장음표시 사용
731쪽
His . parte Imperator nectit hunc tit. eum phae hadentibus. In secunda, quae est in versio com parasta, docetι cur exceptiones sint introductae , & quis sit egrum usus haec autem doctrina nititur distinctione aequitatis a stricto iure: cum enim actio iusta est, id est, stricto iure competitii iniqua tame est hoc est,aequitati repugnat;adeo ut strictumius sit pro actore, aequitas autem reo faueatrtunc reo sucis cum itur per exceptionem.
Hanc exceptionem , rationem & utilitatem declarae Imperivariis exemplis.Primum exemplum in S.I. est exceptio metus: si quis enim metu coactus aliquid promisit,ius strictum ex promissione contra eum dat actionem;aequitas autem α metu eidem tribuit exceptionem. Nota, ex metu dari actionem & exceptionem. De actione agitur in linquod metus causa. De exceptione autem inii in doli muti ,
metus exeeptione.Secundum exemplum in eodem s. I .est exceptio doli, cani scilicet aliquis dolo aduersarij deceptus, ei aliquid promisit.Huius exceptionis & praecedentis expositio similis est:&sicuti ex metu,ita etiam ex dolo tam
actio,quam exceptio cqmpetit.De actione agitur in tit. dodolo.De exceptione verδ in Leit. de doli mali metus eo
cepcone. Obserua differentiam inter doli actionem, & e ceptionem : quia doli actio est subsidiaria,quae non datur nisi omnibus aliis remediis deficientibus,1. de d ι.t.1. g. me η r. Θ2.66seqq doli aute exceptio concurrit cum omnibus aliis exceptionibus, propterea quod dolo malo facie actor quotiescumque aliquid petit,cum ei petitioni obstee
plum in eo.f. r. est exceptio in factum, quae nascitur ex errore promittentis, si quis enim per errorem promiterit, cum falso putaret se debere, tenetur quidem stricto iure, Propter promissionem,sed praetor ex bono dc a quo ratione iusti erroris ei per exceptionem succurrit. s. 1. Quartum exemplum in s. ἰdμmiursis, est exceptio non
numeratae pecuniae, de qua dictum fuit supra sit. de ieri obliae. I a. Quintum exemplum in g. praterea est exceptio pacti. Nora I. Imperatorem loqui de pacto liberatorio, quod est pactum de non petendo,aliud est pactum obligat ortu, veluti siquis paciscatur ut sibi dentur decς, verumtamen
732쪽
hoe etiam pactum obligatorium , quamuis non valeat ad agendum , tamen in mutuis obligationibus valet ad excipiendum,regulariter erit m pacta non pariunt actionem,sed exceptionem,ut docet Vlpianan l. 7. f. L pactis. Exempli gratia,si tibi aedes vendiderim,& postea ex interuallo meis cum paciscaris,ut de euictione tibi caueam duplae stipulatione,vel ut tibi caueam Otis fideiussbribus:ex hoc pacto non potes aduersus me agere, ut duplam promittam , vel fideiussores praestem:quia est pactum nudum quod non parit actionem .sed si ego contra te agam ex Vendito, tu pOteris ex dicto pacto contra me excipere,atque ita me summouere,nisi pacto satisfaciam. Ide contrahend.empl. pacta
Nota II.non omnino pactis obligationes dissolui,id est, non dissolui ipso iure,sed tantum ope exceptionis, his enim duobus modis oblisationes 1 oluuntur. & modi quidem, quibus obligatio iplo iure soluitur, expositi supra fuerunt sub tit. Dibris m dis reιLoblis&ic autem titulus est de modis qui ope exceptionis obligationem infirmant. Nota tertio duos casus a dicta regula exceptos quibus obligatio per pactum tollitur ipso iure. I. Si obligatio ni
