장음표시 사용
31쪽
TERRA MAIOR minum,lacuum, paludum, S stagnorum penitus perarer superficiem terrae partem tegentem inuenitur enim mons , qui licet basi terrae superficiem ad passuum mille so occupet, sua tame altitudine in logum & latum extest,& veluti aqtia expania ad Ietooo: passuum terram Occuparet & sic de Vallium concauitatibus considerandum este dicimus. Quibus omnibus concludimus, terrς maiorem partem aquis esse detectam quam opertam, quod quidem erat Πο- bis probandum ut primus modus quo terram minorem esse aquia considerabatur, euacuaretur. Restat nunc secundum modum disio luere, quo videlicet co- sideratur terram quantitate aquae esse minorem & insuperficie, & profunditate, qui quidem odus primo verisimilior esse videtur.
Aquam sui erficie G pro 'imilitate
Nnt nonnulli qui secundum hunc modum verim similiorem & probabiliorem esse contendunt: Aquam scilicet sua superficie & profunditate consideratam terra esse minore, id est aquam secundu eius quantitatem minime altera ab altera ) esse opertam cossiderando terra maiorem esse: Cuius opinionis falsitate demonstrare cupietes, vidente que huiusmodi rei certitudinem sensitiva notitia nullo modo haberi posse, cu &aquaru certa profunditas nullibi habe
tur, hoc in genere dicere audemus quoci infra probabimus declarabimus. Si omnes aquae sua uolan-
32쪽
ditate ita inserius descenderent, ut usque ad uniuersi centrum quod est impossibile ) peruenirent, tamdem non possent quantitate terra esse maiores. In cuius rei resolutione, & demonstratione, diuersa es.. 'sent consideranda, &veluti supra Aquarum diuersitatem posuimus,sic de hic ponere oportet: nae sciendum esse dicimus fontium, fluminum, lacuum, de paludum aquas earum profunditate non modo ad uniuersi centrum non posse descendere , sed nec ad tantam altitudinem posse deuenire, ut respectu te rete semidiametros in aliqua sensibili habeamus consideratione: Nam possito quod in aliquo orbis loco lacus aliquis, vel palus inueniretur, cuius profunditas esset quod minime concedendum ese putamus duorum vel trium millium pasisum, lyye proportio esset a d terrae Di ametrum , quae plusquam ad tria
millia & quingenta miliaria ascenditὸ nulla. Ideo vix sensibilis existimari deest, & alicuius momenti harum aquarum profunditas : Qujd in aquis marinis
dicendum P quae in caeteris aquis diximus, experientia enim clarum est in quamplurimis maris partibus fere nautas e portubus velificantes , paulatimque ad altum nauigantes mare parum sub aqua terram inuenire, & bolide instrumento quo ad huiusmodi Utuntur profundum aquae tangere : Quod quidem
licet in diuersis maris partibus augeatur, tamen non tanto crescit incremento, ut etiam in alto mari di
isto instrumento profundum maris, & terra sub aquis reperiri possit. Hoc idem ab Aristotele confirmatur : Vult enim maria quo magis sunt septem-
33쪽
trionalia eo minus profunda esse videntur, & am ri Euxino ab urbe Birantio incipiente ad Gadita inum usque, ubi Herculis columnae positae ut fer tur) existunt sensim mare altitudine crestit: Maior itaque maris altitudo ab Euxino in mari terreno senas, sata experientia esse videtur, & iterum inde ati meriineipit ad Gaditanum pelagus usque, ubi omnibus alijs maris partibus iam dictis, & alijs mediterranei nostrae iam orbis habitate quartae profundi stimum esse existimatur. Si igitur huiusinodi maris spatium ab Euxino ad Gaditanum vix quatuor millia passitum milliariorum extenditur,& eiusdem spatij si profunditatis incrementum sensim factum dimen sum fuerit primi spatij proportione a littore ad altum mare Sc sic leuiter ad alium maris locum ad Gaditanum usque dictum incrementum nullam habere proportionem ad terrae diametrum inuenietur, proportionem inquam sensibilem. Si quis vero diceret, hoc forsan accidere posset in mari medite raneo,in Oceano vero nequaquam, cum & Oceani profunduas nequeat commensurari. Ad hoc sic respondebitur: licet Antiqui qui nullam habuerunt
notitiam de alia terrae parte, nisi de nostra habitabili quarta septentrionali Oceanum appellassent mare quod terram amplecteretur & circundaret, hodie tamen ut sensata experientia patet) mediterraneum quoque appellari potest, clina nullum mare sit quod
