret, donec ultima mariti simul mandata acciperet. Adfuit paulo post etiam Marmirolo mista legatio nuncians valetudinatio principi Duci amni valde molestum esse, praepi operum illum discessum : dc ne re se, cui nam rei potius , quam absentiae suae hoc debeat imputare, sed sortis
hoc esse tuae. Debere tamen elle materteram cum eo maj
re in gratia, quam ut paululus tuae praesentiae fructus illi nefaretur. His igitur aculeis tactus Carulus, extrahi sibi ju- et ocreas , dc quamvis jam onuita in procinctu essent, se in summa temporis penuria diem illum caritati debere largiri respondit. Paratum igitur praecipuae nobilitati silmptu sum convivium, ut eo splendidius hospes princeps, ejusque
comitatus tractaretur. Eoque lumina cum voluptate sinito, bigis per urbem vecti, palatia quaedain perlustrant. Ui- sunt item praetorium, famosi artificis Andreae Manten picturis decoratum: in quo cernuntur septem ejus taoulae peramplae, in quibus Caesaris dictatoris triumphus Gallicus arte tam excellenti depictus est, ut inter cclebcrrima Italiae fit horum, tabulae illae referantur. Reliquus dies venatione
eporum teritur, & ante coenam in palatioad faccs exhibita est rursem ridicula per histriones comoedia. Postridie tempus item variis modis extrahitur, dum Carulus festinati nem excusans apud materteram exquisitis verbis demo gratias agit, & extremum valedicit. Reversum inde moram
tur nobilium equorum saltus & apparata in eum finem in area Palatii exercitia: ubi jussu Ducis amnis illi dono praesentatur pulcherrimus equus tanto principe dignus, Sc imsigniter phaleratus. Sumpto deinde prandio, cum detineri diutius non posset, eum Ducis filius princeps N. consobrinus cum magno nobilium comitatu eduxit. Ne vero logius prosequeretur, Carulua Obstitit. Oui eXtra urbe cum perve- russent a
273쪽
nissent,consebrino, comitatuique gratias agens, valedixit. Mox cum suis quadrigas scandens Mediolanum vel sus iter arripit, eodemque vespere ad sines Venetorum perveniens, in oppido Clari montko pei noctavit. Sequenti mane petalustravit ante jentaculum & prosectionem vastas castri veteris ruinas , impendentes oppido, quod olim Fridericus secundus Imperator machinis & arietibus demoliri iust rat: tum quati inexpugnabile, nunc apris & seris peritum. μια Brixiam deinde Carulus improvisius appulit, non cupiens detineri in itinere diutius Venetorum splendore & magnificentia, qui eum ubique in tuis provincis honorifice excipere & tractare cupiebant: Non tamen diu latere potuit. Confestim enim magistratibus innotuit ejus adventus,& urbis Rectores mittunt ad ejus hospitium, qui excusarent ignorantiam, invitarentque ad Palatium : Famam publicam , omniumque opinionem suisse, Mantua ipsi imrecta profecturum Ferratiam: nihilque minus ibi cogitatum fuisse, quam quod itinere reflexo versus Alpes repedaret. Nisi hoc serenissimum Ducem, Senatum, populumque Venetum latui siet: jam antea haud dubie in mandatis data fuisset, ut per omnem provinciam illi pro dignitate ac statuseo, pararentur publica hospitia. Ad haec Carulus respondit: Sereni stimum Ducem senatum populumque Ucia tum abunde jam ubique suum amorem, promptum studium , dc humanitatem demonstrasse: Nihil opus esIe icitur quod amplius tanto raptu ac splendore suam benevolentiam testentur. Se quidem profectionis consilium mutasse, atque iter idcirco reflexisse ne Mediolanum ac praeclaras umbes aliquot in meditullio Transpadanae provinciae positas, non vitas praeteriret, cum maxime Etruriae Liguriaeque per maritima redeundum ad Alpes sibi esse videret. Temporis angiistiam postulare, ut citis quadrigis urbes visendas
percurrat, ideoque se deprecari omnem hono Pum ac caer
momarum moram, sied gratum imprimis lore , si quod reliquum esset diei, in urbis arce munitissima visenda, & A, Mia r praecipuis aliis aedificiis perlustrandis , impendere posset.
