Tractatus in quo aduersus antiquorum et praecipue peripateticorum opinionem terram esse aqua maiorem multis efficacissimis rationibus & experientia demonstratur

71쪽

TEhRA MAIOR& produci possiunt: Nam licet videamus loca subter ranea non nimis profunda hyemis tempore calida esse,& aestatis frigida, & loca in quibus metalla generantur in esse accidentia multa EXpertum tamen est,si profundius dicta loca excavarentur&profundarentur frigida intolerabili in qua frigiditate quolibet anni tempore inuenirentur cum illuc usque solarium radiorum vires non per lineam rectam nec per obliquam nec per Anti peristasim descendere &penetrare possint. Vnde fit quod existens terra ipsa natura frigidis lima , & pondere grauissima, & a sole minus alterata in sua conseruetur natura.

72쪽

DE SINGVLIS

QVATVOR ELEMENTIS.

Atefactis igitur & ostes s efficacissimis rationibus quibus probatum

est contra contrariu tenente S, terram aquaesie maiorem reiectisque

opinionibus , & falsis rationibus

quibus cotra dicentes conabantur tenere,& affirmare nullo modo terra aqua tota terra circundante maiore esse. Quibus etia nostris rationibus adductis omnes alios rationes quaecunque sint

ad tale materia adductet si hucusque adductae non sint annullari possunt visum esst nobis scribere,& pala facere sub breuitate de singulorum quatuor elementorum situ qualitate,& com linatione. Quibus Pythagorica delectat doctrina , non dubium esse debet,

quaternarium numerum radicem,& omnium numerorum exordium esse: Quem numerum tetractam Pythagorici appellarunt coaceruatis enim a mona-

de usque ad quatuor denarium reddit. Ultra quem, teste Aristotele in probi. 1. nullas quamcunque Calluerit linguam progressus extitit, naturam imitans ducem, quae denaria lege in manus & pedes partita est, unde& omnia fundamenta quia numerus ipse omnia numerandi genera parem, scilicet, imparem, quadratum,quadrantalem,longum,planum, cubale,

73쪽

Pyramidalem, primum, S compositum continet. Quare Herocles Pythagorae interpres, hunc numerum opificem,& omnium causam esse asserit, & P thagoras ipse quaternarium numerum naturae fonte appellat: Hic enim numerus omnem scientiam implet. Sed ne ab elementis longe quam deceat, digrediamur, dicimus, quatuor simplicia corpora, id est quatuor elementa ignem, aerem, aquam, & terram, tanquam principia, & mista componentia esse. Est igitur elementum corpus in quod alia corpora composita eorumque membra diuidutur,de absoluuntur, cum sit ipsum diuisibile in partes diuersis, sormae de speciei. Et elementa vi diximus) sunt quatuor prima

rerum omnium fundamenta ex quibus Omnia componuntur,& eorum actione in tricem conflantur , noquidem per coaceruationis modum, sed secundum transmutationem, & unionem: rursusque cum corrua puntur in elementa resoluuntur , unde notanduesse arbitramur, nullum esse sub caelo principium e ceptis elementi S, quorum duo , ut ad sensum patet, terram scilicet & aquam in hac nostra inferiori parte esse nemo etiam ignares ambigit. Aerem autem de neces litate prope & circa nos ponendum esse sic pro batur. Nisi aer esset in hac specie quod videmus quasi vacuum nihil penitus videre possemus cum necessest species inuisibilis ad oculum per aliquod corpus Diaphanum teste Arist. l. de anima,& ibidem cometatore,deferatur, quod quidem aer est, ut experientia patet medium rei vise speciem ad oculum deserens. Ignem supra aerem positum,& antiquorum,dciu-

74쪽

QvATVOR ELEMENTIS.

niorum maxima pars philosophorum esse minime

negauit. Non defuerunt tamen ex recentioribus

quam plurimi qui non obstetibus rationibus ab alijs

adductis,antiquorum opinionibuS non contenti, nec eorundem rationibus annuentes tenuerunt, & tenent, ignem nullo modo supra aeram habere sphaeram, nec elementum esse, cum & pabulo indigeat,&ex eo generatio nequaquam fiatai md sit omnium destruet tuus, quod contra elementorum naturam, &proprietatem esse elementa, igne quidem excluso. Dicut quae aerem natura temperatum, aquam frigi dam & humentem,& terram siccam, vel valde frigidam esse.Itaque ab aere illam extremam caliditatem remouent,& motu frigidum euadere afferunt contra tamen Omnium antiquorum opinionem. Quae noua opinio, licet aliquo modo ut noua delectet, non est, necesse potest vera: quare antiquorum opinioni adhaerendum esse censemus elementa igitur sic antiqui,