Inter terraS nouissime reportas non inu niatur,&
mediterraneum esse non teneatur , veluti iuniores
Geographi antiquis studiosiores, ingenio & animo
34쪽
intrepidiores a partibus illis orientalibus. Occidenta salibus & meridionalibus redeuntes retuleriit, quo rum experientiae magis credendum est, quam antiquis Geographis, qui minime experti scripserunt, &hene imaginati fuerunt , vel tantum aliorum etiam minime expertorum opinionibus siue rationibus ab illis adductis steterunt. SI quis vero voluerit antiquorum opinionem Oceanum scilicet non esse mediterrea num) tenere illis assentiri volentes dicimus: Dato quod naulgetur per 9o. gradus liber absque alicuius terrae Occursu cmitis spatium esset Moo. milliaria in huius spatij si ape ficie maris profunditas proportionaliter, & sensim crescendo in pyramidem in maris fundum descenderet & sic non ad talem deueniret quantitatum ut respectu semidiametri terrae aliquid sensibilitatis lis beret: Quodquidem quiuis parum id Geometria &Arithmetica exercitatus facile cognoscere poterit. Quare profunditatem hanc maris scilicet terram Operientis ad modum pyramidis e superficie des cendente usque ad uniuersi centrum suo conu descedere minime dici potest. SI quis autem obstinate contenderet diceretquctad centrum peruenire posse oporteret etiam c6cedere non in pyramidem profunditatem descendere , sed silapte amplitudine ad terrae centrum: quod quidem non modo ridiculosiim esset asserere, sed v- niuersi naturam, & Ordinem, ac elementorum Vim Confundere et esset enim quasi dicere aquam tantum& non terram ad centrum descendere, quod qui-
35쪽
dem falsum penitus ab omnibus putatur, cum aqua isub terra, & non terra sub aquis a philosophis collo
cetur, quod etiam sensus confirmat: Videmus enitri nullam terrae partem esse, quae minime impedita sua per aqua se sustineat, &in serius haud descendat, δε- teri igitur necesse est terram aquis non opertam,ita descendere ut non impedita aὰ centrum deueniat. Nec his quae diximus contra ueniunt concauitates sub terra repertae, in quibus aquae generantur, CX quibus aliquando flumina procedunt venti etiam ibi
generantur, e quibus terrae motus eueniunt. Concauitates enim illae non nimis in terrae profundo exsestunt, nec nimia sunt capacitate respectu praesertim terrae diametri : Haec omnia terrae motus primo indicant, deinde fontes e quibus flumina defluunt: te rae motus enim si in profundo terrae fierent, & gene
rarentur tantanthaud haberent Vim, Ut rerram com mouere possent,& si commouerent, non tamen tam
breui spatio temporiς ipsam, ut quatiunt, concute rent : fontes similiter iudicium faciunt illas nec nimis capaces,neC in profundo terrae esse: cum sontes illi ut plurimum vel in montium radicibus, vel in eorum lateribus scaturiant, qui montes licet in altu valde eleuentur nihil tamen impediunt quin terra globi formam obtineat, & rotunda sit, & appellari possit. Quare clim terra ex his partibus ab aquis non Opertis ita in profundum descendere debeat,ut in Universi centrum deueniat, sequitur mare,& si ex omnibus partibus, quibus terra aquis tegitur itidem usique ad centrum descenderet quod seri nequaquam poste
36쪽
' Ε s T A Q v A. II ' posse sensata experientia probat nullo modo tamen Probabitur aquam scilicet quantitate terra esse maiorem cum supra i arra probatu sit partes terrae aquis detectas non esse minores quantitate partibus illis ς aquis opertis: Quae omnia terrae rotunditate proba
ri possunt Nec in huiusmodi obstat Platonis dictum
in Thimeo ubi ponit in mundi centro maris fontem esse Tartarum appellatum : In hoc enim Plato ab Arist. In metheo. lib. deridetur,&reprehenditur: Cuenim necessario terra in se tota considerata sphaerica figurae esse debeat: quonam pacto assirmari potest .aquam ulla in parte non solum ad uniuersi centrum, sed etiam aliquibus miliaribus in profundum posse descendere' Nam dato hoc, terrae rotunditas pensius destrueretur: & sic terram esse rotundam num-.
