Petri Petiti De ignis et lucis natura exercitationes ad Is. Vossium

141쪽

N A. 20itimis colorem in corporibus cile principium opa citatis, continu potiis concitidere contrariam esse' colo iis dia luminis rationem. Sed alia ratione insur Si co ros aliquia in se luminis continerent, utique noritis in tenebras iacerent quod tamen non I. Nego illam sequelam. Nam primo dici potest lumen illud quod colorum naturam constituit, tam est languidum atque imbeci tam , ut tenebris discutiendis aspectuique mouendo solum non sum ciat. Verum ubi lumen extrinsecus accellit , eius viribus ac bcietate excitari moueri quem produci in actum, haud secus ac medicamentorum facultas nostro calore incitatur ad actionem, quae pritis crastiore mole obruta languebat. tiae similitudo ei respondet, quam e plerus ad ianc ipsam rem explicandam utitur paralip in Vitellionem: Si cui, inquit, magis tacet os dicat colorum luce forenit.:- is a Iove in acium traduci γ excitari, perinde et i sis calor

qui est in Zingibere accessu humoris simulatur, se que ipse

incenit, P communicari se incipit quod trimi iunt om

Ara semina. De hac ipsa dissicultate ad de ipsum Vi tellionem ad Theor. I. lib. . cuius verbis id quod diximus plane confirmatur. Quod si haec solutio licet verili millima, minus tamen fatis facit tibi neque induci potes ut credas, aliquid lucidum esse in tenebris, quod visu non percipiatur, adducam tibi testes locu pletissimos, qui se se in tenebris, ceu media in luce, omnia vidisse sancte affirment. Primumque adeo euo cabo tibi ab inferis quo more scilicet oratores)Ti

berium Principem, quem narrat Suetonius praegrandibus fuisse oculis, S qui, quod mirum esset, noctu etiam&in tenebris viderent, licet ad breue Deliine

142쪽

alios complures nominabo, quorum hi maxime illustres traduntur Iulius Caesar caliger Iosephus eius filius , cui id familiare fuit a pueritia ad annum aetatis vigesimum tertium Cardanus , Caelius Rhodi ginus,

Carolus Coninius Pictor nobilis Iosephi caligeri

amicus, quos vera de se narrasis equidem rc do, meo etiam experimento persuasus tales enim S ipse oculos habeo. Iam si illi homines in tenebris cuncta cernebant, necesse est ad ipsorum oculos earum rerum quas cernerent, species tunc perductas fuisse cum sine specierum receptione visio non fiat. Proinde S species in tenebris velut in luce manare ab obiectis consentaneum est. Igitur colores in tenebris aliquem actum habent, quo medium tenebrosum mouere pollini. Hoc fieri aliter non potest, quam si colores lumina qua dam sint obtusai tardissima, quae tenebras non quidem discutiant, sed tamen aerem assiciant non tam lumine, quam luminis vestigio Cnihil enim aliud species illae visibiles in quod cum sit tenuissimum, quoscumque oculos non moueat, sed cos quibus visorijspiritus lucentis copia inest, cuius luce ad actum re dacta dehinc potentiam moueant.

EXERCITATIO XXX. An colores ab igne oriantur. COLORVM pinceps originem perscrutans, eam ab

igne repetis, sic scribens; a se guur origo colo-rtim est ab igne seu calore Liuiu rei indictum, quod in locis algentibus omma e cani , Utque etiam animalia ita

143쪽

NATUR A. Istἰescant, reme praesi, lim Assor vero es principium ce rispotius quan color. Vt mox dicemus. In calentibus et o locis tota es colorum et ariet.D. Probas itaque colorum cile

ab igne orioinem otiod in vehementer frioidis locis v-na paene albedo in praecalidis insignis colorum varieras appareat. Habet sane haec coniectura aliquid verili miles, cui nc me prorsus contrarium existimes, equidem confiteor S prae me fero, colores In caloris

