Opuscula academica collecta et animadversionibus locupletata

51쪽

PRO RECTOR

CUM SENATU

ANNIVERSARIA INAUGURATIONIS SACRA

LXV.

IN HALENDAS SEPT. IIII CCII. CELEBRANDA

SUCCESSOREM

II AGISTRATV ACADEMICO

CIVIBUS' SVIS HONORIS ET OFFICIL CAUSSA

nonnullaque ex iis memorabilia.

Ammianus Marcellinus, si non arte, fide tamen et auctoritate grauissimus scriptor eorum temporum, quae cognitu utilissima videri possunt scire cupientibus, quae, post sacra christiana ab ipsis principibus publice suscepta, rerum mutatio, quaeque melioris doctrinae vis ad hominum vitam, a mores,

52쪽

36 Censifra ingenii et histor Ammiani Marcellini,

mores, et imperii administrationem fuerit Quis enim non X pectet, ni ita, cum priuata tum publica post abolitas superilitiones et receptas doctrinas, quae in Vita sancte pieque agenda re.

runa summam ponant, magnam quoque in aelius mutationem esse factam. Enimuero historiarum monimentis ingenuo studio excussis mala

et vitia pristina malis et Vitiis nouis aucta non meliorem, sed deteriorem Vitae publicae priuataeque conditionem intubisse, ipsis rerum euentis docti non sine dolore et indignatione discimus.

Iniquum tamen esset, Omnia ea ad nouas religi Ones earumque ministro referre, qui a praeceptis saluberrimis mortalium stud ad doctrinarum spinas ac sentes opinionumque ludibria auocare malebant; Iminationis enim male constitutae ea erant mala, principum ignauiae et imperitiae, fastusque pessimo exemplo ex Oriente illati, eunuchis et spadonibus in aulas receptis assentatorum artibus principem tanquam et circumdatum vndique Urgentibus, et ab Omnium bonorum et prudentum virorum alloqui prohibentibus munerum ciuilium et militarium partibus male confusis, ex aulicorum iudicio et optione, prout auaritia et dominandi cupiditas suadebat, mandatis, et e X eorum voluntate administratis. Certe, inquis, ad homines aulicos et administrationi imperii admotos Christiana doctrina aut non peruenit aut intimis sensibus haud inhaesit inter haec omni luxus et libidinis genere ab aulicis et O-tentibus in vulgus manante sensus et mores hominum ad bona vera et recta studia occalluerant; ingeniis

53쪽

ingeniis partim ad leuia et friuola abiectis partim per calamitates publicas efferatis, et ad liberalium litterarum studia obtusis. Ita uenit, ut ii quoque, qui diuiniore ingenio et generosiore indole instructi bonis litteris operam dedissent, e saeculi faecibus non nainus in iudiciis et opinionibus. quam in moribus, multa contraherent, quibus ingenia, quamuis praeclara, foedarentur nihil enim est quod dissicilius animis euellitur, quam errores e puerili inititutione et publico communique saeculi exemplo suscepti; alioqui enim, res nisi ipsa probaret, quomodo putabimus fieri potuisse, ut ii quoque qui optimis litteris imbuti

erant, auguriis. Ominibus portentisque fidem a herent aut magicarum artium flacaciam aliquam esse ibi persuaderent Huic perniciosae persuasioni tantum abest ut funditus tollendae profuerit, ut potius ei firmandae et per ratiuncularum comis

menta fundandae inseruierit, philosophia subtilior et sanctior Christianorum doctrina. Vtinam seruati essent integri Ammiani Marcellini, libri XXX l. rerum gesturum inde a principatu Neruae a usque ad X cessum Valentis per

decursum annorum 8a ab a C. 6. Vsque ad

y ῆ78. Quae eorum restat pars a libro XIV. ad extr. XXX l. complectitur Constanti acta inde ab C 3 anno

a Quid eum adduxerit, ut ab hoc tempore initium

εcribendi faceret, non constat potest videri uetonii vitas continuare voluisse cuius tamen in his, quae supersunt, nulla fit memoratio, ut Nec Taciti neque ullum aut lecti aut imitatione X- Pressi vestigium occurrit memorat Sallustium; Ciceronem et Maronem laudat aepius.

