장음표시 사용
12쪽
Ommunis opinio semper fuit lector mi obseruandissime & adhuc est,
inter fere omnes , OmneS inqUam , qui non experientia, sed tantum alio rum opinionibus nituntur, Aquam terra maiorem eum: α)i vero experientia & veris rationibus niti volunt, contrariam habent D tenent Opinionem: Vt autem utriusque partis rationes appareant & manifestae sint hic aliquas adducere decrevimUS. Rationes quibus probatur aquam tota ere circundare teri am, ipsa terra maiorem esse. Rima ratio. spatium inter terram & lunae concatauum positum ibi xta Ptolomet opinionem in quinti libri magnae compositionis est, tracta linea a terra ad ipsiim lunae concauum 39. vicibus plus ipsius terrae semidi ametro: Quod quidem spatium cum duobus elementis impleri debeat, aere scilicet,& igne,certum tamen est igne magis Occupari quam
13쪽
aere: Nam clim aer in tres diuidatur partes seu regio nes; Infimam,inediam,& superiorem: Et regio illa media non multis miliaribus supra nos eleuetur, proportionaliter oportet extremam illam stiperio rem non nimis eleuari & ex consequenti maiorem partem ipsius spatij igne occupari. Quod regio aeris media non nimis supra nos eleuetur probatur: Nam multi reperiuntur montes, quorum Vertices sunt ita eleuatae ut in verticibus nec pluuiae cadant, nec Venti irent , qui venti & pluuiae. In ipsa aeris media r gione generari solent: Potest etiam & hoc probari ex aliquarum nebularum umbris, quae s epe in terris distin e videntur, nam ex ipsis nonnulli imaginan tur trianguli, & linearum proportiones facile earum consistentia, & situs quo altius eleuetur,videbitur. Ex stellis quoque quae praecipitari videntur: vel ipta in supprema aeris parte, vel in infima ignis regione
generentur, Aeris mediam regionem non nimis sit pra nos eleuari probari potest: Nam certum este vi detur impressones ipsis non longe a terra generari, motus enim ripsarum apparens velocior mota lunae esse videtur : Sic quoque & per cometarum motum
qui in ignea sphaera proculdubio producuntur, pro 'bari licet: & tandem clim sphaera ignis totam aeris sphaeram ambiat, & quantitate maior sit quam ipsa
aςris sphaera, ut inter elementa proportio conseriae tur debet in quantitate aiir aquae sphaeram sciperare,& sic aqueam sphaeram terra maiorem est C.
SEcunda ratio: Quum omnia elementa simplicia
sint corpora & homogenea, oportet ut Coniae
nientia essentialiter stiis partibus & ipsis similiter to-
14쪽
tis conueniant: Si igitur aliqua pars elementi sepe rioris generari cotingit ex parte elementi inferioris, suppremum elementum quantitate dc capacitate magis amplum esse debet quam prius erat: Apparet haec enim: Nam si poneretur aqua in aliquo vase &illud inde bene clauderetur, & aqua in aerem conuerti deberet ob maiorem capacitatem & locum . quem aer ex aqua generatur requireret, vas ut Dan geretur oporteret: Si hoc igitur in Vno elemento videtur & eius parte, hoc idem in omnibus & singulis
integris euenire necessarium est, & ex consequenti totum aquae elementum quantitate & amplitudine maius ipso terrae elemento esse debet:licetvnum elementum integrum & totum ex alio elemento gene rari non possit, cum in se totum elementum incor ruptibile sit & in generabile, aebemus tamen eandCtenere quantitatem quam teneremus si alterum ex altero generaretur :Qus denim est proprium & e
sentiale alicui rei illud tale esse debet si res illa de nouo generaretur veluti ac si nunquam fuisset genera tum, &productum: Exemplum habemus in lupo, cuius proprium ululare, quod quidem in lupo generabile & corruptibile est, quale esset si aeternus lupus esset. Ex quibus omnibus concludi potest aquam
quantitate maiorem esse terra, cum ipsa aquasi ex terra produceretur ipsam aquam terra esse maiorem necessario oporteat.
