Chistophori Forstneri Austrii Ad libros sex priores Annalium C. Cornelii Taciti notæ poliicæ. Quibus pleraq. omnia, quæ reliquis quoq. Taciti libris continentur, suis quæque locis explicantur ... Adiuncta est in fine, eiusdem Oratio ..

351쪽

puae sunt,quibus armorum tractationem ciuibus c6misiam patum tutam esse ostendi potest. Iis qui, pruadenter condere aut stabilire regna student, haec duo videntur praecipua: primum, ne populus in Principe

facile possit insurgere: deinde, ne, si obsequij vincula

ei nollethir,ad insaniam Vires accedant, furorq. militiae vinculo firmetur . Vtra'. cautio interuertitur hoc armandorum ciuium consilio. Nam & irati nihil prius videbunt, quam datura fiduciam arma ; &vbi arma rapuerint, secura erit, aut non nisi magnis laboribus sedanda rebellio. Inde, quod in Gallia armis &militaribus exercitijs in nobilitate tantum retentis, in plebe longo ocio emollita, opificiis'. Q qu stu i dedita, antiqua illius gentis ferocia defecit, singulari Regum studio factum esse scribit Guicciardinus; it. hist.) ne tam crebris a furioso populo conspirationibus

seditionibus'. peterentur. Cyrus Omnes gentes, quas suo imperio ui biecerat, sublatis armis ad fundarumausum coegit; quod hoc armorum genus maxime seruile arbitraretur. ivmph. πI I .c rop. in Theodoricus Ostrogothorum & Italia: Rex tutissimum pacis stabiliendar modum ratus est, Romanos, caeteros'. Italis populos armorum exercitio arcere. Ortinae 31Hauolt. 11. bist. Sen. 9 Sane ciuilium bellorum curandorum necessaria medicina est,ciuibus arma adimere. Quod Romanis quoq. in Usafuit. I is xli I.& xti v. Plinu. xxxi V .eap. v.) Et Senenses cum diuerse consilio in stitistent, ruerunt. Anno a nato nostro Sematore ci I. cc. xlv. cum inter nobiles familias saepitis in ipsa Senarum urbe ad arma &caedes ventum esset: I x. Vim a T t ma-

352쪽

magistratas infelici amue ac imprudenti consilio e singulis urbis regionibus squarum tres erantὶ quadringetos selegit,quibus Zonam,arma,& insignia publica dederunt;addito praecepto, Vt ad praeconis voce aut notarum sonum omnes sub signis confluerent, accepturi magistratus imperia. Sed consilium, quod ad

sedandas turbas, & arma nobilibus excutienda comparatum erat, in exitium Reip. Vertit. Hoc enim instituto mucrones, qui in hostium ora intentari debebant, in Nobilitatem , aIteram ciuitatis partem versi ciuilem sanguinem sςpe hauserunt:lc tam diu armatae plebi cum nobilibus, post Q inter se dissensiones,

certamina atq. cςdes exercitae; lonec Medicaei cunc a discordiis ciuilibus fessa sub imperium acceperunt . Ortinae Matiuolt. vi I Sen. Nimirum non ad omne momentum plebs armanda est. Auctoritas enim & potestas quaecunq. in multitudinem collata , nunquam bene os feliciter usurpata fuit . Turbas arturire facile; ijs autem excitatis occurrere summi aboris est. Sed quando superius, potentiam Romanam armis omnia debere diximus, nunc quoq. exitiuilli Reip. cx armis prouenisse dicemus. In ordinanda,& bonis legibus instituenda ciuitate duorum temporum haberi ratio debet, bellorum & pacis: ut & ab

externa vi tuta esse, &ciuium inter se concordia con

stare possit. Uerum Romanorum instituta propius inspicienti manifestum est, unum illa finem atq. scopuli abuisse,inyperii amplitudinem. Inde bellum ex bello excitabant: & , ut in hostes militem haberent for-

