Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

1191쪽

D E RE N BLICA, LIB. I. II 77 Contra vero,si legibus iisdem ac iudiciis inflexibilino

ma ciues omnes dirigantura omnes omnibus holiores, uti sors tulerit, omnia omnibus praemia nulla ratione dignitatis. personarum ac zritorum legibus arithmeticis tribuantur, decus omne virtutis eo ciuitatis statu intcrire necesse est. Quemadmodum igitur uri plicia medicamenta vi ac potestate dissimili ma quae hominibus perniciem ac pestem illatura sint ii multem petata fiunt salutaria ita quoque arithmetica ac geometricae ratio uesharmonica lege tempeiatae, Rebulpublicis salutares se-

Qtiam ob rem fallit Aristotelei qui beatam Rem pia a In sit. blicam tu fore putat, si s princeps tanta virtutis ac pruentiae fuerit ut summa aequitate subditos sine legibus modetari velit. Neq enim principi posita lex est, scd Omnibus ciuibus,ac potissmum magistratibus,qui gratiaeel odio, vel brdibus oculos interdum ita eX atos ha- ent, ut nullam iuris ac iustitiae lucem intueri possint. Ac tametsi nulla perturbatione iudices ab aequitate dimo aerentur, nihilominus tamen legib. optas esset quib.velati lucerna quadam , vel imperiti in densistimis humanarum actiones in tenebris dirigantur, vel scelerati metu

enarum terreantur. Vt enim honestorum ac turpium ex aeterna in mentibus uniuscuiusque nostrum ab im-

.nortali Dco sit inscriptae; poenae tamen quibus improbi

ibiniuriosa facinorosaq; vita auocentur, in animi, incriptae a Deo nullae fuerunt.

idem tamen immortalis ac praenotens Deus,qui iustii iniusti scientiam nobis indidit, seges ore suo promul auit,poenas etiam adiunxit; quibus legibus nullae alvea oene conscriptae,ac ne legislator quidem ullus exstitistene moratur Argumento sit quod nec Orpheus, nec Homerus, nec Musaeus, antiquissimi Graecorum scriatorcs , verbum legis usquam usurpaverunt; Oies e odiis omni blas Graecorum sere antiquior est. Ergo rem

es manu, voce , imperio rcgali subditos 1 ine lcgibus noderabantur. Prima legum ferendarum occasio a PO

1192쪽

11 8 IOANNis Bo Di Nipularibus: optimatum Imperiis, cum a regali statu dis

cedetetur, originem accepit: primum quidem Athenis Dracone ac Solone,deinde Lacedqmone Lycurgo leges ferentibus , antiqua stirpe Regum intermortua; aut ii qui uipei uites erant,eIepta imperandi potestate. Vtriusque ciuitatis exemplar caeterae r corum Italorumq; ciuitates ad intuendum Mad imitandum sibi proposue runt Dores in quain, Iones, Elienses, Cretenses,Locri, Crotoniatae, Tarentini, Romani:in quibus ciuitatibus plebes ab optimatibus perpetuis odiis dissidebant; tenues potentibus aequari cupiebant. Id autem fieri aliter non poterat, quam si ex eadem omnibus scriberetur, locupletes Vero leges omnes respuebant, ut qui opibus ac potentia Respublicas tuerentur, honoribus ac praemiis plebe superiores elle vellent:& quoniam supremos

in Republica magistratus gerebant, sui similibus,1 dest,

optimatibus fauebant, tenues aspernabatur. Inde tenuium vocesi quaerelae quae ut in ciuitate Romana exitum aliquem reperirent, Terentius Arsa Tribunusplebis consulibus an sentibus Patrum superbiam ad picbem criminatus, maxime in Consulare imperium inueheb tun, quippe duos pro uno dominos immoderata infinitaque potestate; qui soluti atq; effraenati ipsi omnim tu legum, omnia supplicia verterent in plebe: quaeneaeterna licentia esset,legem se dixit promulgaturum, ut

