Hercules prodicius seu principis juventutis vita et peregrinatio ...

491쪽

ab imo sulphureosque exhalaret odores, quibus supra --

lantes aves enecabantur. Hinc etenim Latinis Avernum.

Graecis , quasi sine avibus lacus semper nuncupatus fuit. Et proavorum quoque memor a ex imo telluris p stilentes in lacum prorupiste Venas e sit bterrancis vicinis i cendiis , tellatur oc Joannes Bocatius m libello de lacubus.1cribens se vidit leRoberti regis temporibus ejectam ex Averno lacu in litora magnam piscium mortuorum van, quos scaturigo recentis alicujus noxiae venae stilphureae in lacumiinmistae vi sua repente necas let: quemadmodum ex atroplicium colore, nec non gravissimo odore Iulphureo, vix a cesthm hominum admittente, colligi tum facile poterat. D monstrabimus quidem ex Livio in magistratuum annalibus nostris , belli Samnitici tempore Romanis in Campaniam

irruentibus hostium legiones integras aliquando saltus in istos tanquam in tutissima caltra se recepisse. Ex quo colligere eli, montes illos circum Avernum de Lucrinum tum temporis delerios & incultos iacuisse. Strabo tamen test tur, tuo tempore cultu diligenti peramoenos fuisse, cum jam Augultus aeris salubritati consulens, silvas lacum ob 1identes excindere jussisset, veluti nos ante diximus ex Di nis historia, & Scrvio Uirgilii commentatore. Avium igitur, animaliumque omnium accessum pollea non reppulit Avernus nomini 1lio non respondens amplius, uti nec etiaam hoc tempore: quin aves aquaticae frequentes in ejus undis natantes haud raro visuntur, quas & me vidisse m mini. Ab Averno lacu descendentibus occurrebant in e dem via Cumarum ruinae ingcntes, urbis nunc penitus d sertae : cujus visuntur adhuc temporum, turrium, aquaeduinctuum , atque operum amplissimoi tim magnae moles, sed ruinis horridae atque indiscretae. Nec non in alto montis vertice templi itcni Apollinis longe conspicui celeberrimiq; sunt vestigia, cujus Uirgilius,& ejus commentator Serviust Grammaticus, meminere. Arcum Felicem nunc vulgervocant altitudinis stupendar sornices e cocto latere evectos in stiblime;uti per eos via plana inter duos montium vertices pateret. Condiderant urbem antiquissimam Graeci ex E

boica Chalcide, qui sedem quaerentes, cum classe in Italiam profecti, primum vicinam Campaniae , promontorioquet

insinu Pithecusas insultan occuparunt. Nec diu post etiam

in com

492쪽

continenti montem in littors: iuxta Avernum. atq; in eo condiderunt opidum Hippocle Cumaeo, dc Megasthene Chalcidenti ducibus: quod abundis marinis Graeca voc

Cumas appellarunt, vel απο νῆι κυοντ , id est, a praegna

te. Nam ibidem gravida praegnans multor inventa i cunditatis omen ipsis dederat: quemadmodum Strabo, Di nysius, ac Livius, aliiq; plures auctores sunt. Floruere deinceps admodum per vicinam Campani. ln,imperium,rem

publicamq; suam diiciplina Graeca Pythagorica tempera

res aequissime: sic ut colonias in eodem litore plures, Vide licet Puteolos, Paleopolim, atq; Neapolim, successi tempOrum feliciter deduxerint. Antequam ex urbe Romani re- Gm- stages suos expulissent, legimus tyrannis Cumanos obtemperaste: non quia viol/nto premebantur imperio, sed quia quales. tum Graeci principes sitos, qui absoluta gubernabant pol

state, tyrannos vocabant. Celebris ac potens tum apud eos Aristodemus tyrannus, cognomento Malacus; ut a Livio,