rum a

353쪽

rum,&virtuti militari praemia instituebant. Sed vi assuescerent ciues iusticiet, temperantiae, modestiς ali virtutibus ciuilibus, Quibus in pace et ordes &tranquilli viverent, nullis aut paucis prouisum erat legibus. Vt inde Tacitus sit duodecinia tabulas finem aequi iuris fuisse, & secutas leges apiascendi illicitos honores,aut pellendi claros viros,alia. que ob praua per vim latas esse Vere dixerit. Numa quidem Pompilius, cum omnia Romuli instituta ad militarem virtutem spectare videret, religine & cerimoniis Deum, aliisq .ciuilibus virtutibus feroces a nimos imbuere tentauit: sed prqualebat militare populi ingenium, & maiores radices egerat armoru amor, quam ut nudis legum in charta scriptarum verbis tolli posset. In quo illud a Numa imprudenter omissum est,qnod non,Vt Lycurgus apud Spartanos, legibus latis earum assuetudinem &ad illarum praescriptumo ciuium educationem coniunxit,chartis eas inscripsisse contentus.Quid enim Vanς leges sine moribus proficiunt Lycurgus parsimoniam iussit, existimans laborem militiae assidua frugalitatis consuetudine faciliorem fore . Iuvenibus non amplius una veste uti toto anno permisit, nec quenquam cultius quam alterum progredi,nec epulari opulentius, ne imitatio in . luxuriam verteretur. Fundos inter omnes aequaliter diuisis ut aequata patrimonia neminem potentiorem altero redderent. Conuiuari omnes publice russit,ne cuius diuitiet vel luxuria in occulto essent. Rem puta ita ordinauit,ut Senatus, Populus, Rex mutuo respectu se intra praescriptos sibi terminos continerent .

354쪽

Hqe m smilia instituta ciuium mores ac educationem, rempub. spectantia non chartae inscripta, sed sine scriptura rethris inclusa, ut necessarium carmen a pueris ediscebantur, minanimis potius exarata,qua

membrana acuratissime seruabantur. Romae autem,

quis moralis virtutis, &ciuilis honestatis, artitiq. pacis curam fuisse diceret, ubi ad honores plerun l. provehebantur , non qui iusticia, quiq, vitae innocentia insignes, sed qui belli scientia praecellebant,Toc magnis negociis pares erant Z Quis Syllam aut Marium bene format Reip. ciues dicati Nunquam quiderrta Roma etiam bonis ciuibus caruit . Habuit Camillos, Decios,Fabricios, alios . Sed id tantum volumus, non eam Reip. condicionem fuisse , ut illi meliores Rem p gererent.Quippe cum in uniuersae plebis manu esset,sacere imperatores, aliosq. creare magistratus ;impetu, & consilii inopia plerunq. peccabatur. ambitus quoq. potentiorum cultista turbabat. Porro exeo,quod alibi docuimus, immoderatum gloriae desiderium in libera Rei p. ciuibus timendum ; manifestuest, quantum a perfectione Rei p. Romane forma abfuit. Quippe ad imperij magnitudinem tendenti bellisq. perpetuo implicitae magnos in ciuibus suis, ec

'loriae cupidos animos nutrire necesse fuit. aeres a libertatis cura plane abhorret. Inde Venetiis vetere instituto inualuit, ut quemadmodum naualium armorum suprema authoritas penes patricios est, qui posita toga arma induti patriae ope tam suam praestat; ita quae ad terrestrem militiam spectant, exterorum ducum,quorum sirectata ina Remp. fides,atq. eximia

355쪽

virtus preclaris facinoribus eminet, imperio fidei atq;

curae committantur . Crediderim non tam consilio

quam casu primitus inuectum hunc morem. Quippe ante haec tempora, qui in Italia vel amplitudine familiae illustres, vel militari disciplina clari erant, assi

nitatibus, clietelis atq. amicitiis fulti, quoscunq. manu promptos, de ingenio ad militiae munia obeunda idoneos ex illimarent, ad se trahebant, ut in eoru manibus, quicquid vel peditum vel equitum roboris erat reponeretur. Hos Principes ac Resp. magna plerun q. vi auri illec os annuisq. stipendiis obstrictos militiae tuo preficiebant:jllorum due uatq. auspicio limites non tuebantur modo, sed κ' aliquando prouehebant. Inde Picinini,S fortiae,Fortebracis, Carma niole fluxerc7; qui egregie militi muneribus fuitisti memoriam in omnem posteritatem propagarunt,&humili loco, abiectis parentibus orti, virtute sibi ad dummos honores,atq. imperia gradum fecerunt. In ea tempora cum Res p. Veneta incidisser, ubi ad terrestre quoq. imperium animum appulit, a Procerunti Rerum phiblicarum q. , quς tunc in Italia florebant, exemplo non abhorrens ex toros duces ad sua stipendia accivit. Quod quia salutare Rei p. esse animaduerterunt Veneti, etiam hodiὸ seruant; accedente ea quoq; ratione quod cum illi pacem inter ciues,concorchamque&aequalitatem semper summo studio aluerint , quieti pitoli perperam consultum existiment, ciuibus tantum auctoritatis impertiri, exercitus subiice re, summς rerum praeficere.dine dominandi assuetudine capti,clientelis,atq. amicitiis trixi,& populari aura

