Elementa chemiae universae et medicae ... : Ex lingua germanica in latinam versa

21쪽

pus redintegrabit. EX ligno per ahalysia acquires aquam acidam, Oleum em reumaticum, terram calcaream , salem lixivum, S de ferro pauculum, OX quibus dentio conjunctis nunquam restitues aliquid vel ligno simile; necio itur hae partes, quales hic sunt obtentae ligni principia siVe partes constitutivae dicantur. Ἀ , 2. Hinc methodus analytica , pro duplici

omnium Operationum chemicarum CXitu, Com

mode in duas classes dispescitur. Prima est Ana sis vera Vel , plex , altera Anast buria vel con licata. Illa simplex rara est , locumque tunc demum habet , quando in principia sua sic corpus resolvitur, ut haec

pura sint, minime mutata, praecise talia, qtla ita in corpore continebantur, Nun UPRta tunc E Cta. Complicata autem frequentissima est,

passim in processibus chemicis obvia , quae nobis principia corporis largitur mutata , V ra artis Producta, ab Eductis diversissima. f. 9Etiamsi producta Analyseos spuriae nos dico non ducant ad cognitionem proximorum

22쪽

Principiorum eo orum , haec nihilominus methodus ferme solam offert Chemicis viam, qua illam cognitionem assequantur. Nunquid Progressus, quos Chemia ab hisce imprimis viginti annis stupendos fecit, debentur Analysi spuriae Z quae scientiam compositionum

corporum simpliciorum tantopere auXit, ut saepius, per diversa producta plurium diversimode institutarum Analysium complicatarum, apti evadamus definiro principia corporum ProXima eorundemque relationes.

Omnia corpora aut sunt simplicia, quin constant solis partibus similibus ejusdemque naturae; aut vero sunt composita, constantque partibus dissimilibus & naturae diversae. Illa, nullam analysin chemicam admittentia, apud Chemicos Vocantur Frincipia prima sive Elementa : quae quidem cum Pitysicorum elementis confundi non oportet, nam ubi Chemicus

desinit, hie demum incipit Physicus; scilicet

quando corpus ultra jam nequit in partes dissimiles resolvi, vult tunc Chemicus, id esse Emplex, esse elementum suum ; at non sic Physicus, qui hoc corpus, chemice simplex,

porro dividere in partes consimiles pergit ,

23쪽

donec tandem ad t8les pervenerit, quae qualemcunqne ulteriorem divisionem respuant, Veros atomos, Elementa nunc sua. Haec in

sola imaginatione Physici fundata intelliguntur, nec posse Patere sens bus; ubi ex adversostia Chemicus sensibus perceptibilia reddere

Antiolores Chemici, quod desperabatIt

de exteadendis analysibus suis ad usque acqui-stionem elementorum, indulgentes meris contemplationibus , adoptabant elementa hypothetica, ex quibus omnia naturae corpora consata esse pronuntiabant. Sic Aristoteles Rcum illo omnes scholae peripateticae Philosophi credebant, igne, aere, aqua & terra com flare Omnia corpora. Paracelso & Alchymissis sui saeculi sunt mercurius, phlegma , sal Sterra. Becherus pro elementi S corporum Om' nium habebat aquam ct tria terrae genera ;terram primam vel vitros cibilem: secundam vel inflammabilem , etiam phlogiston dictam ;& tertiam sive mercurialem aut metallicam. Ut alios silentio premam, hac nostra tandem retate Meyerus quatuor Proposuit, aquam , tςrram. materiem lucis atque suum acidum

24쪽

pingue. Parem fortunam experta omnia sunt. Primo avide excepta , etiam laudata , dein

impugnata, iterum defensa, tandem oblivio ni tradita.

Quanto sapientius recentiores , Posteaquam omni molimine conati sunt qualescunque hypotheses a scientia sua repellere, soIisque ratiocinari ex lactis directis, neglexerunt

istam, hypothesibus & hallucinationibus inni-Xam, elementorum doctrinam, satisque esse Putarunt, omnia illa corpora, quorum cor Positio genuina experimentis certis convinci non posset, interea considerare , ac si forent simplicia. Istiusmodi corpora titulo moderato hodi e nuncupant Bases sive Fartes fundamentales vel consiliativas, quo resolubilitatem nec tollant, nec statuant. In praesentia quidem numerus harum basium multo est major ; sed exspectandum omnino ab industria Chemi eorum est, ut aliquando illo minuatur, inveniaturque modus, harum basium nonnul-Jas resolvendi in principia sua. Id donec fiat, maneant interea corpora smplicia, dicanturque bases. Saepe quidem expertus Chemicus conjecturam facit de resolvendarum basium

25쪽

stiarum verisimilitudine aut majore aut minore, .deque possibilibus earundem elementis , ct propterea illas examinare diligentius pergit; at vero conjecturales has contemplationes non inducit in annales scientiae suae, donec eXperimentis videat firmatas.

I. DE SOLUTIONE CHEMICA.

f. 3- Omnibus naturae corporibus est innatavis singularis , qua ad sese mutuo tendunt, Vis attractionis nuncupata , quam eXplicarct Philosophi in hunc usque diem incassum ten laverunt. Solas Physica docet leges, secundum quas, pro ratione massarum S distantia-Tum corporum, Vis haec aut agat fortius aut debilius; & solum explanat, quo Possuli Pacoto CX attinctione massarum majorum intelligi notissima phaenomena illa , quae graνitatCm , Uttatem, pondus, descensum, a censem Sci

Nec minus ipsa haec attractionis Vis , quM cIl inter massas corporum totas , etiam locum

26쪽

habet inter minimas singularum massarum particulas ; ct, quod massae sint, sola illa vi e scitur. Et haec quidem attractio, qua mole-culae alicujus corporis sese mutuo trahunt, Rcui hocce corpus majorem minoremVe cohaesonem suam debet, dicitur Vis aggregationis vel Cohiso. Quantumvis leges hujus proprietatis , qua sc moleculae in invicem agant , pro quolibet corpore Videantur esse diversae , nec adhucdum ita sint definitae & computatae, uti illae prioris attractionis in massis ad distantias magnas; evictum nihilominus est, utramque ab eadem causa oriri , & unam eandemque esse potentiam, quae corpora solaria movet in orbibus suis,& quae meseculas marmo-Yis cogit in massam.