Sextum exemplum in f itque, est exceptio iurisiurandi. Nota Musiurandum non prodesse ei qui inrauit,si temerδ& sponte sua iurauit,led ita demum,s deferente aduersario vel iudice iuraueiit. Wraretur. I. 3 tan Nota II. ex iureiurando nasci actionem,si quis iurauerit, rem sibi deberi, vel rem suam esse, ut expositum fuit in g. y postulante, suWa de act. item nasci exceptionem,si quis iurauerit se rem non debere, vel rem quae petitur Q. m esse,ut hic ut petitoris non essessiae iureiur. ι. ηα sito egorii I in sync. Nota III iniquum esse,ut de periurio quaeratur:quia re' ligioni standum est, videlicet in quaestione de ea re , super qua iuratum fuit.sed hoc non obstat,quominus alio iud cio de periurio quaeratur,& periurus extraordinaria poena afficiatur,ut docui Cent.3.qu .79. Septimum exemplum in i rast,est,exceptio rei iudicatae. -
733쪽
Nota I. rem iudicatam dici in iure citi ili statim ac iudex
condemnans vel absoluens sententiam definitivam pronun Clavit.Τde re iud. l.1. In iure autem Canonico & apud Doct. in praxi dicitur sententia transire in rem iudicatam , cum non potest amplios appellatione rescindi. Nota II quemadmodum ex sententia condemnatoria datur actio iii dicati, de qua in di .cit. e νe i, ita etiam ex sententia absolutoria dari exceptionem rei iudicatae, de qua
Nota III. tum demum huic exceptioni locum esse, cum, petitur eadem res,de qua i udicatum fuit,id est, idem corpus, vel eadem quantitas, necnon idem est ius,& eadem causa petendi: item eadem est conditio personarum,s M.tiis.
' His septem exemplis expositis plura alia possunt adiungi. sed Imper.su g. hae exempli, iubet reliqua peti ex Digestis,
praesertim ex si . q. I ii operum,qui totus fere est de exce-- ptionibus. Hactenus exposita & exemplis illustrata est ra- . rio & utilitas exceptionum. S. 7. In tertia tituli parte Iustin ponit exceptionum diuisiones. Prima diuisio est in s. ruarum. quod aliae sunt exceptiones legitimae seu ciuiles quae iure ciuili sunt introductae,atquς ha ipso iure obligationem & actionem tollunt,ut exceptio pacti de iniuria, vel de furto: f. do . 3.pac ar. Is tibi a .f-I aliae sunt praetoriae, ut exceptio doli, vel metus,& plerumque exceptio pacti. 6.8.s.1 o. Secunda diuisio est in s. p llantur, qu bd aliae sunt exceptiones perpetuae & peremptoriae,quae definitione & exE-plis declaratur in g. to ρεtua aliae temporales Sc dilatoriae, quae similiter explicantur in.3. ubi etiam addit effectum harum exceptionum temporalium, de quo dictum
fuit sup a de act. 6s quis agens Nota,hanc diuisionem sumi ad effectit . di cutur enim pem petuae & temporales exceptiones,quae habes hanc vim &hunc effectum,ut actionem cui opponuntur,in perpetuum perimant. temporales autem & dilatoriae, quae ad tempuscifferunt. quod cum in contextu disertis verbis tradatur; mirum est, Doct. hoc non animaduertisse, ideoque adiecisse huic diuisioni tertium genus,id est,exceptiones,quas vocata nomalas,Exempli gratia, exceptio non numeratae pecuniae ex una parte videtur esse perpetua,quia in perpetuu actione x
734쪽
perimit: ex altera parte videtur temporalis, quia biennio concluditur,& post biennium non datur. atqui non dicitur exceptio temporalis a tempore,intra quod cem petit; sed a tempore,quo actionem perimit. Ergo haec exceptio nullo modo est temporalis, nec dicenda est anomala,sed est vere perpetua,prout exceptio perpetua, & temporalis hic accipiuntur.Sed si haec vocabula ita accipias in hac diui, sone exceptionis, ut sumuntur tu diuisione actionis, cdm dicimus actionem esse perpetuam, vel temporalemdilris Op rp. Θ .in princ. ita ut perpetuum vel temporaledicantur ratione durationis , non ratione effectus : certe haec exceptio non numeratae pecuniae est temporalis, nisi per querelam intra biennium perpetuetur. C.de non numera
