장음표시 사용
411쪽
eata preciositate metalli, res est clara ut inspici annis libras secundum quod valet
tempote solutionis, quia ita placuit contrahentibu sciti xta nota. in s l. l. PauluS. per Bar. in . cum concor supra alleg.in prae-ee quaestioni b idem dico si contingeret monetam esse factam de metallo debiliore viliore, vel dina in udam in pondere cum libra , ita valeatao sblidos monetae debilioris ponderi, Qvilioris inetalli sicut pretiosioris metalli, S: fortioris poderis nam verba praedicta praeferunt taxationem limitationem valoris ducati in libris, ulterius declaraiat quod librae sint soluendae de moneta currente tepore solutionis. Clemen si beneficiorum jecundum unum Intelle citum , quem tenuit Pata. de Lea Z. ibit plures alij de decim. quod potest fieri per corurahentes, scut post et multo magis per contrahetes fieri,qubd pecunia reproba liberaret
Ex quo concludendum est, qubdaci bitor soluendo .centum lib. monet S currentis tempore solutionis cndae, licet debilioris liberabitur si tempore solutionis cuireret fortior, S pretiosior Oneta, e conuerin teneretur debitor soluere ..centum lib. illius monetae, licet nae lioris, aut ducatos luat secundum aestimationem praedictam l1brarum . considerato cursu monetarum secundum tempus solutionis fiendae,& si mora interuenisset, inspicimus tempus, quo solutio fieri debui si et . illam monetam , acustii cursum, ut dixi in praeced. q.&in i linrad. unde praesupposito, quod ducati valeant nunc libr. . cum dinaidia:&debitor occasio e mille ducatorum, velit soluere inducatis, non considerabs mus, an ducatus creuerit ratione mutationis pretiositatis metalli monetarum, nec quod tempore promissionis valeret q. libr. illius monetae, quae forsitan nunc Valerent , .ctim
dimidia monetae presentis debilioris, sed stlii in considerabinius , qu bd dentur tot
ducati, qui faciant millia lib. aestimando ducatum prout nunc valet, erit Uebitor in lucro de libris o o. quia ni ille ducati nunc valebunt l1bras so . tanto minus dema ille ducatis dabit, qii an tu capiunt librae oo. sic dabit solum ducatos 88 9. solido scio. qui faciunt mediam libram, idem proportionabiliter est dicendum, si ducatu S decreui siet irVbi autem non interuenisi et i aliquaestimatio, licet dictum est et, promit luce
tum ducatos largos monetae curre tCm p.
solutionis, tuc solutio esset funda de moneta currente tempore solutionis habito respectu ad antiquam, id est, ut tito plus de noua detur, quantum valet vel val re illa, quae currebat tempore promissionis secundum communem intellectum,
qui datur ad Cle .sibenoficiorum dedeci.
per Panor. in c. quanto, vlt. col. de iure tu. cum concor . quae adduxi in I i. declar.& in S. mit. poli Oid. in conti .rso inci p. factsi
tale et L Quod intelligo, nisi promissio et et facta in tali specie, quq no habet nomenae formam pecuniae, sed est nomen collectivum, quod ita suam determinationem habet in bona moneta, sicut in debiliore, ut lund librae, quae valent' o soliud os tam fortis monetae, quam debilis,&ducati in moneta in ducatu Mediolani, qui valent . lib. qualiscunque sit naon ta, de in forenis Mediolani, qui valent a. solidos fortis vel debilis monetae r in fore nis Sab. qui valentes z. grossos Saba u. vel Papiae, siue currat bona moneta siue debilis, de non reperitur aliqua peti a pecuniae, quae talis ducatus,moneta, vel libra, aut talis forenus appelletur, nam ii quis promittat mih icio. ex talibus ducatis vel forenis aut libris, intelligitur de moneta temporis contractus, ut dixi in 1. χ6. declara tamen si addatur monetae currentis tempore solutionis, ex hoc excludetur moneta currens en pore contractiis I. maritu S. C. de pro cur l. cum praetor in princi p. cum Vulg. f. de iudi SI aliud hocide bellin isto casu, quam in praecedentit quia ista denominatio pecuniae se a libet tam ad item quana debilem,&tana
412쪽
adcurrentem tempore contractu S, qu Em1olutioni &quia eligitur miniae in pus
scilicet solutionis, aliquid dixi ini. declar. 8c latius in i 7.declaratione.