quinqueviri crearentur legibus de imperio Consulari scribendis. Quod populus in eius dedisset,eo Consi lem usurum, non ipsos libidinem ac licentiam pro lege

habituros. Sex annos grauillimis popularium ipti' asib. a. matum contentionibus agitata lex est,& ad extremum. perlata Placet optimatum voces S querelas ex Liuio describere, cum regiam potestatem sine lege optabiliorem ducerent quam legi ous vivere: Regem,inquit,homianem esse a quo impetres bia , ubi iniuria opussit,essegratiae Io-

cumas benescio, o irasci, o ignoscerepose inter amicum: muum discrimen nosse; leges remsurdam ct inexorabitina hesrsalubrinem ιummi inop qnam potenti, nihil laxameti nec

1193쪽

Dr Rr sv BL rc A, LIB. I. 379ri nec vente habere si modum exces risu periculasium tD in tot humanis erroribiti sola innocentia vivere. Haec Litutis. Tan dem pedata sunt leges Duodecim, quatum praecipuari dam exstitit valde populitiis optimatum imp ta ac potentia plane contraria: est autem huius in odi. Ρriaik- glans comitiis centuriatis ne irrogantors rein faxit,capitalesesto. lis legibus iudices ac inagistratus populit mali l amdiu sic moderati sunt,ut nec veniri ullus esset, nec aequi-xati locus relictus. Fuit etiam consimilis nostia aptate ad Senatum Francisc. I. rege controuei ita delata. Cum enim Allobroges iub imperium subiecisset, magistratus ac iudices a legibus ad aequitatem deflexerant , ac pleraque I Volcia contra patrios mores arbitratu suo constituebant ac definiebant. itaq; Allobroges per legatos a rege petierunt, ne in posterum iudicibus ex aequitate iudicare liccret,ut legum vinculis coerceientur: qu Cnihil serdidis iudicibus tam inimicum esse potes . Ac propterea Charondas Carthaginensium Legislator valde popularis , votuit ζ magistratus a verbis legum discedere, quantumuis iniquae viderentur Franciscus Conanus libellorum Magister, legatos Allobrogum audire iussus se mirari scribit libi br ea ri quod iem adeo iniquam peterent, ne scilicet magis tra-i tibus ex aequitate iudicare liceret: ac Fabrum Iuliiconsultissimum errorc lapsum scribit, quod Curias maiores

tantum non etiam minores iudices ex aequitate iudic

reposse putaret. Legati suos iudices legibus in ossicio eontineri putabant, si equitatis specie sublata ius dicerent Accursius non tam Latine qtiam ad id quod voluit accommodate, iudices imperitos cibis legum insistere perinde iussit, ut indoctos equites qui quod equitare se nosse diffidunt, extremaequestris cella manu prehen

sarcsblent. Sed aequitatis vel bum cum ad cos refertur, qui maiestati praesunt, ipsi rum legum abrogationem, aut derogationem aut ubi ogationem, aut obrogatio- inem innuit: cu varo ad macilliatus ac iudices, nihil aliud

uam quod legi deest, como de interpretati ac supplere:

1194쪽

aut nimiam acerbitatem lenire lenitatem nimiam ex re rum causarum varietate sic exacerbare, ut salua legis

a d is interpretatione ciuitatis simul ac legum ' saluti consu---σ latur. Neq; id Curiarum proprium sed magistratuum omnium commune est , seu iure actionis,seu libello sup plici, seu diplomate ac rescripto principis lapsos erigere, aut quid aliud ex itquo bono iudicare iubeantur. Id auteaperte significatur clausula vulgari principum rescripto

comprehensa, QUOAD AEQUUM VIDEBITUR: aut quoties

magistratuum ac iudicum religioni princeps edicto, vel rescripto quid committit ut saepissime videmus ea quae