Rectores ac magistratus ad eius nutum omnia fore aperta responderunt, additisque principi ductoribus idoneis, qui monstrarent visu digna quaeque: praemiserunt etiam ad arcis praefectu. . nunciarent ejus adventum, quo sine dissicul-
274쪽
chorus aderat, artifices que pertissimi , atque thter eos C mes apte tanquam Apollo testudinem pultans, vocum, ac variorum instrumentorum musicorum cocentu Principem, totumque confessiun per duas horas detinuerunt. Carulus videns tempus traduci longius declaravit Rcc orabias ita enim praesectum ac praetorem summos urbis magistratus simul
appelland sibi.cet invito jam inde dilaedendum esse,si quid
visit dignum in urbe perlustrare deberet : Cupere enuo se vesperi ulterius proficisci, quo postridie Marini rotum, ac Mantuam pervenire mature posset. Credeba ni omnes eo die mansiurum, atq; pernoctaturum Verone Principem; Graiq; jam factus in cum finem apparatus. R ectores tamen ejus deliberatae voluntati resistere obstinate nolentes, mitatunt contestim Oeconomum ac dispensatores ad septimum lapidem, qui in Castallo Villae Francae Princ ipi comitatuique hospitium ac caenam pro dignitate pararent. Interim dissolvitur Academicus ille conventus, & dum aciducuntur equi. in Comitis elegantissimos hortos transelant, scanduntque insuperiores a clivo montis pensiles, e quibus magna pars urbis conlpici commode potest. Ubi parumper morati, ut oculos amoenitate & pulchritudine locorum nonnihil pa-1buent, conscensis deinde equis, proficiscuntur cum nume imi nobilium sequela per urbem visendarum antiquitatu, &aedificiorum publicorum caussa. Ρerlustrant igitur foru, curiam, & cathedrale aedem pervetustam & si unptuosam; Theoderici aliorumq; Gothorum, Langebardorumque regum arces & castella ; Scaligerorum monumenta, nec non plurimorum principum veterum alta palatia, ac domus nobilium excelsas. Pergunt etiam ad forum boarium,& ostendunt Carulo vetustissimam, & e quadrato saxo peramplicsimam amphitheatri molem, quam Arenam cives appellant : Cujus exterior paries quatuor Zonis pulcherrimis ci ctus, totidem columnarum, arcuum, ac fenestrarum ordinibus, quadruplici opere, Dorico videlicet, Ionico, Cotynthio, & composeto in admirandam extollebatur altitudinem : quemadmodu ex dicti parietis quatuor arcuum parte colligi potest, quae Ela reliqua manet adhuc erecta. Totum enim exteriorem amphitheatri circulum barbari posterioris saeculi, sit blatis ad alia aedificia marmoribus, usque ad fumdamenta stim demolliti atq; tanti majestatis opus non secus ac for ibyC
275쪽
ac sormosam, adornatam , ac longe conspicuam Spartam quandam discerpta pulcherrima velle id rpiter admodum denudarunt. Ex reliquis tamcn vetusti ex ungui bus leo,totius structiirae magnitudo facile cognoscitur, & quanta ejus ars ac pulchritudo fuerit ordinum enim unum quemque pM Iietis cxverioris LXXII. politas,vel arcus , totidelm que coluta innas habuisse. locet i pia cir laris proportio,&.3rchitcchica dimentio. Tertium aulcm operis Corinthiaci CXLIV. statatius collosscis inter arcus dc columnas redimitum fuisti:, lo culi &vestigia demonstrant. Stupet Princeps Catulus taliati aedificii molem ac formam videns. Atque introd laetiis in
porticus triplices interiores concameratas totam machinam circinnambientes, vehementer admiratur Viarum . c graduum labyrinthos se invicem occurrentium undequa que; ouibus populus scandere in porticus superiores, dc in ipsa cavete interioris sedilia vel descendere dc exire sine turi, a obvi antis impedimento quam commodissime poterat. Ingressus arenam mediam, gaudcbat videre planiciem ova ta spe cie emcnsam in longum decempcdas XXXVIIII. in latum vero decempedas XXII. cum dimidia; circumsieptam unditaque sedilium ordinibus quadraginta duobus, gradatim, d clivis tecti in modum stippa porticus Interiores adscenden- tibiis in altum: Quae tantae sunt capacitatis, ut sirpra viginti tria hominum milia per circuitum in iis commode sedere potuerint. Spoliata quidem jam olim suit a barbaris interior haec amphitheatri cavea marmoreis siris subselliis, scd