di Dion 'sio Halicarnassaeo scrtitur. Qui principatum suae reipublicae plebiscito est adeptus ob insignem fortitudine, quod exiguis eum copiis ingentes Etruscoria, Umbrorum, atq; Ausonum exercitus conti ivisiet, quodq: ducem hostiuΑruntem Porsenae regis filium manu in praelio trucidasset. Ad quem confugisse Tarquinium Superbum exulem, dc Cumis in exilio mortuum esse, ab iisdem auctoribus tradi rur. Postea tamen a Campanis in potestatem redacti Cumani,servitute gravi, crudeliq; diu premuntur, ut Strab memoriae prodidit. At praevalentibus tandem Romanis. cum nec Annibal, nec Capua, nec Italia denique tota dii lius eomm potentiae resistere posset : simul cum Campania vicini'; populis libertatem nimis pertinaciter deseniam amisere Cumani, atque eorum civitas in praefecturae formam redacta est. Multarum igitur urbium Italiae fortuna deinceps experitur, quae Romae potentia dc amplitudine oppressae in obscuros decrevere vicos: maxime cum Campania universa capaci stimis Romanorum principum villis oppleta luxuriaret nimium Tum Cumae quasi vacuae ad secessum tenuiorum ac plebeiorum civium patebant in in troitu videlicet Bajarum, de Puteolani sta his ac littoris: quaa doquidem horti,praetoria, dc villae locupletissimorum OG pincnt circumquaque vicinitatem omnem, ut agri nihiὲ

A a s Cumanis

493쪽

Cumanis relinqueretur. Tale quid ex Juvenalis poetae sis. Ura tertia colligimus, qui Cumas Baiarum ianuam videtur idcirco vocare, duin umbricii siti discessum ab urbe Roma dolet his versibus.

Collabente tandem Imperii Romani mole, cam Italia proe pter tyrannorum impotentiam bellicis cladibus frequenter veXaretur, atque etiam barbararum gentium incursionibus pateret: inter alia urbes de Cumae in abrupto monte supra litus positae litus ob commoditatem operibus facile muniri poterant. Agathias Myrrinaeus libro historiarum belli Gothici primo, tellatur hoc opidum id periore loco turribus. ac propugnaculis firmis, validisque cinctum muris sui tempore futile. Ideoque Totilam, Teiamque Gothorum reges in eodem, perinde ac in arce tutissima atque inexpupnabiali. thesauros & preciosii lima quaeque sua recondidiste; nec illud a Nariete Justiniani Imp. legato, nisi per longam obsidionem capi potuisse, Nunc autem inter ruinas ingetes adhuc murorum & turrium fundamenta, atque ex ruin. . pibus excita fossis profundi i limae cernuntur. Cumis dein V AEUOm D de eum Gauro monte relictis, viae Domitianae quam ad- με modum luculenter nobis Statius poeta in Silvis suis descri. bit si ius interruptae reliquias repcriunt: nec non ingenistes lapidei pontis minas in Vulturno positi: quam viam ex Appia i ter Minturnas ac Suellam Domitianus inchoatam per campum Stellatem, atque Literninas paludes duxerat usque Cumas; sicut ex hendecasyllabis dicti Statii Papinii poetae colligimus: qui etiam pontis in Vulturno meminit, nec non arcus triumphalis in viae hujus ingressa ad Appiam Domitiano positi ex marmore Ligustico; m.

ius, nescIo, an extent adhuc reliquiae. Viderunt tamen ad Rureorum viae laevam in itinere Literni veteris Romanorum coloniae coloma cur minas, Pighio monstrante, juxta speculam in litore posita, Turris P - quam Vulgo nunc Turrem patriae vocant a majoribus tra-ema -. dira nuncupatione; sic ut videatur inde defluxuse nomen hol

494쪽

hoc, quia P. Scipio major Africanus voluntario secessu suo placum nobilitarit, patriam Romam fugiens, ac privatim in

iniquis offensus. Nam immortalem patriae inurens ingra- , titndinis notam. voluntatis extraemae decretum 1epulchro

ibidem ilio insculpi justerat: quo umeres osiaque sua negabat ingratae, quam in cineres collabi, Poenisque servile passus non fuerat. Animi,me hercle, pii, moderatique magnitudine maior tum Scipio fuit, quam tot ante partis vici TitS. qui non armis, ac Cn. Coriolani violcntia, sed sola imsratitudinis acculatione civium tuorum injurias ulcisci 1 1is habuit: patriam vivus, mortuusque voluntaria absentia sua,tanquam exilio quodam, multare volens. Plus etenim