Si autem dictum iii erit simpliciter monetae currentis non appositi sali is verbis tempore solutio is, an intelligatur de moneta currente tempore obligationis, seu dispositionis, an verbcontraditis, habui in facto, SI teneo qubd debeant intelligi
d currente tempore contractus, ut interpretemur verba secundum regulas iuris communis iuxta nota. per Bar. alios in I. haeredes mei, g. cum ita s. ad Treb. in I. Gall. g. i. ff. de lib. 8 post h. cum concor.
quia verba interpretanda contra illsi, qui se fundat super eis l. veterib .i deI diis, Gl. quicquid astringendar in princi .
cum ibi not is de verb. oblig. SI quia ver-ha intelliguntur secundum tempuScontractus,& dispositiones iuxta nota. in l. si
non obstante quod in contrarium faciat, quod verba debent ita sumi, ut aliquidi perentur. l. si quando, in princ. ff. de leg. . puto tamen distinguendum an verba monetae currentis p Oantur. ampliciter , vel referantur ad actum obligationis, de tuc procedant praedicta, an vero referantur ad factum solutionis, tunc debeant intelligi de currente secundum tempus solutionis, quia qualitas adiecta verbo, regulatur secundum tempus verbi. l. in delictis. g. si extraneus .ff. de noxa . Lex facto, in princi . ff. de vulg.&pup. puta promisit soluere de moneta currente, quia intelligitur tempore solutionis.
LIMIΤATIO NONA, Nomo fallit, quum adest statutum
declarans attendi debere naon eti cursum temporis solutionis per ea, quae dixi supra in praecede. fallentia pen, fc vlti in ii.6.4 latius tr. declara. faciunt
no. per Alex. in consit. ι i. inci p. viss his i. vel per Aret. conii l. lo. 3. colum .cum seq.dicam infra in seq. limitat. in fin. SVM MARIUM. Solutioseri debetsecundu Ialorem tempore solutisnis , mutata tantum pecuniabbnitate extrinseca. LIMITATIO DECIMA.
quos fallit quoad bonitate intrinsecana, seu quoad variatione, quae cotingit durate bonitate intrinseca,&no mutata in moneta, in pondere, vel pretiositate: quia tunc debet fieri solutio se coldum valorem temporis solutionis, uti, te dixi supra in s. 6. ampliatione seu declaratio. iunctis his, quae dixi inci quae limitatio videtur recipere debere distinctionem secundum utrobique dicta, videlicet quod non curenaia de bonitate extrinseca, quido pro milia est certa species pecuniae, puta centu ducati, ut dixi in declarat. Sed quido est promissa pecunia in genere , puta in libris , nisi contingat lauet in fuisse valorem monetarum magis grossarunt vel pretiosarum propter aliam magis aere contaminatana, quam i lpore contractus, ut dixi in ipsa s. S 6 de lesar. Item haec limitatio restringitur re declaratur ex ali)s an Iiationibus, de clarationibus, ac limitati Gibus ut si quis testet in mora, vel specialem promissionem fecisset, vel aliter, ut per discursum
Laus Deo oin potenti, acgloriosi ma vir Igin Maria eius matri. Finitumfuit hoc lvus ad Dei omnipoten: isgloriamo purilicam tilitatem per me Albertum Brum , Iurisconsiliorum amni Πη, ciuem flens Anno Domini. M. D. VI
413쪽
LAE IURIS CONSULTI, DE POTESTATE ET UTILITATE MONETA
RVM TRACTAT v PER UTILIS. Ad Ioamaena Stoeser infucile omnlam nostro suo priscipem Mat natisorum, IOANNIS AQUILAE trii lue legis interpretis,inpraesit
terv Tr.ictatum Praefatio. MATs mathema in toto terrarum orbe plurimis secuIis ici et et ilicio vocabu vahi erit: ido; ob eam causam putat acci di se . quod blaaitium tres alias imperio sit fimas humanae mentis complexa, in se unam redigit. Natam primo medicina nemo dubi talait, hac specie salutari irrepsisse, vel uvaltiorem stan tioremq; quam medicinialia blati dis innis desiderari fimisque pro missis, addidi si e vires religionis, ad quS'
v lao quo ille suggesserit, miscit iste artes mathematicas nudi non auido Ritti rao erat dicti Chalci ei, i pud Assyrios apti d egyptios prophete,
Latini sapiente Galli dii 'das, l)grsa VC-ro, magos Hij enim o Innes syderiam obseri latas rata Onibiis, praedicere futtira solebant. Sed magi potissimum apud Persas de ortina citi tiri vacabant, preces illis atque vota sacrificia offerebant, de deo de sese sciendi atq; ea Dccolo verissime in substantia Z generatione disierebar, peti credenti. Ita possessis hominu senti- signa statuasq; repraehendebant, im pro bias triplici vinctilo, in tantum fastigi a-babant illo mim errores, qliae discerni, de doleti erit, Vt hodie etiam in magna par os sexu, S mares fae minasq; inter eos eme te gentium praeualuerit. affirmabant: dicebant reruni omnium to Thessaliam vero tithis venefici infatiusq; orbis imperitim penes deos est