장음표시 사용
751쪽
; omni im autem actionum instituendarum' principium , ab ea parte edicti proficiscieur , qua
praetor edicit de in ius vocando. Vtique enim inpri-inis aduersarius. in itis vocandus est,id est, ad. eum vo-t candus , qui ius uictarias sit. Qua parte praetor paxentibus, di p ltronis, item parentibus liberisque patrono rurn & Patronarum hunc praestat honorcm, ut 3 non aliter liceat liberis libet tisique eos in ius vocare. i quam si ab ipso praetore postulauerint, & impetraue-: rint,& si quὰ aliter vocaverit: in eum poenam solidorum quinquaginta con Itiuiit. Expostis actionibus , tam proprie, quam improprie
dictis, atque ita abs.luto tractia tu de obiectis iuris pari licularibus, quae sunt person se , res , & actiones ; nouiso sino loco agitur de obiecto totali, id est , de iudiciis :quae cum partim sim priuata, partim publica , primo loco agit de priuatis , de quibus duo considerantur, videlicet ossicium litigantium , & osse uin iudicis. In , hoc igitur titulo praecipitur litigantibus , ne temere litigent, cumque duobus modis contingere possit ut aliquis temere litiget, hoc est, quia vel malam causam habeat, vel bonam caulam male persequatur; utrumque modum Imper.in hoc tit.considerat. Hinc duae sunt huius
Pi ima pars coercet litigantes quominus calumniose litigent. Et primo Imper. in prisc. tii. proponit tres modos, quibus litigantes coercentur,nempe poenam pecuniariam, iusiurandum de calumnia εἴ infamiam S. Secundo in si . . coniunctim tractat de iureiurando ca- ' lumniae, Si de poena pectiniaria, ubi dat varias regulas.I. Reus cogitur iitrare de calunia,id est,se bona fidelitigare, cum putet se habere bona causa, hoc a Doct. vocatur iuramentucredulitatis: quia non iurat ita esse, sed se ita credere. Quod si reus hoc iusiurandu praestare nolit, pro consesso
Reus propter inficiationein ex quibusdam causis condem
752쪽
nanir in duplum. versat a --cut fuit expositum in furn.βον. action. III. Actor cogitur iurare de' calumnia: versiciit m iurare nolit,causa cadit. actam Iv.Αduocati utriusque partis , id est,tam actoris,eurm rei,tenentur iurare de calumnia .verc verius. σώαHodie hoc iusiurandum ab aduocatis non praestitur in lingulis causis,ψt Iustin.constituit:quoniam ab initio,cen, aliquis recipitur in numerum aduocatorum,generaliter Molumnia iurat,id est,se non defensurum cautas,qua 'teeesse iniustas.V. Improbus litigator nec refert, utrum fieactor pn reus in condemnatur aduerserio in imperesas litis,die ad resarciendum omne damnum,quod ob eam litem pes sus est. versic. his auram.Nota ex hoe versveterem calumniae actionem sublatam fuisse, per quam improbus actoreondemnabatur in decimam partem litis, quam ab initici tepromiserat:idebque haec erat actio ex stipulatione. N uissimὸ autem Imp.hanc actionem restituit:fie tamen, nolit repromitti,seu nudam cautionem praestari, ut olini fiebat,sed satisdari:ves iurato caueri. Nou.in. e.1. Excieiuntur ibi causae, quae ex consensu utriusque panis in iudiscium deducuntur:in his enim causis haec cautio non prostatur.Iteihod no .e.s aexcipiuntur argentarij,qui hoc no-triine non satisdant,sed rehomittunt. Tertio' quibusdam, tractat de tertio modo,quo liti- , gantes coercentur,id est,de infamia.vbi docet duo esse genera causarum ex quibus sequitur infamisaram ex quibusdam infames fiunt tantam per condemnationem : ex aliis tam per pactionem,quam condemnationem. Exempli . causa,condemnatus depositi est infamis,quia ob fidem se ctam damnatus est: pactus autem ne depositi conueniatura non est infamis sed fur infamia notatur,siue condemnatuusiue pactus sit.Plura alia exempla sunt in contextu coniun. Nota primδ,actiones ex contractibus,ves quasi coistractu biis non esse famosa nisi quis ex suo dolo damnetur adci eo Iust.ait hasactiones tunc esse famosa cum sunt directar. non contrariae.quod regulariter verum est: quia tegularite contrariis actionibus non agitur de dolo' & perfidia; sea de calculo4feoda 6.f.mitanterdum tamen hoc accidie, vepropter suum dolum aliquis iudicio contrario damne
turriuacque etiam actio a conuariae insimant. Hempli
753쪽
os In ris. Lib. I V. Tit. XVI.
