Disquisitio de Paulo religionis christianae apologeta

21쪽

lοgetices historice explorato, apparere eius argumentum

iam aliis disciplinis theologicis contineri l).

Nostrum non est eas, quas attuli, sententias explorare et diiudicare. aulum religionis christianae Α - logeiam proponere cupientibus, haec pauca sinciunt. Ρars in desendendo posita apud eum nondum primum locum tenet postea demum a Gentibus Iudaeis et Whammedis asseclis eae prolatae sunt accusationes, in quibus refutandis elaborarent Apologetae. Natura religionis, Apostolo teste, posita est in δικαιοσύνη Θεου, in tali iustitia, qualis Deo probatur.

Hanc δικαιοσύνην, quae erat μαρτυρουμένη ποτου νοικου καὶ τῶν προφητων Rom. III etiam

Iudaei assequi studebant, quorum religio e tendebat

ut homines δίκαιοι essent coram Deo pariter in cultu Gentium hoc erat summum ut homines cum iis arcto vinculo coniungerentur. Ut igitur aulus ostenderet solam religionem christianam eram esse religionem, primum ei erat probandum neque a Gentibus neque a Iudaeis hanc δικαιοσt νην Θεου, quae sola aeternae vitae est conditio acquiri. Huic partis criticae sectioni alteram addemus defensoriam . in qua non audiemusmoglie ais das tenemachweisun de innern othWendig- hei an edem unkte gugiete sic ais iderleguli der

22쪽

Apostolum suam dignitatem contra adversarios delam dentem, sed accusationes refutantem ab iis in religionem christianam prolatas.

Altera nostrae disquisitionis pars, quae est positiva, probabit hanc δικαιοσύνην Θεo a Christo hominibus omni et qua ratione illud fiat. Fontes nobis sunt ipsius aut epistolae. Quidquid enim de Actis Apostolorum statuimus, hoc sacile unusquisque concedet, ea primarium sontem theologiae ri linae dici non posse l). Ex auli autem epistolis illas

tantum quatuor in usus nostros convertemus, de quarum

authentia a nemine dubitatur 2ὶ moti non Theologorum Τ ingensium sententia, qui caetera scripta Apostolo

en comparaison desquelles laute les uires ources semientaussi superflues qu'insultisantes et nous exposeratent mεme commetire des erreum.''s De Brunone Bauero, qui omnes Paulo abiudicat,

sermo esse nequit.

23쪽

iudicant, sed nostro iudicio, ex quo ipsae satis distincte et perspicue auli pologetae imaginem nobis proponunt I ideoque nostro consiliis sinciunt.1 Reete Beus l. L. pag. 4: ilo a quelque εpitres, qui

mέritent plus que les uires attention de historien soli parcequ'elles contienuent plus de choses se apportant audogme soli parcequ'elles le traiten d a veconseu plus d'ensemble et de methode.'

24쪽

Gentes e Iudaei δικαιοσύνην Θεου non consecuti sunt. Omnes homines peccasse, aulus haud semel contendit. Ita Rom. LII Ιουδαίους τε καὶ 'Eλληνας lini. e. totum genus humanum, παντας ὐφ' ἁμαρτιανειναι dixit; s. 23 παντες ημαρτον et propterea gloria Dei carent; s. 1 totum genus humanum ποδικον est τω Θεω, poenis divinis obnoxium. Hoc primum probat de Gentibus, argumento universe ducto e conditione, qua ea aetate Apostoli utebantur.

Be Gentibus, δικαιοσύνην Θεου non consequenti S. Quamquam Gentes legae certa, quali Iudaei ite-l En,isae apud aulum nonnumquam distinguuntur a barbaris ut Rom. l4, saepius omnes comprehendunt Gentes a Iudaeis distinctas. v. c. om. 16, 2 9, 10, 3:s, Cor. Iri 24.

25쪽

bantur, carebant, erant tamen de aut sententia non minus ἀναπολογητοι Rom. 20h habebant enim tres sontes, e quibus Deum cognoscere poterant, naturam, legem moralem et historiam.

Be ratione qua Deus gentibus se manifestaverit. Τ γνωστον του Θεου φανερον εστιν ἐν αυτοῖς

Rom. I93. agnopere dissentiunt V. D. de horum

verborum notione.