Roma perdidit in follissimo cive principe senatus iiii,quam Scip O in patria sponte derelicta : quem nihilominus rerumpra clare gellarum gloria, virtutumque majestas semper individuae tequcbantur. Auctores stini Livius, Strabo,Val. Maximus, aliaque plures, Literni in villa sepulchrum Afrucani majoris suisse. Quibus astipulatur item Anneius S neca in XX C VII. ad Lucilium suum epistola, quam ex eadem Scipionis villa tum adhuc extante Literni scripserat ubi dc eius frugalem structuram, locique situm exactius d pingit. Plinius item natui alis historiae scriptor testatur 1ibri XVI. capite ultimo, sita aetate in Liternino duraste prioris Asticani manu satas olivas : item myrtum eiusdem vum luco conspicuae magnitudinis, & sub ea specum sim eodem Deoissu dicit ; in quo manes ejus custodire draco ferebatur.Hinc ex . e. item fabula fortassis ad posteros dimanavit de monte Dra- Mons δε- conis non procul dissito, ubi dc nunc Mirinant accolae Maς conarisci promontorii illius in specu vastestibara qua ivn in a dicula D. Marci vetusta latitare draconem, qui intrantes primum exanimet tetro veneno, dc postea devoret: atque castello montique nomen inde impositum esse, quemadmodum Jo. Pontanus in historia belli Neapolitani meimoriae prodidit. Vesperi Carulus princeps sub arce montis Draconis in praetorio dc hortis cultassinus Bisimam primcipis hospitio exceptus substitit: ubi antiquissima quondam Graecorum coloniae Synope a Romanis sinuessa post Ono rinppellata cujus peringentes circuquaq; visuntur ruin ,p κ- Smuassa resertim in ora latoris,ut immensi portus inter aliaMeduexere Romani

495쪽

HERCULES

Romani hanc coloniam, cum vicini. Minturnis bello Samis nitico, quo frequenter involvebantur & Campani; urbis anno CDL UlΙ. Appio Claudio II. &L. Volumnio II. cossi ut Livius auctor est; vel anno sequenti, quo Pyrrhus xcgnare coepit. ut vult Ucli ejus Paterculus. Aquarum calis alarum vi medica, cael Iq; temperie mira fuit diu celebris c lonia haec atque idcirco tepentem nominat Sinuestam pomta Silius Italicus. Balnea Gauram nunc fontes illos appetilant. At Tacitus Sinuestinas aquas annalium libro X ILscribens Claudium Impadversa correptum valetudine, rofovendis viribus mollicie caeli. & salubritate aquarum Sinu essam perrexisse,cia boletos illi pararet venenatos uxor Agrippina. Rursum historiaru sui temporis libro primo pulchre refert, ut apud aquas Sinuesianas ofonius Tigillinus precipitu Neronis ad omne facinus instrumetu, inter stupra concubinaru, dcoicula,iectis novacula faucibus, infame vitam finierit. Postiliae mane Libri flumine trajecto, Mi M-ffirma, turnarum florenti 1 limae quondam coloniae reliquias peti stiant, non procul a ripa protentas olfIum ac mare versus. Cernunt ingentes aedificiorum publicorum moles, saxis di marmoribus partim spoliatas, partim integras: inter quas est aquaeductus sumptuosus & altus. item theatrum cum scena, proscenio, pulpito, membrisque suis aliis, operis amtiqui, sed admodum solidi. si e&hitheatrunicum s ditisus, gradationibus, di cuneis, mariciorum tamen atque saxorum quadris non minus spoliatum: ex quibus vicinum in colle callellum, quod Trajectum vocant, sy citatum remunitum esse videtur. In ejus autem amphitheatri deserti ruinis tanquam in vallis rotundae clivis caprae pecoraque versantur, ac arbusta graminaque nunc carpunt. Visiunt in super murorum & turrium magna vestigia, portarumque praealtos fornices, aliaque aedificiorum fundamenta soludissima: ex quibus colligere est, urbem opibus splendidam& potentem fuisse. Nunc solum aratro proscis tum, cam- Δ ω pi deserti, ruinae, ruderaque spectata: nec non vicinae palu----λ des C. Marii post plures consulatus & triumphos proscripti m. latebris celebres, inconstantis fortunae, & vicistitudinis rera insignia cuivis exempla suggerunt.Illustres Zcinultis saeculis postea Minrumae proelio maximo & cruento cotra Saraceis nos, quo Chi istiam victores Ioanne X. summo Pontifice.