356쪽

inflati opibus ac imperio in publicam olim perniciem

abuterentur. DIPoteribb. II. de Rep. Ven. Illud etiadignissimum obseruatione est, quod, cum Romani trophaeis memoriam suam ad posteros celebrare permiserint, ipsiq. statuas ex ςre aut marmore, quibus aliorum quoq. Virtutem tanquam gloriae stimulis excitarent,bene meritis ciuibus erexerint; Venetis tamediuersum placuisse . Quanquam enim in ipsa urbG leono Bergomati, Patauit Gatameis Narniensi equestres ex restatuas, virtutis testimonium hosuerint, tamen eundem aut similem honorem nulli suorum ciuium quantumuis egregie de patria merito h buerunt . Porro popularis imperii necessaria lex est, temporarios habere magistratus: ut quia ad naturalem , in qua creati sumus homines, paritatem quam proxime accedit illa Rei p. forma, recedentibus alijsa Rei p. gubernaculis,aliis locus detur. At Romς contra hanc legem quam sepe potentum ambitio peccauit e quoties ante tempus legibus concessum honores& magistratus incapacibus collati Z quoties, ut bellis feliciter coeptis iidem nec mutati preessent, pror gati ultra tempus magistratus Z Nimirum contemptae leges;& paucorum ambitio,qui plebeculae gratiam aucupabantur, 'Omnia poterat: adest inter externa populi Romani incrementa, inter egregias illas victorias & triumphos,quibus captiui Reges ducebatur, quibus in maiorem quotidie molem excrescebat

prodigiosa illa potentia; domi Q in ipsis visceribus

tam vasti corporis latens oriebatur malum , nimii ciuium spiritus,vivida& maiora,quam qu et libertas se

357쪽

ret, ingenia,bellis suetae, Z inde feroces atq. turbidet naturae: cum quibus diu colluctata sanior Reip. pars tandem impar morbo misere concidit. Constat igitur inde, Romanos bellorum quidemveteres, virosq; fortes, sed ad pacis tempora neq. legibus neq. assuetudine institutos fuisse. Ut nemini mirum videri debeat, Rem p. illam bellis tantum quςsuisse imperiit, tantamq gloriam ;contra, cum pace gaudere deberet, velut ferrum trubigine obsitu omnem amisisse splendorem: adebui, ubi primum cesserunt minae hostiles, caedes bella inter ipses ciues existerent.Quod- circa non iniuria mihi Scipio Nasica excidium Casthaginis dissuasisse videtur: quod coniicere potuit Ciui talem ad belli tantum munia institutam & faeha in I ace ocioq. ruituram. od non eum sensum habet, quasi pax sua natura rebvspub. interitum asserti soleat. sed nouerat homo prudentillimus Romanae Reip. labem & imperfectioneia i , quae paci tolerandae impar erat. Si verbnon minus ciuilibusqtiam militiet institutis soruisset Resp., si excisa Carinagine sciuisset arma ponere: poterat id est e via ad veram felicitatem,summum q. bonum ciuile, non ad interitum.

Et profect3, ex hactenus diistis manifestum est, notia pacem, non ocium, sed bella marma veram fuisso ciuilium dissensionum causam. Iinc ciuium quoru-dam ambitionem foverunt, hςc nimias opes atq. potentiam priuatis contulerunt, hςc ciuitatem in factiones diuiserunt,deduxeruntq. ad ruinam. Et quomodo verum esse potest, Pace corruisse Romam, quam

