장음표시 사용
81쪽
c. 2. De Elementis iuxta Democritum 6 I t sunt elementa quot sunt anni tempora, sed sunt quatuor anni tempora, veri respondet aer, aestati ignis, autumnus terrq, hyems aqvs:ergo sunt quatuor elementa, a. Adde quod dantur quatuor signorum triplicitates in zodiaco, 3. quatuor humores in corpore qui quatuor elementis respondent, A. quatuor humorum motus, 3. quatuor in die naturali disserentiae 6. quatuor morborum tempora, T. quatuor qualitatum omdines, 8. quatuor in extractionibus chymicis rerum differemtiae , s. quatuor in rebus quae subsident regiones, ergo debent
Respondet ridens Democritus ad primum, rectE proponi
hanc obiectionem in Europa sub Eona temperata,Peruanorum Yncas, Malabarum Brachmanes, Sum atrae Iogues minorem
negabunt, quod patet ex cursu solis, his enim prouincijs sub
Zona aequidiali 6. mentium est restas,&mensium hyems utraq; duplex eo quod sphaeram habeant rectam. In Brastis tractibus quibusdam ver est perpetuum ex Beretario. Cur non di-Σit potius dantur ra. menses, ergo& totidem Elementa, sunt enim qualitatum sensibiliter diuersarum, aut cum Hungaro dantur T. planetae, ergo& 7. elementa. Ad a. designorum triplicitatibus quatuor concedo eas dari at nego ex ijs probari elementa quatuor, imo supponunt probata. Ad 3. Respondeo primo soluendum esse S. Thomae & Stoicis qui negant aerem esse calidum, & humidum, Vallesio qui nobiscum est, alijsq;, deindenegabitur absolute consequentia ur enim non dixit potius dantur tres principes hominis partes,cerebro res pondet aqua obhumiditatem, nam ut ait Hipp. I. de carnibus r. q- cerebrum ect , metropolis frigidi, ωglutinosi, Cordi ignis ob calorem , calidum enim, ut ait Ibid. Hipp. pinguis G s , pingue autem igni dat pabulum. Hepati respondet terra in eo enim venae arborum, di herbarum instar implantantur. Ad
82쪽
6 De citomis. et put. L. a. nego ab vitalibus motibus ad elementales esse argirmentanadu . Ad 1. 6. dico nihil illis concludi. Ad 7. concedo has qualitatum differentias ex Galeno simpl. med. fac. l. s. Sed nego oriri ab elementis, ut satis a me probatu est l. de manna cap. 3. de tabaco Exercit. 3.& ex professio l. i. de purgatib prs lecti ne 7. Ad 8. dico plurimos chy micos admittere tres tantum differentias rerum, alios quinq; quas Vocant faeces, phlegma , , oleum, essentiam, aethera qui vero treS,dicunt este salem,
silphur, mercurium , Ad 9. Nego in i s quae subsident quatuor apparere regiones sed aliquando quinque aliquando tres
Pro variorum corporum differentia.
Mihi arrisisset magis argumentum a Timaeo Platonis sumptum, Corpora propter encm mideri ait, m propter terram tangi: addo propter aqua gustari, vehiculum enim saporum est humidum,quod diluit salium differentias,ex quibus oritur sapor,
sonum edere propter aerem . ergo propter elementum quintum odoratui sunt proportionata ; dabuntur ergo quinq; elementa. Verum his minus seueris omissis alias perpendamus ratiocinationes. Tres aliae supersunt viae in uestigandi numerum element rum , prima per qualitates primas, secunda ex natura mixtionis , tertia a motu locali mixtorum.