legibus propter infinitam causarum varietatem contineri nequeunt, magistratuum officio ac religioni pmitti,sine ulla iudicum ac magistratu uim exceptione Pleraque maioribus magistratibus ac iudicibus tribuuntur, quae minoribus magistratibus non licent,ut appellationes inducere, reos nec satis conti ictos nec penitus innoxios absoluere; sed i 'o v x a iudiciose inre iubeantur: quod Lacedaemonios olim fecisse Plutarchus scribit.Ne sque id nouum est; maioribus magistratibus inter iudicabitis in o dum pleraq; licere , quae minoribus non licent: cum in

mon. Lb.3. pande istis Hebraeorum Senatui tantum 'quem proprie a Bucanini nuan corrupte Sane rim vocant, ex aequitare

inta es, iudicare licuisset caeteris quos appellant iudices animaru in andiu in acpecuniarum,non item. Quod autem omnium Italiae ciuitatum moribus& institutis caueri selet, ne iudices a verbis lagum discedant, aequitatis vim congruam legibus interpretationem notollit ut consultus Alexander taurisperitotum sua aeth. z. i. t. tis clarissimu ex Barioli φ sententia respondit:nec in eo' 'e ρνμο- genere Curias maiorum iudicum ab infimis iudicibus . ' a stia seiunxit.Nam lex abi quitate diuisa, quasi corpus exsan-ka t. gue& exanime videri potest quoniam lex ea tantum quae ad quaestionem infinitam pertinet complexa, quin stiones finitas aequitati congruentes ex locis, temporib.&persenis non attingit Leges autem fle stere magis ra-

tui licet eatenus ne rumpantur:etiamsi lex acerba videa-

1195쪽

DL REpvBLIcA, LIB. VI, Isrtur,cu sita luce satis perspicua est, sic enimVlpianusR,Du au si x .ra,m CFit exest fictainenscripta:duram dixit, non iniquam r' neque enim subdito legem iniquitatis perstringerens est. Nam silex ad propositam causam accommodari sine iniuria non potest, tempera sunt iudicia ius imis ma- istratuum decretis, ut Paulus respondi est': in consimili ι ' μ'

catala balum Iulianus V camericli melle dixit ne quid ab-el Siamin

Ordum iniquume. x interpretatione legissequatur. Certem ς ' dem leges Praetoris quam alias Platoriam vocant quae milia voe ηdri de imperio Praetoris urbani lata est, ius ei datum est,νί - si 'eges emendare. 7plere, interpretariposiet , Vt Papinianus iistis rata, ad cribites potestas, quoniam de iure maiestatis nonihil de . qn . . t e rei perci, sublato populari statu Omnibus magistratibus et ilia.., est erepta, iis silue interdictum, ne leges emendarent aut i 'stu

abi curas Interpretarentur L Bald in o. g. rItaq; magistratus ac Praesides prouinciarum de legib. M otiit de exer-

i tibi tantes piincipem toties consillere oportet, quoties et caeisma biguitas perspicuam aequ: tatis interpretationem re de x. rciti 1 sae capere videtur aut si lon istii nis locorum interuallis re- noti sunt principes a magistratibus, ut dilatio rerum a dera iac:endarum Reipublicae periculum allatura videatur,se , t 2 μentiam aequabilem salua lege S sequi oportet. Neque n. -Lnagistratu delege, sed secundum legem iudicare ne-

esse est, aut in Lamiae' notam subire. cu enim apud TO-pωώiἰ.dei- osates Romanorum leaes interpretarer Barptolemaeus 'raebes inquisitionum 1uae decuris collega coactziSO mi Ces unda. nnibus iudicum decuriis, exleee regia sententiam ferre B V. Ἀκ Π ompulit. Nam uiratis iudicibuS In legeS, ab iis quantu prime da . is in iduae sibi videantur,discedere non licet. Ex quibus η' incitur magistratum legem Interoca quitatem mcdmquansb.itiino etonsistere; sed perinde magistratum in potestate lesis ' -

lle,ut aequitas en in pote ita te magistratus dum tamen Gebui. extiihil dolo malo, nihil in fraudem legis fiat Oportet e-i --