e. Duo erant apud eos principia Bonus d2 mon,&m alti S. Ille Ilipiter, quem hora maiae hic Pluto, quem appe abant Arimem si istis conflat, ut Menjder prodidit: durauitque ista venefica ars ita in Italia, . per longa Christi ianorum tempora. ita Ttemporibus Theodosi Iunioris Christia manium Hii teste Eudoxo, aiebant homi nissimi principis, dicat celeberrimus Αunes revicturos Aristoteles dixit, eo fu glist. lib. iς. de civi. dei: Cum estemus ita Ι- rsse antiquiores AEg3 pt ijs. Sed postea au talia audiuimus quas fi mulieres imbir-ctam esse magorum atritatem, ait Laer las is malis artib dato caseo, statim ho- . tius in Perside, a Zoroastre usq; ad Xerxis mines in iumenta conuerti si quae ta-- Persarum regis transitum , per sexcentos iumenta , necessaria quaeque porta - nnos. pleriq; magi non solum obseruari bant: SI finita opera , iterum homines ab one syderum futura praedicere, versiar illis restitui quibus ut ait mens sem-tibus quibusdam de rerum S verborum perhumarra conseruata fuit. Quid plu- in aleiicijs, vi S scire se omnia,& facero rao Aprile itis idem Homerus, Vir- posse, profiterentur tintinius quoq; artem iliuS , Lucanus , Tibullus , Ollidius, hanc magicam omnium artium fraudule Plinius , Seneca', atque si historici ussimam esse asserit, miraturq; quomodo .poetae narrant . etiam mirabili Ura, de
414쪽
ra, de Circe Nedara, atq; herbis, ut AEthiopis , qua amnes inagna siccari,&tactu eius clauia aperiri: atque Achnaenides, qtiam coniecta in aciem hostium, trepidare omnia, ac terga vertere, vanita Smagorium gloriatur Latace, dari solita a Persarum rege legatis, ut quocunq; Venissent, rerum omnium copia abundare t. Sane non omnia, quae per eam artem monstrantur, vera esse, nolci itur, sed milia daemonum illusio itibus ostenduntur, quae veridice facta minime fuerunt: ut hominem conuerti inuti plana, aut initi mentum: Iuni trahi,& similia, qtiae peritimanorum sensuum alterationem, quibus illi plurimum praesunt, Sc non per Vel si inducuntur effectum. Nam solum ea vere exequi post uni, quae naturali virtute ducuntur. sed omni rerum cognitior, exingeni acrimonia,& longa experientia, ac agilitate naturae, alterabilia facile conisi
gere valeant, ea nonia tanquam inducurri,
quae miracula hominibus este videt tir, S non si int. Idem Aristo t. veritatis indagator, Scia tantum credens quae vel coprehendi sensu, vel probari rationibus possinta haec orninia irridet, falsaq; existimat S Zoroastiem, quem liti ius artis inuentorem vulgus fui sic exiitimat, ex interpretatione ipsius nominis ostror tim fuisse
cultorem affirmat. Mirum certe foret, in tantam credulitatena ex tam salii brduis inici j si uecta humana ingenia e se, si in aliqua reseruare modulo uisiciat. Sed lis cest in omni re, humani ingeni conditio,
via necessarijs orsa prisnam cuncta venia
ant ad nimium. Nempe Mathenadiici esse dicuntur proprie illi, qui mathemata seu mathematicas profitctair disciplinas. qtis sunt, Arithmetica, Geonaetria, tisica, Astrologia. he enim proprie mathemata, id est, disciplina dicuntur, quia certiores alijs lunt. Sedin ironiam quoque in nimiam vanitatem profecti sunt pr dicendi Ritura, sitae etiam praeterita incognita, v fecistis hi sunt, qui astrologi vocantur, non solum ex altroruin naturali cursu futura praedicentes,sed istituta quaeque
ex astris se posse praedicere pro inittunt, VTIL MONET.ut consilia ipsa hominiam arbitriade v
rias voluntates , appetionetque dicit natione , fortuitos repentinoique intellissimis rebus an intorsi in i pellis, receia
susque moueri agitatuque de luper L coelo
credunt ita ut ex nec ellaria quadam sy-derum errantium reciprocatione eiusmodi talia contingere pretinaci fiontea si erant: S hi ceteris vaticinatibus prς- stare videbantur.
Vnde illiid mathematicorum nomen explosum est tanquam damnabile,&pro ij susurpatum, qui ditii nationem profitent tir, Arioli, Aruspice S, Augures, Phytonici, Praestigiatores, Nec rona atrii ci ,Pyromantici, Acromantici, Hydromanti ci, Geomantici, Chiromatici, Genethli ci, atque Sortilegi. Hi omnes damnati&explosi sunt per ra. tab atq; sacras leges, canonicas sancitiones, C. de malefi. domathema. perto t. c. Igittir 26. quaest.3.dcc. nec mirum 26. quaest. S.&c. I. ac per tota de sortileg. cum concor Attamen n)ath lmatici sunt dicti proprie, ab his artibus,
quos discere S exercere expedit publice. Quoniam Geometri , Musicam, caeterasq; disciplinas altiores, mathemata, hoc est disciplinas, veteres Graeci appellabant. l.
artem Geometriae. C. de maleti mathe.
