Iurisprudentiae antehadrianae quae supersunt

61쪽

7. Q. MUCIUS P. F. R N. SCAEVOLA

Q. Mucium etiam iuris pontificii libros scripsisso, qu0d sns ad Q. Mucium 51 putat, nsque traditum est neque ex iis, quae Mucius de iure sacro dixisso vol scripsisse fertur, concludi potest: etenim iuris sacri instituta cum iuro civili ita coniuncta erant, ut Mucium a in iuris civilis libris explicasse verisimilo sit. Quod ad res, quae Mucius tractat, attinet, perae

pretium est monere, nuSquam mercaturae et mercatorum

mentionem fieri, sed principem locum rem rusticam tmatrimonium obtinore itaque de agro colundo si sopere quod agri colendi causa aratro factum est, defossis agrorum siccandorum causa factis, de itinere aquae, do servitutibus praediorum rusticorum do familia quas opus faei vel non facit, de putatore arboris, de agasone, do bove, de qua de ariete, de fundo legato, d lignis legatis, quae in fundo sunt, de emption vonditions fundivo arborum similibusque de rebus ubique sermo os aequo do matrimonio si de legatis uxori relictis, denique do pueris ot puellis sita pupillo et pupilla tras tutola agitur de utraque re sent0ntiam habemus viri ingonium ost0ndons si enim debere quem meliorem agrum suum faeors monet, ' ne vicini deteriorem faciat' D. 39, 3, 1, ), et posse mulierem, cui domus usus legatus sit, et cum marito habitare, ne ei matrimonio carondum foret, cum uti volit domo' D. 7 8, 4, 1). ceteras res, inprimis negotiation0m et mercaturam, quasi civibus indignas videtur oliquisso. Iam scriptorum, quibus Mucii sententiae orbaque deb0ntur, libri recensendi sunt. Quatuor illos Mucii auditores libros de iuro scripsisse Ρomponius is tradit ait nim: Mucii auditores fu0runt . . . X quibu Gallum maxima auctoritatis apud populum fuisse Servius dicit, omnos amo hi a Survio Sulpicio nominantur alioquin per se eorum Scripta non talia xtant, ut ea omne appetant, denique nec Versantur omnino scripta eorum inter manus hominum, sed Servius iis , libr0s suos complevit, pro cuius scriptura ipsorum quoque memoria habetur. mira haec narratio, quam

62쪽

Tribonianus X duobus iusdom originis libris compilasse videtur nam qua verbis alioquin . . . appetant' dicuntur, aliis verbis ' nec versantur . . . hominum repetuntur), aperte docet, auditorum illorum libros eo oblitt0ratos fuisse, quod Servius utilissima quaeque ex eis in

suo tranStulerat.

Cum auditoros Mucii sent0ntias libris suis proposuisse conicere liceat, Servii libris, quorum prope contum sit octagini reliquit', ut fonte primari uti possemus at vel eorum librorum pauca tantum fragmenta sorvata sunt et in his Galli quidem nomen nonnunquam, nunquam autum Balbi Lucilii aut Sext. apirii aut Gali Titi 3 Iuvontii nomon operitur neque in OSterorum libris horum trium nomen Squam invenitur. at fortaSSe, qua apud Varronem et Festum Muciana legimu8, exauditorum libris desumpta sunt. Primus itaqu0 fons Ciceronis eripta sunt, scilicoldo logibus libri coepti 702 1 continuati 708 46), Το- pica ad T. Trebatium scripta 10 44 ut d offieiis libri ad Mareum filium eod0m tempore compoSiti). accedunt Varronis libri do lingua Latina 711 43 diti),

Plinii historia naturali 0 A. Gellii noctium Atticarum libri, deniquo est epitome. Deinceps iuris consulti ii reconsendi sunt qui Muciumvol laudant vo do eo scripserunt in primis Servius illo Sulpidius Rufus, a Cicoron fortasso ultra meritum laudatus reprohensa Scaevolae capita Scripsit, quorum fragmenta pauca apud Gellium 4, 1, 17. 20 et in Iustiniani Digostis s0rvata sunt alium Ciceronis amicum, Trebatium Testam, in nonnullis Iustiniani Digestorum locis Mucium aeque impugnaro videmus ex altera parte non m0d C. Aquilius Gallus, Mucii auditor, sed stΑulus filius, Caesari amicus, Q. Mucium SecutuS St. Antistium Labo num et Masurium Sabinum Mucii sententiarum maximam rationem habuisse videmus contra in Cassii Longini t in roeuli fragmentis Mucii nomen nusquam legitur.