496쪽

pRO DICI Us. 3τI ise Alberim Tulco ducibus hostem pernieiosissimum Sarraee-

Italia profligarunt: exceptas profugorum e proelio reliquiis, quae Garganum montem Ocuparunt. In quo se diu postea tenuere praedationibus, & piratica vitam sustentantes.' Ad prandium inde secus Appiam via Her lanthea muli xum, Tullio teste , deliciarum pergunt Formias. Molam Ebrinia. nunc appellant caiicilium in litoris rupe positum, ubi in palatio. 6c hortis Cajetani cu juidam nobilis viri plantarum aearborum eximiarum frcquentia, fontiumque crebris scat, riginibus peramoenis princeps Carulus cum suis tractaba. tur opipare atque eleganter. Ex situ, locorumque veteri descriptione Volaterranus, ct antiquitatum periti plures con- ειν- iiciunt M. Tullii Ciceronis Formianum ibidem fuisse. Nec Ge. . . refragor admodum Etenim aedificiorum antiquorum ruinaefatuarum tituli,dc epitaphia,quae in Appia dc vicinis villis reperimntur, liquide demonstrant Formias ibidem sui se:atque inter alia hoc dogium,quod in basi statuae legitur, quam

FORMIANI, PUBLICE

ibidem posuerant. Alias marmorum inscriptiones omnes hic adferre longum esset. At Formias primum condidisse Lacones in antiqua Laestii gomim antropophagorum sede, Strabo Plinius, Solinus,pluresque Veteres consentiunt.Idemque domum Antiphatae compresiam freto Silius poeta vocat, quod ibidem Antiphates Lami filius , Neptuni nepos Laestrigonibus imperitarit: quos Siciliae partem post Cyclopes prope Leontinos inhabitasse volunt, & ante Graecorum in Italiam adventum oram occupasse Campaniae; ubi post a Graecis Caieta condita: quam a Lamo Neptuni filio Laestrigonum rege regnatam Silius idem canit : item litus incolume,ubi Formias condidere Lacones: quas hi a commodis navium flavonibus pruniam Morinias Grirca voce Voca

497쪽

vocarunt Postea Campanis Greci succubuere, Romani sique deinde Cainpa anqui in prefecturae sormam, Annibale pulso, simul cum Capua Formias quoque reduXerunt : Cum prius ramen municipium t Iulet, atquc civitatis ius cum siusta

fragii latione obtinuisici, sicut a Livio Lbro XXX IX. doceo

mur. Be lo demum ci Vili,ut Frontinus auctor dit,a I II. viris. Caetare,Antonio,&Lepido, inter colonias Italiae militares Formiae redactae fuerunt. & Imperatorum temporibus pi picrctaui temperiem semper tot uilic, ex Horatio, Martiale pocta,&auctorum multorum scriptis coni lat. quod pium di veterum aedificiorum , monuinciriores que treqvcntia palam ostendit:quamvis denique barbari Saracens hoc opitidum, sicut & Campaniae plures urbes standitus exciderint, ante annos sere ducentos. Tunc etiam ex loco descito Formianum epilcopa una Gregorius IHI. P. Ρ. Cajctam riai

stulit,ut&ante diximus. Α prandio deinde Carulus Appia proficiscitur Fundos,ubi regie cum sius exceptus perno vit. Atque potu i die iumpto jentaculo pergcns, cum regni Neapolitani in finibus Granuellani Card natis procurat

obtra, rem hospiciorum atque commeatus amantissime dura iii L1Η:via, qtia venerat,b duo Velitras proficit itur,Uolicorum olim opidum, antiquitate & potentia clarum cujus in I

mana historia frequens est mentio. Nam ab Anco Martio rege Rom.obsidione gravi ad deditionem compulsas Velitras, Livius i& Dionysius Halicarnassaeus sctabunt : leverissia meque tandcm punitos Veliternos suille propter frequentem rebellionem,prodit item Livius. Nam muri eorum diciecti,& optimates, cxpulit,atque ulu aTyberim habitare jucsi sunt: carceris etiam adjecta poena si quis eorum citra fluismen per mille passus pedum protulisset. Fuit iteiri ab antiquo civium Rom.ncta colonia,quam variis temporibus e