kfrigoris foedus ac societatem interdum venire quod plane aetates lationes demonstrant. Alius pilorum est color in pueritia, alius adultis, alius senilem aetatem agentibus Pueris dilutiores S ad album vergentes, viris fusciores , senibus cani Frigidarum regionum incolis corpora candida , capilli flavi vel ruti, oculi caesi velut infantibus, quod humorem quo abundant, calor ibi constrictus vincere non poteti Inferuidis Lagis cuncta fusciora. am corporum per loca disparilitatem Plinius elegantibus, ut sciet, verbis in hunc modum expressit thiopas vicini deruet apore torreri , ad fine similes gigni, barba c.ipi P --brato , non es ubi uni. Et ducri plaga Mundi atque gu-ci ili, candida cute se gentes , suis promissis crinibus,5 c. Tum praecipui Naturae Mystae Hippocrates Galenus, uniuersusque Medentium coetus ita hanc senatentiam approbant , ut iudicium de temperamentis

laturi, colores in consilium vocare non dubitent. Eorum adducerem sententias, si id dubium aut obscurum esset. Quid igitur praeterea restat in hac re disticulatatis 3 Vt videlicet consideremus num albedo ita caloris sequatur imbecillitatem, aut nigredo ius vim atque adustionem, ut pronuntiare pollimus frigidum

esse id omne quod album est, calidum quod nigro

144쪽

colore affectum. Quippe nisi id constituitam fuerit, non plane de calore constabit nobis litanae propriam esse ac per se colorum causam, cuius rei in primis, ritas nobis proponitur in uestiganda. Dixi debere inlud constitu , num frigidum liceat pronuntiare id omne quod album est, calidumque quod nigrum, quod neminem puto esse qui ambigat, id quod caloris penuria inalbuerit, frigidum inuod adustione nigrum Colorem traxerit, calidum statui debere. Ita enim ferme positum comparatumque est, ut res principiorum ex quibus initio coaluerint, naturam redol Cant. Quem autem potius de la ac re consulamus, quam celeberrimum Galenum , cum Natura totius consultissimum, tum in explorandis rerum viribus ac temperamentis sagacissimum Is in I. de impl. med facult. Cap. 2. negat praecis ex Coloribus iudicium ferri posse de temperamento ac facultate medicamentorum,

quod multa eiusdem coloris viribus maxime distent cuius rei complura adducit exempla, atque in primis calcis Stimis Verba quibus id declarat, sunt haec:

τοι πὰς Ibνάμεις των ναum αὐτα m. Hae de albo rum ambigua natura Galenus. Nec vero minus caliginis iudicio obiiciat nigredo, si quis ex ipsa temperiem aestimandam putet. Quot enim res nigrorem ha bent cum frigiditate coniunctum , mora, hamarindi, prunorum genera quaedam , item Violarum, acaciae succus, coralli genus illud quod Antipathes vocant,

145쪽

iecta Theophrastro teste in lib. de coloribus t quae quis adustione tincturam traxisse dicat Tum nobis explica, cur si adustione cuncta nigrescunt, Melanteria prius sulphuris modo albicans, contactu aquae confesturi nigrescit. Quin alba in eadem specie videre

licet magis calida, quam quae alterius coloris Hetruscae caepa ob insignem acta moniam vix sunt esculentae, cum rubrae aliquid dulcedinis habeant, quod indicium esse poisit minoris caloris. Ex qui bir intelligi potest non esse a calore repetendam colorum Originem, nisi quatenus is topriis eorum causis plerumque iniciuit quod utique instrumentum notat, non principalem causam, nedum formalem atque dentialem, in cuius inuestigatione praecipuus versatur philosophiae labor Proinde si hoc sensu Izraque in locis algentibus albere

intelligautur , quod calor frigore Obsessus princi

piis quoium dam colorum excitandis atque com ponendis non fatis adiumenti alterat , non repugnabo, qu ita existimetur. Alioqui non deest in

locis vel frigidissimis causarum momenta, quibus vari coloes gignantur , indicio est Groentiandia, quae ipsi pene polo subiecta ita sylvis est amoenad viarens, ut ii de nomen nuenerit. VOX quippe ea terram viridem sonat. Sed S in Sarmatia arboribus te cta esse omni et constat. Quo argumento induc hus Cariadanus boreal aspectu gaudere arbores scripsit olim etiam Scuthim smaragdis laudatissimis celebratam fuisse ex tilio discitariis, quorum quidem ariditate quid in vii uerso colorum genere est nobilius Asoli , iis quis, tagulari facultate Esto non igitur c R ilJ