Alii το γνωστον του Θεο intelligunt illud, quod de Deo cognosci potest l), alii quod de Deo cognitum est g), illam explicationem in primis improbantes, quia secundum eos apud Gentes de positiva, quam dicunt, revelatione sermo esse non potesti Cum Hengeliora credimus discrimen

de sensu non tantum esse quantum videtur. Quid enim dicit Apostolus το γνωστον του Θεου φανερον ἐστιν, i. e. manifestum est, ita igitur ut ab Omnibus cognosci possit. In medio itaque relinquitur utrum hanc cognitionem iam perceperint hoc vero de omnibus firmari, i Neque hi omnes inter se consentiunt quum enim plurimi cogitan de cognitioii Dei e natura petita, nomnulli Euangelii cognitionem intelligunt. 2 D1hn f twiMelan de Hul LMHegri a pag. 28 τογυωστο του Θεου explicat die rhenninissmitte Gottes. 3 Inter relatio Epist. Pauli ad Romano rim. I v I 0s.

26쪽

A pugnaret cum experientia i cum iis quae postea in hoc capite leguntur. Illud ἐν αυτοις pertinet ad homines, de quibus Apostolus seci. 18 dixit eos ἀληθειαν ἐν

ἀδικία κατέχειν, veritatem iniustitia oppressam tenere, quod universe valet de Gentibus, quamquam minime inde sequitur, aut iudice, omnes inter eos sine ulla exceptione improbitate fuisse conspicuos l). Ne cum inest αυτοῖς unice de philosophis intelligamus, vetat tota argumentatio, quae sic intellecta claudicaret.

Ut supra dicta magis firmaret, addit Apostolus: Θεῶς γὰρ αυτοῖς ἐφανέρωσε, ipse Deus iis illud

manifestavit ita ut suam ignorantiam excusare non possent 23. a. Rogantibus qua ratione Deus se manifestaverit, quid contineat illud γνωστον - Θεου, aulus mspondet s. 20. α ορατα αυτου ἀπο κτισεως κοσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθοραται, Dei invisibilia, quae corporis oculis emi nequeunt, conspiciuntur inde a mundo condito mentis oculis e rebus creatis. Armκτίσεων κοσμου non cum 'ulgata esse explicandum 1 Minus recte verus ad h. l. o αυτοu explicat

o ταῖς καρδίαις αυτtiis minime enim omnes hanc cognitionem

Dei iam intimo animo percepisse constat. 2 Cons omnino oratio Lystrensis, et I in primisvs. 17, ubi aulus de Deo dicit: υκ ἀμάρτυρουε το ἀρηκει, et ea, quam in Areopago habuit, Aet. 17. ubi

27쪽

eae rerum natura, patet e sequente τοῖς ποιήμασι, quod tum abundaret. Dummodo igitur mens non sit obscurata, etiam invisibilia clare perspici possunt ea enim homo a rebus creatis ad creatorem ascendit.

Quaeritur quaenam sint illa oρατα. Grotius, Fritischius aliique cogitant de Dei actionibus; sed animadvertentes ad ea quae sequuntur: at τε Mδιος αυτον δύναμις καὶ θειοτης, quam epexegesin esse Fritisciuus nullo probabili argumento negat, acile intelligemus Dei proprietates significari, aetemam eius potentiam et divinitatem. De notione θειοτῆτος Varie disputarunt . . Nonnulli distinguunt θεο ντα et θειοτητα, illam Deitatem, Dei existentiam, hanc Divinitatem, Dei essentiam explicantes, quos recte refutavit Hengelius, ostendens nullam huius distinctionis esse caussam neque in tymologia neque in loquendi usu l). Quare nulla est caussa cur cum nonnullis tantum de Dei bonitate vel sanctitate cogitemus g) Ut vidimus, aulus utitur 1 Citat i l. pag. 1l verba novi Stephani Thesauri

Editoris ad voc. Hioc: tribus maxime modis dicitur: est enim vel Deo s. diis proprius, vel, qualis deorum est, vel a diis immissus. Ergo subst. Θειοmiς, ex adiectiVo Θεῖος ortum, idem ac Θεοτης significare potest.