Exinde autem his sciet ijs ornati, ad P discenda mundi opera,&principia natu
raepio cedebant: ac sic deniq; nominabi itur Physici, hoc est naturales. Magia itaq; est dicta ars ipsa. Unde magicas artes, lac herbas. Inde est duplex magia quarum altera daemonum tot opere S auctorita lte constat, res medius id ius execrct da&portent Osa. Altera vero, nillil aliud est,
quum bene exploratur quam naturalis plii lothphiae absoluta consummatio. Vtriusq; quum me in nerint graeci, illi magiae nullo modo nomine digni Ses, )τxi r nuncupant. hanc propria peculiariq; appellatione, μα ii ii quasi perfecta sunt naamq; sapientiam vocant. Magna aute in
inter has artes disparilitas de dissimilitudo .llini omni odo Christiana religio, sedo es leges,omni' bene instituta respublica,danat exercrat, hac oes sapientes,
415쪽
mnes coelestium .dininarurerum stutiolae nationes, approbant de amplectun-ur. illa artium fraudulentissima, haec alior sancitiorque philolbphia Illa irrita uec vana, haec firma, fidelis&solida. Illam iuisquis coluit, sena per dissimulauit,n auctoris es et ignominiam S contume
Ex hac summa literarum claritas glo- iaque, antiquitus, pene seni per fuit pelta: Illius nemo unquam studiosus fuit i philosophus, cupidus discendi bo-lias artes: Ad hanc Pythago ias, Empedo- les, Democritus, Plato, discendam naui: auere, hanc praedicarunt reuersi, cin rcani SpIaecipuam habueruiit. Illa ut nul: is rationibus, ita nec certis probatur au-ilotibus : Haec clari simis quasi paretati- ius honestata, duos praecipue habet autores Zamoixi derri, quem imitatus est Aliaris Hyperboreus, Zoroastrem illum romasi filium, cuius magiam Plato init cibiade, innuit esse diuinorum scien-
iam , qua filios Persarum Reges erudie-iant, ut ad exemplar mundanae reipubliae suam ipsam regere rempublicam edOerentur Plato in Charmide ait, Zamolidis magiam esse animi medicinam peris uam scilicet animo temperantia, Vt per illam corpori sanitas comparatur . Mo-um vestigi; postea perstiterunt fere o-nnes, qui Pythagorica Platon icaque myteria sunt perscrutati. Ex iunioribus eti-m,qui eam magiam olfecerint, tres repetiuntur, Alchindus Arabs, Rogerius Bacoiensis, Guillelmus Parisiens Hanc magiam probat, asseueratque si sapientissimus : Alteram ita abhorens, ut cum ad malorum daemonum sara vocaretur, rectius dixerit ad se illos,uam te ad illos accedere. Ob hoc prae-ipue, quod illa hominem Dei hostibus
lancipans, avocata Deo. haec in eam mi eruna Dei adini rationem excitat, quam ropensa charitas, fides, ac spe S, conse-
Haec de magia ita inquit Picus)dixi-
laus,quod scio esse phares, qui scutiane S
notos semper adlatrant ita: ip si tapedamnant Oderuntque , quae non intelligunt. Quorsum haecὸ Nempe ut omnes Mathematici, quia Pylli agora in cohortem illam disciplinarum recepti erant, quicquid familiae pecuniaeque habebant , in medium dabant. coibatur societas inseparabilis, tanquam illud stierit antiquuna
consortium, quod re& Verbo Romano, Coenobium, hoc est contubernium appellatur. Ita ex nostro Larario, tibi parenti meo, in Mathematici atque numeris peritissimo,&ex iamdudum coita amicitia dicamus collectionis nostrae opusculum, de potestate , tilitate nummis malis. In quo Arithmetica exercetur, per numeros
philosophandi institutio antiqua. Illa quidem, quae diris cis Theologis, a Pythagora praeter tim , ab Aglaophone, a Ph lao'. Platone, SI a prioribus Obseruata. Scribit enim Plato in Epimenide, inter Omnes liberales artes e scientias contempla trices, praecipuam maximeque diuini est Arithmeti cam non mercatoriam sed illam diuinam numerandi artem. Quεrens item, cur homo sapientis sinatim est animat: Respondet, quia numerare nouit. Cuius sententiae Aristoteles meminit in problemat. Scribit Albumasar, verbum fuisse Auengo a Babiloni j eum omnianos e , qui nouerat numerare opusculum praedictum sit qualecunque, tibi in primis illaid facimus commune.
Vt sit nostrae vicissitudinis mutu petii-dens indicium e pignus quod si a te approbabitur, forte aliquando in lucem prodibit,& bonis auctoribus non lacte poenibus occasio ad maiora atque meliora erit. Vale,&tuo Ioanni Aquilae ut facis semper faue.
ARGUMENTUM ET Luisio huius operis.
Ncipies eliciter Ioannis Aquilae, artium atque Iurium Doctoris opusculum, de potestates utilitate nummi Dmat tum Prima diuisione in duo capitabi- partitum.1 QtlO-
416쪽
Quorum primum tres suppositas bases, S decem continet peti phiales hypotheticas ad amittam rarii, atque cudendarum monetarum pote itatem breuiuscule elucidantes, ac succinctis circumlocutionibus describentes. Nam basis prima aperit, quid, quo-tuplex stierit Talentum, Siliqua, Obulus, seu Scripulus, Dragna a, NumnauS, Uncia, As, Libra, Mina, Deirarius, Quinarius, Sestertium, Dipondium, Assi pondium quaronania sunt nomina cierum ponderum.