Porro exceptionum dilatoriarum quaeda dicuntur sumi ex persona,vt Imp. docet exceptiones procuratoriae,id est, qyae procuratorem tuu mouent, quasi non possit suis. procuratoris ossicio fungi.eiusmodi exceptiones tres in coθt tu proponuntur I .Exceptio militiae nam miles non po- st esse alterius procurator, ne hac ratione avocetur amilitia. C. ἐσοῦνθe-ν. 7., l. s. II. Exceptio sexus: quia procuratoris ossicium virile est, i deoque mulieres ab eo summo - uentur. '. eo . . . l. .:8 III. Exceptio infamiae. sed hanc Imp.abolet, ne hoc praetextu iudicia differantur unde Doct.inter aduocato Sc procuratores recte differentiana constituunt. cdm enim infame , ab omnibus dignitatibus
asceantur. C.de d In.l 1.-t. 6. apparet, Ossicium procuratoris, ad quos intames admittutur, dignitate carere:aduocati autem ossicium, a quo infames repelluntur,1.de psul. LL. foecuu . o loco. 6 remou . -ινator.dignitatem in se continere. Non tamen propterea probo,quod Doct.asserunt, procuratorum ossicium esse vile & sordidum.I. Quia non
quicquid dignitate caret,cotinuo vile & abiectum est sed quaeda sunt dignita ibus & sordidis ossiciis interiecta,quae
nec dignitatem nec indignitatem arguunt. II. Quia Imp. non dicit se admittere infames ad ossicium procuratoruli obeundum, propterea quod sit offcium ole &sordidu: sed vetat de procurator a infamia quaeri, cum quia huiusmodi exceptio in iudiciis non frequentabatur,tum etiam ne lites p, otrahantur. III .Quia cum procuratore coniungit eum,
qui procuratore dodit,& ta de huius, quam de illius infamia
735쪽
mia quaeri prohibet; quare si hinc colligi posse ossiciuna' procuratoris esse 'ile & abiectum , eadem ratione colligeretur viles personas esse,quae per procuratorem litigant, cdm tamen honestius sit per procuratorem, quam per se litigare. supra de C.eod.L-. Haec ita iure ciuili obtinent,sed iure can.infames a procur ossicio remouentur 3 ff.7.cv infamis, is cap. seq.
x Exceptiones reorum defendendorum gratia comparatae sunt. in prisc., Saepe quod iustium est,iniquum est.rad. Dine.Vide Ari-uot. lib. s Ethic. cap pec. 3 Pactum conuentum non tollit obligationem ipso iure. sed ope exceptionis. 6.3. Iniquum est aliquem contra pacta condemnari. d. 3. quia pacta sunt seruanda. supra de societ. Hom.I.ς Iniquum est de periurio quaeri. f. . coniun. l.quodsi δε- Iierente z I .f. de dolo. g Sententia absolutoria non tollit actionem ipso iure,sed ope exceptionis.*. . et Miles 'non potest fieri procurator , nisi in rem suam. g. vlt coniun. .7. 9 I.9.C- nocinatorsitu.s Procuratoris officium vile est. f. tris.s Infamis in iudicio procurator iure ciuii esse potest. d.f.vit. iure canonico non potest. 3.q. 7.capansumis,
De replicationibus. T I T. XIV.
ΙNterdum euenit, ut exceptio , quae prima facie iusta videtur , tamen J inique noceat , quod
cum accidit: alia allegatione opus est , adiuuandi actoris gratia, quae replicatio vocatur, quia per eam replicatur, atque resoluitur ius exceptionis . velutis cum
736쪽
eum pactus est aliquis cum debitore suo ; ne ab eo pecuniam petat, deinde postea in contrarium paci Ilunt,id est,ut creditori petere liceat : si creditor agat.& excipiat debitor , ut ira demum condemnetur , si
non conuenerit , ne eam pecuniam creditor petat: nocet ei exceptio, conuenit enim ita, namque nihilominus hoc verum manet , licet postea in con rarium
pacti sunt, sed quia iniquum est creditorem excludi, replicatio ei dabitur ex posteriore pacto conuento. 1 Rursus interdum euenit , ut replicatio , quae prima tacie iusta est, inique noceat,quod cum accidit, alia allegatione opus est,adiuuandi rei gratia, quae diplicatio vocatur.