Ertia ratio : Ex elementorum situ aquam terra es. maiorem probari potest, Omniti enim philosephorum M sapientum lententia est: Terram situ omnibus elementis inferiorem esse, & ignem supe-
15쪽
TERRA MAIORriorem,&sic aerem sub igne positum esse,& aquam sub aere, & sapra terram locum tenere: si igitur aqua
non esset terra maior, ita ut maior pars terrae n5 esset
ab aqua cooperta, non posset nec probabili, nec veriori ratione dici aerem statim sequi supra aquam, quam sirpra terram, cum & supra terram aquam de tectam aer sine aliquo medio tangat,& supra stet: Et quoniam denominationes a maiori parte accipi de bent, clim dominetur super aquam aer absque terra medio, sequitur ut aqua maiori spatio spargatur quantitate quam terra sit detecta. Varia ratio: A quam terra maiorem esse ex mutori aquatilium animalium abundantia, non modo in specie sed in indiuiduis, quam terrestrium:
in naturae enim ordins conueniens est evidetur, res
minus imperfectas ob rerum nobilium & perfectarum beneficium ordinatas esse: Ex quo sequi videtur loca seu corpora in quibus animalia sistinere se debent,& vitam degere tanquam nimis debilia dete minata & proportionata esse debent iuxta capacitatem & quantitatem animalium quae in ipsis locis habitare & locari debent, ac vivere; quum igitur plura sint animalia aquatilia, in specie & indiuiduis qua terrestria, aqua maior esse debet quantitate quam detecta terra. Qiuod animalia aquatilia plura sint ipsis terres ribus, experientia satis claret, enerantur e
nim ex uno piscis semine ut in ovis piscium apparet tot pisces ut Vix numerari possint.
Vinta ratio: Asensu visus quod diximus etiam
probari potest: Nauigantes enim altum mare per I . aut per plures dies cum littus versus nauigant
16쪽
l statim cumprimum in littore turrim, aut aliquod
promontorium detegere,ac Videre Contingerit, primum turpis promontorium verticem, & si ammitate vident quam basiria, cum totum ex prospectivis regulis contrarium este deberet: Si terra esset magis eleuata quam ipsi aqua, vel aequaliter:Prospectivi &optici sic arguunt dato triagulo, A. B. C.& B. C. esset turris, B. basis. C. vertex. A. vero oculus videntis a quo duae exirent lineae quarum altera extendetur ab A. ad B.basim,altera vero ad G CVerticem certum esset quod ratione vicinitatis prius M apertius videretur B. quam C. Tatione vicinitatis inquam, quoniam A. B. breuior es: lineae quam A. C. ait enim euclides 18. propositione sui
primi libri Elem.Omnis trianguli longius latus ampliorem angulum subtendit, cuius propositionis sententia est, quod latus alicuius trianguli est longius ibi ius etiam angulum quem sit btendit breuioris subte- dentis angulo ampliorem esiae Et ut hoc melius co gnoscatur anteposita figuram dep ingere voluimus: In qua figura A. B. faciunt angulum rectum & idci Co maiorem aliis duobus singulis, exquosequitur de sensu percipitur lineam. A. C. esse maiorem singulis aliis duabus & A. B minorem: Quum igitur illud vi
deri debeat quod vicinius est: quam quod longius, deberet prius basis turris seu promontorii videri,
qu in apex seu vertex, aod quidem clim non acci dat in nauigante imo potius contrarium, nec esse est dicere tumorem de aquae altitudinem in huitismodi
17쪽
TERRA MAIORc ausam esse, alioquin prius bassis quam vertex vid retur: Quum igitur aqua semper infiguram sphaeritacam reducatur,in quantum p Orest, necesse est vi sua circumferentia maiori S sit circuitus quam terra, quae omnium inferior ex consequenti terra quant tale minor existimari debet quam aqua. SVnt etiam quam plurimi qui ex elementorum proportione aquam terra esse maiorem probari contendunt: Volunt enim ex Arist. opinione in Metheo libris, elementa in decupla esse proportione, ita ut superius in decupla sit proportione ad inferius veluti si diceretur ignem esse decUplum aere, aerem aqua decuplum, & aquam in decupla esse ad terram
proportione: Quaequidem philo phi opinio vult
Vt ex una parte ternE Jecem aquae generentur, & sic de caeteris ut supra iam expressum extitit in secunda
ratione & nos quoque in splaria nostra ,& in libro deperfecta nauigatione declarauimus. ACcediit ad haec Strabonis & Mellae opiniones, aiunt enim totam terram mari essecircuncincta& ipsam veluti insulana in maris medio existere, ip- simque intres diuissem esse habitabiles partes, Asiam scilicet, Aphricam, & Europam, quorum opinione clare videtur mare quantitate terra esse maius cum auctores ipsi quartam globi partem terrae attribuant
de reliquum mari, quae tres partes existunt.
