Jo. Danielis Schoepflini Vindiciae Typographicae

31쪽

Quodsi lite hae agitata, Senatus Ar L divinare potuiLset, de arte, generi humano duatam utilitatem alta ira, tum agi, in arcanum illud inquisitums fuisset, suis opibus er movisset: ille Senatus, qui tam generosum renascentibus paulo post literis a*lum praebuit, ut alteras tum Athenas Argentoratum dixistes; ad quam undique literati certatim conflinerant: gloria, quam in Atyentinensibus laudavit Erasmus; a Senatu & ipse humanissime exceptus, utria Gerata docebiti Singulari sane factum est fato, ut G

vitas, typographiae genetrix, renatarum quoque literarum mox evaderet mater. Gutenbergit arcanum Occasione huius litis si in publicum evolasset, de inventae typographim loco nemo unquam certasseti Quot si ustraneis eruditi omnium fere nationum Viri supersedissent laboribus. Austenticis vero Achis nunc in lucem prodeuntibus, nemo in posterum de Argentinensibus pronuntiaturus est, quod nimis confidenter ad Documenta provocaverinti rj

c Objecit hoc illis a. t o. HENRIcus L AGKΜANNUS, Hloniensis professor, in funalibus Tapographiem, eo tempore editis, Cap. I ubi Virum doctissimum par Rc Agnum M sum, Rioniensem quoque olim Proses rem, reprehendit,

quod in scriptis suis, ubi de typographicae aruis, in Argentinenses ninium ruta liberalis. artis omine quaein Diuiligeo by GOrale

32쪽

CAPUT II Lopographia a munia is continuatas a Petro Schoessero perfecta Mog-tiae.

F. I 'EMERGIUS quo se contulerit, Argentorato inaeliberi 'discedens, nulli scriptores, nulla Acta nos do-gRCenti At circa a. I so. artem suam, Argentinae caelaVentam, continuaturus Moguntiae, cum Joh.

Fausto, cive Moguntino, typi amicam secietatem ini Vit, ut ex Instrumento a. Igss. o appareti Virtute comtraetiis hujus Gutenbergio Faustus stippeditavit pecuniam; Guten inius in officinae possessione permansit, operas e direxiti i) Faustus ipse in Contractu professus est, Gm tenbergio se suggessisse sumtus, typographicum ut perili ret osus. cu cina ergo Gutenbergii propria niit, &pro luppealtata pecunia Fausto in pignus concessit.

s ScHWARetius jam a. 1449. societatem initam fuisse, ex usuris collegit, quas a Gutenbergio Faustus, Instrumento hoc teste. petebat. 0 H o r H A N N u s in Lexim Hire sub artae. IA. Em , rem invertit: Gute regio divitias, Fausto paupertaim a cribens. Q Hesmaspergeriani Inst menti a. i s s. verba haec sunt: D

33쪽

a. Libri eum Durante hac societate ex Gutenbergiano 'omntiae proe. P in ' lo aliquot libri prodierunt, sed sine temporis, loci, & amtificis nota. Quodsi HADR. JuNIum cx) audias, primus ibi scelus a. I qa. literis mobilibus prodiit Alexandri Galli Doctrinale. TRITHEMI Us a vero ex relatione Sincesseri lci ibit, primum Moguntinae typographiae fc . tum ossie Catiatam, ta) sed typis fixis impressum, cui Biahlia literis successerint fusis. At Sincesserianae narrationis falsitatem Acta nostra coarguunti Gutenbergius, a. I 436. mobiles typos Argentorati tractare jam solitus, ad literas fixas post annos num rediturus fuisset t Rectius ergo COLONIENfE CHRONI coN O primum librum, a Gutenbergio Motantiae mobilibus literis imprinsum, Biblia suisse memoraviLLihelli,Argentinae fine diei&Isci nota imnressi, jam diu vastum hoc pnecesserant opus. dicem Bibliorum in Baronis Crassierit, Nobilis Leocliem

sis, Bibliotheca a. I73 I. conspexi, quem reserendum liue non sine ratione existimo. Τypos inter se omnes fere dis. similes, adeoque sculptos, in eo inveni. Eadem litera modo tenuior vel crassor, modo altior vel brevior ; eadem cha

γ Batavia par a Z IJ Grammatica est, brevis versibus scripta. io Chron. Hirsau. a. I SO. Vocalida um appellia TRITHEMIus. Coll. Clar montani Bibliothecae Codicem memorabilem Cathoiacon, quia Catholico JANu Eus I s. a. I so. impreta, diversus, nil Illustris S ALLIER Ius, Reg. Bibliothecae Custos, in αυ- mentariis acad. Re . Inscript tom. 14. p. aso.