Secunda basis discutit, qua do&a quo
argentum primo sit signatum Librae aeris pondus eminutum. Quae aeris nota erat: qtlae fuerit nota argenti primo excussi Scim mi irilit. Basis tertia edocet, quando a irreu Sam mus primo fuerit percti sitis, Mint lorum characteribus in id As, Uncta, ,eXtan S, Quadrans , Triens , ii inclinae , Semi S, Septunx, es olim des, Odrans, extans, De unX, As, Semi uncia, Sel cuncta, Se
libra, Silicus, Sextula, Siliqua, Scripulus, d id genu S. Solidus idem, quod aureus nummu S: septilaginta duo aurei, id est , solidi, constituunt 1bram auri Corollatarim pra-nuina: ubicunque in iure communi fit me . tio de solidis ibi aureis nummi S, accipi-riir de illis iam di istis Corollaritim secul dii titi ubi in iure comuni fit sermo de lolidis, accipitur de illis supradietis magnis.
Corollarium tertium ubi instat tito, vel ab laomitie, habetur mentio de solido, acceptandum est de paruo, ut pol Cirrremisi non et aena in illae, uti bipat ictare. Qtiis aerari Se monetandi ius habeat. Nullus priuatiis. Aliis cudens puta Itur Vt fallarius. Inferior a Principe, imperi uinvel iurisdictionem habens ex principis concessione, Vel centenaria praescriptio
itia, Vocabulas tanti; non 3 in a. Quid libra auri, argenti, atque a uis fit. Quod solidi
ex illant libra auri argenti, vel aris. Vbi UTI L. MONET. aurei florent vel solidi a lege exprimim tur, ut quod donatio supri quingentos solidos facta sit insinuanda, vel quod defen.
sor ciuitatis non habeat iudicare ultra trecentos aureos, qui intelligantit aurei,&qui accipiantur a iudice, leti ab homin prolati. uid,& quo tu plex sit pecunia,Smoneta, videlicet, Falla, Adulterana, Ra fa,Tincita, ac tonsa. Unde moneta, num milma, num nul S,&denari US,ac recunia. Vn.
de Monetarius, nummularius, 'uartsic dicatur, quis fuerit primuS, quocnulli nisi principi licet facere cud aure.
ammonetam nisi ex principis concessio. ne, Vel praescripta consuetudine. In num. mismate exiguntur quatuor, aut tria &ex defectu cuiuslibet reprobatur omnis moneta. Ideo hodie adhibetur a contrahen. tibus cautela, ut iusti aeris ponderis, cha iacteris, valoris seu cursu S conam unis de itur moneta. Nempe ipsiuSinoneta validi itas dii plex est. Intrinseca in auctoritate chaiaetere, pondete,&materia: Extrinse ica vero altera est, quae consistit in valore se trimationi , pro qua expenditur diconsuetudine. Cuius impensis monet debeat cudi N. an lucrum valeat ex ea ha beri: an ad libitum possit Inutari. Et trilsri prolatio monetae, tam de aurea, quam ar gentea valeat intelligi. tritiando variat tur auctoritate secularis,qtiod non prae
iudicat Ecclesiasticis. Quid sit pecunia. Unde dicta, S quam Miltifarie accipi, tur in iure. Et hodie possessio proprio non Venit appellatione pecuniae . sed re naobilis, quae seruando seruari non pintest, quo ad frudi uin, sed bene quo ad Ocu itum. Pecunia aliqua expresse debita 'deposita est reddenda, alias licite potes peti interesse in foro utroque. Quilibet hominum debet impediri falsam non e tam cladi. Et multa sim specialia infali; moneta, videlicet, quod quilibet etiam socius criminis potest accusare, iro pria auctoritate capere falsarium. Et li-icci succula ibat accusator, tamen non punitur ut calumniator. Et non appellat falsarius coiidem natus. Et si quis es in eximat
417쪽
s in cuius domo cudit tir falsa moneta, e- iam si improbabiliter ignoret, punitit r. Huiusmodi crimen quintupliciter admit-
itur. Primo, quandocuditur moneta abro,cui non est potestas concessa. Secundo, luandocuditur ab eo, cui potestas est con essa, sed clidit in falsa materia, tali reos .n electro, de argenteos nummos in stanno. Tertio, in falsa forma, S diciti iri unca toneta adulterina Qtiarib, in fallo poniere. Qti in id, qui radit, vel tingit, seti ex aqua subiti liter particula auri vel argenti exhausta, pro valida exponit . qui alias per
illongum V sun a tonsam, S aerosam, quousq; apparetae S, exponit, extra ordinem puniri poterit. Materia etenim , forma, auditoritas, Sc pondiis, sunt de monete substantia. .
