장음표시 사용
471쪽
maudo eo. Acilia deinde post annos XVII. eo colonia deduci eivium
LMARoma Romanorum coepit inter quinque maritumas, quae lege ea-
sturarum fa- dem tribunitia tum deductae sunt, anno urbis DLIX. ut Li- ea pr-ῶ. vius auctor est. P. Scipione Africano II. &Ti. Scmpronio coss. Vellejus autem Paterculus tribus amplius lustris tardius deductam ex quorundam opinione tradit, additque non hoc plane tamen liquere. Ceterum a Livio nil fere di, screpant Puteolana monumenta Vctusta , quae Neapoli quondam exscripsimus in aedibus Hadriani Guilernii, viri non minus humanitate summa praestantis , quam eruditior ne & antiquae historiae studio praeclari. Ubi inter alia multa Vidimus; unam ex marmoreis tabulis, in quibus publicorum operum an eadem colonia faciundorum lex aichite
ctonica lecunda legebatur, quae Publio Rutilio Rufo, Cn. Mallio Maximo cossi lata suerat, urbis anno DCXLIIX. sicut Capitolini Fasti dempnstrant. Atque is fuit tum annus d ductae coloniae Puteolanae nonagesimus, ut in ipso capite ivgis ostendunt haec verba:
AB. COLONIA. DEDUCTA. ANNO. XC. N. FUFIDIO. N. F. M. PULLIO. DUO. VIR P. RUTILIO. CN. MALLIO. COS, OPERUM. LEX. II. Ex quibus liquide constat,eius coloniae deductae primum
annum fuisse M. Porcio Catone , & L. Flacco coss. urbis
DLVIII. quam Livius anno sequenti DLIX. deductam diacit. Augustus denique bellis civilibus victor, cum pace parta
Janum clausisset, & veteranis militibus praemia daret, inter duodetriginta colonias, quibus, ut Suetonius ait, Italiam frequentavit,de Puteolos coloniam militarem fecit. Idipsi immunia mi nobis ex Frontini fragmento de coloniis militaribus mantia braru arum festum fit. Nimirum Puteolos ab Augusto deductam, facta. & coloniam Augustam appellatam tunc esse; agrum ejus in jugeribus veteranis & tribunis legionariis assignatum fuisse: iter tamen uno latere pedum XXX. populo deberi Ex praedictis autem liquet ejus coloniae antiquitas, in eamque saepius deductos vel adscriptos esse colon S : quapro- Cornemra pter jamdudum suspectus mihi fuit Taciti locus Annalium rara loc' m. lib. xij. tanquam truncus i c malet multatus per librario-Tum
472쪽
llum ignaviam: quem optarem doctos ac imprimis Iustum' stra
Lipsium, pensitare, di excutere diligenter , qui nunc te .poris praeclaram in illo auctore resti tuendo illustrandoque naVat opcram. Etenim in actis anni urbis D C C C XII. Nerone Aug. ΙU. di Cosi Lentulo cossi legimus haec Taciti verba At in Italia vetus oppidum Puteoli jus coloniae, & cognomentym a Nerone adipiscuntur. Et nil addit prae terea, quasi non antςa ius habuissent, quod tamen ante annos CCXL. Puteolanis fuisse docuimus ex Livio Sed cur
non Verius, per antitheton, una, quae deest, adjecta vocula,
sic legeretur 3 At in Italia vetus oppidum Puteoli novum
rus coloniae, & cognomentum a Nerone adipiscuntur. Nam . cum prius colonia Augusta, tum etiam Atiqui a Neroniana dici coepit: ut novum jus ac cognomentum tum etiam
adepta fuerit. Nec explicat Tacitus caussam tum deductae coloniae, Vel quinam eo, vel qualenam jus adepti fuerint; νςει- ρην ut plura deesse videantur. Etenim, At, copula discretiva superiorum dictorum, ac differentias rerum notans et dein particula non tamen j in medio scquentis periodi, trum cum esse locum ostendunt; cum intuentibus nebulas offundant, atque scrupulos diligenter excutientibus moveant: qui nescio an auferri recte possint, nisi in hanc ferE sententiam totum illii in orationis circuitum suppleamus. At in Ita- ..tia vetus oppidum Puteoli ' novum ' jus coloniae dc cogno- iamentum adipiscuntur 'aeque cladem passi. Queis tritum