1 Etsi rursus ea primi a facie iusta videatur, sed
propter aliquam causam actori inique noceat : rursus alia allegatione opus est, qua actor adiuuetur . quae dicitur triplic tio. 3 serum omnium exceptionum usum interdum ulterius, quam diximus,varietas negotiorum introducit, quas omnes apertius ex Digestorum latiore
volumine Acile est cognoscere. 4 S Exceptioncs autem , quibus debitor de senat riir, plerumque adcommodari solent etiam fidei uisoribus eius , de recte : quia quod ab iis petitur, id ab ipso debitore peti videtur: quia mandati iudicio redditurus est eis,quod si j pro eo soluerint .Qua ratione,& si de non petenda pecunia pactus quis cum reo fiterit , placuit perinde succurrendum esse per exceptionem pacti conuenti illis quoque, qui pro eo obligati sunt,ac si etiam cum ipsis pactus esset, ne ab eis
ea pecunia peteretur. Sane quaedam exceptiones non ιωlent his adcommodari Ecce enim debitor', si bonis sitis cesserit , dc cum eo creditor exper a tur .
737쪽
defenditur per exceptionem,si bonis cesserit. Sed haec exceptio fideiussoribus non datur : ideo scilicet, quia qui alios pio debitore obligat , hoc maxime prospi- cit, ut clim facultatibus lapsus fuerit debitor,possit ab iis, quos pro eo obligauit, strum consequi. Hoc titulo subiicituitur aliae duae exceptionum diuisio.
Prima diuisio est , quod vel est exceptio proprie dicta
vel replicatio, vel duplicatio, vel triplicatio , vel ulterior exceptio,vi quadruplicatio, &c. De replicatione loquitur Imp. ἐα ρν. tit. de duplicatione in b. i. de triplicatione in s. di si rum ut, de ulterioribus exceptionibus in C.quarum. Nota l. hunc esse iudiciorum ordinem & progressum,
ut actor contra reum agat, reus contra actorem excipiat: aetor contra rei exceptionem replicet, reus contra actoris
replicationem duplicet,iterum actor contra rei duplicationem triplicet,& reus contra actoris triplicationem quadruplicet Nota I I quemadmodum inlsi tutio non solum continet infli utio em proprie dictam , quae primo gradu fit, sed etiam substitutionem , quae fit secundo , vel ulteriori gradu, ve in l. Gallu, 29 Me liber post h. & aliis;ita etiam exceptionis a Dpellatione non soldm contineri exceptionem proprie dictam, sed etiam replicationem, duplicationem. 8c vheriores defensiones
Secunda diuisio est in ε. υle. vii bd aliae sunt eqceptiones deb rorum propriae , quae non prosunt fidei ii ribus , sed
tantum reis Prine inalibus , ut exceptio cessionis bonorum, de qua λ . D. Qrat δε με . aliae prosi int etiam fideiusso libus, ut exceptio pacti de non petendo , nam si reus pactus si ne petatur non solum ipse, sed etiam fideiu reius pacti exceptione se tueri potest. Quod verum est,cdmpactiim in rem; id est , generaliter factum est, ne petatur, nam s pactum sit 4n personam, id est, ne a se petatur ab haerede peti poterit. f. de μω Aser. Hae exceptiones, quae etiam fideiulsoribus prosunt d cim-tiar rei cohaerere, quae vero fideiussoribus non proficiunt, dicuntur personae cohaerere 1. AXIO
738쪽
I Prius pactum per posterius non tollitur ipso iure,sed
, Quod a fidei utaribus petitur, ab ipso reo peti vide
De initi dictis. Τ I Τ. XV. SEquitur, ut dispiciamus de interdichis, seu actioniabus,quae pro his exercentur. Erant autem interdicta formae atque conceptiones verborum , quibus
praetor aut iubebit aliquid fieri, aut fieri prohibebat: quod tunc maxime fiebat , cum de possessione , aut quasi pol sessione inter aliquos contendebatur. x Summa autem diuiso interdictorum haec est: quod aut prohibitoria sunt . aut restitutoria, aut exhibitoria. Prohibitoria sunt, quibus praetor vetat aliquid fieri, veluti vim sine vitio possidenti, vel mo tuum inferenti,qui ei ius erat inserendi: vel in sacro loco aedificari, vel in flumine publico , ripave eius aliquid fieri, quo peius nauigetur. Restitutoria sunt, quibus restitui aliquid iubet, veluti bonorum possessori possessionem eorum , quae quis pro haerede aut pro pos tare possidet ex ea haereditate, J aut cum iubet et,qui vi de posscssione fundi deiectus sit, restitui possessionem. Exhibitoria sunt, per quae iubet exhiberi,veluti eum,cuius de libertate agitur:aut liberis X x a rum,
739쪽
tum , citi patronus operas indicere velit, aut parenti liberos, qui in potestate eius sunt: Sunt tamen,qui putent , proprie interdicta ea vocari, quae prohibitoria sunt, quia interdicere sir de nunciare,& prohibere : restitutoria autem & exhibitoria, proprie decreta vocari. Sed tamen obtinuit omnia interdicta appellari:
1 Sequens diuisio interdictorum haec est , quod
quaedam adipiscendae pol seisionis causa comparatae , sunt,quaedam retinendae, quaedam recuperandae.