54쪽

38 Censura ingenii et histor Ammiani Marcellini,

anno imperii VlI. Galli, Iuliani, Ioviani Valentiniani, Valentis; qui sunt anni fere XXV ab

a C. Fῖ. ad a. 378. quo Valens Gothos bello adortus in fuga periit; unde apparet, fortuna aliqua propitia partem operis potiorem esse servatam nam in libris XIlI. prioribus, qui interiere non nisi strictim e X posita es e potuere res superiorum temporum X aliorum memoratione; in iis autem, quae seruata sunt, historici Ammianus Vere et proprie nomen ac personam sustinet parteSque X plet, narratis iis quae ipse vidit aut

ab iis qui interfuerant comperit Militauit in cohorte Ursicini, Magistri militum summi eorum

temporum viri cum eodem ad opprimendum Silvanum in Gallias profectus. Lib. XV s. p. 49. p. 3O. d. 'ps et in Mesopotamiam aduersus Persas XVlli, 6 p. t 3 et t. b. mox tiliani quoque in Persas expeditioni interfuit XX l V. pr.). Ad acta publica prouocat, lib. XVI. ex tr. Narrat autem eo cum candore, ut facile agnoscas virum probum et prudentem, rerum usu versatum nec litterarum expertem nec narrat nisi ea, quorum

δ' Eum inter Protectores domesticos adscriptum fuisse. aiunt. De iis ac reliquis quae de Ammiani vita dis pia tantur . in Chimetii libello de Ammiani Marcent ni vita. e Memoratu digna sunt quae ipse de se professus est in fine libri XXXI. qui et operis finis est:

IIaec e miles quoudam et Graecus, a )rirrei ratu Caesaris Neruae exorsrM. ad Usque Valentis interitum Pro Nirim ex licani niensura OPUS, Neritatem Proseaestim. Nuriquam . Ne arbitror , Sciens

Silentio ausu corrumpere vel mendacio. Scribane reliqua

55쪽

quorum notitiam iustam habuerat, non autem Omnia eorum temporum acta ut, si vere rem aestimare velis in multis commentarios potius

quam historiam scripsisse dicendus sit; ita de se

nonnulla interponit, inprimis in rebus persicis, et Amida oppugnata et capta, quae in magno historiae corpore locum vix haberent. Si quid est. quod magnopere desiderandum esse putemus, est, quod non meliore saeculo vixit et scripsit Ammianus quo liberalior institutio, Xemplorum, quae sequeretur, prudentior dilectus, oratio purior et stili ni aior simplicitas, cum dignitatis historiae subtiliore iudicio suppetiis let. At ista aetate bona latinitas a natiua simplicitate et elegantia desciverat in orationem turgidam et fastu inflatam mixta poeticorum troporum audacia, lyricaque insolentia

cum pedestri sermone; nec rerum narrandarum

seuerius iudicium et dilectus suppetebat, aut in iis, quae vulgaris superstitio iactabat, subtilior indagat O. Bonorum scriptorum exemplo passina digressionibus utitur sed ambitiose quaesitis, partim alienis, ex interpretatione eorum, quae in naturae euentis

reliqua Potrores, aetate doctrinaque latentes quos ii si libuerit aggressuros, Procudere linguas ad maiores moneo stilos Scilicet elegantiam et dignitatem rationi quaerebant tum in stili tumore. Iam enem se haec scripsisse aperte declarat, et docet idem men loratio seriorum eventuum passim iniecta. Intra Iuliani Imp. res et tempora continere se ab initio voluisse significat, lib. XXVI. pr. ne notiora apponeret partim quoque ne periculosi messet vera cribere, Partim, i propositum teneret et Otiora tantum apponeret, ne videretur multa praeterliboe.