nouit nunquam cum Iani templum paullὁ minus

358쪽

septingentorum annorum spacio non nisi bis claudi potuerit, semel post primum bellum Punicum; ite- .rum ab Augusto post deuictum nauali praelio M. Antonium. Certe Sparta octingentos annos liber a uixit, non armorum gloria , sed pacis institutis: quod tria dissertationibus Politicis satis ostendit Paulus Paruta. i. disic. I. Et quod Venetς Rei p. post mille duce tos annos non illapsa mala sunt, quibus perturbata, alq. c uersa Roma est, quae ferocibus nationibus gentibusq. perdomitis, post aequatum orbi terrarum imperium, intestinis ciuium diis concidit, Optimae perfectissimae Reip. constitutioni, quae pacem, non , arma, quietis conferuationem, non imperii amplificationem spectat, acceptum ferri debet. intepe ptimatum imperium, quale Venetis placuit, sanctis moribus', ciuilibus alitur virtutibus: S ex diuerso in crementis externis bonae leges, sinceri mores, pr clara instituta labefactantur. Et qui in illa vastitate,qua Attila Itali fecit, oppidis suis exuti, primi intimos istos Hadriatici maris sinus, paludesq. occuparunt, metu ac salutis defendendae ergδ, non quo aliis dominarentur, istam mirabilem urbem fundarunt. Is quoque ciuitatis situs est, qui ciuium studia ad mercaturam potius & nauigationes , ac diuitias cumulandas, quam ad arma conuertere debuit. Prςterea in ea tempora incidit urbis initium, quibus Roma multo indomitarum nationum impetu, tanquam Orbis sua spolia inde repeteret, de suae magnitudinis ac opulentiae fastinio dciecta est: qua tam graui procella miranduest, nihil calamitatis noti et ciuitati infusum esse. tantu

359쪽

abest, ut de imperio cogitare debuerit, aut potuerit.

Porro cessante ista barbarorum armorum tempestata te, restabant Graecorum imperium, ita mox Franco rum Germanorum q. ,&deniq. Ottomanidarum potentia,magna Veneti imperii impedimenta, crescentis potentiς velut se num . Qua in re tonse felicius Romanae Reip. fatum fuit: quae primis luis initiis Assyriorum, α' post Persiaruna Macedonumquo arma procul habuit. Italia in plures populos, quoruquisq. sui iuris erat, diuisse. Vt ficile fuerit, quosdam armis, alios sedere Q secietate continere, ne incipienti, Q deinde adolescenti potentiae intercederent. Quemadmodu igitur, quod Vna Urbs orbi domina. xi potuit , quodq. eadem libertatem suam, cum ad

summum potentiae culmen conscendisset, amisit; intemperantia armorum, artium q. pacis seu ignoratione, seli neglectu accidit: ita quod Veneta Res p. in portentosam, similemq. Romanae magnitudinem surgere non potuit , quodq. ex contrario non mirabilior

imperio quam libertate in hunc usq.diem per tot mala, & reliqui Orbis seruitutem superstes est, utrumq. non armis sed pacis studio &ciuilis , tertia contigit.

Deniq. ex eo, quὁd supra Turcictim Imperium armorum studio Romanς Rei p. simile dixi, coniicere possumus, eodem morbo,quo Romanum imperium,vastum illud Ottomanic potentiae corpus interituru; intestinis puta dissidiis, & nimia militum licentia. Et sane dubium non est, quin corrupta veteri disciplina ad interitum vergat illud imperium: essent modὁ,qui propendens ad ruinam impellerent, pr cipitarentq;. V v Prae-

360쪽

Praetorianorum in quibus peditum robur) virtus languit . Cum enim sua in manu rem Turcicam sitam cognoscant; superbia inflati, obtemperare ultra ducibus recusant. Cumq. olim non nisi lecta puerorum Christianorum corpora a sinu matrum rapta in Praetorianorum disciplinam instituerentur , hodie meliorum inopia quiuis, etiam interdum Turcam filij a ministris prece & precio corruptis admittuntur. Equitatus quoq. non eadem,quς olim, sortitudo est. Nam, quibus pr dia, quς Timaros appellari diximus, tributa sunt, agros colere, peculiumq. comparcereo , quam equos suos curare malunt: δc dulcedine ocii capti non nisi inuitissimi ab agellis suis militatu abeunt Et in uniuersum deniq. adebluxu infractam esse pristinam Turcarum virtutem ac ferociam aiunt,Vt pr ter famam ex illa nihil ultra sit reliquum. V. Las bin perant. in Ottom. pari. I. 9 Romani saluberrimum, ad continendam fidcm militarem putabant, Iongis terrarum spaciis discem i exercitus, ne viiijs aut viribus misceri postent; spargiq. per prouincias militem,& externis bellis illigari. Unde Tacitus si . ibi Τ. saeuissimis post Neronis excessum temporibus non alias legiones innocentius cgisse testatur, quam Britannicas, sceano ab alijs diuis erant. Mihi Illustris Stheno Bielhe Baro Suedus assirmauit, cum Constantinopoli es et, in una illa urbe Pr torianorum ad octoginta millia s in eum numerum a x 11. millibus ex Creuerunt)omnibus insolentia graues fui sie. Q hi

aulcm imprudentia est, tot armatos in unam urbe reta

cogere, scilicet, ut sub uno aspectu seipsos mirari, m