Io. Chrysostomi Magneni ... Democritus reuiuiscens siue De atomis ad excellentissimum Senatum Mediolanensem. Addita est Democriti vita cum indicibus necessariis

51쪽

DISPUTATIO I.

An detur materia prima diuersa ab elementis.

Ribus capitibus hanc dissertationem expedia, ostes rus primo iuxta Democritum nullam dari matellam primam diuersam ab elementis ; Secundo de eorum. natura numero, & proprietatibns secundum atomorsi doctrinam tractabo; Terti5 obiectiones diluam. Quae disputatio necessario primitti debuit ut primas atomorum species post mus distinguere. Sed ut meam fidem liberem, methodica Euclidis consuetudine ordiar a definitionibus , tum verbo. rum , tum etiam rerum, ne ulla subsit aequivocatio.

DEFINITIONES.

I. Elementi nomine intelligo corpus simplex ad mixtorum compolitionem concurrens quodq; sit pure homogeneum. I l. Subiectum primarium est illud, quod qualitatum a se immediate pro manantium sedes cst, & principium materiale, aut efficiens: sic ignis caloris a se diffusi subierin mes primarium. III. Subiectum secundarium est illud quod recipit accidens ab extrinseco agente transutis una: τι aer est subiectum se

cundarium caloris ignis.

IV. Subiectum denominationis illud est quod denominari uetantum tale est, a potiori scilicet parte denominatione sumpta. Huius di monis suu lamentu timitur a nasura miritionis, qua sicpartes inter se misentur,mt nuda a sensum sit ambo dictinguibilis ab aba, ac proins totum denominatur ab eo, quo M agis percipitur, caeteris qualitatibus latentibus, fr sub imperio et 'presis .

52쪽

homo autem Fubiectum denominationis,neri enim animus algore me ri potes.

consentit ; ut aer, ignis ex AriLZotele, qui utriqs calorem assignat. VIL Elementa dis symbola sunt, quae in nulla qualitate cO- ueninui, mi aqua, ter ignis ex Aristit.

PRINCIPIA.

I. Ex nihilo nihil fit: hoc est agentia naturalia exigunt subie

ctum mi agant , ω materiam circa quam eversentur.

II. Mundus destrui non potest per causas naturales vi propria, & naturaliter applicatas : secus si virtute diuina applicentur pa sis. Sic evi ecis consummatione guis omnia manabit, sy erit caelum, terraq, noua: σοί. c. a I . m. I.

III. Agentium naturalium actio iuuaturab extensione dummodo sit ea absq, dispersone virtutis: pariter, & resistentia passi iuuatur ab extensione virtuti suae activae proportiona ta. Ita magnus ignis plus agit quam paruus, centum librae glacicidiutius resistent aestui, qua ebbra. IV. Sublata parte essentiali perit totum, siue pars illa let habeat ex parte materiae, vicientis, forins , si nisue,nihil enim absq; hisce causis esse potest in natura. V. Quinq; sunt mundi partes principes, & essentiales ter ra, aqua, aer, ignis, se habentes ea parte materiae. VI. Vbi contrarietas datur inter agens , Spassum ibi necessario est alteratio succcstiua pracedens passi destructionem substantialem.

VII. Natura semper intendit quod persectissimum cst. VIII. Non potest introduci forma sine praeuij, dispositio..dibus, A ubi sunt dispositiones omnes ibi est furina.

53쪽

6. I. Elementa esse materiam primam. S Iz' 1x Causa principalis debet continere effectum suum vel sormaliter, vel eminenter. X. Idem est finis actionum,&etantiar, nam esse est prop

ter operari.

XI. In ijs quae sub sensum cadunt posita experientia oportet philosophari, sensibilia enim per sensus iudicanda sunt. XII. Existentia rei dio nosci potest a tribus, primd ex causae necessari aut ei sectus neces arti existentia iguis en, go

etiam calor, dies est, ergo sol lucet. Secundo ex proportione , Nycciprocatione actionum, & connexione cum alio externo exiliente, rerum enim non existentium nulla est actio. Tertibcum est ad totius uniueisi bonum. XIlI. Magis , & minus non faciunt differre essentialiter.

. Concedatur dari materiam primam quaecunq; tandem, sit, & sormas substantialc s. II. Concedatur dari elementa, de eorum autem natura , numero proprietatibusq; nihil postulo. II l. Consideremus clementa in sua puritate, non autem

quatenus mixta sunt aut alterata.

CAPUT PRIMUM. Elementa esse materiam primam.