56쪽

4 Censura ingenii et histor Ammiani Marcellini,

euentis insolitis occurrunt, parum. Opportune. plerumque infeliciter, arcessitis Saniana tamen iudicium et delix ingenii sagacitas. quoties mecdocta rerum scientia destituitur, me falsa saeculi perluasione corrumpitur uaque in rerum gestarum consiliis, modis, caussis nec acumen nec prudentiam desideres; in moribus, nos characle res appellamus designandis eximius passim artifex;

et XXV nonnulla interdum urbane et alle perstringens Conltantium imperatoriae auctoritatis cothurm Obiqrse cus0dientem, et oris maiestatem statu corporis immobili affectantem cum itaque ille curru Romam inueheretur: - talem eramque immobilem qualis tu prouinciis suis vi sebatur,

offendens nam et 0rplis perhumile curuabat portas ingrediens celsus et elut collo munito rectam istiem Iuminum tendens, nec LXtra vultum nec laeua sectebat; tanquain sigmentum hominis; Gn, cum rota concuteret,nlitans, nec spuens, aut Os aut nasum tergens vel friacans manum V agitans, victus es unquam; lib. XVI, Io. I. aut ut magistrum armorum Lupicinum exhibet, supercilia exigentem ut cornua, et de tragico,qisod aiunt, cothurnistrepentem: lib. XX. a. p. I 8 O. Nec illepidum est, quod de Constantio dicit doctrinarum diligens assectator sed tim a rhetorica per iu- genium destreretur obtusum ad versificandum' transgresus, nihil operae pretium fecit. . Dignus omninoicriptor, cui meliore apparatu instructa recensio obtingat; sed obstitit superiorum aetatum studium ex critica magis et verbis gloriam quaerens, quam

ex rebus cili uitiandis Multa' illes habet monaliunde

57쪽

no Illaqlle ex iis memorabilia. I

aliunde nota, alia praeclara et cognitu utilia aut cum aliis utiliter comparanda, inprimis quae ad aetatum dominationis luX Corruptarum morem et vlum cognoscendum sunt opportuna. Ea quae ad historiam temporum spectant, exposuere cum alii enarratores historiarum, tum ille mont, Le- beau et Gibbon, cuius narrari grauitatis, qua celebratur, multum ex Ammiano mutuata est,

nunus conspicua in sequentibus. Alia ad odicem Theodosianum sunt illustrata a doctis commentatoribus. Os pro consili nostri ratione enotabimus pauca, quae temporum hominumque ingenia et mores declarare pollini adiiciemus alia quae singulari aliqua de caussa notabilia esse visa sunt.

Omnino si quis corruptelas omnis generis, quae aulas et palatia potentum Obsident, cognoscere voluerit si artes adulantium, tortuosos ingratiam principis irrepentium meatus et cuniculos, imminentium in mutua exitia aulicorum studia, blanditiarum vafra commenta, quibus princepsa palatina cohorte circumueniri solet, si quis, adspectu vani fastus, tetrarum curarum, et an Xieta tis inuidentium metuentiumque, contemtum et miserationem animo vult concipere cum indignatione e cogitatione infinitarum calamitatum, quae

ex his paucorum prauis studiis in omnem pubsicam rem pro manant ita ut tributis et vectigalibus exhausta regna et prouinciae opibus virisque spoliatae in solitudines vertantur: si quis, inquam, haec voluerit tanquam in tabula proposita cognoscere, is adeat Ammiani libros, quibus Constantii principis res expositae sunt 'mutu suo omnem

58쪽

η Censura ingenii et hist0r Ammiani Marcellani,

se terrarum Orbem quassare putans, et subinde se lege solutum dominum, ex arbitrio suo ius conia stituentem, ostentans, seruiliter obnoxius erat assentatorum voluntatibus in summo rerum fastigio constitutus puerili tamen vanitate leuissimis de coribus superbiens, plaudentium, immodicarum quamuis et mentitarum laudum auidissimus alienarum muliebriter impatiens, in C suspiciones et formidines misere pronus ita malignis susurrispatulas aures praebens, bonis viris obstruens; quos a principis Occursu arcere, alienatam ab is mentem odio et ira inflammare, offensas comminisci, inter aulaeorum artes habetur. Ita quoque