34쪽

291arii insignia, bubulum nerme caput, quae in sequentibus Fausti libris comparent, in Bibliis quoque Crasserimis o currunti Paginae in duas sunt divisae columnas. e) N A u-

haec cum illis, quae Faustiis a. Iina. literis fulis impressit, confundunti Gutenbergianos hos typos, sculptos ex ligno, Mogum the ah eo adhibitos, SERA Rius & ΡAu Lus ΡΑ- TE R in hac urbe viderunt, eosque ita describunt, uti Gru. tenbergianos Argentinenses descripsit S P g c K L I N u s. ML 3. Vix per quinquennium haec societas duraverat, cum de societM. non solutis usuris Gutenhermo litem intenderet Faustus. - Cecidit ille causa; atque Ociarone hac in1Ographia a. I s s. in Fausti manus deveniti Conditum hac luper re ab Heb maspergero, Notario Moguntis, Instrumentum, ε quod

M Instrumentum hoc a. I sq. scriptum idiomate German. d. s. Nov. edidit primum Perillustris S ENcκ2N BERO Ius tom. I. . Selectori pag. 269. KOELE Rus in Guttenhern Drenretium par & Scil WAREI us in Primariis Doc . de Orig. pograph. Pari. I. pag. Commentarium Instrumento addu

35쪽

Petrus Sehoesseis

modo siegavimus, cui Petrus Sincesserus intinuit testis, qui in eo simpliciter Petrin Gem, , Oeric dicitur. Ab hoc ruptae societatis tempore Schoeneriam sibi arctius Faustus adiunxitig. q. Schoesserus , latine scribentibus saepe dictus Opilio. Gernineimensis m) ori ne, scriba librarius fulti Hujus ordinis homines genetico saepe nomine Oerici dicebam

tur, n) qui in publicis sesiolis scribendo sibi victum paris.

I Peter Gemurim und Ioha es Bonne Clericlen menteter fatiund Boium. Ipse Notarius quoque se appellat Claria Baim Meter Botam. v o Gemuelm oppidum ad Rhenum . in Electoris Μoguntini, non vero in Landvavit Hassema stadiensis ditionς, ut scribit MARc MAN Dus Hist. de im im. mP. 8. vi Clericus non modo Laico opponebatur, sed & peculiari susnificatu actuarium, scribam amovivensem significaviti Hoc lenia Clerici Regis, id est, Secretarii. Hodieque Galli scri-

has suos appellant Clares. Schwaretius, proprio fimificatui Vocis inhaerens, facerdotalis ordinis hominem eum fuisse exustimavit; duosque adeo constituit Ρetros Schoeiseros . illum, quem Faustus in Epigrammatis Clericum vocat, distinguens ab altero, quem meram appellat. At male distinguit. D stus ad a. I s. usque eum Clericum dicit; dein Puemm, quod illo tempore statum mutavit, ex scriba factus typographiae operarius, ut Fausto, qui filiam ei suam destinaverat, in onficina succederet. ScriwARet iuri vide in Documeriis suis de μου. Tapograph. Pan. II. p. I . JoΗ. SCHO EFFERus in Notitia, Compendio Trithemimo subjuncta Petrum Schoenstrum Fausti ministrum & filium adoptivum vocat, cui filiam dederit in matrimonium. TR i Tu Eri ius in strat Hirsaurad a. I IO. eundem Schoesserim fanmistin, generum

Fausti fuisse scribit. Dissiligoo by Corale

36쪽

mnt; quod Lutetiae quoque fecit Schoefletus. Ubrariis his successere typographi. Chartaceum Bibliotheca Argei tinensis Academica Codicem servat. quem Schoesserus a. a 49. Lutetiae sua manu exaravit. Ο Inscriptio, unciatubus literis calci libri adjecta, testis eth, eum ex illa librari rum sine fuisse , qvi dicebantur Callis phi. Specimen huius Codicis in Do entu produco. t) Paucis post amnis Moguntiam eum pervenisse necetium eth, quoniam Gut bergn & Faulti operas & consilia juvit, antequam societas .eorum rupta fuisset, quod ex Epigraphe poetica, Institutionibus Iuris a. I 468. a Petro Sincruero impressis adjecta, colligimus. q) Id certum, quod ossicinam Gite ergit, ad Fauitiam delatam , direxerit Schoemerus; Gutenbergius alter , qui cassigraphus sculptoribus Eteras sculpendas praescripsiti

