Simonis Portii Neapolitani De humana mente disputatio

2쪽

S. D.

tius, ut Graeci Escunt Ioannes Baptista, parer eum, uir omm nobili te, prudentia ,acfortitudine idustris iam Liam in suam me a scitiam receperare tua ramosingulatri humanitate,mor

finis hiare, σώumma adsud a nostra Propensisne antum nostrae necessisu mi are Ese uideo,ut si quadam amicitiae, idque uel ob id maximo, νοθhil ophiam nost m unice amplectem, lurimi me tibi deberesentiam. re cum ad ristotelis de anima tractationem, qvie Peripateticiso bin nobil tam fame edos curissima pariter, acsentaevi emper hasita fuit, pro in accedere ηπλο consilio te instituisse animaduenerem riuaui ad eam plane conse Mndam non Parum profisurum , si aliquid e nostris lucubrarionib-,quod quasi uiam semeretiaque in tanta visionum

mntrouersia aperiretim si reique,cuina adfrem sesse explicatum adiungeretur. Itaquesuperiori diebus, cum potera mea inducias pastin de mente humana HV rarionem a Vin s α tibi ceu fugis quidum natarerius esse possis,quo innixus ex hoc vitro,acpene imme ogumgrre, ein suum inspersit atramentum Arist.emergere quead , minos quippe audies Averroico Si sic timos,m Themiasianos,pu authortare magis , nomineque philosephi suam feraremiam adseruantiquam eam uerborum Arist. fide cci firmare conentur. Taceo Latin Aqu--msudisonperpe-

3쪽

euum est, ne contradicant,atqueal a Sissem v dissentianti fiserunt tamen, ex illorum adigia, cyin infinibus ti mirari, bulum se indentum. Ego Dur , quantum per ιππι- remporis sparium licuis, rem planius expficare cona ε

mei erga te amoris,parique ammi imagi, nem agnoscas, tibi nuncupo. Vale. ex Academia Diuiliaco by Corale

4쪽

sIMONIS PORTU,

DE MENTE HUMANA

PRAEFATIO.

T SI homines communi omnium gelium,apud quas de Diis est aliqua persuasio, 'c fides,consensu, vel potius Voce quadam Naturae', humanum animum aeternum esse arbitrentur; Arist. tamen, vir mirae eruditionis, ac

flammae pietatis, dignit tem hominis augere . simul & principia naturalia

optimo consilio non labefactare cum instituisset ; inter extremas,ac dissentientes sententias, mediam proprio ingenio inuenit viam,quam in omnibus sere rerum naturalium tractationibus, est ingressiss: nam ubi rerum ortus, ac interitus pertractat, simul atque eorum qui cuncta generari asserebant, atque ex adverse,illorum qui nullis generationibus obnoxia ense placita sustulisset demum'aliqua oriri,interireque,& aliqua contra arteῆna perdurare, certissimis rationibus demonstrat. Hac quoque ratione, ac via de animo hominis ages,eum nec omnino aeternum esse; nec penitus aboleri edocet, sicque factum est, ut aliquid in homine esse diuinum deprehendatur, quo is Natura duce,carteris animantibus praestantia,ac nobilitate anteeat; nec quicquὸm, quod sensibus aduersetur,decreuisse conuincaturicum nemo sit,qui non iudicet,hominem ancipitis esse natura .Quod illis non

5쪽

accidit,qui hominis animam aeternam , nec ullo vicqvim tempore defecturam esse defendunt,si quidem praeterquam quod plurima cum sensibus,a quibus Peripatetici naturalia petunt principia; & ad quos ceu

veritatis optimos censeres, omnis naturae cognitio

desertur,pugnantia quod Aristoteles quavis abserditate absurdius esse censet proserunt: philosephandi quoque genus minime naturale sectantur, quandoquidem naturalia fundamenta,omnium pene fi mala comprobataque testimonio,diruunt:& naturalem cognitionem ex ordine scientiarum eximunt, dum eam parum firmis niti principiis ostendunt,UG

lut paulo post prolixius significabimus. Rursiis, qui

sunditus eam delendam esse asseuerant,ut nihil stuperes e posiit: hominis nobilitatem euertunt,nec ciui quam eum cum Diis habere commune permadent, quod non modo Arist. verum etiam rationi a sensa prosectae reluctatur. Vt taceam,qubd ne ipsi quidem certa naturae principia insequantur. Itaque, Vt ratio a sensibus a quibus philosephia suum mutuatur a sumentorum robur non dilsideat nec quicquam male tutum obtrudatur;& controuersia denique omnis e medio tollatur,operae precium nos saltu ros este duximus,s methodum Aristotelis, qua in libris de Anima utitur, hoc nostro opusculo explicaremus, eam enim Graeci interpretes ne primo risus quide labiis, ut equidem iudico, attingere potuerunt.Quare cum illis in arenam desi endemus, atque Arist. siti mem rem secum non dissentire confirmabimus, si prius no . minum quorum inter disceptandum frequens occurret usus, significata inucstigauerimus. . :