146쪽

tores per adustionem sulphuris necessario creantur; quando praeter eam causam peculiaris soli potestas

varios colores proferre valet. Sane cum fluviorum quorumdam potu mutari colores in hominibus atque etiam pecudibus, magni Authores, Aristoteles, Theophrastus, Vitruvius, Plinius, recentiores quoq; testentur; atque aliarum vi aquarum, cutem, pilos bibentium nigrescere, aliarum autem inalbescere tradant, quis adustione sola sulphurea materiae nigredinem aut reliquos demum colores comparari putet aut vero alborem frigidarum regionum pro ea sententia adducere sustineat, qui sciat in roentiandia polo adeo vicina Itomines nigros haud secus quam in AEthiopia vivere. Quod ab nostro Peyreri eruditissimo viro in iis quas de illa insula scripsit, relationibus proditum. Quinta

Scytharum gentem frigoris vehementia flavam euadcre refert Hippocrates in l. de loco, aere&aquis. En

catione, apertius est, quam V pluribus denon stran dum putem. Ita enim Maro in I. Geor ac ni reus

adurere dixit; 5 alios plerosque scriptores lic eadem ipsa voce abuti interdum, tralatilium est. Quid plura εglaciei molem ingentem eo colore quen caelum siti dum exhibet, nempe caeruleo, Coq; non a parenti sed vero S constanti ac proprio praeditam ii noua Zem bla conspectam a se testatur Gerardus a Vera Am steli odamensis in libro quem de Batauon m&Zehin

dorum ad Septemtiionem nauigationi bis scripsit Inunc, in media glacie sulphur comburi licito.

147쪽

NATURA I 3sQuod ad animalia attinet, quae in locis algentibus fere omnia albesceresicribis, res ampliori iis luisitione eget Acirsos quidem in noua Zembla candidos gigni, tuorum Batauorum qui e penetrarunt, relationibus proditiam et . Qitibus fidem adhibendam censeo. Nam Iubria δί Scythia nivosis locis, vultures, miluos, aquilas accipitres, vulpes, Vrsos, coruos etiam candidos reperiri certum est. Verum id euenire propter solam trigiditatem earum regionum sulphuris adustioni aduersam, ut tu interpretaris, ni Crito dubitari potest. Si quidem plerisque eruditissimis viris placet multum in iis quoque colorum mutationibus valere imaginationem inubd ius modi animalia ex allii duo niuium conspectu speciem candoris oculis atque magmationi semper praesentem habeant ex quo efficitur, ut lemmae sub tempus conceptus foetibus similem colorem imprimant. Denique si albe do, conatus est Natura deficientis, ut palam praedicas, cur in ardentissima Ethiopia ultimaque India sittaci 5 Elephanti albi

EXERCITATIO XXXI. Albedinem a te perperam e coloram albo expungi.SEo neque illud verum est quod ibidem ascris,

non esse albedurem verum colorem, sed pluacipium coloris. Viae Op mi nullis melius quam tuis ipsius principiis confutari potest. Supra dicebas colo retia ste opacitatis causam meministin' arg imentum crat, quod clusoz motione cuncta fierent pellii

148쪽

cida et . quo quidem existebat necessaria inter o

loratum opacum consequentiae reciprocatio, sic ut in tua schola omne opacum esset coloratum, S contra

Omne coloratum opacum. Nunc ea dicta tua recantes, necesse es , aut albedinem verum de legitimum esse colorem falcare. Quippe cum alba nihilominus opaca esse constet, quam quae alio quolibet

colore ait ecta , erunt eadem, colorates non autem

alio colore quam albedine: alba enim esse ponimus in igitur albedo est color. Quod autem alba sint Opaca, imo pacissima, umbrae docent, quae similes ex mar- amore Candido atque atro proiiciuntur Est nempe Opaci proprium, ut lumini oppositum umbram in aduersam partem iaciat. Ac umbra nihil aliud est quam priuatio luminis ex interiectu corporis opaci Praeterea coloris maxime se conspici unde Aristoteles colorem per se visibilem es e inci . de Anima testatur: non quia, ορ τὸν quis bibit. est ei essentialis, sed quia ipse ratio si causa propter quam alia cernuntur: visibile enim dicitur id, quod colore est praedicum. Porro multa sunt visibilia propter candorem, quae alioqui non cernerentur igitur albedo est per se visibi alis, ac proinde laabet naxuram coloris. Item Corum quae contrari opponuntur , genus esse idem Philosophorum edictis iampridem sancitum est; est vero albedo nigredini contrario opposita non enim scuti priuatio, ut mox patebito igitur idem albedinis

nigredinis es. genus confitcndum est. Est autem ex te nigrities vere color igitura ei contretria albedo. Quod si, ut censuit Aristoteles, in contrariis semper alterum habitus obtinet rationem, alterulla priuationis, ut in primarum genere qualitatum calor velut habitus