iaprincipis beneficium secere coloni ex diversis legionibus iaundecunque coacti, Numero licet frequentes, ut ' veterani iaTarentum & Antium adscripti, nor tamen infrequentiae Alocorum subvenere, dilapsiis pluribus in provincias , In qui iabus stipendia expleverant. Atque eo modo discernetur per, At, copulam inter Laodiceae Puteolorumque fortunas; quarum urbium illa propriis viribus revaluit, haec veto nec suis, nec principis beneficio rcshrgere potuit, licui nec Tarentum, nec Antium. Cujus etiam infelicitatis caussas pulchre Tacitus mox explicat. Sed examinent, inquama cum docti, asteriscis notent hiatus; donec ex antiquis exemplaribus quid certius constet. Jam vero non diu post Ne- Colomaronem denuo Puteolos deductam coloniamVespasianorum Elariola sub Imperio Ptumque Flavium appellata sui sic. animadverti Puteo. antiquis ejus colonii monimetis,quas ipse,cum ibi essem, lanorum.
473쪽
diligenter exscripsi. Nam inter ea tunc repperi quadratum marmor ingens literis pedalibus insculptum, ac marinis fluctibus diu pulsatum, veluti exesi docent undequaquet characteres : in quo pars elogii adhuc extat plusquam temtia in arcu masmoreo quoiadun inscripti: quem gratit dinis ergo Colonia Flavia erexerat Antonino Pio CVari propter portus structuras , cjus liberalitate restauratus Fragmentum elogii paulo post adferam. Carulus ante prandium Puteolis in oppido atque vicinia, quae viiii digna Te μ' perlustrat. imprimis stinimum templum D. Proculo mam D. Promo tyri nunc sacrum, quod olim Augusto Caesari dedicarat o-φί μ' pere Corinthiaco pulcherrimum Calpurnius: quemadmOs , dum porticus in frontispicio tituli fiagmentum testatui his verbis: L. Calpurnius 'so
L Calpu RNIUS. L. F. TEMPLUM AUGUSTO: CUM. ORNAMENTIS. D. D.
Quis autem fuerit hic Calpurnius L. F. quaeritur inter tot
Calpurnios illustres sub Augusto, qui non infimae sertis inter primos templum illi vivo dedicavit. Si conjecturae locus , nemo meae vicinior est eorum temporum; quam L.
Calpurnius L. F. Pi se Frugi, qui post consulatum dc provinciam in tubis etiam praefectura si accessit. T. Statilio Tam robis consuli, ac triumphali, & eandem sub Augusto Tiberioque viginti per annos administravit, ut auctor est tacitus Annalium lib. V. qui patrem ejus cen Aim fusile testatur. Quare non potuit nam pater ejus esse L. Pita tantopere M. Tullii oratoris facundia proscissus, quod in ipsitus consulatu pulsus in exilium fuisset : qui censuram gessit anno urbis DCCIII. bellante cum Pompejanis Caesare dictatore. Inter amplisii mos enim honores plurimos gens Calpurnia duas tantlim censi iras habuit: quarum priore L. Pi Frugi, qui tributius plebis legem primus de repetundis tulit , post consulatum functus est anno urbis DCXLU. Scante secumdam jam d fctam LVIII. ut praefecti urbis ille pater esse non
potuerit. Non tempus edax rerum, non hostiles injuriae tot culorum spacto iliditatem ejus aedificii convellere potuerunt. Nam ex quadris marmorum trabib 'Ita compactu est, ut uno ex saxo videatur, & ViX junctaras ostendat. At terraemotuum
474쪽
raemotuum impetus crebri nonnihil illud conquassarunt,ut tympani dexter deciderit angulus cum tituli pane, & scissiurae quaedam videantur. Quare non puduit architectum operi ad uno uena facto nomen suun aὰ scribere, qui fuit LCocceius L.& C. Postumiorum libertus Auchus: ut in pario,
te templi sinistro legitur his characteribus: L. COCCEIVS. L. ' C. POSTUMI. L. MCTUS. ARCHITECTAliae, quae plures ibidem pedes secrae suerunt, Vel im Tempto ditus interiere, vel graviores pastae sitiat injurias. Tem- μγώ-.plum Neptuni , in ea colonia magnificentissimum fuisse