Irabile utiq; A ristotelis ingenium in quatuor potissimurebus enituit,primo in sol mis syllogist icis: deinde morali utib praesertim pcdit. l. s. tertio in mechanicis quaestionibus . . in methodo qua usus est ad autoranda nobile materiae primae fabulam,quam ab Egypt ijs ad Graetos ei sederiuatam testatur Laertius L I. Utq; in primo excultissimae r C a tiocu

54쪽

3s Atomis. Dis uti I. . a 'tiocinationis se suisse ostendit, in secundo ciuile animal tebus

humanis aptissimum , in tertio subtilitatis mathematicae scientissimum, in quarto certe, dum antiquis parum tribuit,hominem se,qui tali i posset,patefecit: utq; in primo excolit intellectum, in secundo voluntatem, & mores,in tertio imaginationem ,Cuius palmarium opus est mechanica , ita in quarto suo partu non satis auertit se ab illa facultate animi, quam Platonici quidam eleganti nomine Erraticam appellant. Materiam certe primam dari negabit nullus , at an sit inanis illa potentia de qua certant inter se Peripatetici nunc est inquirendum. eruenda a fundamentis veritas, neq; aduersariorum defectus dissimulandi, vel tantum tribuendum autoritati, ut ipsi ratio,

di experientia cedant. .

PROPOSITIO I.

quatuorsunt materiae prima proprietates ab ipsa inseparabiles: prima

misit primum m iuscuiusq; corporis sisiectum, secunda MDt iu omnibus corporibus naturalibus eadem reperiatur inesse, tertia misiit ingenerabilis, ω incorruptibilis quarta ut in ipsa corpora omnia per dissolutione estimam resoluantur.

P Rima proprietas est veluti conceptus materiae primς essentialis,&assentitur Aristotcl. in primo phys Secuda sequitur necessario ex prima, cum enim sit primum omnium rerum subiectum, debet etiam intelligi inesse. Ratio a priori est, quia modus agendi materiae e li per sui communicationem ut etiam sormae, aliarum vero causarum est vel per influxumo, vel per intentionem, aut directionem, ut patet in ςSciente , finali, α idaeali et cum ergo materia agat tantum per sui cona' municationem quae propria est agendi ratio causarum interna

xum, sequitur eius absentiarn curia sui effectus seu compositi subii

55쪽

c. I. Elimenta est e materism primam. 3 7 subfstentia nullo modo posse intelligi, ergo in omnibus eadem

reperietur inesse.

Tertia proprietas probatur ab Aristotele primd phys. c. s.& sequitur euidenter ex primissis: si enim esset generabilis vel fieret ex subiecto vel si ne subiecto, si primum, non esset materia prima quandoquidem assignatur prior, si secundum ., neq; pariter erit necessaria ad generationem cum sine subiecto fiat: deinde daretur creatio naturaliter contra Princip. I. Quarta conditio ut in ipsam omnia resoluantur est etiam . Aristotelis qui ait, si quid corrumpitur in eam stimor luitur , di probatur ratione, quia ut est compositio, ua & resolutio in opposita ratione, sed in copositione corporis materia est prumum quod supponitur, ergo in resolutione erit ultimum, vis enim resolutionis incipit ab eo quod primum in compositione fuit. Conuenit ergo cum Democrito Aristoteles in eo , qua-tupresse materia: ptimae characteres essentiales, quod erat os. tendendum.

Elementa sunt primum iniusui qs corporis subiectum, in omnibus

corporibus naturalibus eadem reperiuntur inse,seunt iu nerabilia , of incorruptibilia, quoEbet corpus ini a per di lutionem isti am refluitur . Vulam proposito est minor syllogismi cuius prscedens maioris locu obtinet,quasi probauero acta res est. Et primbquidem nullus dubitat de secunda nostri propositionis parte, quod scilicet omnibus mixtis eadem insint elementa, id enim eorum resolutione patet: totius rei cardo vertitur in asserenda Prima materiae primae proprietate,qua est primum uniuscuiusque corporis subiectum, nam ex illa dependent tertia, & quaru

la . Et quamuis id probare dissicillimum sit, neque a Peripate-V a ticis

56쪽

38 De Atomis . Dupat. Id mlicis hactenus sitis probatum sit dari illam potentiam puram,

seu materiar primε inanitatem , tamen in arduis ausum suam

laudem meretur.