ADditur etiam Plini j sententia qui multis 3 di
uersis in locis in quibus de excellentia & aquae nobilitate scribit , tenet aquam super alia elementa exaltari,& potentiam habere & hoc praecise in II. li cap.I. scribit ita ut terram sua potetia deuoret: quasi
18쪽
E s T A QV A. velit dicere aquae elementum ita esse magnum &c
, pax ut terram n modo ambiat totam, sed quant sate sit maiuS. Ittuntur hic nonnullorum poetarum opinio nes, qui in eorum fabulis de Oceano loquentibus cantant Oceanum coeli & Vestae filium esse &Prothei,Nerei, Acheloi & Inachi ac multorum aliorum fluviorum esse patrem: Quorum opiniones notantii allegorice sed etiam hystorice innuere volunt immensam aquae magnitudinem & capacitatem respectu terrae es e, unde Oceanum Vastum, magnum, amplum,spatiostam,Capax, & immensum appellare solent: necnon a Cetis piscibus currum circa terram vectum esse. Et denique communis fere hominum opinio , quae in totu salsa minime exis imari potest, huius odi esse sententiae videtur, Videlicet terram pro maiori parte aqua, esse tectam,& mare capacitate, amplitudine & spatio mirum in modum terram superar . Terram aquil esse minorem duobώ modis
IVplici quidem modo terram aqua esse mino rem, vel aquam,quod idem est terra esse malo rem suspicari potest et primo si consideretur aqua quae terram operit:Nam maiorem ipsus terrae partexegit quam detectam relinquit, secundo modo si co- siderati iraqua in stuperficie & in profunditate, si itaque possibile foret totam aquam colligere separata a terra distinctam in uno loco ponere, & distinctanet
19쪽
terram in alio relinquere: Illam hac maiorem esse inueniretur, quodquidem facere aest impossibile: Quare falsa videtur opinio, licet rationum S aucto ritatum stiperitus adductarum aliquae Videantur 3c sint fautrices dictorum modorum alteri: alter vero alteri, ut ergo Veritas appareat, &falsitas detegatur aquarum diuersitas consideranda erit. Diversas et L aquaS te Egitur enim terra in diuerssis locis non ab una tantum aqua, sed a diuersis : praeter enim pluuiales , quae ex aere cadentes colliguntur, & Conseruantur de quibus nunc non est dicere ) sunt sontes
multi, flumina, piludes, lacus, stagna, labri,& p ter has mare vastum, cuius aqua ii ixta multorum philosopliorum opinionem pro proprio elemento accipi debet. Fontes sunt ut plurimum aquarurn vivarum con gregationes e quibus quoniam flumina derivant, fluuiorum matres non iniuria appellari possunt: &similiter quoniam ut plurimum in montium radictibus aut ipsorum lateribus scaturiunt monti si partus& scelus nominantiar.
Accis sunt aquarum copiae, quae ab occultis terrae meatibusin aliquibus profundis locis emergunt, ct in lucem prodeunt, a quibus aliquando magna de lutiuntur flumina, & quandoque ab illis exeunt, di Grunt tamen a fontibus: Hi enim aquis pluuialibus &alijs accidentibus quandoque incrementum& aliquando decrementum accipiunt: lacus vero aquis
20쪽
aquis ipsis pluuialib' nec maiores nec minores deue
i nitat,in fluminum itaque receptione& exitu nunqua antarum aquarum receptaculum cognosci potest
T Lumina aquae illae dicuntur quae a fontibuS Origi-1' nem suscipiunt defluunt quousque ad mare deueniant, vel in alia flumina ingrediantur nomen amittunt, seu paulatim decurrentia ad loca paludosa de ueniant vel lacunosa in quibus aliquo reperto impedimento in eorum cursu fere demerguntur ita ut nul lum habeant exitum. PAludes sunt ut plurimum aquarum adunationsS non nimis profund V, e quibus raro legitur flumina exire: Diximus Paludes aquas non nimis profundas habere . Meotis enim palus quae inter paludes maior existit, vix ad sex pedes aquarum profunditatem habet: Paludo aquae, quae ex fluuiorum superabundantia aquarum fiunt non sunt ut lacus imputrefaetibiles,putrefiunt enim aliquando, licet non Dr- pius ut stagna : Vnde eleuationes putridae, quae exalationes appellantur, eleuantur, unde aer pestifer
deuenit, quare prope dictas paludosas aquas plaerun . que colere & habitare pessimum est. STagna sunt aquarum coadunationeS ii lxta maris' litus ut plurimum existentes, licet aliquando alibi sed raro inueniantur, & in hoc a paludibus differunt: Quae supra narratae differentiae ad nostrurn propositum facientes, licet multae aliae inueniantur, sunt inter fontes, flumina, lacus, S stagna.