constat ex Cicerone, visunturque adhuc ejiis ireliquiae magnae ad aedem D. Franci ici, utpote testudines, arcus, grossi, atque alti muri cum statuarum loculis. Sed omnia nune columnis marmoreisque ornamentis suis nudata sunt. Apparent item non procul ab amphitheatro vestigia di ruinae Tempta templi, quod opulentissimum exstruxerat Antoninus pius D. Hadram Augustus Hadriano patri Imp. mortuo Bajis in Ciceroni, mna villa, velut Spartianus auctor est. Exxjus ruinis statuae pulcherrimae plures, columnat pia atque marmorum ingentia fragmenta proximis annis extracta sunt, cum Nervae, Trajani, atque Hadriani Imperatorum elogiis: patiis videlicet, avi, ac proavi. Quibus in Divorum numerum relatis, ibidem Antonius sacrificia, agones, flaminum ac sodalium sacerdotia, instituerat;unde & Pii cognomentum Antoum- obtinuisse quidam opinantur, ut ex eodem Spartiano, &-car Julio Capitolino discimus. Nympharum vero templum Pim spe fluctus marinos , aut terraemotus absorbuisse veri irinile M insit.
est: quod extra Puteolos in litore maris suisse Domitiano Temptam Imp. legimus apud Philostratum Lemnium in Apollonii Sm,hara Tyanei vita libro viij. Ex albo lapide consti ut una, &νn litore
vaticiniis olim celebre scribit, in coque fontem aquae percn- maris emnis fuisse, quae nunquam summa crateris labra excedere, nec tra Pateo exhauriendo decrescere visa fuerat. Sed haec cum infinitis ias. aliis veterum monimentis jam interierunt. Fons tamen F ns sua
aquae dulcis in mari ipso non procul a continenti apud Vir in dulcis ita Campana exilit adhue cum impetu vehementi; cujus s me- a o
475쪽
bra in fundo pelagi tranquilli ex arenis emicans spectaculo
semper est, & ingentem cunctis praebet admirationem. An vero ibidem Nympharum templum quoque fuerit ,videant antiqvitatum studiosi. Nee adeo haec absona veri conjectura Philostrati verba diligenter excutienti videbItur, res rentis Apollonium Tyaneum apparuisse discipulis Danaidi ac Demetrio extra Puteolos secus mare in remplo Nymph
rum de dicti sontis natura disputantibus; ubi Calypsonis est insula, & contigiste feruntur, quae de hac, re Ulysse nam
rantur in fabulis. Jam in coloniae veteris fere medio visitur adhuc amphitheatrum ex quadrato saxo peramplum & integrum pene. Quod quamvis terraemotibus nonnihil deformatum, saxisque multis spoliatum sit, atque
ejus arena nunc aratro saepius proscindatur : apparet a
tamen eius forma & magnitudo circumquaque protensa circulo oblongiore, quam Caesarum temporibus in usi fuit. Interioris enim areae longitudo est pedes CLXXII. latit do tantum XCII. quemadmodum Leander Albertus eandedimensus est. Amphitheatrum antiquissimum esse colligit Ferrans Lofredus Marchio Trevicinus, & ante libertatem a Caesaribus oppressam extructum autumat; quondoquidem marmoris inscriptio vetus ibidem reperta est; quae docet quibus consulibus Puteolanorum impensa publica restauratum hoc opus fuerit. Quam quidem inscriptionem videre mihi, quod doleo , non contigit. Aquaeductuum reliquiae multae, qui vel monties penetrabant vel ambiebant circumducti, sparsim ubique locorum apparent. Nec numerari facile possunt aquarum castella multisormia, patetim integra, partim terraemotibus subversa : quorum sitiat subterranea pleraque, & admodum spaciosa, labyrinthis per angiportus, dc ostiola, semitasque flexuosas diversimode fabricatis inextricabilia sine lumine, suniculo , aut peritissimo duce. Aquarum igitur dulcium copiam abundam tem in litore , &illo maritimo tractu cultissimo maximis impensis Romanos olim congessisse cognoscimus : quibus