Ide extra lictoritatem publicam clades monetam, etiam bonam, incidit in falsi
poenana Si princeps monetam Valentem te probet, S minus valentem acceptet, Vt
de reprobata inde bonum habeat forum,
quia id am conflari e cudi faciat, sic lucrum trabeat: utique fraudem dicitur face re. Quae, Se quot sint poena fallatoris mo-hetae. Falsansarii inmisma principis, punitur poena extistionis. Et tenetur Onyne
damnum illi personae, communitati, Vel populo damnificato restituere, vel si nescitur,pauperibus erogare cogitur. Fallans
autem monetam alterius, punitur miti US,
it poena capitis, id est, deportationis,
laterdum bonorum confit cationis misi si et impubes, qui taliter non punitur. Ita- qtient ans monetam Ducis, Comitis, vel Ciuitatis, punitur poena deportationis, 2 non mortis naturalis. Fabricans mone- . am per statutum locale prohibitam M' xpedens alibi, non incidit poena in statu- i. ini incoepit monetam . formam non
ita pressit, sic puniri non debebit. A , Alterum huius opusculi,est
lacem Theorema tuna videlicet, quando empore obligationis contracta erat una Non ela, tempore solution aliau delua solutio sit facienda. Quando nummis- 'na est reprobatum,quia in valore erat ni-
mis in nutum, tunc debitoris est periculum. Si moneta est variata ex principis auaritia, vel debitor est in culpa, vel
mora , tunc tenetur soluere de antiqua moneta, vel eius aestimatione iusta. Em phyleuta, emphyte usas canonem tenetur
1 oluere de antiqua moneta facta variatione monetae. Nisi aliter probet se praescripsisse , utpote decem annis laicis,&quadraginta Ecclesiasticis, de currente v-suali moneta doceat se atque antecessores soluisse. ΙΤecunia ex testamento debita erogari in legata particularia , debet solui de ioneta fuali, communiter expendibili, tempore conditi testamenti l)ecunia ex ei tamento debita pro v-
niuersalibus fideico inmissis, debet solui
tunc moneta currens is lualis tempore mortis ipsus testatoris . Itaque ubi maritus uxori legauit centum, vel mille aureos variati sim aurei antequamna aritus concesserit in fatum, iuxta antiquam monetam , vel eius aestimationem , soluendum est legatum. Si Pontifex summus , vel dioeces anus construtuerit , vel ordinauerit, seu aerea uerit mille, aut quadraginta aureos , vicario
annu pro congrua porrione , non obstante aureor una nuriatione solutio debet fieri regulariter de antiqua moneta, vel eius aestimatione debita. Ubi a Gge vel statuto moneta est taxat , debet intelligi de moneta tunc non hodie currenti. Vbi variata est moneta auctoritate alicuius saeculari personae, vel
commuta Ita Pi , non praeiudicat Ecclesi
js , ijs loci , neque personis Ecclesi sticis Vbi a lege , vel statuto municipali, imposita est poena delicti, debet intelligi ubi delinquitur, de moneta usu a licit iis loci. Qtiando seu ubi dicitur
in statuto municipali, quod donatio excedens quingento Saureos, debeat insinuari, attendi tui tempus conditi statuti Alias debet considerari templi S, quo oritur
obligatio, vel quo poena debeat solui. In sentetia iudicis vel arbitri codena litis in pecunia,debet de moneta intelligi tepore
418쪽
sententiae dare currenti. Vbi in Regione, vel ciuitate, in frequenti usu si in diuersae monetae, librae, vel mensurae, in dubio debitoris est electio, secund sim quam velit soluere. Ita in contractibus atque stipui tionibus appellatione aureorum intelliguntur hi, qui vivent in legione viliores: alias debet inspici qualitas. Vbi aliquis
deposuit vel mutua uit centum libras, seu talenta, in fore ni S, leuaureis, tunc damnum Variationis moneta est debitoris.
Quando maritus in dotis institimento c5fitetur se accepisse a socero mille aure OS, si te flore nos, boni auri, iusti ponderis, Characteris, tunc soluto matrimonio tenetur de iurescii pio restituere in simili auro. Vbi ex generali consuetudine una
moneta expenditur pro altera, ut aurea pro argentea, et econtra vel alia pro alia, etiam in forma, ut vir ten bergensis pro Ba densi etiam fisco vel alij creditori inuito, potest sic solui. 1 si aliter est et expresse actum , vel manifeste ellet pasturus damnum. Si alicui mutuata est moneta alicubi reprobata , qui eam sua industria alibi expendit pro bona , non committit falsum proprie, neque valet cogi
iure, mi ituanti bonam restituere Vbiaeque in usu sunt duae monetae, est debitoris electio, de qua velit soluere de viliore Alioqui de usitatiore, quando nona qtialiter currunt, debet soluere. Percensus 1olutionem, veluti confessionem emphyleutae, praesumitur contractum praecessi Lse, Si sic sibi successori praeiudicatur incensuali iure, ac regulariter in subiectiones protectione. Vbi accipientes toluentes censum, nihil expresserunt de pecunia aliqua, tunc dubitatio variationis monetae subleuatur persolutiones praec dentes, continue diuturne factas, quippe ista pecunia videtur fuisse in obligatione , in qua solutio diuturna fuit
Et licet collectarum impositio,&
nitio, arguunt soluentes esse de illius, cui volt intarie soluuiit, iurisdictione, tamen
genius praestatiostiam diu uina, veluti UTI L. MONET Vaga S aequi iroca, nisi alijs circumstanti jssit iunctum arguit potius protectionem c re commendationem, quam regularem ex totalem si ibiectionem. Et scisto pus culo atque compendio, de potestat, utilitate aerarii ac nunamismatis intitulato, Ioanni Sto erino Altio nomo aiparenti nostro dicato, finem impono fauitum a
BASIS PRIMA.Τolontum, ponderis nomen, est da
plex. Atticum, quod ipsum est du. Ple X. Magnum , octoginta tres libras,& quatuor uncias habet, de sic se, milia denariorum Romanorum, secun dum Priscianum. Nam Siliqua primuini
num id, quod ex ea siliqua, quam nos Dbam graecam Vulgo dicimus, extra Xerant, pro pondere assumpserant post sili. quam erat obulus, qui scripulus sint ilitei apud Graecos dicebatur hic sex siliquas continebat Drachmadeande post cribpulum erat, quae ex decem odio siliquis hoc est, tribus scripulis constare diceba.
