De personis muliebribus apud Plautum thesim proponebat facultati litterarum Parisiensi ad gradum doctoris promovendus L. E. Benoist

61쪽

Omissas esse, quae tanaei in dramatis contextu plurimum alere videantur. Scio equidem illam sabulam Plauto ademptam fuisse. ut Aquilli tribueretur ero censeremus Plautum non idem quum se osserre occasio , secisse, neque usum esse eadem libem

late qua quillius usus est, qua Terentius, qui ex duobus sa- bulis, Andria et Perinthia, unam composuit . Fabulas commiscere plurimas aut in rusta concidere solitus est. At qua immisit in laniam civi turbationem rerum , doctae sententiae idelicet, imagines hide expressae assectus callide notam, etsi decerpserit Z iam nucis, nonne illa omnia ei glorietu vertenda sunt Nisi illorum in ac sensum intellexisset, esset et inanimal apud illum iderentur. Unde gratiam lielierunt, nisi ab ingenio poetae a quo nobis tradita sunt Imitalione mirabili illa sui juris secit. et si quis instabit acrius , quod delectum lanium Plautus rerum quas in lucem edidit habuerit, certe respondendum erit, usurpato Gallici scriptoris erbo , delectum quoddam genus in en-lionis esse . et eamdem eniam nostro quam cuilibet alii dandam esse , si , init imitatus est, sui ipsius dicendi et scribendi facul tale commendaverit Romanam indolem alioquin ejus sabulier sapiunt. Memoraulfi lierpetu moreS, leges, usus Romanorum . Minibus materiae, quam mihi principio proposui, egrediar, lico nominibus grvecis mulieres ab eo persona uiro Oeentur, semper jus romanum crepant. Audi Alcumenam de prosectione sua loquentem Verba sunt ipsius dis orti sui multa

Valeas tibi liabeas res tuas re Mars, S.

Repudium , ut a Romanis sanellum erat, metuit M3rrhina Se ci indum Romanum morem parentes appellant uxor Menaechmi eis rippa Imialis servus, de quo metallo sis in sinaria omnino Romanus est. Quid dieam de meretricibus Tribus Viris subjectis aut nomen coram aedile mutantibus. Quid ero poeta comicus,

62쪽

P Psertini qui a i rem κ putarem capta l. nec tantum ieelissiniis specialaribus placere cupii, oportet ineluctabili necessitate in r A suorum aequalium suis sabulis intermisceat. Sin aliter ini riculum veniret, ne non intelligeretur. Pars major audientium neque rebus aclis neque ellictis ingenii mo elur, nisi earum rerum py viilere consuerat imaginem reserant. Forsan, quod il- tui neglexerat quodque non salica qualium suorum mores reis diderat, cladem haud semel Terentius tulit. Quod accidisse Plauto Duli tuam accepimus. Consideremus ergo mulieres quae in sabulis ejus apparent. Λ ut Romam sunt, aut saltem si in Romae ab O isa pleni quo Matrona inducta in scenam sane distoriani a mulieribus gi Peis. Non loge et consuetudine Bona aliae mulieres intra g tu reum conclusae sedebant, ut Gr ciu in con i tum ducebantur, ubi sedonios cci nitabant : primum locum tenebantn dium atque in celebritate tersabantur . In fragmentisinino nune exstant Mediae Xoxaupie Comoediae apud Graecos nulla matri natis persona in scenis agitur et si licet ex Terentio, Graecorum imitatore rei liore aliquid conjectare, qua loquuntur non inleriorem partem domus identur linquere. Non. ut Artemona Phanostrata, Cleostrata prodeuii in publicum se hominibus omnistronoris interinisconum. Si contrariun miat in Pris a Comedia mulieres inspicies, Romanas res pr stare moribus apud Plau-lii in agnosces. Nulla lit mentio de illis libidinibus sarpius abrarisii pliaue ii iminalis, nulla dies inolentia vel matronis liberis ex pro hi ala' Procacissimum servum audi in Cistellaria de dominato litentem :

Nonne ali orbo sobrietatem illius esuitur hilamen tinus sere hie locus est in qui, alludatur ad rem istiusm i . ceterum extra controversiam est matronarum in xenereis oluptatibus tein-