63쪽

7. Q. MUCIUS P. F. . . SCAEVOLA

Titius Aristo, linii amicus, uelana cautioni utilitatem definivit, et uvontius Colsus eos. II a. 129 in Dig0storum libris Mucium nonnunquam laudat. Laelius voro Felix et S. Pomponius ad Q. Mustium libros erip-Serunt, quam multo illo, nescimus, omponius non minusquam triginta novem ex illius tantum libro primo Gellius 15, 27 pauca profert ox omponii libris in Iustiniani Digesta plura fragmenta recepta sunt P. 219 - 325). Secutus si Gaius, qui libros o Q. Muci s fecisso seribit Inst. I, 188 in his libris quos ex Q. Mucio socimus') quorum librorum praeterea ne minimum quidem vestigium servatum videtur; nam quod Boeching Gai. d. p. X coniecit, Pomponium ea quae vicesimo secundo libro ad Q. Mucium D. 45, 3, 39 Gaium nostrum' dixisso tradat, o Gai illis libris dosumpsisso probari nequit Lenet,

qui ubi do Gai agit P. 482), coniecturam non reicit, ubi s 0mponi agit P. 285), verba illa a Triboniano

adseripta esse putat. Salvius Iulianus, qui Hadriani iussu dictum perpetuum composuit, in Digestorum librorum fragmentis Q. Mucium bis tantum laudat Venuleius Saturninus in stipulationum libris sub Antonino io si M. Aurelio scriptis Κxueger p. 180 Mucium et laudat et equitur. Cum Cervidius Scaevola, imperatoris Marci consiliarius, qui et Servium et quilium nominat, Q. Mucium nusquam laudet, Aemilius apinianus eumdem non modo in libris Quaestionum overo imperat0re seriptis et in Responsorum Severo et Caracalla imperatoribus com-p0sitis, sed etiam in Definitionum libris allegat in Domitii quoque Ulpiani et in Iulii Pauli libris Mucius saepius laudatur neque solum in iis quos ad Sabinum, sed etiam quos ad edictum scripserunt, cum in talibus libris ante Sevori tompora scriptis Mucii nomen nuSquam inveniatur notandum denique est, Paulum in Responsorum libris lexandri suori tomporo ditis Q. Mucii nomine eodem modo uti, quo iuris consulti Seii si itii nominibus uti solent: nam D. 33, 4, 11 ait Seia cum nuberet

64쪽

54 IV. SEPTIM SAEC IURIS CONSULT SERIES ALTERA Lucio Titio, dedit dotis n0mine centum et adhibuit Quintum Mucium, qui dotem adstipulatus ost

Modestinus ad Q. Mucium libros scripsiss ideo videbatur, quod fragmentorum quorundam in Digesta receptorum inScriptio corrupta est res enim si s hab0t. D. 41, 1 52 legitur Modestinus libro septimo regularum';

sequuntur duo fragmenta D. 41, 1, 43 6 54 inseripta

Idom libro quarto ocim ad Quintum Mucium ut Idomlibro trigensimo primo ad Quintum Mucium'. errorem scriptoris hodie omnes agnoscunt prior loco ' Idem perperam pro Pomponii 40mine Scriptum est. f. ru0ger p. 227 20. in Modestini librorum fragmontis Q. Mucii nusquam Omen reperitur a Scaevola 80mel D. 49, 15,4)laudatur, isque insolita ratione non Corvidius, sed Quintus Mucius intelligondus est. desumptum os fragmentum Rogularum libro tortio post Caracallae mortem scripto. Quarto saeculo, cum antiqua res publica interir0t, Mam0rtinus quidem idom, qui Manili memoriam revo-aeavit, etiam Mucium Scaevola laudat grat aet Iuliano 20 iuris civilis scientiam, qua Manilio Scaevola Servios

in amplissimum gradum dignitatis vexit '), sed a 396 Arcadius et Honorius C. h. 4 4, 3 Corvidium potius