Pro prima sic fit argumentum. Tot sunt elementa quot sunt possibiles primarum qualitatum combinationes,sed sunt quatuor,ergo totidem elementa; maior probatur,quia a pos, tione proprietatis diuersae,sequitur positio naturae diuersae, e go cu dentur hi qualitates, ut patet experietia, sequitur earum combinationes reperiri. Sunt autem quatuor tantum possibiles, calidum, & siccum, calidum, & humidum, humidunia, ct frigidum, frigidum, S siccum; ergo sunt quatuor elemeta. Pro secunda. Sublato quolibet ex elemςntis sequi tui inae-
83쪽
c. 2. me elementis Laeta me crkums pqualitas mi ibilium quae mixtioni contraria est, duo enim friasida vincent unum calidum, & duo calida unum frigidum, er go superest v t sin t duo calida, & duo frigida ad mixtionis perfectionem, quae ratio elicitur ab Anicenna loc. cit..ὸ Pto tertia. Mixta ut ait Arist. a. degen. t. o. mouentur
ad motum elementi praeualentis: cum ergo quadruplex motus depraehendatur in mixtis erunt quatuor elementa, sic ignea sursum seruntur, terrea deorsum, aerea aquis innatant, fluida terminatur alienis terminis, S expanduntur ut aqua: quod patet in flamma, plumbo, lignis, & liquoribus, ergo cum illi motus sint quadruplices, &pendeant ab elemento praedomis nante, sequitur dari quatuor elementa.
Responderi potest ad primum, soluendam esse eam ditacultatem S. I humar, Senecae, Vallesio, Stoicis omnibus, ipsiq; Galeno qui omnes aerem calidi)m esse negant. Seneca certe t. a. nat. q. c. I O. aerfrigidus perse e I, in obscurus, Amruisti calorqs abundesunt, & in fine cap. Natura enim aeris gelida est. Quae assertio Stoicorum etiam est: Valles in q. meteor. Galenus 8. de usu partium c. 3. falsam vocat Aristotelis assertionentia,
aeram se calidum. Deinde quid probat contra illum qui diceret dari tantum tres qualitates primas, calorem, humidita-lcm, frigus e siccitas enim priuatio est cum vix ulla .eius actio deprehendi possit quε a solo calore non possit explicari dissipate humorcm, at veso frigus sensbile est. Praeterea negabunt hasce combinationes, sed corpori smplici, simplicem, & unucam qualitate m activam assignabunt quare ignem calidum , terram frigidam, aquam humidam faciunt, ponuntq3 hu i
ditatem tanquam medium contraria duo frigus, S calorem connectenS,cum utroq; enim sibi bene conuenit, ignem stigmferi, terram calefieri, aquam humiditate carere posse negant:
sed horum actiones vel ieiundi vel admixtis particulis consum
84쪽
64 De Aramis. . Di fiuri 1. edi, ita ad sensum terram apparere calidam cum id spiritibus
igneis tribuendum sit. Cum ergo haec prima via multa supinponat aut valde controuersa, aut falsa denumero , &combi . natione elementorum, S qualitatum , nihil per ςam confiii
posse necessarium est. Et reuera Ualles. in A. meteor. Arist. c. 1. hanc rationem vocat leuissimam. , ia. Ad secundam rationem. Rc spondeo etiam si sint tantum tria elementa nihil impedit quo minus ea ratione possint duspensari, ut alterius copia asiorum numerum excedat. Sit enim corpus cui necessaria si humiditas ut 3 .calor vi s . nonne ita dispensabuntur elementa ut siuat ignis portiones s. aquae s. terrae tres, illudq; corpus etiamsi uno constet calido, tamen calidis in primo annumerandum erit . .