&prisci illi philosophi sit uarunt: sphaeram ignis supremum concavo orbi S lunae contentam, & circundatam posuerunt: & ita contiguas sphaeras ipsas esse ut se secundum stias superficies contingant,nec inter concauum lunae&ignis sphaerae connexum aliquod interpositum existat vacuum. Igneam vero sphaeram aerem continere,& si secundum superficies larige earbitrati sunt: quoniam cu ignis agat in aere, necesse est ut tactu proprio phisico se tangant: Omnis enim phisica actio per contactum fieri necessarium est: Aquam ab aere contineri &similem perpeti contactum penitus concluserunt. Terram vero secundum

I iiij

75쪽

aliqua partem pro ut ab ipsa tegitur ab aqua esse co- tenta& tacta secudum vero aliam pro ut ab ipsa minime tegitur ab aeris elemento tangi, S cotineri di-Xerui: quare connexu unius in alterius cocauo semperessevidemus:&licet ipsa elementa natura siphqrica sint motu aut rem circulare haud habere dicuntur: sed excepta terra quq secundu se tota immobilis est)rectu in eis motu es le dicimus ut pote leue sursim &graue deorsum: caeteros vero contingentes ipsis esse assirmamus: de quibus & quomodo elementa inuice inter se generentur, & quonam pacto ex elementis generetur mixtum, & si aedem qualitates eodem numero in mixto remaneant, vel quomodo P cum hic nostrum haud sit: explanare, si quis videre aut scire

concupierit Aristotelem in a. degen.& corrupi.&ibidem Albertum cognomento Magnum, necnon

Sc Gaspare Contare num Cardinalem in suo de elementis videat,&legat: satis sit hic nobis de elementis ingenere descripsisse. ET quoniam mare sui antibus, ob quorum commodum hunc laborem suscepimus, non modo congruu, sed valde necessarium scire existimavimus relementorum quae sint Vaporifera , quae verbia on: ideo commodissimum esse diximus, luc de elementis Vaporeseris pertretare, ad cuius quidem rei intelligentim sciendum est : elementum ut vaporet in set partes subtiles contineat oportet, non qui bem subii liones omni vapore & separabiles a crassis ita,ut subtiles eleuentur, ut fumus ab aqua & cras ut grauiores inferius resideant: qua sic stante presuppositione, dici-

76쪽

dicimus ignis elementum vaporiferum minime esse, quia secundum suam propriam naturam est corpus secundum omnes suas partes subtile,purum,& summe activum,Sc per consequens sine partibus subtilibus,& a crassis separabilibus: Aeris elementum qu do licet sit humidu& partes habeat subtiles & cra

fas, sua tamen subtilitate, de raritate omnes transcendit vapores,quare nec vaporiferum. Restat ergo terram, & aquam elementa esse vaporifera: utrunque enim partes habet subtiles & crassas, alteras ab alteris separabiles,ut in utroque ad sensum cunctis pate re putamus ex quibus Omnibus elementorum duo vaporare terram scilicet, & aquam : Aerem vero &ignem minime vaporem emittere,sed a terra & aquae inmissos succipere concludimus: Corpora autem caelestia eorum motu & ignem aquae applicatum a prefatis elementis vaporem elevare: calidus itaquo vapora sicca terra radijs solis calefacta aestatis tempore ab ipsis radijs eleuatur: Frigidus vero etiam ab ipsa terra ventorum materia & vigore subleuatur:

humidus autem frigidus ab aqua precipue & ab ipsa terra pluuijs, aut ab aliqua aqua humectata ipsis quo

que solaribus radi, attrahitur quibus quidem tribus vaporibus in aere , variae gignuntur impressiones, quae nihil aliud quam corpora composita imperfectaque ex vaporibus exalationibusque confecta,& in aere, Min terra apparere, solida elle dicimus : quae quidem pro emcienti causa Icelum habent &stellas: vapores aueem & exalationes fumos duplices pro causa materiali, pro ipsa v ero finali animantium, &

77쪽

inseriorum corporum comoditatem & salutem retinent. Quarum impressionum, excepta galaxi aquae ex multarum Stellarum reuerberatione subiective in Octauo coelo essicitur, quaedam in nubibus vel aere

ex solis aliarumque stellarum reflexione radiorum gignuntur, de quibus omnibus alias dicemus : Hoc nunc notato Q lum quod aer in quo dictae impresso ianes fiunt, tres habet regiones: supremam scilicet lu-ntinosam, calidam, & siccam secundum antiquorum veritatem, licet recensiorum aliqui temperatam ut diximus esse contendant,quam incentivam Philosophus vocat, & propter ignis proximitatem : & quia ibi calor valde intensus existit qua de re ignitae, in ea pressiones fiunt: mediam tenebris plenam frigida& humidam tum quia ab ignoa Sphaera remota est: tum etiam quia scilis radiorum reflexionem minime recipere potest:in qua regione codensantur & infrigidatur humores humidi a terra & aqua sublati:vnde nubes pluvieque grandines , & caeterae aquota impressiones generantur: infimam seper terram ambiguam, nunc calidam ob solis reflexus, nunc vero frigidam ob aqua & terrae frigiditatem iuxta solis accesssum, &recessuna. unde habemus veris tempore temperiem, aestatis calorem autumni tepiditatem,&hyemis intemperiem: frigus, tempestates, ventos, temporum varietatem, ac anni inaequalitatem:&haec

de elemesis in genere&de ipsa Mementari regione satis dicta sufficiant: ad elementa igitur particulatim explicanda accedamus ab igne principium dantes.