illum Sca0volam prudontissimum iuris consultum' dicunt, et odum fere sempor Augustinus de civ. si 4, 27 Mucium Scaovolam non iuris consultum, sed doctissimum pontificem appellat, qui de deorum generibus disputaverit. Tribonianus cum Digesta componeret, num Quintiesueti iuris civilis si Laslii Folici Gaiquo ad Q. Muciumvol ox Q. Mucio fautos libros habuerit, nescimus certe nullo eorum usu est attamen Q. Mucii libro ρων ribonianus usus videatur esse, cum et nonnulla fragmenta eius in Digestis logamus et indo Florentinus libri titulum xhibeat nihilo minus quaeri potest, utrum Tribonianus re vera hunc Q. Mucii librum habuerit, quod Kruege p. 327 contendit, an eum se habere Simulaverit, cum e posterorum libris Muciana Sententias desumeret, quod alii viri docti putant res csrte diiudicari nequit.

65쪽

7. Q. MUCIUS P. F. P. N. SCAEVOLA 55 Triboniano primarius Mucianarum sontentiarum fons sin dubio S0xti Pomponii libri ad Q. Mucium orant. Justinianus, cum DigeSta Sua componere iussisset, id quoque dodori voluit, legum tramitem ab urbs Roma conditas Romuleis temporibus descendero'. itaqu0 o Q. Mucii

memoriam Suo more renovare Voluit hoc Tribonianus

ita videtur odisss, ut omponii ad Q. Mucium dicta qua0dam ita mutaret, quasi Pomponius Q. Mucium ipsum loquentem introduxisset ceterum et Mucii nomon in votorum libris saepe delevit et omp0nii praecipus ad Μueium dicta exornavit. Itque qua Cicero Varro Gellius de Mucio tradunt, fido digniora sunt quam Dige8torum fragmenta, quibus non nisi cautione adhibita utaris quod ad numerum fragmentorum a iuri consulti singulis in Digustis sorvatorum, primum locum omp0nii ad Q. Mucium libri obtinent, qui non minus quam Septemdecim fragmontaassorunt, secundum locum Ulpiani libri, qui sedecim fragmenta habent, quorum undecim libris ad Sabinum, quinquo ad edictum libris debontur, tortium Celsus tΡaulus, cum illius Digestorum o huius ad dictum libriter fragmenta contineant libri, qui Mucianas sententias proferunt, Secundum argumenta denique dispositi uno ordinem habent primum locum obtinon libri ad Q. Mucium, socundum ad Sabinum libri, tertium ad edictum, quartum Digostorum libri, ultimum Quaestionum, ReSpon-Sorum, Definitionum, Regularum libri maiorem totius numeri partem ad Mucium et ad Sabinum scriptos libros

continere apparet.

Iuris consulti, qu0rum sententiae in Digestis saepius quidem adlegantur, sed qui nusquam Mucium laudant, sunt foro Alfenus Varus, Ca88ius, Proeulus, edius, Pegasus, Octavenus, PlautiuS, Florentinus, Marcellus, Corvidius eas vola, Callistratus quod Mucii nomen in horum libris aestur, partim eo explicatur, quod Tribonianus in transscribondis fragmontis uel nomen detore iussit, partim so quod in libris ad diutum ant Sevori 0mp0ra

66쪽

56 IV. SEPTIMI SAEC IURIS CONSULT SERIES ALTERA

scriptis Mucius nunquam laudetur 110quo in Servii nequo in filii noquo in Labeonis neque in Pomponii neque in Gai libris invonitur, excepta cautione Muciana', quam Gaius otiam in libris ad edictum provinciale nominat. in libris ad odietum scriptis Q. Mucium primi, quantum cognosci potest, Paulus et Ulpianus laudant. Qua de Q. Muci traduntur, ex iis ampliari possunt, quae posteriores iuris consulti de etoribus tradunt. quaenam Veterum sententiae Mucio adscribi vel obsantus possint, e fragmentis certis conici licet itaque haedres in singulis fragmentis explorandi consideranda est.

Q. Mucium et a magistratibus et a privatis plurimum do iuro publico et privato consultum fuisso traditum est. Ciesro de orat. 1, 5, 200 est enim in dubio domus iuris consulti totius oraeulum civitatis testis est huiusce Q. Mucii ianua et vestibulum, quod in eius infirmissima valetudin affecta quo iam aetate maxima quotidie fr0quontia civium ac summorum hominum splendore celebratur quibusdam do rebus eum saepius et semper idem respondisse legimus Goll. 3, 2, 12 Q. Mucium ursconsultum dicere solitum et q. s. Pomponius D. 50, 7 18 Q. Mustius . . solitus est respondere'. f. diesbat' Cie.

de T 3, 17, 30. Varro de La 5, 15, 83. aul D. 40, 13, 23 pr.), aiebat' Varro do L L 6, 4, 30), affirmabat' Macrob. sat 1, 16, 10), placebat' Celsus D. 18,

1, 59). in nonnulli rebus novam interprotationem vel cautionem admisit. Ulp. D. 7 8, 4. 1 35 1, 7 pr.