Causa,tutor propter dolum pupillo condemnatus directo tutelae iudicio,sit infamis: pupillus autem tutori condem natus contrario iudicio,non est infamis. is autem, qui negotium gerendum mandauit,si contra datam fidem nolit impensas reddere,iudicio mandati contiario damnatus,infamiam non vitat Nota secundo differentiam inter contractus, & delicta. nam contractus non infamant sine condemnatione: delicta vero infamiam irrogant tam pactis,quam damnatis nimirum quia paciscens censetur crimen confiteri. Nota tertio, hoc esse intelligendum, non de pacto gratuito,sed cum quis data pecunia pactus est ne secum agatur.
- . HI.6 6 , actu frue. ' Secunda tituli pars in s. vlt. duo praecepta continet: quorum utrumque respicit actorem.I.Praeceptum est,ut in primis reus in ius vocetur: quia hoc est principium actionum instituendarum. Obserua non dici ab Imp. hoc esse principium iudicii,sed esse principium actionum instituendarum Principium vero iudici jest principium actionis institutae,
nimirum litis contestatio frena ratam hab.l.amplius Is . Vn- de ea,quae litis contestationem praecedunt, ut vocatio inius, actionis editio,non dicuntur partes,sed praeparatoria iudiciorum.II Praeceptum eli in vers. rua p/rte, ne parentes, vel patroni,vel patronorum liberi, seu parentes inius vocentur sine venia praetoris. nam qui secus fecerit, quinquaginta aureis multatur, data in eum actione in factuni, de qua dictum fuit O f.: caenalas, spr.de act.NOta,prae-xorem contra dictas personas actionem interdum denegare, veluti si petatur actio famosia. de in ius vacanZl. Ids hac IO. J.penulti R.
3 Cauendum , ne sacile homines ad litigandum procedant in prira .
x Multum interest,utrum ex delicto aliquiis,an ex contractu debitor sit.f. L.
I ius vocatio est principium astionum instituend
754쪽
De Officio iudies. TOT - , Deionicio iudicis.
T i T. XV I I. ' SVperest , ut de ossicio iudicis dispiciamus. Et
quidem in primis illud obseruare debet iudex, ne aliter iudicet, quam legibus , it constitutionibus , aut moribus proditum est. i Ideoque si noxali itidicio aditus est, obseruare debet , ut fi condemnandus videtur dominus,
ita debeati condemnare, Publium M=uium Lucio Titio in derem aureos eondemno , aut noxam 'dedere, Et si in rem actum sit f coram' iudice: Jsiue contra . petitorem iudicauerit: absoluere dobct possietarem ; siue contra possessbrem , Ἐibere ei debet, ut rem ipsam restituat cum fructibus. Sed si posset sor neget in praesenti se restituore posse ,& sine frustrarione videbitur tempus restituendi causa petere, indulgendum est ei: ut tamen de litis aestimatione caueat cum fideiussore, si intra tempus quod ei datum est, non restituerit. 'Et si hereditas petita sit, eadem circa fiuctus interueniunt, quae diximus interuenire de singularum rerum petitione. Illorum autem fructuum, quos culpa sua . possesser non perceperit : siue illorum, J quos. perceperit: in utraque actiO- ne eadem ratio pene habetur, si praedo fuerit., Si vero bonae fidei possessor fueriti non habetur xatio D neque J consumptorum, neque non perce, Plorhm. Post inchoatam autem petitionem , etiam
illorum i fiuctuum J ratio has tur, qui culpa
755쪽
possessoris percepti non sunt , vel percepti consumpti sunt.
