Specimen academicum: continens commentationem de Tograji Carmine

151쪽

sacti Neque enim illud optaveram, inquit s. 43. , ut summa mihi foret sine honore senectu , cum aliis interim maxima contingeret sine meritis didinitas Acute ergo addit hoc s. s. Da ero exaudiuntur mea vota, sive potius, quae propria est vocis significatio , fucurriemium , haec remuneratio est. Quod cum dicar, denuo cogitare videtur iniquam istam Fortunam , rerum humanarum dominam , dona sua pro arbitrio distribuentem, Ab hae ille beneficii loco longam sibi vitam optaverat. Concesserat ista longam , at infelicissimam. Ita precantem audit scilicet et sui cultorem re

Ini eratur Fortuna in. 46. Magna est in hoo loco ad eandem rem significandam copia maginum et varietas. Nam ut sibi adversariisque suis accidisse sortem meritis contrariam Significaret poeta, primum sitularum reciprocantium, deinde cursus similitudine usus erat; nunc novam addit eamque splendidissimam comparationem solis, cui sese lubenter solebat assimilare Arabes autum sep tem sibi fingebant orbes, in quibus sidera errantia moverentur, quorumque primus, terrae proximus, esset Lunae orbis, Secundus Mercurii, tertius VeneriS, quartu SoliS, Uimia Μ rvis , oKtus Jovis, Saturni denique septi

mus 1 . Cum ergo Sol lucis splendore longe sit Saturno superior, sede contra longe inferior, apta haec imago est viri, illustribus mentis dotibu conspicui, sed ortunae conditione obscuris ingenio hominibus inserioris . vel huic comparationi nomen ipsum Saturni Ja , quod petitum est a Dngitis discedendo, sive, ut junt Arabes, quia multum retrograditur et

Non raro autem ad homines monendos consolandosve exempla adhiberi re- tum inanimatarum, saepius jam dirimus. Ib Doreidus, cum aeque ac To-grajus externam suam conditionem miseram internae honitati oppositam esse, aliorum contra in prospera fortuna indolem esse pravam diceret: Sunt, inquit frutices, qui forma pulari, succo pleni, lignoque irides idea tur . Duorum est fructus marus sunt etiam, quorum horridus es adspec

1 Alsergan. Elem. Astron p. 4 , 6. simili fere modo rem sibi finxisse Λ, detur Archimedes in sphaera sua confieienda. Vid. ita de Republa L 14, 1 Uid Pocock ad h. L et locis ibi laudatis ia

152쪽

tus, fruom vero gustanti liavissimus I . Te igitii ab agro , Togra-jus a coeli contemplatione Solatium petiit Imaginem autem Si spectes proxime accedit alius poetae Arabis dictum: Ad sedis excelsitatem nitendum non est animo contento si sis, gloriam Ebes maximam e summo in coelo non est nisi Saturnus, in inferiori ei satur Sol si . n. 4 . Hic versus, uti diximus , in duobus codicibus S deest, deest etiam in prima hujus carminis editione , quae e eorum codicum uno fluxisse videtur Sed contra reliquorum codicum auctoritatem non suffcit ad rejiciendum versum illorum silentium, nisi forte ipsa ejus sententia ab orationis contextu sit aliena. Josteriorem autem versus partem ita explicuit interpres aliquis Arabs apud SlOOtium , ut indicaSSe censeatur poeta, fortuna picissitudinibus factum iri ut inexspectata oriatur liberatio a malis , utque dolis deo opus non sit. Sed haec liberationis spes tam est aliena planeque contraria exspectationi acerbae, quam sese habere mox significat poetavs. 48 5 ., ut videantur a Verba aut ab illo non profecta esse , aut aliter explicanda. Verbum autem ista non modo est contentum reddere, vices alicujus rei explere , facere ut tig non Tu Sit Verum cum universo

significet facere ut quid stuat, hinc est et facere ut asstuat, hoc est reidere abundans , et ero etiam facere ut effluat hoc est apertere 3b, et Doere ut trans at hoc est redder redundans, superfluum, ut carere eo possis utque nullus ejus usus , , mum emolumentum sit 5 . Quare recte apud ocockium locus noster ita exponitur Fortuna 2 L. Usiataci I U: Ic o, asseret tibi ea , contra quae artibus nihil escere poteris, hoc est dolos omnes reddet inanes. - Fuerant ergo inimici quidem dolis quibuscumque usi, ut Togr um perderent; ipse vero Sese Urmat ea animi esse altitudine, ut malit patienter constanterque sua mala perferre, quam dolis ad sese liberandum ullis uti, quin imo stultum id sibi videri,