6쪽

Voniam ad perscrutationem rationis animae,

nominis εmλεχ - apposta interpretatio,noia parum consert quod Latini,cum Gra cis Aristoti expolitoribus de eius etymologia digladientur iccirco inde exordiendum. Inquit igitur Arist. Animam esse crδελέχειαν corporis,quod est, ut Latini nostri verterunt,actum corporis. Hanc ratio nem cum magnus ille apud Graecos Theologus Gregorius aliquando legisIet; animum humanum ex Arist. sententia desecturum arbitratus est, nullo sane alio argumento, quam quod ab illo appellaretur Entelechia. Alexander in suo libro de Anima,quem ad Arist.exemplar in scri psit, entelechiam, persectionem,& finem illius,cuius est entelechia , interpretatur. Inde ergo aperte habes, en telechiam esse primam perfectionem corporis. At Philoponus en telechiam, - L. Id τελειον rara Id σά tu, id est, quod perfectionem & unionem contineat dicta ibitratur.

Themistio vero est habitus persectionis; & Simplicio significat in perfectione habere essentiam. Omnes igitur de prima persectione Aristotelem sentire opinantur. Grammatici inter quos est Hesychius) entelechiam pro energia accipiunt ;& eo significatu non semel in Platone legitur. Hinc quam plures Latini animam esse perpetuam motionem dixerunt,quin etiam si Latini sermonis sinceritatem sectemur,aiunt; optimo consilio antiquus interpres, animam esse aetum reddidit: quoniam actus actione denotat. Sed haec interpretatio Latinorum totam Arist. definitionem confundit, & ab eius sententia penitus abhorret. Primum quidem, si anima ut dia

7쪽

3 si M. PORTH DIs Vmcunt, esset continuata motio , anima sane non esset

principium motionis, quod in unum haec non recidant,principium,& effectus; minimeque esset actio, ct agendi facultas, nam quod Megarensiluis Aristoti obiicit libro I X. Scientiae post naturai. in ipsum retorqueri posset. Si enim anima est facultas, qua vivimus,sentimus,ac sapimus, Ut aperte ipsemet docuit. si esset continuata motio,Vna m et res, & potentia,&actio foret. quare quado periret actio, puta vid edi,&potentia ipsa oua videmus,aboleretur, hincque sequeretur non meaiocre in comodum, quod si pius eodem die,animal esset videns,& caeciim,animaque ipsa a

esset,& adesset;nec substantia animalis, sed accidens ipsa necessario vocanda esset. Dicamus itaque duo' esse nomina praecipue in libro de Anima attendeda, Memmi. Entelechia peculiari significatione,persectionem, & finem postremum per motionem partum,significat Aristo t.ipsaque forma quae ut motum terminat ac finit,t Graecis, & nobis habitus dici solet,qubd scilicet permaneat,nec ultra fluat nam ut perbelle libro primo de Gen. notauit Philosophus, cum habitus fuerint in materia praesentes,detanit motus,qubd sito fine iam potiatur. Totum ergo illud volens Arist. uno nomine coplecti en telechiam dixit. Verum,& si motus dicatur subiecti mobilis erit elechia, quia tamen non est completus, sed mancus actus,nec habitus, ac permanens simul ; ob id non vere, nec proprie nominabitur entelechia, nude& citra adiectionem,sed en telechia entis in poteritia; ut a V ra entelechia, quae est entis in actu , disicriminetur.

In usu est Philosophis D aliud nomen, actionem, & sun i ionem significant, sue illa motiost ad formam consequendam siue

8쪽

DE MENTE HUMANA

Drma genita est. Atque hac sane ratione motus, Ut est opus mouentis,& a mouente profluit,dicitur,di. Θα& actio;vt vero rei subiectae inditur a mouente,

passio a philosepho nominatur,lib. Physicae auscult. III. Motui itaque,& energia & entelechia iure a latur; sed entelechia,ut est perfectio quaedam;& energia, ut actio. quare si Latini sermonis veritatem insequimur, actus, cum actionem significet, verius de opere, quam de serma dicetur: & entelechia, rectius de sine motus, quam de motu, Latinus interpres an- iquus, pro perfectione actum accepit. Sed si accuratius rem excutias, rma multis donatur nominibus: nam prout ad motum diuersam denotat habitudinem ut est quidem forma, Finis habitus per motum appellatur; & hoc pacto dicitur entelechia: ut vero iest principium unde motus proficiscitur, Natura: dum autem si uit, Motus: sed ut est actio mouentis,