Probatur itaq; prima proprietas per tertiam. Elementa' sunt ingenerabilia, S incorruptibilia, ergo sunt primum vniuscuiusq; corporis subiectum. Consequentia est euidens,nam si daretur aliud subiectum,daretur illorum generatio, & corruptio, si autem sunt ingenerabilia, & incorruptibilia sequitur in ipsa per dissolutionem ultimam cuncta resolui, neq; enim in incorruptibili ulterior datur resolutio: Ex tertia itaq; proprie tate, sue ab antecedenti posito omnes aliae asseruntur, PN-hatur ergo anteceden S, Primo a priori: Elementorum finis est certis quibusdam prisinitisq; generationibus in natura prssidere, si autem generabilia essent , & corruptibilia nequaquam id fieret, quia ex mutatis principiis consequentias mutari necesse est, atq; ut doctissimus cecinit Lucretius i. 1 .circa medium. -- si primordia rerum commutari absua possint ratione reuincta, Incertum quors iam consset, qui possit oriri.

Nec totiespossienigenerati ecla referre Naturam , motus, mictum, more I parentum.

Quia scilicet imminuta parte essentiali natura non potest amplius suis insistere vestigijs neq; iuxta suas regulas intendere quod optimum est, quale in omnibus est temperamentum ad rusticiam, diminutioni scilicet vel corruptioni subiacentibus clementisa ergo cum sit adeo proprium naturae persectius intendere ex p. 7. etiam medium illius intentionis clementorum firmitas, & inuariata natura supponi debuit. Robatur secundo. Selemeta essent c*rruptibilia,&gen / rabilia

57쪽

c. i. Elementa esse materiam primam. 3 stabilia mundia destrui posset per causas nata rates Q ptopria

applicatas,contra prin. a. quod sumptum est a Pytagota, &Platone,qui mundum at eo solo creaturn, & ab ipso solo diu siluendii dixere apud Valles de Sacra phil. c. I.&quidem recte, perennant enim opera Dei vel per indiuiduorsi secessionem aut per eorum imii,ortalitatem; neq; verb potest mundi machina alteratione quadam successu a dis tui, una enim parte essentiali sublata reliquum redderetur innutile, ac pr inde annihilandum, Deus enim, S natura nihil flustra faciaunt. Si autem per causas naturales fieret huiusmodi interitus sensim fieret, & eo prorsus modo, quo videmus indiuiduorum dissolutiones contingere s ergo per eas fieri nequit ob residuarum partium inutilitatem. Natura autem sapientis oeconomi instar nihil deperdit, omnia conseruat, &quamuis caecis o scurisq; effluuijs imminui videatur, quod tamen abit, nullo modo coriumpitur, sed ad suam originem,ueluti penum quandam redit, quod proba uit mirus Hipp. de nat. humana, cuiu1 relegens vestigia Lucretius ita cecinit I. a. sub finem.

Vamsua cuiqs Acra ex omnibus omnia plagis corpora disinbuuntar, in ad sua facta recedunt .

Eumor ad humorem, terreno corpora terra

serescit, Cy sturm ignes producunt , atherasa aether ω Sicuti in typis contingit praela fuitο characteres singulas suis in loculis distribui , unde iterum ad alias formas explendas Iesumantur ; quibus ita explicatis. Probatur maior,quae ita se habet,si elamenta essent corruintibilia mundus destini posset per causas naturales vi sua applicatas. Supponamus enim ignem mutasse in se unum aeris cumbitum s nonne plus aget virtus ignis noua illa extensone aucti, quam antea,exp. 3. minusq; alteri sui corruptioni resistere

poterit aer,expcodem ergo potetit aliam aliamq; portione

58쪽

aeris transmutare e totoque aere e natura eliminato mundumtaperire necesse erit ex p. q. & s. Confirmatur, quia hactenus eo statu res se eontinuerunt, ut nullam huiusmodi corruptionem deprehendo mus, ergo signuina posteriori elementa esse in generabilia,& incorruptibilia. Dices primo elades utrimq, aequari ,& dispendia aeris nouis in igne victorijs copensari, quare geometrica proportione sic iacturae, & lucra computantur ut nihil hic aeris pereat quin alibi tantumdem ignis corrumpatur, ut si sub torrida Zona deperit aer crescitque ignis, sub circulis polaribus vincit aer, &ventorum agitatione semper aequalis manet sibi similis regio. Sed contra primor haec compensatio iacturarum fibulam redolet: secun d b,si velint Eone torridi exemplo uti, legant I sephum Acostam de natura noui orbis vide buntq; quam inani fundamento ista in medium adducantur, ibi enim non, ut voluit Aristoteles perpetuo ardent arent steriles , sed temperata

multis in locis aeris aspiratione fruutur sertilitateq; supra spe . Dices secundb interitum terris a sole imminere qui ideo

descendit ut terram comburat, 8o., nempe terrestris globi diametris depressiorem solem dicunt esse astrologi quam ante annos bis mille, ergo eo tandem vicinit veniet, ut incendia misceat, sicque mundus suis viribus aduretur. Sed contra primo quamuis enim sol suam mutet declinati nem ab aequatore , nihilominus tamen illum depressiorem fieri dubitatione non vacat, ratio est, quia eadem puncta tro' picorum in sphaeris armillaribus umbram Solis in cancro , vel

capricorno siti recipiunt in uariabili ratione, ergo signum est ipsum sensibilia deo deuiatione non deprimi, nam quo stella humilior est eo longiores umbras proijcit ut probat Clauius c. I. in sphaeram Io. de Sacrobosco, quod si dicas in eadem omnino circuli sectione remanere, unde & pares in aspectu angulos