quam existimari posset cum terrae humiliora loca,&sia perficiales concauitates ita deuenirent ut plane , quis marinis ad cetrum uniuersi, seu ad minus mut
iis milliaribus in profundum descenderent:Nec his obsunt obiectiones, quibus fertur philo phos inprobatione rotunditatis terrae intelligere ὰe terra&aqua, ita ut terra & aqua simul iunctae globum es
ficiant illum, de quo philosephi & Astrologi locuti
fuerunt: Rationes enim quas Astrologi ad proban- duri terrae rotunditatem adducunt, stellarum scit cet eleuationes,& luminarium eclipse proculdubiosphaericam formam illorum duorum elementorum aquae &terrae demonstrant:Vnde si tales obsertiati nes stellarum eleuationes, & dierum Anticipationum Continuitas proportionitas etiam in mari
37쪽
rae depressa loca, sed non valde profunda habita c5 sideratione ad terrς diametrum)implentes,essiciunt' lut arenatis suis superficiebus terrae rotunditatem mi nime sensibilem impediant. Qu9dquidem minime accideret si loca ipsa humilia nimis profunda essent: A qua enim & Terra sit b unamet sphaerica sgura in
circumferentia conuenire uon possunt: Etterra dum quaereret sub centro suae magnitudinis habere centrum uniuersi, aquam extra centrum expelleret: inclinatio enim quam terra in omnibus suis partibus natura habet magis quam Omnia alia elementa ire ad centrum Sc quaestomet impulsu ita ubique impellitur, visitae grauedinis centrum ut philosophi
asserunt) cum uniuersi centro iungatur, & in orbem reducatur non potest fauere Opinioni dicentium rotunditatem, quam habet terra, & quam ponunt phi losophi elementum terrς habere de aqua & terra intelligi debere, sed de terra latum philosophos intellexisse opinor in se redacta Quoniam licet aqua cusui artibus ita seipsam impellat, ut quantum sibi sit
postibile occupet locum centro mundi viciniorem, qui etiam in orbem in exteriori circumferentia reduci conatur, clim tamen sit terra leuior, hoc effcere minime potest, nisi prius ipsamet terra cum sitiis partibus semetipsam impellendo ad sphaericam for mam reducatur. Quum igitur rationibus quas ad duximus probatum sit mare, seu marinas aquaS non solum ad uniuersi centrum si io pondere peruenire non posse, sed ne quidem ad magnam terrae profun-
38쪽
- EST A Q V A. I ditatem, concludendum esse videtur terram aquis detectam quantitate maiorem ess ipsa aquis oper- ta, & ex consequenti terram quantitate quouis modo consideratam esse aqua maiorem , Hancque o- pinionem veriorem esse illa contrarium tenente: At - . quoniam in principio huius nostri tractatuli proas uersa opinione multas adduximus rationes & auctoritates preci umopere videtur illis distincte respondere, easque ad posse nostrum rationibus contraius ut nostra opinio magis elucescat euacuere
'm Rima aduersariorum ratio erat de elemento ααλ rum proportione: probabat enim quod sicut ignis in sua sphaera totam aeris regionem ambiebat,& maior aere erat , veluti continens contentum, sic aer aquam superare debebat, & aqua terram, Comcludebat itaque aquam maiorem terrae partem op rire,& quantitate terra esse maiorem.