78쪽

De ignis elemento. Icut negare elementa est negare naturam, & plane insanire, sic negare ignis elemen-j tum inter aerem esse & lunam, in quo allu- cinatur. Valla in suo Dialectices primo, &Doctissimus alioquin Cardanus,est: non modo inst-nire, sed extra hominum motum esse: ideo illos mi ni me audiendos esse censemus,qui ignis elementum solum modo illud esse puta quem nos lignis,& aliis materijs in laco,& alibi fovemus, neque cum illis cO- ueniendum esse arbitramur, qui ignem adurentem,& lucentem coelumque ipsam mere ignem esse assemuerunt, vel fallem exigne factum: seu tantum ignem esse colorem illum in astris, &sideribus existentem, sed sapientibus antiquis tantum modo credendum esse volumus, qui nos ut veritas exigit) ignem esse elementorum si a premum sphaeraeque lunari proxime subiectum, & a lunae globo contentum, ipsium que aerem totum continere edocuerunt: esst igitur ignis elementu m leuissimum,calidissimum, & valde siccucholerico temperamento aptum haec inseriora una cum stellis vivificas, de in corporibus intensiim lunae, S saturni frigiditatem temperans, & sibi proximaria aeris regionem calefaciens & veluti ipse praedictorii frigiditatem temperat, sic S eius efficacissimacalidus a pluribus reprimitur, sicuti a Saturni & lunae frigi ditate, M aeris humi inare,aliorum qne elementoria,& media regionis algore. Habet enim & hoc ele-

79쪽

DE SINGVLI s

mentum in corporibus mixtis Virtutem coquendi, digerendi,& nutriendi,incocta indigesta,& immatuara:& etiam humidum cum sicco miscedi, Homoge niaque congregandi, & sua caliditate temperandi. Vnde hic superior ignis est verissimum elementum, cuius pars quaelibet est corpus simplex. Noster aute& inferior, quem nos lignis,& alia materia fovemus, cum non purus nec simplex sit, sed viscositate terrestri, qua alitur &fouetur compositus , elementum minime e1 se dicimus, imb corruptionis de consumptionis causa: ille vero superior conseruationis causam esse contendimus Dyaphanum nop lucens nec comburrens, simplex & non compositus, ad quem ne motus inferioris ignis sit infinitus, tendere videtur. Hic inferior non substantia, sed accidens est, &caliditas cum summa siccitate: & ideo in caliditate cum substatia alicui adhaeret, augeri & minui potest,

calidiorque effici natura, materia, motu, magnitudi ne,diuturnitate,& respirationis impedimento. Nec tacendum esse arbitramur partibus in septentriona

libias insulas esse quasdam, in quibus ignem esse fertur, mirum quidem in natura,quod aqua latum foueri dicitur, caetera minime comburens: de quo multi

plura asserunt,& preci se Cardanus in secudo desubiatilitate de mirandis ignibus in diuersis mundi partibus narrat,& haec de ignis elemento,& obiter de limseliori fatis dicta sufficiant.

De inris elemento.

80쪽

NE κ quem latini animam & Auram vocavere,

est qlementum, licet aliqui usque ad coelum extensum, infra ignem postum, leue calidum,&humi distimum aetsi alijs temperatum dicatur omnem locum repletum alioquin corpore terrestri, vel aqueo complens: Cuius partes, etsi sua natura calidae& humidae sint, differunt tamen ex accidentibus in eis per extrinseca effectis agentia. Vnde, ut diximus, suprema regio ex igneae sphaerae vicinitate intensum habet

colorem cum ex sui natura remis e calidae, sit ex reuerberationis tamen radiorum solis caeterorumque

siderum causa calida efficitur: & ex humidorum receptione vaporum humida. Simili modo media re gio cum sit natura calida, & humida per accidens ex sphaerae ignis distantia,& ex nulla reuerberatione solarium radiorum, & etiam quia planete qualitate virtute frigidi in hanc magis influunt intense frigida fit. Quibus varietatibus per accidens acri euenienti bus non obstatibus,illius virtus una cum igne in haec inferiora coelorum Stellarum, & siderum influentias defert. Mitisque raritatem, &subtilitatem affert ne nimis crassa sint, & ut penetrabilia & aperta refrigeratione,& humoribus persistant:Agilitatem quoque

corporibus presta . nec non sua humiditate cordis ardorem temperat. Aer itaque ob substantiae puritatem minime sentiri potest,nec in se colore aliquem, nec odorem,nec sapore habet. Fit nihilominus omnis color, omnis odor, & omnis sapor, ita ut per ipsum videamus colores,sentiamus odores,& sapore

gustemus. Quare cum aer omaia fiat, & salubritate,