Iulianum Caesarem in suspiciones et periculum vitae adduxerant, ut saluti suae consulere se aliter non posse videret, quam ut periculo ips obuiam

iret et ex confesso se inimicum monstraret. Hisce obtrectationibus criminantium et accusationibus,

cupide admissis, tandem ad incredibilem saeuitiani prolapsus, delatorum malitiae et auiditati optimi

cuiusque salutem vitamque praedae paratae loco, in quam inuolarent, permisit. In Galli Caesaris palatio, stimulante Xore ad muliebres sinultates et odia procliui aulicorum artes occultius grassabantur, clandestinos rumore deferendo, comminiscendo falsa aut in deterius versa et interpretata. etiam ea, quae clam in penetrali secreto a patre

familias uxori in aures essent susurrata . . At Valenti

P Lib. XIX, Ir. Ne erat cirgusti nectoris, obsurdesceras in aliis in hoc titulo rerum genere ivra quod aiunt auricula mollior, e sumicax, et minutuS,

aer felle concaluit.

59쪽

nonnullaque ex iis memorabilia. οῖ

lentiniani Augusti animus veneficiorum et artium magicarum terroribus percussus ad aliud suspicionum genus conuersus per delatorum fraudes suppliciis tormentorumque cruciatibus saeuiebat promiscue In Constantii palatio paria optimus quisque, Verum ne a Viris quidem patiebatur: spadonum enim et eunuchorum praeualens erat potentia;

quibus semel in aulam inductis, quicquid rectumi ullumque habetur exclusum AEX pulsumque esse. recte dixeris; cum muliebri impotentia dominandi. cupiditas et auaritia horum hominum animis insidebat iidem inter ministeria vitae secretioris per

arcanos rumore principis auribus nutrimenta nanis

suspicionis instillare poteranti Isura horum hominum, et in his Eusebii, cubiculo praepositi, acelera commemorat, et in hoc portentorum genus

inuehit Ammianus multis docis ut Xl V, a CXVllI, . add. Aelium Lamprid. in Alex. Seuero c. 66. unde prodigii instar visus erat honesta sequens Eutherius cubiculi praepositus de quo multis agit lib. XVI, 7.); et monstri insta apparuit ipse Iulianus imp., qui si qua alia re fastu principali e palatio eiecto, magna illa in se hominum

odia concitauit turbam enim inutilem in ministerio imperatorio repererat incredibilem adito imperio, coquos quidem, memorante Libanio, mille, totidem tonsores pincernas autem plures, Ministrorum omnis generis examina ' quae Ammianus XX lΙ, . vitiorum omnium feminarium appellat; suli enim ex is quidam. Christiani scilicet, quos Libanius disertius declarat. templorum spoliis, ethtara ex omni odorantes occassone, ab egesate injima ad

60쪽

44 Celsi ra ingenii et histor Ammiani Marcellini,

ad saltum si blati diuitiam cingentium, nec largiendi,

nec rapiendi, nec absumendi, tenuere aliquem molim,

aliena inruadere semper adstueti, unde saxioris vitae initia pallulariιnt, et periuria, et nullis exist motionis resnectus etc. Celebratum est, quod de Iuliano imp. narrarur exei; erat iisdem diebus , ut ad demen-ὐιm imperatoris capillum tons0 venire praegeptra, introiret quidam ambitiose situs. Quo visio Iulianus ob upuit; ego, inqllit, non rati0nalem procuratois rem credere licet et si varia huius nominis fuereministeria interrogatus tamen ille, quid haberet ex arte compradii, stipendium memorat longe lautissimum. Vnde motus, omine Diusmodi cum coquissimilibusque aliis, data quo velint eundi potestate proiecit. Alia res quae Ammiani lectione attentiore animum aduertit, est mira luperstitionum vis ad mentes humanas, pro cuiusuis saeculi indole ad certa genera proclidiores. Veriore enim christianae doctrinae luce omnes tum imperii Romani terras collustrante, occaecati tamen hominum animi praedictionum, ominum, prodigiorum, magicarum artium ludibriis non minus tenebantur quam antea patriis religionibus antiquae persuasionis auctoritate has superstitiones firmantibus; quid quod ipsa philosophia vano superstitionum principio.

quod omnino inficiandum erat, imprudenter admissis tantum rationes et caussas commentitias circumlpiciebat, quibus doctrinae vanitas stabiliretur. Adeoque ii, qui in ceteris omnibus inter se acerrimis dissidiis odiisque distinebantur pagani, Christiani et philosophi, in una eaque vanissima re inter