63쪽

perantia, quarum crimina carpuntur in scena, ut occasio seir beis illarum alia vitia arguit Plautus, morosi talem nimiam mariti negotiorum indagationem, garrulitatem, profusam investimenta luxuriam. Perspicimus quodam modo quam eonlurbationem in semineos mores intulerit irorum in dies increbr scens corruptela et graecatio. Adhuc assuetae domum ueri matresfamilias jam colum et lanificium deserere coeperunt. Stimulantur enim maritorum perfidia graecarum meretricum laporibus capiorum filia', ut Λrlemona non dubitant ipsum lupanar in adere ut jura sua indicent alia multis modi reversos viros exani sui ulciscendi causa ea est Cleostrata ratio. insedam ad legitimam actionem, ui Dorippa et uxor Men;Deli mi, recurrunt, in ea re a parentibus minus adjuti L Plera lue et phasi lasci, iunt noxis artibus in cilitatem introductis, et mundi liis meretricum avitulantur. Facile apparet tempus illud circum certamina de lege Oppia ' et senatusconsultum de Bacchanalibus transigi. Quam longa est in Aulularia seminea supellectilis enumeratio Quam si more tricii sumplus deseriptioni qualis est in Epidico conseres, illam huic parum cedere in entes Matron Perle, ut meretrices fundis eaeornatin incedebant per ias' Matrona, de qua mentio est in Truculento , ita non dubitat puerum filia sine tradere meretrici forsan in iam illam Campanam novit, quae ritus Bacchanalium ad ultimam licentiam protulit . Nonnullio, ut Myrrhina , timide toleraban quodcumque accideret, et in somno insulsa loquarii ala nonnunquam intermisso, illam agebant Paucissima', natura piima et sortissi in nosticium deserendum nullo modo arbitrabantur. Quarelam, ut Eunomia et Phanostrata reserunt nobis imagines illarum anuuin tanta verecundia dignarum, quatum numina da Lilius, ut Thulia et Sulpicia sunt'. Forsan Pinacium, qua tantam constantiam

Ov. Trist. II, 9 o Hii. In quibus assidue ullus procedi adulter, Veri,ais id dat stulto callida nupta viro. uumque se sollit inans aliqua nox italo mari luni, laudi iuri magno palma favore datur. Nihil contra illa inserendii messo puto de argumento Militis in Dici de alulteri leniat agitur.' . L. XXX l V s, idis lI, 2, i 2 mi ul. IV. x. 22. T. l. XXXIX, 1 ι. - Casina . , t eis. lndulgo lilio Eunomia, ol Elnilia filio fratri . Vidi opti quo quos associus

64쪽

pxhil et aliquid debuit exemplo Tertiae similiae Africani priorisii x0ris qua diu ilissi in illa it comperium iri in ancillulam am rem injuriamque licet invita sortile toleravit . Nonne Alcumena esΤgies est erissima et purissima matronae romans excellentis, quae usi piam alias deque eleganter descripta est ne luein poetarum neque in ceterorum scriptorum operibus. Qua con siderata, intelligimus castos mores priorum Romanorum, morem maritorum erga conjuges, in matres liberorum reverentiam':

novimus cur tamdiu lex divortii manserit inutilis. Sic redeuntes e bello maritos excipiebant illa veteres, Spartanis minus asperae, haud minus bellicarum virtutum hortatrices sic rela pudicitia iniqua opprobria respuebant. Concipimus animo, quum audi imus 1lcumenam, honorem illum a Romanis tamdiu matribus- familias adhibitum . Nil jam habet mirum narratio de Lucretia, te Coriolano matris et conjugis precibus icio. Subjieiam tamen aliquidci Matrona Romana est Alcumena, at non ea rustica quo plebeiam conditionem colit Romana virtus dulcedine luadam temperatur, qui: jam excultiores mores redolet. Ea matrona est Alcumena, quam liberalis ei elegans disciplina, forsane Gra cia expolita, exi,olixit. Nihil illi excidii indecorum. Imago est illius Cornuti se a melior et magis ad humanam necessitatem accommodata, pro qua mori v0lui Tib. Sempronius Gracchus': et nescio an, quum Cicero fingeret Crassum, Laeliam reserasque seminas nobiles audientem, arbitrari se Plautum audire , non modo sermonis Imritalem, ite lua disserit, sed e senientiarum grati talem et integritalem habuerit in animo. Λ cum humatii tale venit e Grdecia quos ille corruptela', quam Romanis insita serocia etiam in peius veriti fistulissima sunt

pleraeque meretrices, maxime perversae. Fero omnes praxissi-

65쪽

- 60 mos sensus prii' se serunt Phronesium nonne advena est rusti eum

adhuc ad0lescentem, corruptum n0bilem, spoliis onusium legi narium , etsi nominibus gra)ris salso appellatos Romanos hi mines certe lallacia deludens, imo communicatione sceleris ma- tronam ad se deprimens: N0n enim longe absunt Bacchanalia'. Idem dieam de Bacchidibus idem de Acroteleutio, muliere ad omnes res parata, ut OI es amplificet Romanu sunt illa clientelis, quibus meretrices potentiorum virorum et seminarum illu