nunc equeiter ordo nobilitasq;Veronensis eandem Iuis impensis restaurare, marmoribusque vestire coeperat, Quae
festivis quibusdam diebus populo venationes , ludos equestres; ac pedestria certamine publice in eadem arena, naajo- rum more, solet edere. Quis auicni hujus tam egregiae & Hςr - immensae machinae suerit auctor , apud veteres auctores mentionem nullam invenimus. Obscuras dumtaxat quo - ρους rundam reperio conjecturas esse. I eander Albertus in Ita restr liae descriptione colligit ex marmoris cujusdam Lucensis antiqua inscriptione apud D. Fidi ianum reperti, L. Flaminium, Romanum constitem, ac universiae Graeciae domi
torcm, amphithcatrum Veronae propriis silmptibus erexicia, anno ab urbe condita DIII. Ceterum haec inscriptio mihi plane sitspecta, immo fictilia ac talia videtun quandoqui, dem ab
276쪽
dem ab historica veritate multis parasangis aberrat. Non enim L. Flaminium ivlum consulcm Romanum fuisse, aut Graeciam domuisse invenio,sed unum dumtaxat C. Flaminium bis consulem, qui in primo consitatu Gallos ac Ligures vicit, non Graecos: & in secundo ab Annibale ad Trasimenum lacum ipse vietus Uc occisus est. At vero L. Quinctia una Flamininum consulem l .isse reperimus, ceterum cum Giaecis ille nihil rei gessit irater quidem eius TIQuinctius, Flamininus item consi ii Graecos non tam domuit, quam Philippo Macedonum rege devicto Graeciam tinniversam ab ejus dominatione vindicavit, d libertate donavir, anno post urbem conditam ULVisI. Itaque nec dicta marmoris inscriptio tempore congruit cum vera historia Romana. Palam e enim est, Flaminiorum aut Flamininorum neminem sitisse consulem ante iubis annum D XXV Quomodo igitur Flaminius quispiam conliti Romanus anno ab urbe condita DIII. 1icut in marmore legitur,amphitheatri uri U ronte erigere potuitZ Nec vero Videtur est e verisimile ,eo sis culo Romanos consules ibi suis iumptibus tam immenia exstruisse aedificia, quo Transpadaitis nondum societatis jus aliquod cum Romanis erat, quo nec dum Verona Romanorum colonia facta; sed bello victi Inlubres, di Caenomanani leoibus parere, ut stibacti cogebantur. Teflatur autem Asconius Paedianus in commentario Pisbnianae Ciceronis, Cn. Pompeium Strabonem,Pompeji Magni partem Transpadanas colonias primum deduxisse, atque jure Latii do nasse. Inter quas Veronam fuisse constat, quam Tacitus libro XIX. Coloniam Rom. appellat, & quam in panegyrico quodam Constantini Aug.legimus Pompeium deduxic se,& Pompeianum evertisse. Deducta igitur primum Verona post bellum sociale,post Rom acondita anno DCLXIV. quo Cn. Pompeius Strabo consul fuit,quo etiam anno CiLpadanae Galliae civitas data est. Non itaq; videtur inquam in verisimile, Romanos centum sexaginta annis antequam colonia fieret, aut quid Romani juris participaret, Ueronae amphitheatra condidisse. Citius in sententiam To relli Sarainae Veronensis, doctissimi viri, pedibus item, qui Augusti Caesaris auspiciis tam amphitheatrum , quam theatrum Veronae conditum esse, variis conjecturis dc a gumentis probare conatur. Constat enim, teste Suetonio, Augu
277쪽
Auetustum plurimas per Italiam colonias vel deduxiste, vel operibus ac vectigalibus publicis plurifariam instruxisse.
