Elementa chemiae universae et medicae ... : Ex lingua germanica in latinam versa

51쪽

ris intelliguntur, Physici Olim in varias sententias abiverunt; quin multi essent, qui illa,

tanquam solum effectum, a mechanicis corporum mutationibus deducerent. Hodie ferme Omnes uno consensu haec Phaenomena pro enfectu habent singularis cujusdam propriaeque materiei, quam CaloriCum nuncupaverunt ,

ct qua in universum, cohaerenter, & plene explicari phaenomena illa possunt. S. 53.

Caloricum est fluidum impenetrabile, valde elasticum, tamque rarum, ut ne Possit observari ejus gravitas.

S. 5 4. N. Caloricum per Omnia naturae corpora

est diffusum; cum omnibus majore Vel minore copia, ct propiore vel remotiore affinitate, conjunctum. Nec ullum huc usque corpus cognitum est , quod nulla cum illo affinitate devinciretur ; nec ullum, a quo tilla industria caloricum avelli in totum potuerit. Adeoque caloricum in statu puro non occurrit in rerum natura ; nec potest Chemia, si strictissime loqui velimus , ullum sistere corpus C u Ve-

52쪽

vere simplex. Propterea Chemici in enumeratione partium constitutivarum cujusdam corporis non solent lingularem habere rationem inhaerentis calorici, sed omittere illud tanquam subauditum.

S. II. Oinne igitur corpus possidet certam calorici quantitatem, vel, ut aliis me VerbiS eXPrimam, moleculae ejus cum particulis calorici locantur in uniformi proportione , & sunt per has singulae ab invicem separatae. Quare moleculae corporum sese mutuo directe nunquam tangunt; quod eVincitur ex Proprietate, qua gaudent omnia naturae corpora, frigore in minus volumen se contrahendi.

S. 56.

Cum sit caloricum substantia perfecte elastica, cujus Particulae, si nullo coercerentur impedimento , in infinitum ab invicem discederent, deberent etiam omnia cum illo copulata corpora in infinitum extendi, nisi adesset Vis, quae elasticitati calorici obniteretur. Haec Vis est attractio mutua molecularum sive coli insio. Ergo omnia naturae corpora subjiciun- tur

53쪽

constanter duabus potentiis, quae plus mi-,ius aequilibritatem ser Vant. Harum altera mo- leculae corporum ab invicem discedere, al- tura ad invicem appropinquare coguntur. f. 57 Utriusque istius potentiae proportio deter minat formam exteriorem corporum. Si superat coli io , sunt corpora solida. Si autem superatur, tunc moleculae corporum magis ab invicem amo Ventur , augeturque pr0portionate eorundem Volumen; ct si tandem, pereatorici prae dominantem potentiam , moleculae corporum eo USque a mutuo segregantur,m jam eXtra sphaeram actionis attractivae rOciprocae Ponantur, perdunt illae conneXum, ct corpora ipsa soliditatem suam, evaduntqueFut hoc est, aut siquida aut aeri Ormia, i S. 58. Si praeter has duas modo memorataS P tentias nulla alia daretur, corpora latin quam manerent liquida , sed vi aucta calorici extatu solido non interrupte in aerisormem, Ga Chemicis dictum, transirent. Adest autem xertia quaedam potentia, qua simul agente,

54쪽

corpora in statu illo mlidio liquido retinentur. Est haec potentia Frufio atmosphorem; sine qua haud darentur liquida in natura, sed sola aut corpora solida aut aeriformia.

Omnia igitur naturae corpora, ratione nexus sui cum calorico, occurrere sub triplici forma possunt, quam sequentia momentR inducunt.1 Magnitudo virium attractionIS , PRcorpora cohaerent.

2. Copia calorici, quod corporibus ii IL

3. Major minorve pressio atmosphaerae. S. 6O. Modi, quibus corpus solidum mutari mliquidum possit, sunt ergo sequentes: I. Coniunctio cum nova sufficiente copia calorici.

55쪽

u. Copulatio cum alio corpore jam liquido. operatio, qua corpus primo modo liquidum redditur, vocatur Eusio , cujus theoria ex anterioribus sponte patet. Altero autem modo novum compositum corpus tum demum liquidum manet, quando calorici , in corpore liquido addito latitantis, copia tanta est, quae valeat compostas moleculas corporiS nunc recens enati sic distantes tenere, ut cohaesio, quantum opus sit, imminuatur. S. 61.