Ponamus, massam quandam marmoream

esse corpus simplex, & sic constare ex infinitis minimis particulis, omnibus figura, magnitudine &proprietatibus chemicis sibi simillimis , verbo omnibus sic marmoreis; has corporis Molecu ἰas appellamus. Attractione reciproca mole-culae illae ita cohaerent, ut avelli, nisi mechanica vi magna, ab inVicem non possint. Atuue haec attractio Cohoeso est.

27쪽

cohaesio pro diversitate eo orum diverissa est, fortior in aliis, in aliis debilior; fies cirruas exempli causa, multo difficilius ferrum in frusta dividi quam cretam posse, ut itaque cohaesio ferri major quam illa cretae sit.

Leges tamen cohaesionis scalaeque gradus , quibus augetur aut decrescit, iton sic definire possumus uti attractionis Vim inter massas corporum in magnis distantiis, quam novimus esse in ratione directa massarum inque ratione inversa quadratorum distantiarum. Circa attrahentes in cohaesone moleculas haec dogmata incertissima sunt , ct paucas quasdam dumtaxat habemus , in hunc finem facientes , Observationes. Satis ergo nobis sit dixisse , vim cohoesonis in singulis naturi corporibus se diversem.

S. II.

Ut nunc moleculae homogeneae corporis limplicis reciproca cohaesionis actione sese mutuo trahunt, sic etiam moleculae diverso- Irim duorum corporum ab invicem attrahun- tui. Ubi igitur duo corpora heterogenea ita ari contactum Vcniunt, ut vis attractionis re

28쪽

cipro se molecularum utriusque corporis in actum duci queat, & ipsa haec attractio fortior est quam vis cohaesionis singulorum corporum simul sumpta, tunc molecul8e homogeneae ab invicem secedent, cum moleculis Iheterogeneis in contactum omnium, qui fieri potest, aequalissimum concurrent, novumqUD sic corpus formabunt. Istiusmodi pilaenomenon Chemicis Solutio est; ct attractionis vis, quae inter moleculas duorum corporum diversorum intercedit, est initas chemica sive infractio con bitionis.1 i S. ' 18.' Nec igitur aliter a coli Aesone differt a' finitas, quam quod illius actio sola sit in mo-Jeculas homogeneas unius corporis simplicis, haec autem vim CXserat in molecul as helcro- ueneas duorum diVersorum corporum

Sumatur frustulum calcis, injiciaturque in acidum nitricum; mox agent liaec duo cor-Pora in invicem , calor eXorietur aliquis, calXPaulatim evanescet, ct liquor tandem ad pristinam redibit limpitudinem. En phamomeni

29쪽

hi rationem l Calcis, corporis solidi, molecutatae per cohaesionis Vim Connectuntur, nec mi nus eadem vi cohaerent moleculae acidi nitrici, eorporis liquidi; sed eli praeterea acido nitri Aco affinitas cum calce , hoc est, moleculae adidi nitrici vim attractivam habent in mole-culas calcis. Demus nunc, Vires cohaesionis acidi nitrici easdemque calcis , simul sumptas, superare assinitatem , quae est inter utriusque corporis moleculas , manebit hoc utrumque non mutatum , nec ulla nova copulatio seque , tur. At vero cum in dato casu affinitas utrique cohaesioni potentia longe Praestet, mo- loculae uniuscujusque corporis sese a sociis abrumpere cogUritur , Cum mole culis alterius corporis coibunt, novumque sic iterum constituent & uniforme corpus. Moluculae calcis antea per cohaesionem erant ConneXae, qua S nunc cum mole culis acidi nitrici conjungit affinitas.

Diversissima est solutio chemica a com-nustione mechanica sive ab Aggregatione , in qua particulae aggregatar iterum avelli ab invicem per insidii elata mechanica , earumdom-que heterogenearum volumina determinari

possunt. Sed in s lutione non disjunget illas

30쪽

mechanica Vis ulla, magnitudo earum fugiet etiam optimo armatum micros copio oculum ι&, in divisione vel minima, quaeviS Particu la cum toto corpore erit homogenea. S. 32.

Cohaesio in corporibus solidis quam iustuidis semper fortior est; at huc usque eXemplum nobis ab est affinitatis inter corpora duo solida tantae, quae superasset summam colimissionum. Ut igitur solida duo corpora chemice conjungantur, necesse est, cohaesionem, saltem in uno , imminuere ; quod efficies, si . reddideris fluidum. Sic enim fit, ut mole uiae removeantur magis ab invicem, adeoque Leciproca earum attractio debilitetur; quando affinitas tunc supereminet, & conjunctio Perficitur. Ita nullam observabis actionem , lisulphuri argentum admoVeris , quantumVIS magna inter utrumque intercedat affinitas; at

vero fluat in igne sulphur, o cyuS argentum arripiet. Ergo in universum, si duo corpora chemice com nenda sunt, necessario saltem unum ex illis fluidum esse oportet; unde te ius illud aXioma : corpora non agunt: n