quod natura negavit, labor 5c industria semper dc ubiq; suppeditarunt. Inscia veteris historiae plebecula perusius ignorantiam haec similiaq; aedificia nominibus ridiculis insiqnivit; piscinas mirabiles, centum cellas, & cryptas Traconaruas appellando. Nec minore macularunt ineptia senti u. the
476쪽
marum & hypocaustorum nomina : quae inter Puteolos, Misenum & Cumas varii' generis ae medicaminis effica- σπε cissimi adversus morbos: quoscunque numcro ultra qua- 'draginta reperiuntur Ceterum nostri nunc non est instituti,' singulatim haec omnia persequi, cum Leander Albertus,&alii a me prius adducti quae rara, dc visu digna in iis locis reperiuntur,locupletissime iamdudum explicarinr. Ad quos avidum hujus cognitionis lectorena remittere satius videtur. Clim ex jam dictis praecipua quaeque Carulus, aliique s -- ου perlustrassent; ad pranὸium in Auriano praeparatum per janώ---gunt:atque ibidem epulis refecti permagni fice;totum littoris tramim a meridie celocibus speculatoriis percurrunt. Et stabant ad Misenum triremes duae praesto futurae , si forte
princeps sereno coelo trajicere in vicinam Aetnariam, nati rae item miraculis,& thermis variis celebrem vellet. Versim
temporis angustia impedimento fuit neque is dies sessicere
rebus in continenti visundis potuit Detinent enim pcregrinum spectatorem non immerito tanta rerum miracula passim Occurrentia. Nam exeuntibus ad litus,apparent a longEtanquam alti in undis tumuli, vel colles aliqui Gigantea ve nrt teris portus opera : pilae nimirum vastissimae trececini tuta my te. 1ium quadratarum instare mari exurgentes, micibus den- iam sissimis connexae pontis in formam quondam omnes quae με' fuerimi. Nunc veris tempestatibus,atque vetustate structurae
tam stupendae soliditas divulsa est; & concamerationes collapsae multis in locis pilas ab invicem separarimi, ut ab una in aliam non pateat transitus. Universium opus lateritium est initudinesque spissas ac sornicatas e lateribus coctis in quadrum bipedalis latitudinis citius credere est terraemo- tuum,quam fluctimin vehementes impetus dissolvisse. Latissmi pontis forma procurrisse constat in mare, & circumflectendo se nonnihil arcus in modum. litus atque Averni respexiste; atque ita deflendisse portum adu ersus tempestates& aestus aperti maris: cuius impetum periculolum spissitudo pilarum facile coercebat. Fornicibus idcirco concaVum c. moles ac pervium opus antiquitas secisse videtur, ut fluxu atque P, eoiam. 'refluxu continuo limumFxpurgarent undae marinae; quςm Asfrnu
rivi & aquae pluviales e continenti & vicinis collibus ἡessimentes in portum ingerunt: qui alioquin congestus ibidem annorum paucorum intervallo profunditatem illius adim-
477쪽
pleret, nisi per meatus undae inter pilas ingruentes limum ac terram e solido maris tundo discuterent, di evertererit. Quod sane vitium in Neapolitano portu. &in multis aliis aggere continuo squis nunc primum agnos citur. Molem Puteolanam a magnitudine vocat Suetonius Tranquillus in vita Caligulae, qua per maris linum Baias usque per tria milia sexcentos fere passus pontem temporarium eX naUibus ad anchoras collocatis feciste Caligulam scribit aggere terreno i ii per jecto, & in Appiae viae formam directo. Per quem ultra citroq; commeavit biduo continenti. Primum in equo phalerato, deinde quadrigario in habitu incutriculo bi jugi, comitante praetorianorum agmine, & sequent inest edis cohorte amicorii. Denique cum multos c litore in ponte evocasset ad te, repente praeczpitavit omnes; quo Ldam gubernacula navium apprehendentes remis contisque