3 6 ad exhibendum actum fiserit: non suffiiscit, si exibeat Iem is , cum quo actum est: sed opus est , ut etiam rei causam debeat exhibere , id est, ut eam causam habeat actor quam habiturus esset , si cum primum ad exhibendum egisset , exhibita res fuisset. Ideoque si inter moras i exhibendi J usucapta sit res 1 pollellare : n&ilominus condemnabitur. Praeterea fructum medis temp ris, id est, eius quod post acceptum ad exhibendum iudicium, ante rem iudicatam intercesseritrrationem habere debet Iudex. Quod si neget, reus, cum auo ad exhibendum actum est, in praesenti se eamibere polle, & tempus exhibendi causa petat, idque sine fiustratione postulare videatur: dari ei debet, ut tamen caueat se restituturum. quod si neque statim iussit iudicis rem exhibeat, neque postea exhibiturum se caueat : condemnandus sit in id , quod actori intererat, si ab initio res exhibita esset.
Si familiae exciscundae L iudiciol actum
sit : singulas res singulis heredibus ad)udicare debet. de si in alterius persona praegrauare videatur adiudicatio : debet hunc inuicem cohaeredi. certa pecunia sicut iam dictum est ) condemnare. Ego quoque nomine coheredi quisque suo condemnandus est . quod solus fiuctus haereditatqfundi perceperit, aut rem haereditariam corruperit , aut consumpserit. Quae quidem similiter inter plures quoque, quam duos cohaeredes , subsequun
756쪽
dundo de pluribus rebus actum sit. Quod si de
una re, veluti' de iundo: si quidem iste iandus commode regionibus diuisionem recipiar :ὶputes eius singulis adiudicare deber. & si unius pars praegrWare videbitur: is inuicem eerta pecunia alteri condemnandus est. Quod si commode dividi non possit: veluti si homo serte. aut mulus erit , de quo adhum sit, tune totus uni adiudicandus est , & is inuicem alteri certa pecunia condem
6 si finium regundorum adium fuerit, dispiacere debet iudex , an necessista sit adiudicatio. quae sane uno casa neeessaria est, s euidentioribus finibus distingui astos commodius sit , quam olim fuissent distincti. Nam .iune necesse est ex alterius agro partem aliquam alterius agri domino adiudicari: quo casa conueniens est, ut is alteri cerinta pecunia debeat condemnarL Eo quoque B mine condemnandus est quisque hoc iudicio. quod forte circa fines aliquid malitiose commi sit: verbi gratia , quia lapides finales furatus est, vel arbores finales excidit. Contumaciae quoqae nomine quisque eo iudicio condemnatur veluti
si quis iubente iudice metiri agros piab non fue
Quod autem istis iudiciis alicui adiudicatum fuerit : id statim eius fit , cui aditidicatum est. Exposito ossicio litigantium, ne temere sit ent consequenter exponit officium iudicisaest autem duplex:nepe independens, & dependens. Ossicium independens est, quod per se consistit, & a Doct.nobile appellitur, ut cum iudex ex ossicio,& vel aliquo ves nemine cienuncianta, in facinorosos homines inquirit. f. 4e . . prUL Laruit suis Hurip.Dependens est, quod iudicio per actio.
757쪽
1 o Iussit. Lib. IV. Tit. XVII.
nem moto inseruit,eique adhaeret,nec sine eo consistit: vecum in vindicatione trumenti , quod cum frumento alterius mixtum est, iudex qualitatis frumenti rati nem habet. lupr. derer. diuis. 6. quid si frumentum in D.& cum deducto usu fructu , qui ad legatarium ex causa lucrativa peruenit, rei legatae aestimationem legatario praestari iubet, supr. ἐν legati si cui fundus. Hoc si actionem iuuet, & condemnationem augeat ut clim in iudiciis bonae fidei iudex reum in usuras propter moram
condemnat. quAro Fq. in Irines . 9 C. de usuri l. in bona fidei 13. mercenarium Vocatur. Si vero condemnationem minuat, ut quia reo hereditatis petitione conuento permittitur impensas deducere. F. de hered. petit. I. piand 3 8.& quia rei vindicatione conuentus non condem- . natur ultra pretium , quo eam rem vendi di ν/ἰ vis. die l. item s υerboratum. I s. g.I. officium aduersarium n minatura Bart. in l.I n. in .gde iurisdict. Sed hic titulus est
tantum de ossicio Iudicis mercenario, quod actioni secuit. Diuiditur in quinque partes. . in ' Prima pars nectit hunc titulum cum superioribus. ubi Imper. utitur verbo supero. quia nihil amplius dicendum est de Iudiciis priuatis. simili ratione hoc eodem verbo
usus est μpr.in trine .liti de amon. Vbi exponitur ustimum iuris obiectum : m in prisc. tit. de lege Facidia , qui continet ultimum tractatum ad legata pertinentem.