Ad tertium argumentum. Responderi potest primo vis
pra, deinde retorqueo argumentu. Nullum enim mixtum
sursum sertur,ergo vel in nullo praeualet ignis,quod aduersariaus non dicet, vel ignis non mouetur sursum naturaliter, S per se, sed tantum peraccidens, imo videmus mixta cuiuscunq; sint leuitatis centrum perere , metalla, fossilia quaevis, ligna omnis generis, liquores , fructus, & etiam agaricum, suber, spongias Sec. Quae autem aquis innatant non alia id ratione faciunt quam quod porosa sin t corpora, multo aere Ium id , square non ita innatant ut sola sui superficies aquam tangat, sed tantumdem io aquam deprimuntur quantum aquir neceLsarium esset aequiponderando suo corpori. Sic nauiscentum, millium pondo eum sibi in aqua desedit locum, & eo ου': d primitur, dum hinc , & inde centum millia librarum aquaraextruserit, unde, & ars nauirca sibi sumpsit fundamentum, ®ulam quae onera nauibus certa proportione praescribit in ponenda. Et hac inductus experientia non existimo improbaiulem eam esse sententiam,quae omnia corpora mixta aequalis
85쪽
2. De amentis iuxta Demora itum. 6sella grauitatis existimauit, differre autem ratione pororum seu meatuum quos insercit aer. Si ergo ratione elementi pr domi--nantis corpora quaedamnnatanr ut vult aduersarius,qua re inraui durea, Sargentea tuto nauigari potest, ut norunt hi qui libros Archimedis de his quae vehantur in aqua, salutarunt e limine , aut qui hydraulicae, staticae, nauticaeqs pi incipia delibarunt 8 Orontius Finaeus in hydraulico horologio regio s. a. horol. p. IT. navim cupream adhibuit, & integram machinam Henrico II. Galliarum Regi obtulit, eaq; aquis innata' bat, ergo non ratione elementi piardomina niis sed ratione potius aeris in poris vel sinubus inelusi vel positi innatant aut mergunrur mixta. idem quod in alijs videre poteris in oleo,quod si in vasto effuderis vase tantum in aquam deprimetur quantum moles eriS habet cum mole aquae in ratione ponderis proportionem, quod si nimia sit olei copia neq; via sit extrusiooi,
tuta inflar operimenti superincumbet, qua ratione succoS in phialis asstruant pharmacopolae . Ex quibus patet non probari lassicienter a philosophis dari quatuor elementa Auod erat ostendendum, nunc audiamus in te tam graui De Crauu
PRobatur ptimo. Quod caret qualitatibus primis ilIad non est elementum , sed aer caret qualita bus primis, ervi
est elementum, maior est cui dens , S u a quopiam negetur quaestio erit de nomine, nam si elementum esse velit, corpuS-simplex cum reIiquis rerum uniuersitatem constituenS , concedam in eo fiasu aerem esse elementum, sed ipsi rationeS alias elementis eiscutialeSinesse nego ἐν probatur itaq; minor. Si
aer haberer qualitates primas ineptus esset ad id munus cui destinatus a natura, quae illum constituit mediatorem in-
86쪽
66 De Aramis. Dil . I. eter caelum, & terram, vehiculum specierum, actionum, in si auum,& accidentium transportatorem; locum ubi sphqrara tiuitatis non mutilamur ; sensibilium cognitionum , & imaginum intentionalium sincerum fideiussorem; quare ob m tus locales fecit facile diuisibilem, ob species intentionales purissimum,& sine crassitie diaphanum; propter oculum sine citore δε aliorum sensuum gratia sine sono,sapore, Odore,& tangibilitate,quod in aere quieto sincetoq; patet; ut actiones pro paget cuiusuis externar impressionis, est si sceptibilis, atq; ut ait Trismegistus in Asclepio ; Aer ent organum mel machina omnia umpcr quam omnia Isunt.Qus qualitates,&ossicia,cum in aqua, terra , ignive Mon reperiantur, videtur nobis ansa rigialiter de aere , quam de alijs philosophandi. Cuius insupers viditas vacuo impediendo, tenuitas poris subeundis, subtil, tas dilatandis vaporibus crassis, rarefactioniq; corporum ob calorem adiuuandae aptissima est, & ubiq; non tam sua, quam naturi totius negotia pertractare aptus natus est aer. Vnde sc argumentor . Medium naturale, & proprium inter agens,
S patiens de neutro participare debet, sed aer est huiusmodi, ergo de nullius agentis patient iste qualitatibus participat. sit enim aer frigidus,ut volunt Stoici, sic licebit ratiocinari. Sicut non potest ignis activitas peruenire ad passum cum intermediat glacies, ita neq; ignis calor persentir i potest in- Iermediante aere: quanam enim ratione pura actio calidi ut . vel f . perueniet ad nos per medium Didigium vi 7 ξDices raritate aeris eius reactionem praepediri. Sed contra , intensio qualitatis etiam in subiecto raro reis sistit subiectationi contrariae, ita flamma stuparum, & palea