energia; ut denique est quaedam perfectio illius, quod

mouetur,entelechia a Philosepho nuncupatur. Haec sane nobis innuit Arist. libro. IX. scientiae metaph. qui octauus est Graecis,dum inquit. Venit autem nomen energiae, quod entelechiae conuenit,& aliis maxime ex motibus,affertque ratione,videtur enim maxime motus esse actus, idest energia,hinc habes energiam conuenire motui;&ipsi entelechiae a motu a

cedere.Actum itaq. & pro perfectione, & pro acti ne usu venit philosephis intelligere, ut in naturalibus,ita etiam arte sediis. Caeterum quod dictum est, a motu sermis competere, ut energiae dicantur, sic oportet intelligere, quod dum sunt, energiae sunt, hoc enim sibi vult,ubi subdit, ut cum motu componuntur, hoc est dum mouentur, & fluunt,nam cum . primum abseluitur earum generatio,non amplius cu

9쪽

motu componuntur, nec energiae,sed entelechiae nominantur.Intellectus itaque, qui est inmat & a Latinis dictus faciens,qubd omnia faciat, non est entelechia,quum non sit sinis motus, nec persectio mobialis,sed actio nobis extrinsecus accedens,& hac ratio ne Philosephus energiam vocavit, & non entel chiam.Intellectus autem ιη-μει, idest potentia,non est energia ante ipsum intelligere, nec entelechia, cunon sit actus corporis,nec substantia,nec forma, V rum facultas humanae animae,qua anima sapit, ac intelligit, est igitur facultas,& non entelechia,nec energia sua natura,vt paulo inserius explicabimus. Nec idem significant intellectus,& anima rationalis, ut pluribus adrisit,quandoquidem anima est forma, Sccorporis persectio:at intellectus, est potentia,&facultas,qua anima sapit,& intelligit,ob quam anima humana rationalis dicitur, & intelligens, non enim rationalis nominatur,eo quod tota sit ratio, & intellectus: siquidem omnis eius facultas ,& omnis pars esset intellectus,& ratio,quod rei non respondet,nec eo uenit; nam alia est facultas qua vegetamur,& viuimus; alia, qua sentimus. Non igitur tota eli ratio: sed quod ea cunctis facultatibus praestet,longeque nobilior sit caeteris,& mortalium animalium uni homini tributa , iccirco omnis humana anima rationalis dicitur,& a postrema facultate nomen sibi sumit& ab aliis secernitur. De hac itaque facultate, quae intellectus potentia a Peripateticis appellatur,inquirere instituimus,aeterna,ne sit, an corruptioni obnoxia. Et quoniam huic dubitationi consulto atramentum Aristot. adspersisse multis nobilibus philosophis placuit: adeo ut ab eodem sonte, & eisdem verbis, aeternitatis eius & interitus assertio ortum habeat; ne in tam

10쪽

D E M E N T EI I V V A N A. II

vasto gurgite contrariis ventis agiteris, hanc tuasta tionem aggressi sumus.

si fueris Ioannis Grammat,ici opinio. Cap. II. Ab monius Alexandreus , Ammonius Her meas, Olympiodorus, Asclepius ,& Ioanites Grammaticus, qui scholis Alexandrinae prae-suerunt, & philosopla iam professii sunt, a voce primi Ammonii Alexandrei, animam mentem' Ue humanam ab omni corruptione immunem esse viro

omnes quidem consensu mordicus defenderunt. At Ioannes Grammaticus, utpote Christianus, apertius id explicauit. A Deo enim creari anima humanam asserit,& formato,atque organis distincto corpori inseri.Nam, ut ipse sentit, primum virtute quae inest geniturae crassities illa in corpus vivens vita plantae,abir, sibique alimentum praestans , paulatim increscit: Elaborato autem magis corpor sanguis quoque attenuatur, & purior fit,atque e subtilissima quidem portione sanguinis enascitur,quae a philosephis spiritus appellatur. desecatus sane a priori illa crassitie, ac seculentia corporea. Huic, ut peculiari subiecto, inest facultas sensua, quae sane est , veluti extremum fundamentum recipiens animam rationalem, postremum animato iam corpori extrinsecus aduenientem. sunt itaque in homine tres animae tota substantia distinctae ; quarum duae priores cum corpore abolentur,rationalis autem superstes relinquitur,& ad loca ab aeterno a Deo prouio,ac parata, Vt male actae Vitae poenas luat,abeat; aut ad suam stellam comparem ubi Oelicem vitam ducat redeat.Sed cum anima incorpo

rea quaedam sit substantia , & a corpore haud pati