Secunda pars in vers. , qui .m, est de ossicio iudicis in genere,id est, quod pertinet ad quascumque actiones. Hic Iust. iudici praescribit, ut iudicet secunddm leges scriptas, vel secundum consuetudinem.
Nota pri , si iudexJcontra ius iudicauerit, eum facere litem suam. sutr. de oblig. qua quas ex del. in ρνine. Nota secundo duobus modis. posse contingere , ut tu dex contra ius iudicet: vel enim iudicat contra ius constitutionis , vel contra ius litigantis. exempli gratia duobus modis fieri potest, ut sententiam ferat pro tellamento facto ab impubere, id est,uel quia iudicet impuberem posse facere testamentum, vel quia iudicet hunc qui testamentum fecit esse puberem, cum reuera sit impubes. Priori casu dicitur sententia lata contra ius constitutionis, & ipso iure non Valet, adeo ut non sit opus appellitione. Posteriori casu sententia tenet, nisi per appellationem
758쪽
Tettia pars in S. r. est de iudicio noxali quod est iudieiuni in personam. Hic datur unusti praeceptum , ut si iudex putet condemnandum esse dominum serui delinquentis , eum condemnet, ut certam summam soluat, puta ro. aut seruum noxae dedat Nota primo, hanc summam, in quam iudex condema nat , esse litis aestimationem : nimirum quia iudex tanti
aestiniat exempli gratia damnum a seruo datum, vel
iniuriam ab eo factim. . idiota secundδ non esse necessarium, ut iudex hae foro mula utatur , id est, ut condemnet dominum in quantitatem certam, aut notae deditionem. nam etsi non debet praetermittere condemnationem certae quantitatis, tamen 'potest omittere noxae deditionem : quia facultatem serui
noxae dedendi non habet dominus a iudice, sed ab ipsa
Quarta pals in s. etsi in νem, est de iudiciis fealibus: 'primo Imper.loquitur de rei vindicatione, quae est actio in rem specialis. Is da νri vind. L ubi dat tria praecepta. I. Praeceptum est, ut fi contra petitionem iudicauetit, id est, sententiam ferendam contra eum existimauerit, absoluat possessbrem. Nota primo verbum hie unificare voluntii, em, non actum : quia non absoluit possessorem postquam iudicauit , sed postqtiam iudicandum esse censuit. De v. His modis, quibus verba aecipiuntur, lege notata ad' . plus autem 'ρι de amom Nota secundδ, in his lagiciis spemri ius actoris, n5 ρει nam Imperiait Possessorem id est,reum ) absolui deberti non propter iura quae ipsi reo competunt,sed quia nihil iuris petitori; competit Regula namque iuris est,in pari causa meliorem esse conditionem possidentis, aded ut actore non probante reus absoluatur,quamuis nihil iuris habeat.