Q. Mucii responsa pauca tantum certa traduntur cum enim libros scripserit, ea qua Mucium dixi8Se, ne gaSSe putasSe existimaSSe quaeque ei placuisse dicuntur, o libris hausta es 80 possunt inter certa autem re-

Sponsa collocandum puto D. 19, 1, 40, cum is qui er0batur non emptor c0nsultans, sed Mucius sit laerebatur,

67쪽

7. Q. MUCIUS P. F. P. N. SCAEVOLA

ne arbores eius non viderentur factae'. f. infra p. 68 .d nonnullis responsis, quas in Pomponii libris ad Mucium referuntur, dubium est, utrum Mucii an alius iuris consulti sint. Sunt autem haec: D. 9, 2, 39 Pomp. 274); D. 40, 7 29 Pomp. 275 et D. 29, 2 70 P0mp. 15).

Hoc loco ea tantum rosponsa collocavi, quae in iuris civilis libros redopta fuisse non videntur adiunxi tymologica, quae uel attribuuntur, praeter ea quae iuris divitis librorum videntur SSe.

Varro de l. l. 6, 4, g 30. - Praetor qui tum se diebus nefastis tria verba fatus est, si imprudens fecit, piaculari hostia facta piatur, si prudens dixit, Q. Mucius aiebat λ, eum expiari ut impium non OSSe.1V. Macrob. sat 1, 16, 10 praeter multam vero affirmabatur eum, qui talibus diebus se feriis imprudens aliquid egisset, porco piaculum dare debere, prudentem expiari non posse Scaevola pontifex affirmabat. 2. Macrob. 8at. 1, 16, g 11. - Senevola . . consultus, quid feriis agi liceret, respondit quod praetermissum noceret. si bos in specum decidisset eumque paterfamilias adhibitis operis liberasset, non est visus ferias polluisse, nec ille qui trabem te eti fractam fuleiondo ab imminenti vindicavit ruina.

Responsum cum sententia illa quam apud Matthaeum 12, 11 legimus, prorsus consentire apparet. Sed quae uncis inclusi, non Mucii, sed interpretis videntur esse.

3. est. v. petitam p. 205. - Petilam suram siccam et substrictam vulgo interpretantur. Scaevola ait, ungulam albam qui ita dici. 4. est V nefrendes p. 162. - Nehendes dictos asserit Q. Mucius , eaevola carietes , quod dentibus frendere non OSSitit. 5. Varro de l. l. 5, 15, 83. Fontifices, ut Q. Scaevola pontifex maximus dicebat, a pos Se et facere.

aiebat L. Spengel, abigebat cod. F., ambigebat Laetus

68쪽

58 IV. SEPTIMI SAEC IURIS CONSULT SERIES ALTERA II. Docrota pontificalia. Verba, quae Ciceronis naea Mucii esse apparet typis minoribus odi. 040 v. uebterra. d. Savigny-St. XI, 37;Burchhard ibid. IX, 206. qu0d de iuro iurando a Q. Mucio concepto dicitur, adieci, quamvis, num huius o ei sit, dubitari possit. 1. Cie de leg. 2, 19 49 20. - Quaeruntur . . qui adstringantur aeris. 1eredum causa iustissima est; nulla est enim persona, qua ad vivom eius qui vita migravit, propius accedat. deinde qui morte sestamentove eius tantundem capiat, quantum Omne heredes id quoque ordine est nim ad id quod prop0Situm est, euommodatum tertio loco, si nemo sit

liores, is qui de bonis quae eius fuerint quom moritur, usu ceperit plurimum possidendo quarto, Si nemo sit, qui ullam rem ceperit, de creditoribus eius qui plurimum Servet extrema illa persona est, ut si qui ei qui mortuus sit, pecuniam debuerit neminique eam solverit, proinde habeatur quasi eam pecuniam ceperit haec nos a Scaevola didicimus, non ita descripta ab antiquis. 2. Gell. 5, 19, 5. 6. - . . . adrogatione non temere nec inexplorate committuntur; nam comitia arbitris pontificibus praebentur quae curiata appellantur, aetaS-que eius qui adrogare vult, an liberis gignundis idonea Sit, bonaque eius qui adrogatur, ne insidiose adpetita sint, consideratur iusque iurandum a Q. Mucioliontifice maximo conceptum dicitur, quod in adrogando

iuraretur.