59쪽

P. I. Elemreti esse materiam primam rgulos faciet ut facile demonstrari potest ex s. & s. primi Euclidis, tamen sensibile esset caloris augmentum, cum tamen contrarium experiamur saeuientibus hyemibus , aestatibusq; impurissimis. Senescit sertasse Sol, & virtutis effoetae annum suis terminis non amplius coercere potest. Phaetontem e sole facere contendunt sydus hominum commodis natum ; si itaq; descendit sequetur suas in periga operiodos, quarum puncta ubi primum attigerit, nostrae incolumitati consulens ad apogγ

um reuertetur.

Prob. secundo idem antecedens, nempe elementa esse ingenerabilia, & incorruptibilia, ratiocinatione sumpta ab igne, cuius corruptionem maxime sensibilem,& ipsa luce clariorem, nec nisi ab impudente negadam aduersa Democrito Stoa pr siletur: Sed tollant mihi hunc scrupulum Peripatetici. CONruptio ignis non potest fieri in instanti sed extinctio ignis fit in instanti, ergo extinctio ignis non est eius corruptio ; unica autem extinctio sensibus subiacet quam ipsi cum corruption: confundunt. Minor syllogismi patet sensu experientiaque, exsufflata enim vel suffocata candela statim, ignis extinguitur, quod nec aquae aut aeri terram e contingit. Ad maioris probationem quod corruptio ignis non possit fieri in instanti, suppono corruptionem unius esse alterius generationem , und

sic argumentor .

Si ignis corrumperetur dum extinguitur vel mutaretur ita elementum symbolum, vel dissymbolum, aut aliquod mixtu, nullum ex his dici potest, ergo non corrumpitur. Maior est adaequa is diuisionis ex qua licet argumentari negative. PIO-batur minor. Non potest mutari in elementum symbolu quin adsit pugna inter qualitates cotrarias, multo minus in disjmbolum , neque itidem in mixtum quin retundantur, & alterentur eius vires, sed in omni contrarietate est alteratio, & omnis alteratio

60쪽

a De Atomis . Dissut. x. alteratio fit successiit , si praesertim plurium sit graduum, edomantur enim prius aliquq partes, tum intensionis, tum extemsonis, & succedunt aliar,donec adeam moderationem qualia

tales deueniant , quq alterius sormae inclinationi suffcrat , ergo cum corruptio ignis non possit fieri in instanti . propter dispositionem alii formae introducendae necessariam,extinctio autem ignis fiat in instanti, sequitur quod extinctio ignis non

est corruptio ignis . Et reuera extinctio dicit tantum remotio . nem lucoris ab humido pingui fluentis , corruptio vero respicit generationem nouae substanti g, S alterius destructione. Dices extinctionem feri successive, sed contra, ilhid non perit successive quod desinit totum simul, sed per extinctione, ignis desinit lucere totus simul, ergo extinctio non fit successu ue, caeteroqui deberet paulatim perire lux , Ssensim obtenebrarr aer,dum tandem tota candelae flamma perisset, quod aduersarius non potest dicere, cum sensibus repugnet. Sed probatur ulterius ignis incorruptio sequenti ratiocinatione quae de igne, di de aqua potest intelligi, cuius mutationem in aere oculis patere credunt: quam transinutationem ut fieri non posse ostendam,

Obstruo primo in via Aristotelis eIe menta componi ex nuisteria, & forma substantialibus, neque formam absq; disposui num conuenienti apparatu introduci posse. Obseruo secundo plura requiri ad primam formae mirod ctionem, quam ad eius conseruationem in subiecto, quod sce tuum experientia pater, aliarumq; generationum in quibus fit tam delicatus accidentium apparatus, ct tam elaborata dispositio , quae deinde sine substantiae detrimento certos limites

intensionis, & diminutionis pati potest; Quod quidem, &ratione , & experientia comprobari potest, ratione quidem, nam ad id ut introducatur forma talis dcterminata, praerequi-Iuntur