153쪽

cum adver his fortunae agus nihil plerumque valeant artes dolique humani. Et sic quidem probabiliter hic versus exponi potest; neque tamen dissileri volo poeseos elegantiam, dictionisque acumen, quale Togr o proprium est, me in hoc versu desiderare. Ad s. 8 43. Davides olim , cum ad impiam Sauli aulam veniret integrae mentis juvenis, summam illic in principibus viris persidiam animadvertebat quam inter pastores nunquam viderat. Quare istos unice cogitans ita locutus est, quasi nusquam terrarum fidem Supere8Se existimaret, exclamavitque indignabundus Succurre, ehova Nam pii deficiunt, probique inter homines evanescunt: simulate alter loquitur cum altero; labiis blandis, mente duplici loquuntur 1 . Pariter Tograjus integrae fidei amantissimus senex maximam in aula

perfidiam animadverterat, imo ab ea mustum ipse erat passus Pariterque idem solos persidos suos adversarios cogitans, reliquos homines omnes, ipsumque adeo , quem antea celebraVerat, dilectiSSimVm Ocium oblitus, maxima acerbitate in perfidum suum aevum invehitUr , S. 48-53.

Etenim, si singularem Togr i conditionem non attendas, est in his versibus, quae te offendat, nimia indignatio et paene odium generis humani. Audire tibi videaris inhumanum illud et minime sapiens Graeci Sapientis dictum: Ama ut osurus i ut nimium illum rerum humanarum contemtum in sapiente, qui sibi solus Suffcere velit, aut odiosam videre tibi videaris ferre aevi descriptionem, quo in Sola poena coercendi homines, fides vero omnis et veritas, relictis hominius, e terra avolarint. Sed non negligendum est Arabum ingenium, apud quos tantum esse solet vindictae studium, ut eximia quaedam habenda sit moderatio, si non aut, dolo quis inimicum circumveniat, aut vi aggrediatur. Cogitandus est poeta Orientalis, qui, una Sese perfide habitum sentiat, unumquemque, Ut Sibi caveat, monet, et Oetico ductus spiritu haec velut edit oracula. Denique observanda est ipsa senis conditio, qui amicorum perfidia e gloriae fastigio in deterrimum statum

- G s. XII. 2, 3.

154쪽

leneamu , Non mirabimur prosecto poetam, cum Sensiin inter canendum et praestantiae suae et mi Serrimae orti SenSae magis fuisset commotus, graviori

impetu ferri in pessimos adversarios: imo admirabimur potius justissimata v perfidiae malitiaeque indignationem, et dei, amicitiae, veritatisque venera tionem, quae in his ipsis St, homine dignissimam. Vs. 8. Inde ab hoc versu ad carminis usque finem saepe poeta utituri secunda persona singulari , quasi hominem aliquem alloqueretur idque et

Vs. ψ7. agere jam inceperat, et antea s. I, 32, 34 eodem modo erat locutU8. Et ero Saepe Oetae Arabes hac Secunda persona utuntur, Ut SeS excitent P , aut ut cavendum 8Se moneant ab aut e Sua Xperientia

sententiam quandam aliis hominibus commendent ab aut denique quodcunque de rebus quibusdam sive vitandis sive appetendi judicium consiliumque tra dant In quo quantum sit acuminis, docent similes dicendi formae apud

gentes quascunque , aut ad persuadendum aut ad movendum aptae, praesertim in sententiis moralibus proverbiisque. Itaque inde a s. 48. Singuli verasus gravia quaedam dicta continent, quae e sua experientia hausit poeta, quorum vero vim ipse penitus sentiens, altiori quasi spiritu actus, ita ea enunciat, ut et quae res ibi accidissent Singulares, quasi hominibus omnibus aut saltem optimis quibusque commune consideret, et tanquam Supremus aliquis suae aetatis jude hominumque gravissimus monitor atque doctor sententiam pronunciare, ossicia praecipere, atque ipsius fere sapientiae stata

tradere videatur.

Est autem in hoc s. 8 acerba repetis vocum similium ob tabe mimicorum inimicissimus et acuta oppositio nominum similiter cadentiusm soc et Diud, inimicissimus et familiari simus Cumque prudenter ver Sandium esse eum hominibu moneat poeta, hanc prudentiam apto designat

3 Ib Dor. S. I 57. 4 EXc. am . . . O Sq. s. I, et , 4, 6, 7 Similiter apud Hebrae0MPs. XXXII. 8, 9 et seXcenties in Salomonis proverbiis.