Atq; in eo quidem Alexander Iurisco sultissimus la-i mihi videtur, qui iudice ad quem arbitrium iudicani delatum est, inique iudicare polle scribit: quae sententia

1196쪽

at. hoste. Lre torum omnium responsis vehementer pugnat, Qui di, ' άυ ni ira illa verba significant, iudicem bonii innocen- ωις ieiuam iis viri officio fungi oportere , si licet inique iudicarer x z. is . intuli illa in foro vulgata , dolum, fraudem sordes aiu- ω d. .....d dicibus abesse oportere. Exstat Luitpiandi regis Longor I bardorum lex,qua quidem magiitiatus quadraginta o

Piniar Hie. ω1idiS mulctat ur, qui quid contra leges iudicarit: quod si H si lecte solutus exonicio decernit, non mulci atur, etiamsi

C. sui, AL tibi uidi cauerit mIques una tamen nilai fraude ac dolo fe- t cisse videatur. Romani V hoc amplius, quod iudices co-

. f. ceptis Verbi Huare cogeoant, Vt ex annaalluitententia, biργε. t . . id est, ut vulgo loquimur,exanimi cos cientia iudicaret.

Rah. - Prius Vero Quam sententiam ferrent, praeco iudices ci sit,ioa.Oy. ra voce hortabatur, NE se paterentur fui sit inius esse, ut se . . CalI1 odorus scribit inaeci veteresse ex legibus iudica-d Aristat. tb.3 turos iurabant i in quaestio propolita nulla lege com-2 'o. . u. prehensa videretur, aequiis mam anten sententiam lo

pigetur conditio usa botrae, ad iudicem,quavis ad arbitrum liqu1smittatur quia dum formula includit, certos terminosponit huius libera is nullis astriola vinculis religio, de trahere aliquidpotest Graducere, 9 sententiam suam, nonpro-νt Ieae aut iustitiasuadet, sie prout humanitas aut misericordia impulit,regere Legislatores tantam potestatem iudicibus i

numquam darent, si legibus omnia complecti potuisti sint. Sed non magis legibus singula contineri possvnr,quali infinitum quiddam dc immensum ab eo , quod finibus exiguis, ac veluti cancellis augustissimis conclusum

sit. Ac propterea Curia Parisiorum in sententiis sepius lihaec verba subiecit,NE iudicata res ad consequentia trahad tur quominus alite, iudicari possit: propter rerum am biguarum infinitam varietatem; quibus interdum essi citur, visententiae rerum earundem aut valde similium contraciae aut dissimili mae ferantur, iustissimae tamen,vdu

1197쪽

DE RE pvatio A. LIB. II. I ir; duobus viatoribus contigit, qui contrariis itineribus ad eundem locum adeunt. Nec iudices sententiae suae cauta adscribere oportet, ut inepte plerici; litium semina ista ratione propagant nisi omissa causa maiorem liti-': l.

Pn tibiis obscuritatem sit allatura noto uri

Periculosum est igitur Curiarum sententias colligere nulla hypothesi subiecca, cum si pisti me iudices eorrum sententia iudicii arcana conscriDi iubeant, nequis errore se Ipiatur; quamquam res per se ipsa valde pμrnitio si h ... T :st,exemplis,n5 legibus iudicare: cum ex leuist ima per dex cm.o

onarum vel locoIum, Vel temporum varietate Iudicia

nutentur; quae varietates ita nitae nullis legibus, nullis abulis, nullis Pandectis, nulla librorum quatumuis im- nensa mole ac multitudine capiuntur. Ac tametti Solon reprehentiones effugere non potu-t quod paucissimas leges scripsisset, Lycm gustam epau- iores tulit: ac ne scriptis quidem voluit mandari ut ac-