strium patrocinium requirunt Romana illa pactiones, quibus pellices in tempus comparantur, ut idemus in Bacet, idibus et in Asinaria fieri 'od de xim surpissime illatam miseris mulierculis

in servilium ab amatoribus abactis. Illud etiam Romanos moros testatur, quod nulla sere sit mentio de concubinis , quae similes sint Eeαέρα i Grae eorum id est de liberis meretricibus, eum uno viro conversantibus sere uxorum jure ' Contra magnae Sunt partes lenonis, qui rarius intervenit litulis et fragmen iis coni Pilia rum Graecarum' et multo minus habet momenti in Terentio. Apud Plautum elegantia noea Roma tuo asperitati cedit. Hugenim tempore, ne Scipionem quidem Africanum pudebat lustrandire . Absunt Thais Eunuchi, et Bacchis Hec ra . id est, mere-

T. L. XXXIV, 1, 6, 7 primum lectos a ratos, PSi m iragulam, etc. Romam ad Oxmini tum saliria sambucistria que, etc.... O litus e Dpi in prelio esse. - Id, XLII, 2. Mulli voluntate nomina dabani, quia locupletes qui priores Macedonico bello aut allversus Anii hum in Asia supendia seeerant. Addo vorsuti e Bacchidum ragmontis Prauioslinum opino esse cita erat glori quq Qui allem de ociis dicitur auxilia ros eo pia Romanis suppeditan

Trueui. Loco italo. Post senatusconsultum , biennium vixi Plautus. I o Bacchanali ii apud eum menti c. gr. Aut III, 1 3 et . - T. L. XXXIX, siu. IV, i et not. Nam lol. Bibl. Lem. l. p. 24. Rom. vetitum erat ne libertim ei thus nuberoni. . L. XXXIX, 19. inter litulo medio ei noxae omne lite libutarum ire sunt uulo fluovυο οσνοι, ei in fragmontis rariqqimo, retrice in prostibulis lanio nominantur, ut in insimum ordinem habeant, et indigni sint in quibus se eo-

micii poeta exerreat.

Etiam qui res magnas manu sanio gessit glorioso Cujus saeta i a nunc Vigeni, qui apud gentes r. si .il Eum suus paler eum pallio uno ab amiea abduxit. ἐν ius a P. ἰoll. vll R, 3.

66쪽

plautinis quod ad procacitatem allinei. mpiat ipsa Bacchis Heauton limorumenti Rarissimum sui apud Romanos, his certe temporibus exemplum Gra- pellicis quemdam honestatis gra-ilum us pii serra antis. Non arbitror alserendam esse contra ea Campana merotricis ' memoriam qua , ut res Vere distimemus,

patria sua infida est, et Hispala Ferennin quam Iehemensas secius eximii e numero colerarum ejusdemmodi seminarum. Tenil viri Luculli et Pompeii ' tantum 1identur Flora et Precia Graecarum mores verius referre. Apud Plautum animad- ei litur solummodo instinctus quidam sere belluinus aut alnollities animi. qim in incultis moribus repente illorescit Uuae

enim meliores sinistis pra se serunt, non artem suam libere profitentur. Capti in sunt omnes: iribusque majoribus parent imo juniores sunt, et adhuc usus illa Oxi,ortes. Videtur Plautus luisse nobis subjicere quasdam et sorsan pleras iis tales sibi xi SasisS , quum itam inciperent, antequam calami latibus asilicia sensim depra arentur. Ad id alet oratio Scaphati quid sibi acciderit, Philematio narrantis. Λ poeli non lirebat mulierem indolis egregia iii vitium delabentem coram spectatoribus osten tu Pre . illud velitum es theatralibus moribus Vindicatio igitur illa in libertatem is illi nuptiae'. nonnunquam usurpalae, .PpiS- si me machinae loco sunt, qua fabula nudetur fit meretrices consuli e cogitai bonas nec male u eniti, nullas ostendit Plautus, quas prosecto non habuerat ante oculos quae que minus

Romanorum morum rustici tali con eniebant.

laxi, quum de Saturionis filia erba feci, miserum statum Virginum, quas patrii in p0lesias et abiecta sors ad omnes miserias adigebat. Nonne exemplum est, adhuc larius, agiliorum Dropter quae postea Fannia lex rogala est ' Forsan in Telestide calamitates, frequentissimas Bello Punico, quum tota arderet

T. L. XXVI, 3έ. - Id. XXXIX, s. - lut Luevit Pomp. Naudet not ad vers. 13 prologi Amphitruonis Bibl. Lematre. Siquidem eo res ollieral, ut gula illeiiii, pleri tuo ingenui pueri pii lielitam ei libertatem venditarent Macrob. il la.