detrudi in mare jussit. Haec ejus monstri ludicra tum ibidespectacula fuere. Igitur ante Caligulae tempora molem ista 1letisse, haud dubie colligimus: atque etiam silice stratam, pluteisq; marmoreis ab utroque latere septam fuiste putamus, Pilas appellat Seneca in epistola L XX VIII. Omnis, Inquit,in pilis Puteolanorum turba consistit, cum Α- lexandrinarum navium conspicitur adventus. Itaque Puteolanis, quando ludum erat, moles illa tanquam in hypaethrio perjucundae deambulationis commoditatem praebe. bat. In cujus ingrci Iu stetisse diximus Liblimen arcum marmoreum Antonino Pio Aug. Quondam a Puteolanis erectum gratitud: nis ergo, quod Q molem portus restaura dain liberaliter rei p. subvenisset: quemadmodum ex elogii fragmento nobis liquet, cujus ante mentionem fecimus t
quodque hic studioso tum in gratiam adjicere libet: A fi s A R I, D I v I, l
478쪽
36ν' fit quamvis hae paucae characterum ejus reliquiae, marinarumque aquarum attritu non parum deformatae sivi: attamen ex arcu tali ibidem decidisse, qualem in Anconiulano portu Trajanus Aug. habet, ipsius elogii forma demonstrat: cujus aretumentum, ac sententiam ex paucis illis charactdi ibus non lotum divinare; verumetiam ex ipso linearum ductu atq; ordine qualitercunq; supplere nos posse videmur in hinc fere moda. Imp. Cras ARI. DIVI. Hadri ni . filio. divi. Traiani. PartHI cI. NEPOTI . DIVI Ncrvae.
largitus sit. Adstipulatur huic elogio non parum Jul. Capitolinus, scribens in Antonini Pii vita, ipsiuia multas civitates adjuvisse
pecunia; ut opera publica vel nova facerent,vel vetera restituerent. Cturi emporii atque navalium antiqua & vasta fundamenta perlut iras lent, Carulus a portu, atque pilis navigio recta trajecit ad Mileni promontiorium Virgiliano M se in rcarmine, celebriumque auctorum scriptis famossem, &im mo t. . mortale. Mons ille procurrens in mare sicut olim, ita nunc etiam cryptis atque cavernis multis pertu sis atque conca vus est, ut admodum apposite poeta ingeniosus, ac locorum illorum gnarus, Aerium prius appellatum fuisse canat, quasi propter meatus & concavitates ventosum. Dasuper 1ub eodetn mortuo, vel immolato ad Avernum, ut Servius
tradit, Milano tubicini remigique suo sepulchrum dineam posui sie: qui, inquit Eneidos libro VI.
illum celebrem perpetuo suturum,propter clasiem atqi bel' sim, licarum navium stationem, quam ibi juxta Misenum Αω gustus ad tutelam maris inferi mediterranei tunc colloc verat primum. Accommodavit statione illam M. Agrippa,
sicut a Dione memoratur,bello biculo cotra Sex Pompejupraesectua
479쪽
praesectus classis ab Augusto factus, atque in eo sinu maris
posuit,qui inter Misenum & Cumas collibus cinctus instar lunae cor niculatae incurvus & inflexus erat: loco nimirum capacissimo, vel maxime classi oportuno propter vicinos maris sinus triplices ab altero Milem latere inter Bajas a que Puteolos ingruentes: Bajanum videlicet, Luc, num &Avernum lacus quaedam maris ocia pulchre nuncupatos a L. Floro. Quorum Memus ab intimo stationis sinu quem Mare mortuum nunc appellant, quod eius faucibus oppi tis arena stagnum,uel palus videatur)vix mille passuum spatio dii at. Itam classiariorum militum hibernis ora circum- vicina .atque etiam Misenus n. x adaptari coepit. Excisus λverni saltus propter Quarum densitatem aeris talubritati adversus, sicut Strabo,& commentator Virgilii Servius radur. Perlossi montes , atque durae cautest quo viae paterent planae percompendia ad Bajani Lucrinique littora. Atque ne deeri et unquam aquarum dulcium copia, maximis sumptiabus laboribusque fluminum ac fontium procul adducuntur rivi;aedificantur cisternae de aquarum castella sipatiosa de multi rmia pro locorumoportunitate;vel in plano vel sub terranea: atque etiam in excitis montium penetralibus, uti per aestivos calores frigida semper esset praesto Hinc est quod videmus magna ex parte Miseni montis exhausta viscera: immo totum fere concavum & cacumine pensilem esse. In quo nunc etiam apparent lavationum solia,balnea, lacus,&ad caenas faciundas triclinia. Nam cryptis viis, aedificiisque fornicatis intus plenus est, quae crebris hinc inde columnis incumbunt,partim lateritiis , partim ex ipse montis saxo