uratius memoria tenerentur caetera magistratuum si

rcio ac potestati reliquit ' : quem diomas Mauru itu Θ-et..iuit imitari quippe qui omnia poenarum genere iudi-rum arbitrio permisit quo nihil melius aut utilius fieri 3olse plerique putant; modo iudices non ex sensu sed exrirtute ac diuturna iudicandi peritia legantur. Nam quo

lures leges iubentur,eo litium multitudo dccopia ma-or exstistit ex earum interpretatione. Itaque Plato inliaris de legibus, cap. X III vetat legesicribi delegis a-χionibus de iurisdustione,de commerciis, de Onificiis, te iniuriis, de vectigalibus, de tributis, deae nctitatica. 4-jus tametsi omnino carere non pollui nuS,magna tamearum legum partem circumcidere debemus. Etenim Iallia , quae caeteras regiones legum multa udine m-:it, omnes Europae populos litium abundantia iamprilem stiperauit quae incrementa potissimum coeperunt, una CarolusvH. Rex, omnium quantum, quid in

'inor,primus, deinde caeteri, legum farragines ad Iustiliani exemplar sic ibi iusserunt. I, enim scholasticis Uumentis legum Romanarum maiestatem labefecit;

1198쪽

Ii3 IOANNIL BODIN r&contra morem maiorum, legum ferendarum cauta quasi suadere, non iubere vellet egibus subiecit. Recordor ego iudicem sordidistimum , qui propter

vitae infamiam ac turpitudinem relegat US est. Hunc nouis legibus inhiante cui Curia lex aliqua promulgate tur, dicere solitum ferunt, Hem, in Cim praesiosunt ite saureorumct uti. Est enim in Gallistata tu ingenii acumein serendis litibus, ut nullum sit caput legis, nullum e bum, nulla syllaba, nulla litera, ex qua argumeta aut vera aut verisimilia ad litium propagationem exprimereno pollini. At si magistratus ea fuerit integritate ac pru dentia ut quod pretio coemerid, diuidere non cogatur pauci lumis legibus ciuitatis statum ac ciuium concordiana sine magnalitii multitudine tueri poterit. Videmus etenim saepenumero lites immortales mortalibus hominibus stipes stites csse, plerasq; centesimum annuntsuperasse. quidem anus illa Ptolemais, cuius meminit Suidas tanta animi pervicacia ac tamdiu litigauit, ut animam prius emauerit quam alitibus desereretur. Qui igitur legum multitudinem inuexerunt cum litibus modum imponere se posse arbitrarentur, Herculem in Hydra capitibus amputandis imitari videnturnam una lite resecta , septem renatas videmus ex illa verborum ac rationum sine ratione farragine, quae le- h. gibus si1adendis admiscetur. Recte Seneca Nihil, inquit, nubi videtvrfrigidiin quam lex cum prologo: iubeat lex, nonsuadeat. Cum enim Decemviri legum ferendarum L iomnia quae humano ingenio prospici potuerant, duoet . decim tabulis complexi viderentur, non ita multo postl .ύtot ac tam multa legibus deesse intellexerunt, ut Praeto- .ri urbano legum emendandarum arbitrium dare; leges t.: legibus accumulare, maximam partem legum duode l . . cim abrogare denique magistratuum aequitati, quod cuiusque Interesset permittere cogerentur. Ac tametsi in publicorum iudiciorum disceptationibus iudices legum vinculis constringere se posse putarent,&eodem iure summos intimis arithmetica lege aequare vellent

nihilo.

1199쪽

DE RE PUBLIcA, LIB. I. Ii8s nihilominus tamen mutato ciuitatis statu, Pr se isto urbi

omnium extraoIdinaria animaduersi, tum in urbe, tu bi. h.ieri

centesimo ab urbe lapide tributa est, quemadmodum' '' f

ordinem de criminibus cognoicit, nullis iudiciorum te με - η si

gibus obligatur' sed arbitratu tuo poenas Irrrogare po scissam. C. teit, dum tamen modum no excedat modus ex li armo Gων -