155쪽

tranes in abditos Antini recessus, quales occuliare Solent persidi simulatores. Rem si spectes, simile est monitum veteris poetae, qui, cum hominem olim amicum Xpeml esset perfidum Ipse quidem, ait, nolo isti tanquam con-νipa Asye Uzῖν bibere aquam, cum turbida facta sit; tu ero quisquis es, car amicitisim jungas cum omisi sordido 1 l s. 9. Denuo acuta est oratio. Vere ille vir appellari dicitur, qui in caeteris, ut vulgo vocantur, viris fiduciam non ponat, quique adeo neminem sibi Xistimans similem aut secundum, recte princeps Ocetur, siVe, quae Vocis Vis est, tinj us. Vir autem nominatur o P, proprie pedibus 'miter consistens, qualis si quis sit, huic neque opus est, ut in aliis hominibus fiduciam ponat, sive nitatur. Est autem in his species quaedam Stoicae αυταρκείας quamquam Tograjus nemini considi posse censebat, Stoici indecorum putabant indigere quoquam caeterum vero utrique suis viribus niti volebant, non aliorum ope. Alibi etiam Arabes ceculi Sui principem o an virum rudentissimum , et vero id prae caeteri laudant, si quis consilitim non petat a quoquam, nisi a somet ipso a . s. o. Hic versus antecedenti est oppoSitus illic laudatur constantia, hic opposita ei imbecillitas vituperatur, tanquam viro indigna. In verbis autem eadem cernitur oppositio. Uti S. 49. in viri nomine I in firmitatis, ita in i maviae appellatione est infirmitatis notio, vel, si ad primam si ii sicationem progredi velis, verbum es P est pedibus firmiter consistere, prae virium defectu considere a). Effoeminatum ergo hoc censet poeta, si quis prae ignavia falso persuadere ibi malit, bono esse homines, quam eorum malitiam perspiciens, Securitate Sua privari. Vs. I. S- Exarescit. Ut saepius equidem , ita in priore hujus versus parte, dis scillimum esse sensi, orationis Arabicae vim et acumen rite praebere sentiendum. Significat poeta, nusquam fidem esse, ubique abunda

a mons Schullens ad Har. COAS VI p. 97.

156쪽

re fraudes. Sed tam paucis hanc in rem utitur verbis, iisque et gravissimis et brevissimis, ut ipsam in verborum sono audire tibi videaris vocem indignantis. Verbum de aquis tumescentibus et extra ripas exundautibus proprie adhibetur his ergo similis perfidia dicitur abundare. Opp .situm verbum αὐ- stequentissime de aquis desicientibus usurpatur i), hoc autem loco de fide, quae veluti exarescit. Et haec quidem ipsa verba, sensu plane sibi invicem opposita, sono contra sunt simillima et quae ipsa similitudo oppositionem magis reddit acutam Latine fortas .

se nuncies: Defuit fides , di uis perfidia Sic ergo vir integerrimus,

qui dem sancte servandam esse semper Statuerat, nunc autem Vilissimis fraudibus perfide erat circumventus, vehementer indignatur, demque videre sibi videtur tanquam uberrimum optimumque fontem qui subito Xarescat, cum fraudes contra , veluti exitiosi quidam exundantis maris fluctus, quaquaversum redundent. Quod dum cogitat, brevissima verba, ut quaedam orationi tela, in adversarios projicit. Magnumque stet rel. Describita hominum in promissis se vandis inconstantia Soleo autem mirari eximiam in Arabibus facultatem res

solo animo percepta ita describendi, ut oculis paene subjiciantur ab Itaqui rem quandam constanter sibi proponit exsequendam , dicitur propositumi ter oculos suos delerct. 3b. Contra in promissis servandis inconstantia et mutabilitas puellae comparatur spectro, quod variis sese formis osten-it ψ . ariter in nostro loco hominum inconstantia ita depingitur , ut ejus imaginem ipsis oculis adspicere tibi videaris. Sed sit illud alio prorsus modo eoque ad sentiendam poetae indignationem aptissimo. Verba enim verbis accumulantur. Nam cum nullum esse debeat promissa inter et facta discrimen poeta dicit utraque ictu quodam dissoluo esse, A A J, ut interpalio dissient, 3 3 -- , eademque sibi invicem sint opposita :facta adeo promissis non modo haud conVenire, sed utrorumque discrimen