Schoesserianae ergo resertim industriae praestantissimum minuisud Ρs ALTER lun Fausti debet, uncialibus hims capitalibus pulcherrime sculptis cr) variegatis colore, in

dex ille, exaratus Lutetiae, ex urbe hac Laudunensi Μ nasterio Fratrum Minorum, indeque, nescio quo fato, AN gentinae illatus est. φ) Tab. VIL. Annoto hic, primos typographos ex pictoribus, stribis, sculptoribus provenisse, ob artiuin harum cum typogr phia amnitatem. q) mi Schoefferus de se ait: Cum φω- Guimbergio stilicet atque Fausto optatum Petrus venit ad poliandrum. Extant hi versus apud ScΗ WARE uri in Primartis Documento de Orig. Tymeraph. Pavet. III. pQ. H MORERIA Nuri Lexicon, voce Imprimeris, Psalterii h jus literas pro fusis habet, non pro sculptis, adeoque abenat

a ver

37쪽

usum Chori, forma solii majoris O) Moguntiae impressum, a. I ς7. in Vigilia Asthmptionis periectum; Gutenbergianae

typographiae, literis sculptis exercitae, dc ad summum elegam tiae & perfectionis gradum a Schoemero perducta, incomparabile monumentum; quod artifices, Lutetiae &Vindobonae mecum examin lates, mirati sunt mecum. Miniatores in codicibus scriptis literas initiales nonnunquam ita producebant , ut una sola gyris & ductibus suis magnam marginis partem complereti Ducentas octoginta octo hujus generis literas, ligno insculptas, variisque coloribus impres.sas in Galieris adhibuit Scnoesserus. 1J Faustus vero, gloriae oepidus, opuS tam praelians absque nomine suo in prublicum prodire noluerat, unde primus hic omnium liberest, vincis, loci & anni nota signatus.

o MAITTA IRIus t. L pag. 3 D&PRos PER MARORANDus His. de imprimeris pag. 34. qui librum non Viderant, eum quartae formae adscribunt. Ιmpressus est in usum Chori, ut Cantores e longinquo textum legere possent, & speciatim in usum Chori Abbatiae Benedictinae D. J cobi in Monte speciosb Moguntiae. In fine exempli a. I 9. legitur: tu laudent Dei ac honorem S. Iacobi. In notitia exempli a. I 9o. ad laridem Dei se' honorem S. Benedicti; ut ipsa' codicum hujus monasterii me inspectio docui co Ρlerique scriptores literarum capitalium, typis impressatam, usum tange serius ponunt, quod Psalterium non viderant; nec viderant Durandum , cujus in Ratiouali nonnullas quoque literas capitales parti in rubro, partim coeruleo colore impressas depreiandi, cum Illultris ScMwARE II exemplum Altorri inspicerem. Vide Documenta ejus de Orii Tam . Pan. II. paL. Io.

38쪽

g. 6. Schoesserias, a Gutenbergio & Fausto in artis tractatione Spoc ad literas penna designandas praesertim adhibitus, typorum stulptilium incommoda sentiens, excogitaVit matrices, eX quibus metallici typi promptius, Omnesque inter se funderentur aequales; unde mirus arti nitor & pulchritudo a cessiti Epocha matricum in illo temporis spatio, quo Gmtenbergit cum Fausto societas duravit, acieoque inter a. IgsO. & I4 s. ponenda est. JO. Scito EFFERUS , Ρetri filius, annum I set. designasse videtur, quando in Notutia, Chronico Trisbemiano u) scribit, Faustum alano. Iqs O. artem proprio ingenio excogitare coepisse, at a. I Asa. Petri Schoesteri perlacisse auxilio. g. 7 GUIL. DURANDI Rationale disinorum Uriorum, quod Libri typia a. 14s9. ex Fausti Ossicina βΙoguntiae prodiit, primus liber ,:ὲ ' eli, mobilibus typis iussis impressus. Nova haec literarum parandarum im entio , novam lupographicae artis constituens epocham, Moguntiae & Scnoemero solis debetur: ut epocha praecedens Argentinae A Gutenbergio quoque solis tribuenda. Ambae urbes id porro inter se habent commune , quod exterus in utraque invenit; Schoesteriis Gern heimensis Moguntiae, Gutenbergius Moguntinus Argemtorati. Hic artis primitias dedit, ille artem perfeciti Sic Moguntia biennii spatio typographiciae literarum sculptarum artis juventam, & fusilium infantiam intra moenia sua conspexit ut ex instituta Gaherii & Rationalis Durandi

m Granicon impressium Moguntiae a. I

39쪽

inter se comparatione apparet. Psalterium magnis & teretibus, Rationale minutis & non fatis elegantibus.