haustam, multiplici bello tapius adauxere, novisq; colonis . frequentarunt , sicut ex eodem Livio discimus. Sex. Julius Frontinus in fragmento de Coloniis tradit Uclitras opidum lege Sempronia fili sie deductum : postea Claudium Caesarem ejus agrum limitibus Augusteis cenulum militibus adsignari jussisse. Tuni igii ur militaris colonia facta est. C AN lebres quidem antiquitus Velitrae majoribus D. Augusti,Mr gente nimirum Octavia nobili & antiqua ue quae Originem ex laac colonia duxerat.Atque nutrimentorum Augusti l

. .. cum

498쪽

eum extitisse suo tempore, Suetonius auctor est, inclytum religione in ejus avito suburbano,casa pei modica, &instar cellat penuariae juxta Velitras. Nunc antiquitatum pauca visuntur vestigia, quamvis amplum & frequens sit opadum, di aedificiis excultum satis. Ager ejus fluctuum omnis generis nunc etiam ferax est, ut olim propter urbis Romae vicinitatem villis & hortis nobilium expolitus haud dubie fuit. Nominat quidem inter generosa sui temporis vina Ucliternina Plinius libro x iv. quae tamen nunc degenerarunt, ac auctoritatem amisti e siuam : quia propter cruditarem, austeritatemve coqui alieno debent. Quapropter aut falso palam csse contendit idem, sua quibusque terris tempora tale, sicut suus rerum proventus & occasiis. Posti id te, cum sacris Carulus mane interfuisset , ientaculo resectus per montcs Tusculanos Tibur perrexit . Monstravit ex itinere ad sinistram Corona Pighius Lanuvium, templo Junonis Sospitae religiosiim antiquitus : Ariciam a Siculis conditam, ut Fl mina Cassius prodidit;Albae quondam Longae situm, Ontemque templo Jovis & seriis Latinis celebrem :. atque sub jectos montibus incluses lacus,Albanum quondam Uejentibus fatalem, atque Nemorensem Vetustis Dianae Tauricae,ae Hippolyti Uilbii barbaris sacrificiis famosum, cujus quidem tractus frequenti contemplatione diligentique investigatione antiquitatum studiosi, propter veterum auctorum de his locis scripta,vehementer delectantur. Perlustrat deinde in agroTusculano villarum sumptuosissimarum crebras atque dolendas ruinas.Vident ad dextram in supercilio motis antiquissimam Aboriginum sedem Praeneste: & tantae quidem antiquitatis , ut de ejus exordio & conditore non consentiant auctores & diversi diversa tradant. Uirgilius vis. reneid.fundatorem ejus urbis fuisse canit ex Praenestinorulibris Caeculum Vulcani filium, qui item Caeciliae Romanae gentis auctor fuit : de cujus nativitate satis longam Servius

commentator fabula refert,&nominis etymon των στίνων,id est,ab ilicibus ibi de frequentibus deducit. Malut alii, ανιὸς dicta,qubd promis& declivis sit locus,in quo sita est Pompeius Festus,quod montibus praestet, Praeneste vocatam putat. Solinus ex Zenodoto prodit a praenesteUlyLsis nepote di Latini filio condita dc nuncupata:que Stepha