67쪽

Italia agnosces . Uuum addatur matronas meretricesque uinnis latus ostendi Plaulus: a xirgines quas induxit luiiuiliniri loco sunt ortae. Nihil inerat comici conditioni nubilium irginum, patrum opibus et ulula proteclarum, nee ut nostris temporibus amores earum dramalis materia esse poterant . Varii casus qui pauperiores mayiebant plus praebebant ut inde documentum traheret poeta ei rem spectandam excogitaret. De seminis servientibus necesse est aliquid notemus. Vidimus quam incuriose aut quam duriter ab heris utriusque sexus ancillae habitae sint Paucissima sunt bonarum artium cupidae, pauciores pro numero sabularum quam apud Terentium. Quod eis heri sunt truces adeo sunt pra ad Romana atrocitatis fructus est illa stoliditas Haliscost lunaeque, quae in Curculione partes habet, in lentia Credo tamen maxime Romanam esse et pictalem Bromia , Staphylae Syra erga dominas, et mansuetudinem, quam Phan strata in Haliscam prae se fert, et sulticiam qua Cleostrata consilia sua cum Pardalisca communicat. Romani, qui pro rebus lant uinser os habebant, quibusque eorum ita nullius momenti videbatur, plerumque immanissimum in modum miserorum corpis, bus utebantur. t nonnunquam communis vita consuetudo insita omnibus hominibus clementia heros ino ebal. Inde nascebatur qua dam amicilia familiaris, tam multarum devotionum. quas in historiis miramur, causa et hortamentum. Apud Romanos servilia bella maxime nefanda exarsere apud eos plurimi servi pro dominis vitam libenter amiserunt Graeci ser os lentu tractabant, erum assiduo contemptu prosequebantur causam rationemque ser itutis ipsius quaesi erunt eorum philosophi: delerius esse genus eorum qui serviebant, et intelligendi facultate. et omni virtute pronuntiaverunt Bomani, quum a jure mancipii oculos avertissent, molliores fiebant, animosque famulorum quadam nequalitatis specie sibi conciliabant uirum est illum ipsum Calonem, qui senescentes servos endendos esse praecepit.

Multitudo alia civium canipanorum venumdata T. L. XXVI, 6, et Id. 33: Ipsos liberosque eorum e conjuges vendendas, extra lilias quae enupsissent.

Invenitur modo in Turpilio 1 I, Oil Ribbeck puella quae ipsa de so

68쪽

- 63 eum illis caena xisse, et illius uxorem uberibus suis Servorum su rum silios aluisse . Quam dixersitatem assectuum singulari dili- genua animadvertit et expressit Plautus, in illis, quas ancillarum ellinxit, imaginibus. Quadram nunc quare minus mores sui temporis Terentius retulerit. Visus est indoles hominum universe ronceptorum amplexus esse potius quam singulorum et suorum aequalium Spectemus enim qua utate ixerit injustempore, nihil ex his quae Plautum aeriter pepulerant supererat Mores in pernicieo inclitiali meravi. Redeuntibus bello Galatico legionibus luxuria inrubuit, eum suo scelerum omnium malarumque artium et lurpitudinum comitatu . Plurima facinora et maxime horrenda ad- miliebantur ab omnibus. Imo medius ordo civium, diuturnisi ellis exhausius, jam sere exstinctus erat. Quid vero plus materiae e imico poetae cujus juris rhala ita praecipue est, praestat Dim vero nihil erat commune inter consulares senatoriosque viros et infimam plebem ad omne flagitium, dum merces sol e selur, paratam' Maj0res erant nobilos quam quos auderet aliquis aggredi. Multo ante id senserat serius. At Saturiones, quum plurimi sunt, jocum essugiunt. Restabat adhuc unum, quod praeripuit Terentius, scilicet ut Graecorum sabulas, tum magis

nutas, romano sermone exprimeret, in eamque Operam Omnem sui ingenii jucunditatem et dulcedinem insudii Laus ei est qu0d id optime essecit, et per eum graeca exemplaria perspicimus ut R0mani mores per Plautum nobis patent. VI. - UAM ARTEM IN DEPINGENDIS PERSONIS ut i Euni BL PLAUTUS ADHIBUERIT. Uine stirpe lauda i Supra, quἔdque ex eo decerpsi si agnientiininonem haud imperfectam praebent ariis qua ad illas producen