quod Lexicon etymologicum est, itidem Moguntiae, sed absque nomine artificis; a. I 62. Biblia Latina , Fausti iaSchoefferi nominibus adjectis, prodierunt. a) His BEN-GELIus b) Biblia quoque Germanica, ab iisdem eodem anno edita, accenseti At Notitia duplex, in fine non impressa, sed manu exarata, antiquissimo cuidam Bibliorum Germanicorum exemplo a falsario addita est. ce Uno

x Τypus characteres manu exaratos imitatus est, ubi abbr

viationes frequenteS.

y Hanio, Parmarato, Schwerihemio Germanis artem afferentibus Romam, Romani illam formam typis dederuiit, quae nomen Romana hodieque obtinet. G Veneti circa a. I 69. nitido charactere jam usi sunt, Nic. Jensionis Galli ingenio. Sed Gothicus successit. Illius, quem milicum dicunt, Aldus Manutius creditur inventor. Varias sussilium typorum formas & nomina exponit ΡAu Lus ΡΑ- TE R in Disbertat. de Arte Tusgraph. Id porro observandum, scriptores antiquos & humaniorum literarum plerosque literis Romanis; Theologicos & Juridicos literis Gothicis vel sentia Gothicis, primitus imprestas fuisse, quem characterem corruptum lectuque dissicilem, cum terete illo Romano introductum, ipsi quoque Itali, Galli, Germani aliquandiu secuti sunt. O lascriptiones, quas primis Codicibus , huc usque recensitis, in fine Faustus adjecit, Ca8. VI. e.UOnimUS. D In apparuiu Crit. Nomii Iuluna. Orici, a se editi, 64I 7 8. 783. & 838. Adde v I D Ε κ I N D I Herme nus vori rarendilaberis, Part. III. pV. ψ 3.

o Una ex inscriptionibus finalibus similis est illi, quae Bibliis

annexa Latinis, sed forma literarum dissimilis, nec sculpta.' sed scripta. Altera stylo quoque diverso comparet. In una Diuiliasu by Corale

40쪽

eodemque tempore Faustus cur duo diversi idiomatis Biblia edidisset y Cur Latinis modo, non etiam Germanicis fota mulam consuetium, typis impressam , adjecturias fuisset y Cur in sola mincnbergensis Consistorii Bibliotheca tale emplar occurriti g. 8. Ceterum eo ipso tempore, quo Biblia Latina sua Famstus per orbem difluderat, ars typographica quo e mola. vii Moguntia. Argentina suas literas sculptas, Moguntia suas fulas huc us pie occultaverant. cd Sed typographi sodales, velut in ergastulo Moguntiae nabiti, urbe ab AaoLpho Archiepiscopo, Theodorici aemulo, L 27. Octobris capta, dispersit ad alias Europae partes typographiam tranu tulerunti Fausti nepos ex filia, IOHANNES SCHOEMF E R U s, in adjecta Ebronico Trithemiano notitia rem his verbis exponit: Retinuerunt autem hi duo jam praenomi-- nati JOh. Fustii & Petrus Schoesser hanc artem in secreto se omnibus ministris ac familiaribus, ne illam quoquo

Ρetrus Schoefferus appellatur in altera Puer. SinWAR-gius in Primariis socumentis de Orig. T m apb. Pan. II. pa . I S. errat, quod brevem modo inscriptionem Bibliis his additam scribit: Iohan Fuf, Momnlisus Civis s. ΜCCCCLXII. ecit. Pro una duplex addita in , sed manu exarata. d G E a vi L E R u s in Panerari Carolin. fol. I9. primae edit. auris Ipsi quidem vidimus syngraphiun Joannis Mentellin & Hemsi rici Eckstein, Argentinensium civium, super certis pactis,

is quibus alter alteri sese eo tempore obligaverit, causa occul-- tius hanc impressoriam artem inter se primum exercendi. se quae nimirum quotidiano usu novis adinventionibus clarior se reddita est. ἡ ΡA N TA L EO N de Viris I fr. Part. II. par 397. ait: primos typographos ita celasse artem, ut litteras in sacculis clausis secum in Ossicinam serrenti

sata.