III Iuris civilis libri XVIII Qu0 Pomponius o Mucium primum ius civilogeneratim constituisse libris tradit, confirmatur et explicatur a Gaio 1, 188 o Ulpiano D. 41, 2, 3, 23, cum

ille Mucium quinqu0 tutelarum, hic eundem p 08SeSSionum nonnulla genera constituisse referat nimirum qui anto Mucium do iure civili scripserant, legum decreta et rebus

69쪽

7. Q. MUCIUS P. F. P. N. SCAEVOLA

iudicatis et responsis ita explicaverant, ut legum Verba sequerentur ita factum erat, ut ius diffusum et dissipatum esset. Mucius primus non a legum praeceptis, sed a rebus ip8is exorsus, qua legibus vel maiorum moribus ordinatae orant, cortis rationibus eas digossit coniunxit separavit, ita quido ut o Stoicorum more rerum definitiones proponeret itaque perfecit qu0d Cicor do orat. 1, 190 Crassum facit dicentem eius esse, qui ius civile in arto rodigere sibi proposuerit, ' ut primum omne ius civile in genera digerat, quae perpauca Sunt, deinde eorum generum quasi quaedam membra dispertiat, tum propriam cuiusquo vim definition d0claros'. V. SuΡra . 47. quae disputatio cum multo post Q. Mucii

mortem a. 699 5 scripta sit, ueli opus roi non sati8Dcisse Cicero videtur putasse, quamquam disputationem ita exornavit, quasi iam a. 663 91 habita sit, quo temp0re

Q. Mucius opus suum fortasse nondum ediderat. Ciceroni, qui ratione illa, quam l. c. Xplicat 'porfectam arto iuris civilis constitutum iri persuasum habebat Mucii opus ideo non satisfecit, quod ipse orator, non iuri consultu erat. Quam late apud posteros iuris consultos et generumo definitionum usus patuerit, eorum libri ostendunt, item, quantae de rerum generibus controversiae sextiterint, denique quam lubrica in iure omnis sit definitio has itaque iuris consultorum disputatio a Muci origino duxit, ita ut, quod antea notitia tantum iuris fu0rat, iam iuris disciplina fieri inci poret nonnulla genera a Mucio constituta posteris non placuisse mirum non St. Q. Mucium ius civit in libros dedom ficto redegisso Pomponius tradit sed paveorum tantum librorum argumentum traditum est, ut plano incertum sit qu0- modo Mucius res dispositori t. libro secundo de legatis, libro quarto doeimo do societatibus, libro denique sexto decimo de furtis aetum fuisso cum Gollius, tum Ulpianus et Paulus in Iustiniani Digestis referunt porro adhibendi sunt Pomponii libri triginta novem ad Q. Mucium scripti Vel potius eorum fragmonia in isdem Digestis servata;

70쪽

60 IV. SEPTIMI SAEC IURIS CONSULT SERIES ALTERA

nam omponium eundem atque Mucium ordinem secutum esse, id quod vel ex nomine operis quivis coniciat, aliisqu0que argumenti confirmatur. Quomodo Pomponius res videatur disposuis8e, ex tabula quam subieci apparet. I. 0 hers ditatibus t d legatis.

lib0 XIV communi dividundo P. 268 269). II. De iure dotium, d tuto lis si s alioni iuris

per Soni S.

III. D domini o adquirondo rerum dominio. libor XXII do fructibus 8 P. 283 285). libor XXIID XXVI d poss0ssionibus et usucapionibuS

Lenet de stipulationibus 2 at omponium hoc loco non de stipulationibus in universum, sed de quadam stipulationis specie, de dotis scilicet dictione et promissione scripsisse Verisimile est. Lonet do lege Aquilia γ' at Pomponium potius de noXalibus actionibus Gai. 4, 75 I9 hoc loco scripsisse rerum

conexus indicat.