157쪽

I Ir erre potius similitudinem terrae a discedentis, ut quae arcte juncta esse debeant, plane in opposita amploque a se invicem dissient hiatu. Vs. a. si amantque Verbum --, oppositum saepe verbo, , nitendi, splendendi ornandi significationem habenti, recte usurpatur de iis hominibus, qui prae mendaci suo animo ita honesti viri sermones vel contorquendo vel irridendo deturpiant ac dedecoratat, ut omnis pereat plendor veritatiS.r A Curptim. Haec veri falsique cum curvo rectoque comparatio, quae nobis apta videtur, eo pulcrior est Arabibus, quod haec ipsa verba p- - et V m de erecti perverSisque moribus quoque usurpantur i, Quare pulcra est Ibri Doreidi comparati , qua docet, in juvene , si a decoro destexerit, facile rectum reddi quod sit distortum, senem vero perversum non facile corrigi prout ramus , dum tener est, facile inlotitur, di mulier vero pertractatur, postquam obduruit et . Miram autem vim habet in nostro loco si bita orationis in interrogationem conversio , omninoque nil in mendacissimos perfidosque homines acerbius dici potuit, quam hoc : Non modo ipsi veraces non sunt in suis p mi SSi dictisque, Sed aliorum etiam veracitatem mendaciis offuscant ast qui fieri aliter possit, aut quomodo curvum cum recto congruat ΤVs. 3. Proverbium Arabicum, quod respicit poeta , legerat ita Erpentus: I x L praevertit justitiam ensis , explicueratque de iis qui prae vindictae cupiditate poenam a judicibus infligendam exspectare nequeant 3). Sed ocockius critice id ita emendavit U praevertit limritis reprehensionem 4 . Nam quum pater aliquis obviam fieret silii sui

intersectori, hunc Statim ense percusSit quam ob rem reprehensus a suis, dixit Antecessit reprehensionem gladius. Quod dictum in proverbiam abiit. Usurpatur autem hoc interdum de quacunque re facta, quae insectae

reddi nequit, aut de negotio, cujus nulla amplius utilitas est 5 . Togra

158쪽

jus vero id alio modo adhibitit. Eterim, uti recte observavit interpres Arabs apud Pocockium, gladii reprehensionisque commemorationem in illo prover- his spectans, significavit, ad perfidos homines coercendos nil valere monita uno stos gladio posse cohiberi Quodsi ergo in te edendi verbo i R.

unam spectasSe censendus Si notionem Su Antecedendi, sensus hic erit:

Tibi in coercendis perfidis praestet gladio uti, quam reprehensione. Sin retinenda est notio tengore antecedendi, quae in illo proverbio consueta est, acerbior erit sententia et sarcasmo proXima: Tu si velis, reprehende istos et increpa, sed antea tamen stadio eos de medio tolle Simili acerbitate

alius poeta Quum iderem , inquit, ad injurias propellendas nil prodesse clientini , belli ego cliens fui et hanc Gibui patiemi in quae mi hi

propria est, meo adjutus gladio scindenti 1 lenius Ilii Dordidus ait: Ingemius quisque per reprehensionem corrigitur servum pero nil concedis si baculus et Sed in hujusmodi rebus quomodo sentiant Arabes, antiquus jam expressit poeta In malefaciendo salus est, . si benefaciendo saluti tuae non prospicias 3 'Ad s. ψ 59. Hactenus Tograjus variis cogitationibus sensibusque quassanis modo huc

animo , modo illuc abripiebatur. Nec mirum. Prout enim lances, imposi-etis contrariis ponderibus solent modo in hanc, modo in illam partein propendere, repulsaeque non consistunt, Sed in alteram partem deprimuntur'; ita poeta, quoties de se suaque forti rudine graviter dixit, toties in oppos

tam incidit miseri ad suae et inimicorum commemorationem 'et quamvis eadem ipsi maneat indoles, animus tamen in utramque partem versatur et veluti fluctuat. Sed diu in diversas partes tracta mens nunc tandem ad aequabilitatem adducta consistit. Viden enim Senex, non SSe in Senectute Sperandam pristinam juventutis elicitatem, s. 5 . pauci Sese contentum SSe 1 Exc. Ham. p. 5I Sqq. S. - .