nus Irina ι γί

499쪽

nus ByEsntius in urbium lexico Praenestum Latinum Ulysi sis & Circes filium dicit. Plutarchus in Paret telis ex Aristo His rerum Italicarum tertio Telegonum Ulyssis & Circes fillium,quam &Tuscuham condidis Io volunt , deorum ora culo monitum ctiam hoc opidum construxisse tradit , ubi saltantes cum coronis colonos invenerat; dctum appellati ne coronae iligneae Prinistum nominasse, & hinc Prenesten 'lepsiane Romanos postea vocitasse. Quapropter & Stephane Graecismal Pol f quondam dicta fuit, teste Plini invel ut Strabo vult, Polyst ν-απνι c-r phanos quali multarum coronarum : qui assirmat originis ducta. esse Graecanicae cum Tibure,& ab eo distare stadiis centuin,& a Roma ducentis. A coronis igitur nomen hoc oppidum accepisse constat, tam ex oraculo dicto, & occasione siti oratus,quam propter Voti Vas multorum coronas,quibus inclya ortaeva tum ibi antiquissima sortium religione templum Fortunaedia sima frequentabatur: quod quidem florente Romano Imperiorem--. fuit admodum celebre,sumptuosaque structura permagnificum:sicut ex reliquiis adhuc colligere possiimus. Meminime ibidem vidisse Fortunarum signa,&imagines plurimas,

tam eX aere,quam ex marmore, ac etiam ex terra cocta ficti

les pulcherrimas diversisque symbolis multiformes. Sic tiam coronas varii generis,ac num mos aereos grandes, ch racteribus ac notis sortium multiplicibus efformatos: Item aras,tabulas,ac cippos marmoreos cum suis elogi is & inscriptionibus, ex voto ibidem Fortunae, Iovi puero, Spei,Cupidinibus aliisque diis consecratos: quae singula hic enarrare longum esset,& aliam adhuc in occasionem servantur. Una tamen epigramma lectu dignissimum praeterire nequeo, a nemine, quod sciam,correcte publi tum hactenus. Insculiaptum quidem est in magna marmorea basi, quam cum es

figie natris T. Cassii primi negociatoris frumentarii, qui ex

voto centenas annuatim coronas Fortunae Praenestinae donabat,T. Caesitus Taurinus filius in eodem templo dedica rat: in cuius fronte vis iantur exsculpti duo modii spicis plenu& in angulis item binis lingulae columellae spicis tribus Grerescoronatae: subscriptum his epigramma ex eadem basi in area palatii pontificii Praeneste quondam excepimus ipsi

Quod quidem tale esu

500쪽

PRODI Cius. 3 is Tu QVAE TARPEIO COLERIS FICINA TONANTI VOTORUM UINDEX SEMPER FORTUNA MEORUM ACCIPE QUAE PIETAS PONIT TIBI DONΛ MEREN EFFIGIEM NOSTRI CONSERVATVRA PARENΤIS CUIUS NE TACEAT MEMORANDUM LITTE NOMEN CAESIVS AEC IDEMQIITUS PMMUsQ VOCATUR QUI LARGAE CERERiS MESSES FRUCTUS AEN

DIGERIT IN PRECIVM CUI CONSTAT FAMA FI ET QUI DIUITIAS VINCIT PUDOR IRE PER ILLOS CONSUETUS PORTUS CURA STUDIOQ. LABORIS LITORA QUI PRAESTANT FESSIS TUTISSIMA

NAUTIS .

QUOS UMBER SULCARE SOLET QUOS TUSCUS OMNIBUS HIC ANNIS UOTORUM MORE SUORUM CENTENAS ADICIT NUMERO CRESCENTE Coa AAis ρνδRONAS MIS ARAS Aiamr FORTUNAE SIMULACRA COLENI ET APOLI L. EGERIVMQ. IOVEM QUORUM CONSENTIT IN ILLO GIS MAIESTAS LONGAE PROMITTENS TEMPO ULACCIPE POSTERITAS QUOD POST TUA SECULA Semiam flet NARRES ne diphthia TAURINUS CAR1 IUSSUS PIETATE PARENTIS IO. HOC POSUIΤ DONUM QUOD NEC SENTENTIA Car moMO Is TESTASHNCERE NEC POTERIT FATORUM SUMMA PO M. SED POPVLI SALVO SEMPER RUMORE MANEBIT

Quod initium autem habuerit antiquissima hic sortium A. perlittio,pulchre nobis explicat ex Praenestinoru ipsis m, inumentis Cicero de divinatione libro secundo, N. Susiacia nobilemPraenestinum somniiscrebris, ac minacibus jussum certo loco silicem,civibus ridentibus excidisse: ubi perfracto saxo sortes eruperunt in robore sculptae priscarum literarum notas,quarum occasione Fortuna ibidem coli coepit. Sept

sinde locu fuisse religiose, propter Iovis pueri inulachr