3 3 Adipiscendae possessoriis causa interdictum
accommodatur bonorum polielibri, quod appellatur, quorum bonorum , eiusque vis di potestas haec est : ve quod ex his bonis quisque, quorum possessio alicui data est, pro haerede,aut pro posses re possideat: id ei, cui bonorum posscsmio data est,restituere debeat. Prohaered e autem possidere videtur, qui putat se ii re- 'dem esse . Plo posscisore is possidet , qui nullo iure rem haereditariam , vel etiam totam haereditatem sciens ad se non pertinere , possidet. Ideb autem adipiscendae polycutionis vocatur interdictum : quia ei tantum utile est , qui nunc primum conatur adipisci rei possessionem. Itaque si quis adeptus possessionem. amiserit eam: hoc interdictum ei inutile est : interdictum quoque, quod appellatur Salvianum, adipiscendae possessionis causa comparatum est : eoque utitur dominus fundi de rebus coloni , quas is pro mercedibus fundi pignori futuras pepigissct. Retinendae possessionis causa comparata sunt interdicta, uti possidetis, Sc utrubi : cum ab utraque parte dei proprietate alicuius rei controuersia sit: rite mi rgtur uter ex litigatoribus possidere, & 'ter tapetere ebeat: Namque nisi ante exploratum fuerit,
utrius eorum pollicssio sit , non potest petitoria
740쪽
fictio Institui: quia & ciuilis, & naturalis ratio facit ; ut alius possideat , & alius a possidente petat, Et quia longe commodius est potius J possidere quam petere : ideo plerumque S fere semper ingens existit contentio de ipsa possessione. Commodum autem possidendi in eo est, quod etiamsi eius res non sit, qui possidet : si modo actor non potuerit suam esse probare . rema ici in .J suo loco possessio , propter quam causam cum ob cura. sunt viri viaque iura ι conita petitorem iudicari solet. Sed interdicto quidem oti possidetis , . de iuridi vel aedium 'possessione contenditur : utrubi vero interdicto , de rerum mobilium pollessione. orum vis aepotestas plurimam inter se differentiam apud veteres habebat. Nam uti possidetis interdicto is vincebat , qui interdicti tempore possidebat : si modo nec vi , nec clam, nec precario natus fuerat ab aduersatio possessionern : etiamsi alium vi exuulerat , aut clam arripuerat alienam possessionem , aut precario rogauerat aliquem , ut sibi possidcie liceret vero interdicto is vincebat , qui maiore pariste eius anni, nec vi,nec clam, nec precario ab aduersario oossidebat. Hodie tamen aliter obseruatur.Nam
utriusque interdicti potestas quantum ad posses.sionem pertinet) exaequata est : uti ille vincat l&J in re soli, & in re mobili, qui pollessioncm nec vi, nee
clam,nec precario ab aduersatio litis contestatae te pore detinet. .
3 s Possidere autem videtur quisque, non Q. tum si ipse possidea i , sed & si eius nomine aliquis in posseisione sit, licet is eius iuri cibiectus non sit, qualis est colonus & inquilinus. Per eos quoque, apud quoi deposuerit qqis , aut quibus comm