159쪽

aTrmat, vs D, et hac ipsa re sese praedicat elicem, S 46 crum expertus esset, nihil esSe in hac terra stabile, ipSamqUe etiam rerum aut perscrutandarum aut gerendaruna lac testatem , qua antea pollebat, aerumnarum saepofontem esse uberrimum, VS. 57-59. Atque Senis animus affectioni unquasi fluctibus diu agitatus ad serenitatem redit Oratio Vero ipsa ad totius carminis perfectionem omni Rue partium consenSUm redigitur; namque, unde est orsa in eodem te Dinatur. Cum enim initio . carminis dixisset poeta, deficiente honorum munerumque ornamento ibi virtuti decus sudice- hinc orationi flumen, ad aerumna querelasque delapsum, fluxit deinde ulterius, ad memoriam primum pristinae felicitati atque fortitudinis, tum ad ignaviae vituperationem et virtuti laudem. Rediit porro poeta ad prae sentem infelicitatem, sed , abreptus denuo inimicorum cogitatione, diu suam calamitatem virtutemque inter et istorum elicitatem perfidiamque fluctuat. Tandem vero a quo inceperat, in eodem desinit, et Nihil est, inquit To-grajus , honoribus rebusque humani omnibus inconStantius , Sola stabilis. est animi contenti fortitudo. Quod ipsum in carminis exordio ita nunciaverat :Perpetui quassata CaIami axibias non VacillaVit, Sed Velut altis radicibus actis, immota stetit animi mei constantia

Vs s . , Qui hauris. Interdum apud Arabes Vita comparatur cunm calice, cujus primi haustus pari irit, postremi saepe exspuantur 1)Sed in nostro loco non de calice sit Serm , Verum cum sit verbo o significatio quam hauriendi, quarum dracdndendi, a vita rurali petitae est imago lacus, e quo si diu multum aquae hauseris, tundem nil nisi lutuni supersit . Ejusmodi quae similitudine delectantur poetae Arabes in felicitate et miseria describenda. Nam cujus ita est egena et ignominiosa, is dicitur ad aquam decumbere stcgnantem ab Similiter monentur homines, ne

puriori , quam bibant, siqua seid decipi patiantur, cum saepe liquid erimmisceatur, quo sim turbida 3 - Contra bla Doreidus, quunt viri qui

160쪽

ΙΑ dam liberales beneficia sua tanquam optimam aquae copiam in ipsum effudissent res suas , quas turbidas reddiderat fortuna, ita jam dixit spuentes esse reuitas, ut dulces essent puraequo I). Ut autem summa quaeque et coelestis adeo felicitas facile ab Arabibus potuit cum aquarum abundantia comparari ab ita nihil iis ingratius accidere potest, quam si aut cum grege Suo vagantes, aut in deSert iter facientes, pro puro uberique fonte lacum inveniant aquis turbidis vel luto plenum. Neque vero illustris tantum est nostri loci imago, sed et aptissima. Si quis enim aut pastores videat aut peregrinatores , qui omnem aquae purae copiam in aliquo loco consumserint, propterea quod diutius ibi Versati permultum ibi hauserint, sentiet

ille profecto , non esse quod hi de aquarum defectu multum querantur, Sentiet vero etiam , non decere Senem iniquitatis magnopere incusare fortunam, quod tandem Xaruerint voluptatis fontem, quos diu expertus sit uberrimos.

Vs. 5. Quo veheris. JOcockius interpretatus est Quare praecipite; te das in profundo muris, ut in eo naviges 8 Atque sic quidem

contrarius sit hic locus versui et . , ubi gurgitibus omnino vehendum esse jusserat poeta. Ego Golitim sequor idota oriim in nostro loco imago haberi hominis, qui, dum in mari navigat, ad Sitim restinguendam ardentem in ejus fluctus se praecipitet demens Patet hoc e posteriore versus parte, in qua de sorbenda aqua agitur Patet item e versu antecedenti, incus similis est imago aquae hauriendae ut bibas. Similiter paululum quae dicitur de eo, quod ad vitam sustentandam vi sussciat, oppositum bonorum abundantiae, quae cum mari et o Cano comparatur, unde quis hauriat quo sitis restinguatur 3 . Quique in bonorum iuuentia vixerunt, dicunt redundasse in se mare bonorum pleno fluxu Cum ergo poeta s. a. periculosam, sed gloria plenam, vitam cum itinere maritimo comparasset; nunc, ut significet, non nimias SSe Voluptates Xpetendas et parvo bene vivi Quodsi, inquit, in mari naviges, probe scito, ad sitim restinguendam