tur, post drachmam, argenteus habebutur nummus, qui denarius apud Romanos vocabatur, hic ex quatuor scripulis hoc est, dractima ciertia parte confectus rat, post hunc uncia dicebatur, haec ex icto drachmis siue sex denarijs constabat. post unciam libra Italica erat , quae ex duodecim vncijs fiebat, hoc est, denarijs septuaginta duobus, rarachmis non ginta sex. Eadem apud Italos appellatur As Libram enim dicunt assem duodecim unciarum. Quam proprie libra imstrumentum sit,quo res cum lancibus poderantur, secundum Ciceronem Mapud
Graecos dicebatur Mna quam n OSminam,iper unius , i, interpositionem traduci- mu S, quae tamen maior erat libra, utpote triginta trium denariorum. Itaque Atti-icum talentum magnum , octoginta trium librarum, 'uatuor Unciarum erat.
Terentius itaque ait: Si quis dare M
419쪽
lentiam magnum Talentum tuem par
uum, libras habeba teste Dardano sexaginta, id est, viginti quatuor sestertia. quae sexaginta libras habent, ut sestertium duas continet libras de mediam, id est, dipondium S semissem. Nam dipondius, a duobus ponderibus, I semis, qtiando ad dito pondera sit tertius, sic sestertius, seu sestertium dicitur: Atqtie dupondius, .udipondium Assipondium, id est, pon
pestis, nonnus sis, usque ad centussis sici enarius pro decem libris placuit. Qui- rarius pro quinque. Sestertium, pro di-bondio de semule. Scrupulum valebat se- terti j vicenis, quod faciebat in libras, ta est sester iij, qui tunc erat sestertias no- a ingentos, post Ioc placti it ex attri libris luadraginta milia signari. Talentum eu-
oicum in modico minus erat Attico. Nam quattuor militim nummum Ronia-rorum , secundum Festum post Home-
BASIS SECUNDA.ARgentum primo est signatum a 3 no
vi biss8, ct abio consule, quini que annis ante primunt bellum pulicum Librae autem pondus arris immirutum, primo bello punico fuit, quum inpensis Respublica non sit taceret, insti-utumque ut assis sextantis pondere signi-ὰaretur. Si quinta parte lucrifacta om-ie aes alienum dissolutum fuit. Nota autem arris fuit, ex altera parte lateri S, gelaini, ex altera, rostrum nailis. Nam quia a turnum classe deuectum hospitio Ia- ius acceperat,& ab illo peritiam ruris e- octus, feram illam ac rudem ante seta ges ognitas vitam in melius redegerat: regni una socium fecit: quoniam naui fuerat duectus, in signando adire, ex una quidem arte, sui capitis effigiem, ex altera, na- is rostrum impressi, ut quantum in eosset, Saturni memoriae consuleret , ac-
:pti ab eo benefici haud immemor esse NIs AQUILAE ηρο
videretur hanc signandi consuetudinem Seruiu Sre X, qui inter reges primus post urbem conditam signare aes coepit, rursus
introduxit: propter quod in ales lusu dilipostea tempora, pueri denarios in sublume astantes, capita aut navim, e X clamare consile iterunt. Triens, quadran S, e aere erant. Quadrans antea tri uncis dicebatur, a tribus unc ijs. Postea Annibale Gbem in fellante, dum labius .a ImUS dictator esset, secti sunt asses unciales, cidenarius sexdecimastibus permutatus est: Quinarius octonis: Sestertium quaterni S. sic Respub. dimidium lucrata est. In militari tutum dipendio semper denarius prodecena assibus datus est. Nota argenti, bugara quadrigae fuere: inde bigati, drquadrigati num nai, appellati sunt. Posse haec, lege Papiria, semuncia laxasses faeti: Drusus in tribunatu plebis, octauam
partem arris argento mi icuit Uictoriatus
lege Clodia percussus est, ita dictus asseno victoriae, quo erat insculptus.