caesis. Atqui inter ea quidem aedilicia imprimis est spectabi. te castellum illud aquarum amplissimum , quosi Tracon, riam cryptam appellant vulgo, a fistulis sive meatibus, ut ajunt,per quos in illud aquae pluviae ex promontorio destruebant. Ejus, me hercle,capacitas est immensa, quae multis doliorum milibus impleri nequiret. Nam in altum exurgit ultra pedes x x v.longitudo latitudoque non fatis comperta est, quia collapsae telludines quaedam loca ruinis oppleverunt intus autem omnia tectorio denso tunicata sucit, qu admodum castella ejus generis munire contra fissuras comsuevit antiquitas.Medium ejus spatium patet inter duos p xietes in longum pedes cc. in latum pedes octodecim. I-
480쪽
utroque latere medii transitus per portas quatuor intratur in cellas amplas quaternas, quarum testudines decusiatim fornicibus junctae parietibus intermediis impositae sitiat
Sunt non minoris amplitudinis dc alia in vicino callella,sti ucturae tamen artificio, & mole differ tia. Cciatum ca- Cein ceri. merellas quod vulvo nianc appcllant a cellarum, in quibus aqua conservabatur multitudine, inter ejus generis opera non minus cli admirabile tam magnitudine , quam architectura. Cuius interiores parictcs dccussatim inter se commissi totam iustinent testudinem, & quadratas efformant ubique cellas ostiolis anguli is a quovis latere pervias ad in vicem: ut per trare in lingulas servi publici poticiat, cum aquis exhaullis castella purgari dcbebant. Per concamcrationum testudines spiracula & foramina sunt; per quae tan- qua rue puteis aquae in usum quemlibet hauriri poterant.
In piscinam quoque mirabilcm,ut noto nunc nomine nuncupem celebre castellum illud , princeps Carulus tum du- rarita. cebatur: quod integrum pene totum adhuc conspicitur in elivo Miseni promontorii classas portum, ac Cumas versus. Spatio patet illud aedificium, ut Leander Albertus assii mat, interquatuor extremos parietes ita longum pedes D. inta. tum pedes CCXX. Cujus suprema concameratio modicum a parietibus subvexa pilis XLVIII.quadratis innititur pedes ternos ab unoquoque latere crassis: quae quatuor ordinibus numero duodenario partitae symmetriam quintuplicis porticus elegantem per castelli longitudinem ericiunt. Totum opus est laterilium , summae soliditatis propter murorum crassitudinem magnam : cuius Inreriores parietes atque pili diligenti tectorio cotra percolationes aquarum vestitae sunt. Atque in testudine sunt item foramina multis in locis, per quae olim aqua hauriti solebat. Et ex alto patebat ingressus utrimque tam a fronte,quam a tergo per scalas lapideas graduum x L. quorum alteriam obstructus est. Pavimentum a lateribus altius est ad mediam porticum usque, per cujus intercolumnia gradibus quinque descenditur utrimque maliud inferius mediae porticus, in cujus fine gradibus rura
sum aliquot descenditur in humilius aliud quoddam sol id juxta scalas Sc ingressum obstructum; in quod olim aquarum sordes confluxisse videntur, quae per scalas exhavitis x semis pnbώ- quis denique per castellanoa scivos exportabantur. Pavlme- ω.