& de νεἰ υind. l. vis. Θ de prob t. i. i. II. Praeceptum est inives.sivo eontra vi s reum condemnare Velit, cum iubeae trestituere rem petitam una cum fluctibus , de quibus autem fructibus hoc sit intelligendum explicabitur in terris parte huius S. tu Praceptum est in vers sed βρυείσει ve
759쪽
si reus non morae faciendae causa,sed iusta se causa di
tionem petat ad rem restituendam,puti,quia res illa est inal iquo loco remoto, iudex tempus eu dilationem ei concedat.Si quaeras quantum temporis sit concedendum: respondebo , quia hoe nulla lege definitur, iudicis arbitrio Committi,argumI. I. . iuri dolib. Praesertim qui pro factorum & c1rcunstantiarum diuersitate alias prolixius, alias breuius tempus concedendum videtur motandum est ex ultimis verbis huius versic. non aliter dictam dilationem reo indulgeri, quam si satis det de restituenda. Secundo in vers s heredita, , loquatur de petitione hereditatis , quae est actio de uniuersitatest . de rei vind. d. I. I in pr. & ait eadem circa fructus obseruari in hoc iudicio, quae obseruantur in rei vii, dicatione. sed ex seq. vers. hic supplenda est particula j εna ; quia sunt quaedam differentiae, quas mox exponam. Similiter Iustin. in . S. I. deIdonat. inquit mortis causa donationes ad exemplum i gatorum redactas esse per omnia: deinde paucis interjectis, addit particulam fer . inquiens has donationes per omnia fere legatis connumerara. Tertio in veri .iuo um proponit quaedam utrique iudicio communia, tam speciali,quam uniuersali,ubi dat tres regulas de fructibus.I.Regula est Cum malae fidei possessor co-demnatur,eadem ratio pene habetur in fructibus,sue actust rei vindicatione,sive hereditatis petitione quia malae fidei possessor cogitur omnes fructus restituere, tam perceptos quam percipiendos , id est , quos percipere potuit. Particula p.na indicat esse quasdam differentias. Prima differetia est quia in rei vindicatione non veniunt fructus percepti ante litem contestatam,nisi nominatim petiti sint.
s de rei υindie. t. praterea. χo. , da a uiliti eati a. adiles. item μυ-um.in petitione autem hereditatis etiam-hi fructus veniunt.quoniam hereditatem augent de here-
si I. Secunda differentia est, quia fructus post litem, contestata in rei vendicationemveniunt,non iure actionis, sed officio iudicis 10av-ν.neque Is .propterea quod non sunt partes rei petitae,postqua ab ea separati sunt, sed tunc
duntaxat,ciam Lunt pendenteS, dc cum re coniuncti,ut poma in arbore pendentia f.de rei vind. fructus pe entes. 4 in
Petitionem autem hereditatis omnes fructus etiam a solo separati
760쪽
mariti vimiunt iure aetionis, quia sui iam dixi haere
ditatem augent. II. Regula est in versic. si τὸν δ,Bonae fidei possessor nec fructus consumptos,nec neglectos restituere
tenetur. Vtrum autem teneatur resti tuere fructus perceptos non consumptos,exposui ad bdi quis a non deminc. 'ν. - ν-.'ruilio. II1. Regula est in vers c.post taehoatam. Omnes possetares tenentur restituere tructus a die litis contestatae, sitie eos fructus neglexerint, siue perceperint, quamuis consumpserint. ratio est: quia post litem continatam omnes sunt malae fidei possessores. G. de acqus V Veg.ι mo Io.
Generaliter de fructibus nota, fructis intellisi ueduius
In quinta th.parte considerantur iudicia mixta nempe aderiaibendum,familiat ercii cunda,comni muni diuidundo,&finium regundorum.quorum primum pertinet ad rerum ex- habitionem,secundum S teritiam ad diuisionem,quartum ad agrorum confinium distinctionem. Primo Imp in s. st ad ex benui. m, loquitur de amo- me ad exhibendum. ubi dat qua uor praecepta, seu qu*tuor regulae L I. Res est exhibenda in eadem causa,in quaerat, cum primum petitum ruit , ut exhiberetur, unde
si iudicio ed exhibendum pendente, res a possessore usucapatur, deinde actori exhibeatur,non est recte exhibita: . sed is qui exhibuit, nihilominus condemnabitur actori in id quod interest II.Non solum res exhibenda est,sed etiam fruti is medii temporis sunt restituendi. Μedium tempus Iustin. appellat, quod pendente iudicio ad exhibendum
currit, nimirum post litem contest. usque ad sententiam definitium versi raseis, . III .Reo petenti sine frustratione, ut tempus exhibendi causa sibi detur, iudex dilati nem concedere debet,dummodd satis det de re restituenda, id est, exhibenda. vers. quia neget. edi F. ad ea hib. I. .aeo. ia f. . antum autem temporis indulgeri debeat,
quia nulla lex definit, iris iudex arbitrabitur. arg. l. r. 6Mi. g. 6 his lib. IV .Qui iussui, id est, interlocutionitu cis non obtemperat, hoc est,nec rem exhibet, nec sec exhibiturum