AVxeus nummus sexagesimo secundo anno post argentum percussus est, nummis aureis consulum prsm b, deinde Imperatorum capita impri-nu coeperunt, ab his saepe laomina acceperunt. Asproprie iurisconsulti diffiniunt omnem quantitatem, omne corpus, ouo desim Vncia S continen S. Sextan . sexta pars assis, hoc est, duae unciae. Quadrans, quarta pars assi S, hQc est, tres unciae. Triens, tertia pars assis, hoc est, qu tuo unciae. QuincunX, quinque unciae,
Semis, unciae sex, quasi semis, id est, dimidium assis seu libus Septunx, 7. Vlaci S. BeS,&olim des,3. unciar: quam si bis vel biniis
triens, seu dempto triente asta S. D Odran S, 9. unciae, quasi dempto quadrante ex as . De X tanS, Io. unciae, quasi dempto sextante ex asse. De unx, M. unciae, quasi una unciae
dempto ex asse As verbi et libra, est assis par ia idem uncia una Semi uncia est:
420쪽
est rodius unus Se dimidiatus: Selibia, est libra S di in idia. Semii incia itaque, est semis unciae. Duae sextulae sunt tertia pars unciae, id est, scripuli octo. Silicus scri Puli 6. Sextilla. scripuli, dimidia sextula, scit puli duo. Rursu sextula,&dimidium sextulae, siliciis appellatur. Scripulus siliquae, 6. de his alius, post Varro. Tortet. latius scripsi in si haereditas pertextum gloss. mo et ibi Instit. de haere-dib. instit. Vbi etiam notatur per gloss.&Do isto. quhias, pondo, S libra, idem significant, iroi. in .etiam aureo S. V. de Verb. significat. l. seruum. si haereditas. s. deha
red. instit Bald SI Doct in l. lanat. C. eod. Vncia habet 14. scripulos, 4 drachmaS, Per t. l. C. demeta l. lib. I i. sic scripulus, est vicesima quarta pars unciae. Tres scripuli faciunt drachmam, S octo drachmar faciunt unciam Barto. SI DO f. ind. l. l. C. dein et a l. libr. i I. Solidi. idem sunt, quod aureici quorum 1 faciunt libram auri, per t. libertus. Q. in eum. Q. fina .sside
in ius vocan. g. fina. Instit. delm tenae .liti g. v not. in . quicunque. C. deserta fugit. l. l. C. de vel . numis. po lib. ii. Mina. quotiens. C. de suscepi SI arch. lib. to per Panormit. Fel in.&Do t. in c. conquerente. deo Dic. ordin .i in c. conquerente de Cier. non residen Alexand .ind. l. fina. de inius vo c.& in consit. . primae parti S, per l. etiam aureo S. de verbor . signific. Et dicit Panormit .i d. c. conquerente. de offic.
ord.quod aurei nummi, siue solidi, secun-dhm illam aestimationem debentur 'anaen consuetudo fit in oppositum hodie ver b isti aurei, qui sunt in suos Italiae, constituunt libram ex 96. Felin. aut Cm,' 6. ducatos Venetos vel flore nos, dicit consituere auri libram. Corollarium primum.
IN sertur, qud ubi fit mentio de soli
dis, intelligitur de illis, quorum 2.D-ciunt libram auri Bald. Paul. l. fina. C. conia munia.deleg S ideo, penu. C. de dona .prohibens do irationem ultra oo. ib
lidos, hodie valet donando usque ad Do .
aureos. Angel. in l. sancimu S.C. de donat. Alexan. d. consi. q.
OV bd Vbi fit mentio de solido in v.
re, intelligitur de aureo, ricina. gno solido secundum Salicet possBal. in l. illud. C. de sacrosanct eccles perglo. Doct. in l. r. C. de spon. o. Andr de instr. edi .g. porro .perglosi . h. Doct. in c. 2. de maled. Corollarium tertium.
V di in statuto, vel ab homine,fit mo
tio de solido, accipitur de parito,
videlicet monetae minutae secundium Pa u. S Do fh in d. l. fin. C. communia de leg. Ana. Doct. in .i .de inde. pergio Ver . solidos.&Doet. ing. nos autem. Instit. de Attilia. tui. glo.&Doct. in .f. Instit. dopoe. te m. litig. glo ac Alex. in d. l. f. rdi in ius vo .Feli. in c. conquere te de OTord
Quμ habeat ius monetandide iure communi.
cali S. Mo resolutione atque euidet litia materiae est sciendum pri. mo Nub regulariter emc praeter supremuna Principem potest facere cudi monetam, Eb, quia cudere monetam , est dei irrere. galium, pertinens de iure communi ad solum Papam SI Imperatoiem, pertextum in l. r. f. denique, chira aerarium .st. de ori gine iuris l. 2. . de sal mone. c. Vnico quae sint regalia. Ratio avia habere aerari timest unum in signum sprcialis prerogatiua ,Principi reseruatum, per t. probato