rum,sic ignis aquae vitae quamuis sit rarus, numquam tamen
frigori cedet , ita ut frigus in eadem parte sui sit cum calore, pariter si aer dicatur calidus humidusue, corrumpet, retun-
87쪽
c. 2. De element siuxta Democritum. 6jdet ,& adulterabit actiones frigidas, & siccas: ergo necessario concludendum est , ob illud uniuersale aeris ossicium median- di , nullam ipsi qualitatem activam inesse: neq; enim concipi
potest quanam tandem ratione minoris virtutis agentium vis, in medio sibi penitus contrario non peiIumdetur. Confirmatur ex ossicio aeris replendi locum , & poros subeundi, natura enim debuit huiusmodi corpus omnino inno. Σium creare, ne sua subtilitate , Squouis tendendi licentia, alijs corporibus ossiceret. Vnde Vatic sus in . meteor. Arruistotel c. I. commentario primo cum ostendisset, quam parum probasset suam de primarum qualitatum combinatione se tentiam Dux Peripateticorum ; An non melior inquit ratis saerem , a quo homines, gr perfectissima animantia erant perpetuo
perpessura , iv agentium qualitatum nuPa , mediocritatem excedere, sed temperatum esse, mi ilia mediocriter afficeret Ego quidem arbitroratq; proinde sentio quod tu controuersijs confirmatu, aerem negacalidum neq; frigidum isse,sed iubac oppositione temperatum. I ais praeter dilta, quod aliqua qualitate eLι natura praeditum, dissicile trahitur ad contrariam, sed aere nihil ese quod citius mutetur, de calore adfrigus, g r contra defrigore ad calorem i et , adeo mi eadem die calidus, inrigidus, 2 et trumq; impense requenter sit, ergo neq; calidus neq; frigidus e II. Haec viri extra omnem doctrinae aleam positi sententia, quamuis nostrae saucat, tamen nobiscum non
est, in eo quod temperatum aerem faciat, hoc est de frigore, caloreq; mcderate participantem, Sed etiam si haberet quaiatuor gradu Scaloris tantum ,& totidem frigoris, dissicile trahe
retur ad septem, quia r si stercnt alij gradus, ergo neq, calidus neq; frigidus est natura sua. Confirmatur secundo, quia nihil certi a sensbus haurire possemus, si agcntium qualitates in medio vel fauorabili, vel uires addente, aduersante, & imminuente perciperemus.
88쪽
6 8 Ῥι homis. Diss. I. Probatur secundo propositio. Illa non est qualitas i inta
muζns a corpore,cuius licet causam ab extrinseco assignare, sed in aere nulla est qualitas prima cuius caiisa no sit extrinseca, nam calescit a sole, frigescit a terra , humefit ab aquai, lacubus, uligine, paludibus , fossis, nubibus inficitur , non respuusodinarum halitus, pestilentes vaporeS, cadauerum fetorem, mutatur ventis, influxibus siderum . tu tamquam. Proteus omnium agentium imprellionibus versatilis est, ergo nullam habet qualitatem innatam.
Confirmatur i. quia omnibus elementis aliis insitam ubiq; eande primaria qualitate videmus, ita terra ubiq; frigida est , aqua humida Ignis nulli bi calidus non est, aer tamen nuspiam sibi in qualitate prima similis, nam variatur tum a caeli aspectibus, & certis plagis, tum ab vicinia ignis subterranei,qui ubiq;
maxima portione terrae immixtus est ex Hipp. l. de carnib. O. S sub eodem aequatore torretur in Monomotapa, riget in Peruviae montibus, temperatus eis in Brasilia, mutatur ventis,
maris vicinia,Orientis meridieiq; afflatu, di infinitis alijsva rietat ibus a causa extrinseca Ortis subiacet, ergo nullam habet qualitatem insitam sibi. Dices has omnes mutationes fieri successive continue, ubiq;
aerem esse humidum s & a tribus tantum rebus aerem immutari in in stanti ex Gal. l. de oculis, particula secunda c. 6. Haec iri unt quae aerem sine illi temporis Patio immutant, lume ius, fulgidus color, ω lumen ii bs Viritus. Quod autem aer
ubique humidus sit patet ex sua consistentia, & hum idi definitione, nam facile alienis terminis continetur, successio vero alterationis ostendit resistentiam insitae qualitatis. Sed contra. illa mutatio non fit continue successive, nisi qubd praeexistat in aere contraria qualitas, si enim aer nulla
aduentitiare esset praealteratus sed sincerus esset calefieret instan.