28쪽

argumentis q. d. cosmologico et physicintheologico, postea quoque saepius pro existentia Dei allatis. Quamquam concedimus philosophice haec argumenta non prorsus Valere, magnam tamen vim iis tribuere licet, quum praestantissimos antiquitatis viros illis ad vim divinam agnoscendam pervenisse appareat. Sic v. c. Ciceronem Tusc. Quaest. I, 27 disputantem audimus: νhaec innumerabilia quum cernimus, possumusne dubitare quin his praesit aliquis vel effector, si haec nata sunt, ut Platoni videtur, vel, si semper fuerint, ut Aristoteli placet, moderator tanti operis et muneris p - Ut Deum agnoscis ex operibus suis, sic ex memoria rerum et inventione et celeritate motus omnique pulchritudine virtutis vim divinam mentis agnoscito.' 1ὶ b. Sed praeter manifestationem in natura, alia etiam ratione Deus Gentibus se manifestavit; το γνωστον του Θεo etiam φανερον erat in iis lege morali, qua utebantur. Hoc aulus explicat Rom. I4, 15:οταν γὰρ 'Myνη ), τὰ μὴ Ῥομο εχοντα, φύσει τὰ die lite, eishei und Geistighei desselben.' Recte Meyerus sies is de Innbegri de gotilichen Realitaten

29쪽

του νομου ποιῆν, ουτοι νομον μὴ ἔχοντες αυτοῖς

εἰσὶ νομος Quum enim Gentes, quae legem scriptam, constitutam non habent, natura ducantur 1 ut perficiant quae lex osaica Iudaeis praecipiebat, quamquam proprio sensu iis lex non erat, sibi ipsae sunt legi C). Ex eo igitur, quod nonnulli inter Gentes legi morali obsequuntur, aulus dicit eam in omnibus esse manifestam, minime vero omnes eius praeceptis obedire δ). Duplici postolus utitur argumento ad thesin suam

probandam, extem et interno. 'Eνδε- νυνται τοεργον του νομου γραπτον ἐν ταις καρδίαις αυτων ,

ostendunt opus legis esse scriptum in ipsorum corde, factis suis probant sibi esse non scriptam, sed natam legem, secundum quam vitam instituunt convenienter praeceptis lege Mosiaca datis. Recte animadvertit Gratius Vocabulo γραπτον usum esse Apostolum, ut hanc legem Opponeret ei, quae in tabulis erat scripta;

ελη, quorum illud significaret universas gentes, hoe gentes a Iudaeis discernendas, non semper valere, probare mihi videntur . c. H. 2 8, 9. 1 Minus recte Clar vaniord Voo. φύσει cum praecedente

s Distinximus inter ομου et του ομου quid enim significarent verba αυτοις ισι υόειος , si ομος semper de lege Mosaica esset accipiendum 3 Plura de hoc discrimine Cap. II. 3 Ch. Rom. 27, ubi ο κροβυ-ια η κ φυσεως

30쪽

idemque plura antiquorum testimoma attulit de hac lege innata I)Internum argumentum positum est in conscientia: συμμαρτυρούσης αυτῶν τῆς συνειδήσεως. De prima

Voce variae sunt sententiae, qua omnes recensere longum M.

Nobis placetinengelii interpretatio una testimonium

reddente conscientia, i. e. cum documento, quo gentes se sibi legi esse ostendunt. Conscientiam neque solum probare neque improbare ex mente auli, ut nonnulli putant, sed probationem et improbationem ab hominum factis pendere, non est quod animadvertamus. Quare ea, quae sequuntur: καὶ ροτώξυ αλληλων τῶν λογισμῶν κατηγορούντων καὶ ἀπολογουμDων cum Meyero de ratiocinationibus explicemus, quas Gentes inter se conserunt, non video ut conscientia in unoquoque loquitur, sic etiam λογισμοί dicuntur eum Vel accusare

vel defendere ) ast hoc argumentum ausi morale,1 later alios ita Tertullianum ais Iudae r ante legem Mosaeam scriptam in tabulis lapideis legem suisse contendo non scriptam, quae naturaliter intelligebatur. Nam unde Noe iustus inventus, si non eum illa naturalis legis iustitia praecedebat unde Abraham amicus Dei deputatur, si non de aequitate et iustitia legis naturalis 'Idem de Corona Miluis: Quaeris igitur Dei legem habes eommunem in publico mundo, in naturalibus tabulis, ad quas et Apostolus solet provocare. '2 Clar. an Dordi l. l. λογεονμους explicat argutas philosophorum, in primis Stoicorum, disquisitiones.