69쪽

- ι das usus est, et eum in ea re mirum fuisse si quis negaret, haud immerito iniquitalis insimularetur. Necesse est autem quintam proponam, quibus argumentum absolvam. Antequam seramus de Plauto sententiam, praejudicatas opiniones excludere oportet. Meminerimus illum et velerem scriptorem fuisse et tempore rudi, quum vix nascerentur latinae litterae, exstitisse. e igitur ab eo petamus quod non proferre potest, quod non habet. Scio praecipuum locum tribui comoediae quae ex ingeniorum humanorum descriptione nomen trahit. Illa vero tempore Plauti nondum erat Romam advecta. Ea es in qua quidquid filex animi personae cujusdam inclinatione oritur. At Plautina comoedia, ut placeat spectatoribus suis, mutuatur a Graecis nodos sabularum et concursationem illam actorum quam potius mirantur inculta ingenia , in quae non cadit longior investigatio rerum xquisitiorum Mores Romanos quoque severissimis allusionibus carpit. In ingeniis hominum Ingendis non tam mullus est quam Terentius, sed ea magis variat Saepe ill una aut altera

linea describit, et ex pr meipiti dosorii . Quae ut illustret, aut inor partes agentis narrationem vel emctionem ponit, aut ad aliam personam tribuit. Imo sermonem abrumpit, ut spectantes alloquatur, aut edit ad rem parum conserenteS facetias, ut sequatur hilaritas maxime expetita.

Intelligo igitur cur Horatius tam durus in eum fuerit. Poetam, qui adeo curiosa felicitate valuit, non mirum quinos Ienderet scena minus sibi constans scurrilitas dignitate saepe et gratia vacua, libertas dicendi inaudita apud Novae Comoediae scriptores, et artis formae, quam sibi proposuerat adversa Certe credo Plautum, quam qui maxime, tam sui compotem fuisse, quum scriberet . Non autem calamum ratione quam praedicat Horatius ducebat

Est re itale opus, ut currat sententia neu se Impediat verbi lassas oneranti hus aures

Vide illa vertia, qua licet a servo dicta, vini et elegantiam maximam liabent. Sed qua si poeta, tabulas quum epit sibi, dii: rit quod nusquam genitu si, reperii tamen AEaeit illud verisimile quin mendacium si Pseudol. I, ε, η:secundum lectionem nitseliplii.

70쪽

Ei sermone opus est modo tristi, sepe j Osis. laeseruiente vicem motio laetoris audi Poc , inti ritum urbari, parcentis viribus, α' Extenuantis acronsulto t.

Opus erat ut omnes delectaret pervinceretque sonum theatri. id estici non poterat, nisi plebs ipsa moveretur. Inde violatae leges adstrictioris artis et Horatianum hoc

Nihil ait triticus de mulieribus. Non arbitror ideo ab illo exceptas suisse muliebres personas, quum ceteras damnaret Verum, quam is observandus sit Horatius, quam proponit normam Scribendi his verbisci satis est equitem mihi plaudere, non suadebo ut poeta sibi unam faciat. Quum ix tempore Terentii ea esset humanitas, vix ita multi essent cupidi elegantiarum, ut non inelabore reduceret ad se et detinui et audiontes, quid accidisset Plauto si tantum doctis et eruditis probari voluisset. Non illum igitur dicemus nescivisse partes personarum, quas singeret, tutari, sed alia ratione scribendi usum esse quam eum Sua masutdiabere coegit. Superest ut quaeramus non no tamen Virtutes eximias in scribendo ostenderit, quibus meritus sit ut non apud aequales modo, sed et apud posteros commendetur.

Dixi m0do eum in ingeniis estingendis non multum fuisse sed Saepe una aut altera linea quae conceperit descripsisse. At certe illa linea ducta est altius, nec tantum summam rerum lex iter attingit. Illi verba suppetunt, quae potissimum sensus ei generi et singulis personae maxime idoneos prodant Slatim in intimum pectus ejus quem loquentem inducit penetrai ei ex ejus ore verba promit quibus mores exprimantur. Saepe etiam in servido dixerbio quid sentiat, et ideo qui sit proseri. Qu0S, antequam appareant, descripsit, ut primum ipsi veniunt