89쪽
M Elmentis iuxta Democritum. 69 Instanti: at vero cum a terra noctu sit frigidus factus, a sole paulatim sensimq; calest. Ad rationem aute humidi, verum quidem est aerem ubiq; liquidum esse, humidum verb nequaquam, haec enim definitio liquidi est, ut videbimus prop. I a.
Confirmatur secundo, quia mutatio omnis quae formae inclinationi contraria est transit, & momento durat,ingenua snatiuaq; qualitate redeunte, atqui nulla qualitas ab aere re- Paratur, ergo nulla ipsi est insita. Probatur tertib eadem propositio. Illud non est elementum quod non potest venire in compositionem mixti. Sed aer
non potest venire in compositionem mixti, ergo aer non est elementum. Maior est certa, cum enim elementa sint ad mi tum faciendum, sequitur quod quae ad eum scopum minime attingere possunt, non sunt elementa, cum natura nihil frustra sectat. Probatur itaq; minor; Illud non potest venire in compositionem mixti quod refugit unionem cum alijs, sed aer r fugit unionem, nam neq; in aqua, neq; in terra aut igne figutur haeret ue, videmus enim in globulum se se colligere ut maria diuidat, liquores ab eodem secari, & si a visciditate impediatur , tamen sine adhaesone in illis carceribus manebit, dum auolandi locus detur. Contraria verb ratione se se habent alia elementa, ignea enim corpuscula terrae miscentur,quod patet in fictilibus, S serro candente, aqua vero, & terra quam fac, te, quam subtiliter in limum coalescunt ξ ignis etiam in trudit spiritus in mediam aquam , Ergo cu neque aer cum alijS E mentis unia. ur, neq; ipsi conueniant qualitates vllae ex primis, sequitur illi elementi nomen non conuenire, quod erat Oile dendum .
90쪽
Dantur tria tantum Elementa, Terra, Arus, evis.
S Equitur lite propositio tanquam Corollarium praecedentis
nihilominus tamen ulterius. Probatur primo. Tot sunt elementa quot reperiuntur in .corporum dissolutione, sed tria tantum reperiuntur, ut Chymicis est manifestum qui sulphur, mercurium, & salem in omnibus mixtis reperiunt, agnosce in sulphure ignem, aquam in mercurio , in sale terram: quamuis enim tria haec sint mixta, nihilominus in singulis ita prsdominantur sua elementa ut id potissimum esse videantur cuius potiores partes habet. Ignis ergo copiosissimus est in sulphure, aqua in mercurio qui t tus in fumos abit, S a vaporibus iterum in mercurium coal scit; In terra sal,quod a podere conijci potest aeque ac alijs rationibus sumptis a lib. meteor. Arist.& lib.de sensu,& sensilie sal enim se habet ad terram vulgarem ut Io 6. ad 92. Aqua marina se habet ad terram, ut so . ad 93. que aqua marina immixto sale grauior est dulci, ad eam enim se habet ut 92. ad Tq. ergo cum terra sit ponderosissima, sequitur quod ubi maximum est pondus ibi etiam illa prsdominetur ex aduersario, ergo sal ad terram refertur. Adde quod in resolutione quotidiana mixtorum, S sine arte parata, sunt tantum tria,cineres, sumus, flamma, agnosce in cincribus terram, in sumo vapores aqueos,in flama spiritus igneos quod clarius expona c. q.d. 2. illustrari posset haec ratio Pythagoriorum placitis, nam internario foecunditatis symbolum,quae elementis conuenit animaduertunt, est enim imparium primus ex paritate una, &vnitate coalescens &c. sed pro his vide doctissima Bungi coimmentaria in mysterijs numerorum i bic enim,non philologum,