Suffragantur intuper, ut Torellus amrmat, quaedam chrinnica; in quibus legitur, Amphitheatrum , quam Arenam vulao vocant,anno quadragesimo secundo Augusti extructum idi fle. Adstipulatur item Cyriacus Anconitanus, qui in Itinerario Illyrici plures urbium antiquitates collegit,icribens,existimari Veronae constructum Labyrinthum sic nim appellat amphitheatrum quod Arena nunc dicitur,amno Imperii Octaviani Augusti trige limo nono. Ceterum de tanti operis auctore cuilibet sui mi sit judicium. Moles, ae magnificentia in lignis ejus aedificii nec non artificum S arachitecturae pei sectio nobis facit e persuadent;non rudi & in polito,sed ad Romam nominis aeternitate florentissimo la culo Imperii, jus potentiam repraesentat,tantam machina excitatam fuisse. Ducum inde Carulli principem, rerum v sendarum voluptate delinitum, circum alias etiam urbis
antiquitates vilii dignas. Monaeant theatri Veteris ruinas ne reo, pontes lapideos, in Athesi, qua fluxu tortuoso mediam sci escat urbem;item porticus partim combustas, paltim dejectas m3ω istes.
nec non janos quadrisontes, & arcus marmoreos sculptim ris pulcherrimis elaboratos, atque titulis eorum, quorum,
ob merita publice fuerunt erecti , m sic raptos. Quos hielatius describere sit persedeo, ibidiosum eius cognitionis lectorem remittens ad di inina Taurelium Sarai nam ; qui
eos non minus accurate quam ingeniose inter ceteras suae
patriae antiquitates expressit in dialogis quos de origine &antiquitate civitatis Veronae in lucem libris quatuor edidit. qnterea Gimnicus aulae praefectus declinante jam sole
profectionem maturandam elle videns;ne redeundo in me diam urbem ad hospitium Principi tempus perderetur, mittit, qui curarent quadrigas ac currus ad iter parari, juberentque illas cum reliqua familia infra horam extra m ros Mantuana via in procinctu principem expectare. Perli stratis autem antiquitatibus , demum pergunt ad videndum nOVas munitIonum urbis muchiras,quibus Veneti ε σε maximis operibus,& sumptibus,continuoq, itudio,pro hujus seculi ambitione contendunt urbemillam inexpugnabi 'Iein reddere. Ostendunt Carulo principi immanes aggeres,spiiIisiunos muros, turres, 4c Prppugnacula tormentis
278쪽
bellicis armata , fossas profundas atq; latas,quas Athesis imn omistus redimplet; item portas urbis noVas, non tantum artificio & operibus admodum munitas,led etiam sculptiris, statuis & marmoreis columnis adornatas. Sub vesiperti mucro tempus, abiturientem Carulum proacquuntur Rectores urbis, reliquusque nobilium comitatus erit a moenia. Ubi cum his gratias egillet, singulisque valedixister; relictis equis, quadrigas cum si iis adscendens, tubicine &ductoribus Venetorum praeviis, Uillam Francam propcravit, ad hospitium lautum, paratissimamque camam, ac pro loci conditione splendidam. Pridie Kal. Novembris, qui dies dominicus erat, mane Carulum principem a lacro redeuntem accessit legatus Mantuani Ducis Guilhelmi, di ei congratulatur adventum selicem Principis sui nomine: Ad veria, dicens, valetudine ipsiim jam diu conflictari,ideoque Marmnoli in secessii ex medicorum arbitratu vitam ducere. Idipsum obstaculo fuisse, quod charissimo assini non prius viso,stia sponte vel Venetias usque occurrere in complexum non potuerit. Ualde tamen laetum ae gratum hujus adventus nuncium illi suis te. Flagitare igitur ut venire properet, quo sua praesentia nonnihil valctudinem amictam