Potestas tamen extraordinem magistratibus a prin- i 7 cipe data seu iudicandi, seu belligeredi, seu ciuitatis mo-4,..d zm. . derand e, seu quid aliud age di plures habet piadus: Aut V -ε VAE Lenim poli principem lunam .i d itur potestas, qua maior eiv. . arida elle nulla potest:aut magistratui curatorive pro iure sui tr. magilitatus; ut arbitratu suo rem gerat' aut in eum mO b., ι,..dum quoli inceps ipse facturus esset: quae potestas a su- Ο ε .R - .ma proxime labest, ct quanta magistratui curatori vea . . 'l' , magistrati summo tribui non potest . Sed si rescripto sum. ii tiqui Irmcipis comprehensum est, ut magistratus de re pro-sI ossita cogito scat; uti rati, vel aequitas hillum, vel reli Mis. in 1. .

lio , vel prudentia instruet, ad arbitrium viri boni to-οῦ h. um id ref rri debet; S ad eam aqua ne principi quidem riai ica. t. de eced relicctaaequitatem. In quo plerique fallunt; φ qui ζ'

,rincipi quidem pro sua religiones iudicare fas esse du trigarius i f. unt, caeteris non item, nisi de crimine quaeratur. Super- '' titio illa est, non religio; cum ab aequitate ac religione uoη. in . .udicandi dii cedere liceat nemini: iniuria vero non ali- ' er ac simia purpuram induta cum foeditate semperesti Bad in m. ecum turpitudine coniuncta Aliud est autem legibus μ'

niudicando, a uua religione solui. ini. D. a iure

At si res gesta non nisi principi aut magistratui cogni a est testem quidem agere utrique licet, iudicem non li lib.d e. hisa et: ut AZ consultus a Praeside Bononiae, qui sine teste, em'. rari aedem admitti viderat,respondisse dicitur idem respo-s u.zam est Henrico II.regi Francorum a iudicibus qui extrama Gari. O in

1200쪽

ordine in Meloduni varias cognitiones susceperant, r1talum familiarem in capitali scelere deprehensum duci ivll1t reus taedio carceris rogationem tulit, ut ex albreorum e Ximeretur,& vinculis solueretur,quando nullius criminis conuictus, at ne accus tu quidem esset

Co tellus Praetor Curiae cum tribus iudicibus regem adiit ut quae illum occasio aduersus reum impulisset intel ligeretur. Rex homilae in damnarii ullit, quod in crimine capitali deprehendisset, nec tamen peruulgari vellet. Ad quem Praetor Nos,mqtuit,ιurarisumus,msi sceleris con uidium, examini nostrisententia damnaturos esse neminem. Rex ira commotus, humanissimus alioqui ac mitissimus omnium princeps, quod suam religionem ac fidem in dubium reuocare iudices viderentur, iureiurando obtestatus est , se hominem in scelere nefario deprehendisse. Itaque Annas Monam orancius Magister militum, quum iudices iudicandi religione ac legibus obligatos intelligeret, qui tamen si regi paruissent , carnifices&liarricidae potius quam iudices Viderentur, regem paruulum seduxit, ac supplicium in noctem differenduir suasit, ne populus rei novitate perturbaretur; nosne tamen sequenti reus in flumen iubente rege demersus est Idem Henritus ingrauissima causa, qua Georgii Amba sani haereditas agebatur, priuati modo, i quidem iuratus,coram iudicibus testimonium tulit. Quamobreninique fecisse iudicatus est Paulus IlI. Pontifex Maximquod hominem danari iussisset', quia sibi adhuc Cardinali parricidium admisiste confessus est; quod tamen reus constanter negabat. At multo aequius esset principenin priuatis quam in publicis iudiciis ex animi sui sententia iudicare; quia in illis agitur tantum de bonis, inli

vero semper fama, saepe etiam caput ac fortunae ommpericlitantur. Refert autem plurimum magistrarus legib. teneati necne , an vero legibus omnino Ouutus sit: quoniai

in altero facti tantum in aliero iuris&ίequitatis qua