Causa, propter quas corpus liquidum insolidum transit, sunt:

I. Jactura notabilis calorici contenti. 2. Copulatio cum alio corpore solido. In primo casu corpus perdit illam calorici copiam, qua illud Vincere poterat Vim repellentem molecularum, quae nunc iterum ad sese propius accedunt, ut cohaesio agere possit. Haec corporum mutatio Vocatur Congelatio. Ua Rltero casu corpus compositum solidatur ,

56쪽

quando haerens in corpore liquido eatoricum non sussicit superandis viribus cohaesionis mo- lecularum nunc compositarum, Ut cedere co haesunt cogatur. i S. 62. Corpus liquidum in gas abit: I. Quando novam tantamque calorici copiam suscipit, quae possit stare in aequilibritate cum pressione atmosphaerae.

2. Quando presso atmosphaerae satis i , minuitur, aut vel plane tollitur. . 63.

Gas in liquidum sive in fluidum guttans

densatur: I. Iactura superabundantis illius calorici, quod relistebat pressioni atmosphaerae. v. Augmento sufficiente pressionis atmosphaerae.

57쪽

In quolibet igitur gas duae veniunt partes principes considerandae. Prima est caloricum, quod dat ipsi formam exteriorem, scilicet ut gas sit. Altera corpus, quod in calorico solutum est, ct per quod singulares ipsius proprietates chemicae determinantur. Haec altera ejus pars appellari solet Bois, quam ne imprudenter cum ipso toto gas confundamus. S. 65. Calori cum perpetuo nititur in aequilibrium. Hinc est, quod si duo corpora ejusdem naturae, exempli causa, duo frusta ejusdem metalli , quae inaequaliter calent, sive quae diversam calorici copiam continent, ponUntur in contactu, caloricum per duo illa corpora aequabiliter se diffundet, ct copiae calorici in utroque corpore praecise se hab bunt ad invicem , uti se habent massae. 3. 66. Sed pone, corpora duo illa esse diversas

naturae ; tunc equidem caloricum etiam erit in aequilibrio , ct utrumque corpus consimili-ιer in thermo metrum aget; at tamen COPiN

58쪽

sae, sed pro corporum diversitate diversae. g. 67. U'aec proprietas corporum, EX qudi egent copia calorici diversa , ut ad eundem thermo metri gradum incalescant, dicta fuit a celeberrimo Blach Capacitas corporis Pro calori-Co ; copia autem calorici ipsa Caloricum be-ci crem . Causa hujus phaenomeni pendet a diversis gradibus affinitatis , quam corpora

cum calorico habent ; unde capacitates conli. derati 'possunt tanquam diversa puncta satura, tronis diversorum corporum cum calorico,

Quando corpus aliquod ratione calorici est in aequilibrio cum caeteris omnibus corporibus ambientibus, contentum in illo calori cum nullo externo signo aut sensu percipitur, Vocaturque Caloricam ligatum vel apud Blachiamm Calor latens.

S. D.

59쪽

S sis. Si autem ex causa qualicunque caloricumligatum cogitur de corpore partim egredi, cumque corporibus PrOXimis coalescere, tunc loricum hoc dicitur liberum vel sensebile, aut etiam Calor sensebilis, donec restituatur aequilibritas. S. Id ipsum est calori cum liberum, quod in sensus nostros agit, illumque in nobis sensum excitat, quem dicimus Caloris; . atque solum illud est, quod metiri thermometro possumus. Temperatura corporis est ergo determinatio istius rarefactionis mercurii, simul atque ejus Caloricum cum corporis calorico aequilibrium inivit. f. 7 I. Causae sublati aequilibrii calorici sunt: 1. Mutatio capacitatum in corporibus Per analyses aut biatheses chemicas. a. Pressio externa mechanica. In

60쪽

In primo casu ratio exitus aut introitus calorici petenda est ex lege generali jam memorata conjunctionis ohemicae, scilicet corpus

compositum in proprietatibus suis differre a

partibus componentibus. Hinc capacitas corporis compositi semper non est in proportione media summae capacitatum partium constituentium, sed saepe vel in majore vel in minore, & ob hanc minorem vel majorem capacitatem corporis compositi caloricum, quo tempore partes constitutivae coeunt, aut eXPellitur, aut ex corporibus ambientibus attrahitur. Istic temperaturae corporum ambientium augebuntur, hic minuentur. S, 72. Quando corpus definitae cujusdam temperaturae in contactum venit cum pluribus aliis corporibus temperaturae minoris, calori cum nititur in aequilibrium. Caloricum primi corporis, quod proprie aequilibritatem turbat, se mox diffundit aequabiliter per proximum CorpuS , atque eX hoc per Vicina , ct sic

Porro, donec omnia ad eandem temperaturam redierint. Corpora intermedia, quae caloricum sic permeat, vocantur Con Ctores

Gami rei, proriti permeat aut celerius aut