recreat epossit. Si non adeo quam vellet, hospitem jucundum achilarem, assiduumve comitem; benevolum tamen de benignum temper habiturum. Carulus nuncio inopinato valetudinis affectae siti amnis non parum perculsus, ejus visitandi desiderio magis flagrabat. Jubet igitur silos quamprimum iter apparare, di omnia in procinctu habere. Cum que Veronensium curatorcs, qui reipublicae nomine per provinciam eum deduxerant, & tractarant, ibidem dimitte re cuperet, prorsus ossicli stipplendi caussa principem comitatari ad fines ditionis Venetae voluerunt. Tum ibi gratias his egit, ac senatui populoque Veneto, magii ratibus, ac legatis eorum,sito, parcntum, sitorumque omnium nomine imposterum omnia amicitiae ossicia, & quascunque gratia tudinis vices praesentavit. Posthaec Marmi rotanum aes rumingresso consobrinus ejils N. Mantuani ducis Guilhelmi fialius unicus duodecim circiter annorum adolcscentulus cum comitatu nobilium & carpentis aliquot,ad secundum usque lapidem properat obviam,congratulatusque felicem adventum tam sito, quam parentum nomine, cum Carulo
279쪽
revehitur Marmirotum. Dux pater valetudine licet imbecillis admodum, excepit advenientem affinem ad portas Palatii stans in talari trabea : culpatque vehementer importunum morbum, cuius obstaculo non post et pro allectus ac desiderii sui magnitudine, iucundum ac promptum holpitem sc exhibere,cari simumq; affinem pro sua dignitate tractare. Adfuturum tamen ad omnia obrequia cum aulico comitatu situm filium, vicesque patris iuppleturum quam possit diligentissime. Ducitur interea Carulias ad cubiculum, ubi pater filio mandat, ut se praebeat ac praestet ccnsobrii, o benevolum & amrciam ubique comitem. Ipse jam fatizatus, accepta licentia ad solitam valetudinis curam Iecc; sit. Principes juvenes pransi sunt simul admodum comiter atq; hilariter: dcomitis Caruli comi ratus magni co convivio, dapsiliq; sumptu excipitur. A prandio perlutuarum Palatii aedificia, picturas, & ornamenta pulcherrima, totumque ville Marmiroianae situm amoeniti imum. Quae qu. dena nΟ-bilis atque priae clara est a Friderico primo Marchione in gnis i moeniis aedificata, exim oq ne architectorum artificio. Nam praetorium villae, quod Palatium nunc appellant, tantam habet copiam, atque opominitatem conclavium; fit vel rcge quovis excipi cndo iussiciat. Exornant mirifi villam circumcincti peram Ceni & nisentcs horti fructifer rum arborum omnis generis, cum vitium pergulis pulchem rimis, item silvae & luci elegantes. Ostenduntur hospitibus pisci mea via, dc fontium iraturigii ies artificiosissimi: ubi per multiplices stringas dc secretas fistulas undiq; proruta pentium aquarum copia si ibito perfundere, & atlantes ip
ctatores irrigare post unt. His visis, accinguntur ad iici mnes. Constitutum enim erat ad quartum inde lapidciri eodem die Mantuam pergere atque ibi biduo,triduovc ouiescere: cum propter initantes dies sestos, tum quo Catulus mateleterae charissimae aliquandiu liueretur contortio, umbemq; praeclarissimam & pulchcrrimam viderct. Ne quid igitur honestae recreationis in via deesset juvcnabus principibus, dux senior fuis curam impositit, uti vcnationem ObIter mitruerent, dc in silvis viae propinquis plagas c. pand rent. Carulus princeps,comitante consbbrino Xum tuis aic dens in cubiculum a. finis egroti,Immensa illi egit pio Hin
ma sua humanitatu gratias: di accepta culced di licentia, o cum