rationi reston sto. E in responsionibus contra aduersariorum rationes ambiosus videar, & ambages potius fugiam quam prosequat ad rem deue ni re cupiens dico: Elementa duplici modo conssiderari posὸ primo ut principales partes huius mundi inferioris,secundo ut habent qua litates,qui'
39쪽
NT IRRA MAIORbus inuicem generantur & corrumpuntur, & alia composita producuntur, quoad primum: elemen torum proportio nulla alia in re consideratur nisi in Conferentia, ita ut pondere grauissimum omnibus alius supponatur, & leuissimum super caetera omni e contrario socetur, & in opposito loco superiori scilice e ponatur ita quod conferentia non erit nisi in pondere,& leuitate, quo autem ad quantitatem &eorum magnitudinem, veluti non est necessarium ut determinatam detineant figuram, .nisi iuxta corporum figuras,ut ignis quia continetur in lunae comcatio in sphaerica figura existente orbicularis esse dicitur: Terra quia a sui sinet partibus in centrum impellitur spiraerica est & ex consequenti caetera duo
quia ab extremus continentur rotunda esse dicuntur. Et veluti de integris elementis diximus ita & de eorum partibus dicendum erit: sic non est necessorium ut eorum unum stiperet alium quantitate,&iuXta eorundemstum,& hoc verum esse sole clarius
ab aeris & ignis quantitate, & magnitudine prob
tUr : Suprema enim pars tertia aeris regionis Vltra
centum quinquaginta milliaria terrae se perficia non asicendit,& si bene plus ad ducentorum seu trecentorum millio passuum terminum elevaretur quod existimare fit sum esset cum media aeris regio Vbi nubes generantur iuxta Vitellionis in sua prospectiva demonstrationes) quinquaginta &vno milliario altior non existat, semidiameter tamen ignis sphin rae Comparata ad semidiametrum lunaris sphaerae quasi 39. vicibus terrae semidiametrum debet contib
40쪽
tinere quae est plusquam passuum milliaria 31oo. multo plus superabit aeris semidiametrum excepta terrae, semidiametro, quam unitas non superatur a numero 39. Qilare si per numeros cubos totius siphaerae igne eaerae iuxta Arithmeticas & Geometricas regulas magnit idinem considerare voluerimus,inueniemus igneam sphaeram superare cremotis trium aliorum elementorum sphaeris) ita magnitudine aerea sphaeram, Ut comparata sphaerae aereae magnitudine ad illam, non solum aquae, sed totius compositi aquae scilicet &terrae simul magnitudinem videamus in multa minori proportione superari quam illa aerea asphaera ignea superatur. Ex quibus omnibus sequitur ut clare videtur non esse necessarium elementorum unum, alium secundum eorundem locationis pro portionem superare,ut scilicet unum supra aliud po nitur: in cuius rei confirmatione dicebat Arist. in lib. metheo. spatium illud totum coelestibus sphaeris contentum, A complexum igneo elemento impleri minime posse, ex hoc enim si esset caetera elemen ta corrumperentur, Ex qua Peripathetica opinione elicitur quod supra diximus non esse scilicet necessarium ut continens aequa proportione Continentem stiperet: id esst ut aqua eadem quantitativa proportione superet terram, qua ignis aerem, Cum eis mini
me sit haec quantitativa proportio necessaria, sed se lummodo eam necessario proportionem inuicem habere debent elementa quoad actiones quae ab ip-sS procedere oportet sufficiat: Quantitas enim inter principia activa, secundum quae in eorum acti O