149쪽

NATUR A. 37 habitus forma est, frigus instar pri fiationis ea est

albedinis cum luce cognatio, ea in Da ouendo aspectu vis ac praeliantia, ut i a comparatione ipsi habitus titulum deferre non dubitem ei autem aduersam nl-gredriae in tenebrarum non solum aemulam, sed etiam sobolem, priuationis loco habendam putem. Quod nec latuit diuinum illum P r.eceptorem , UI IO MC- taphys nigrum albi priuationem facit his verbis τού μειυς λοίκου , .mρκ φω ς σκοτος Non quod

V et nigrities priuatio sit albedinis iam ibi ex albo

nigro reliquos constituit colores, quod non facere z, ii nigrum priuationem albi existunaret nihil enime priuatione constitui potest' sed quia ex duobus contrariis illud quod perfectius est, habitus, quod

imperfectius, priuationis loco habetur. Sanc quanta est albedini cum luce cognatio, tantam nigrota Una

tenebris intercedere aspectu ips patet, qui in iis dignoscendis saepe decipitur,4 nigred mem proiicis

priuatione, pro nigredine laicis priuationem non raro accipit. Quam villas alucinationem secuta Pictorum solertia umbrasu noctem vero nigrore CX-primere instituit. Hinc S Graecos Asiam incolentes, quae ad nigrum vergerent, σκιωύη, σκια , ρ ω-ύη, id est, umbrosi caliginosa vocare solitos Galenus ad . pidem testatur. Tum autem omnium paene gentium ac saeculorum consensu na orti omnium priuationum maximae ater attributus est color. Ex quibus

intelligitur propiorem esse priuationi nigritiem albedine, quam colorum Reginam, fastigium culmen credere decet, eius in visum opera aestimates tum etiam sacrarum testimonio Literarum, quae caelestibus animis, ipsique Deo in Mortalium conspectum venienti ami-

150쪽

cius ferme candidos instar nivis assignant. Diod prophanis Scriptoribus sat religiose obseruariu est. Fefellit in dubie te, quod ex coloratis non pauca tingentis succi detractione albescere videntur, segetes, linum , cannabis, spongiae, mel cera, cinis, terra ipsa S alia sexcenta id genus. Et quod in pannis tingendis simplex ille candor colores omnes facile bibit nigredo e contra alios omnes respuit, ceu plenus& perfectus color. His commotus exemplis albedinem non esse verum colorem, sed principium ac rudimentum coloris, ac veluti materiam S communCOmnium colorurn subiectum putasti. Verum non sola tincturae elotione aut exhalatione praedicta albe scere putanda sunt, sed aeris accessione, qui humido

abeunti succedit, vel extrinsecus inductus, vel a calore humidum alterante ibi genitus. Sic coquendo multa albescere nouimus, lac, emen, adipem, quia calor coctione humorem turbidum ac densum detra hens, aerem substituit. Hac ipsa ratione S cutes hominum prope Boream albescunt, dum frigus ambientis extimae cuti humorem tinctorium compressione ex iam it, aut e profundo subeuntem repercutit, quod Uia πὸ πιννῶν γυιων humorum refluxum dixit Hippocrates libro et E χμων. In cuius humoris locum , aeris lucidi particulae in sim uanes, terreisque ad eum modum atque proportionem miscentur, quae albedini creanda accommodetur. Qu2 pacto autem aer ille qui mistis con tinetur, fiat lucis particeps, docte expli a Contarenus l. s. de elementis. Neque ver b nobis de albedinis aut omnino Colorum particularium gignendorum ratione prolixius disputare nunc necesse est, odb quae denaateria colorum, puta sulphure S eius in coloribus