장음표시 사용
31쪽
paulo inserius actum , quoniam vocat habitum, id est, Drmam,quomodo dixit lib. primo de Generat. habilibus praesentibus in materia cessat motus, & pluriabus aliis locis per habitum formam intelligit.Inferius autem actum appellat,& energiani vi co paratur cum intellectu potentia. Hinc inextricabiles Latinoruni ambages nulla ratione cum verbis Arist. cohaerere iudicabis,si quidem intellectum agentem illuminare aemon intelligere, quomodo fieri possit, intelligine- 'uit, nisi dicamus, Ut lumen candelae;illuminat,& no cognoscit,ita intellectum agentem illuminare, & no cognoscere,atqui hoc absurdissimum vel nuper iniatiatis in philosophia videbitur. Ex his igitur habe-
mus, intellectum agente, non esse aliam substantiam
a possibili. Caeterum Latini unam quidem substantiam animi secerunt ed intellectum agentem,& possibilem, duas esse eius facultates dixerunt ex verbis Aris .in hanc sententiam adducti,cum dicit,in anima has esse differentias,quasi intellectus Agens, & Pos sibilis sint in ipsa substantia animi. At haec opinio,nec verbis Arist.nec rationi respondet,est enim in omnibus sere libris Arist. proloquium in dubitatum, quod
na, eademque res,ac substantia, ut cum vno, & e dem effectu comparatur,non habet duas rationes in-
Nicem repugnantes; ita ut sit effici ens,& eiusdem es.fectus sit materia: ita enim XII poli naturat . in Empedoclem inuehens an eruit Arili. Et philo phi fe- Te omnes Peripatetici ex his, qtiat Aristo t. docuit II. Phys affirmarunt materiam,& efficientem non coincidere; quoniam ratio agendi est actus, & recipiendi est potentia, idem enim est et in actu, & in potentia simul,ut unum effectum respiciunt;& duo contradictoria de eodem verificari necesse essset.Ad haec, si inter se by Corale
32쪽
ter se inuicem conseras proprietates, quibus intelle eius potentia, intellectus adhu disserunt;aperte cognosces,apud Philosephum, eas uni, de eidem suta
itantiae conuenire non posse.Intellectus enim potentia nullum habet actum,nullam certam naturam; sed eius natura est potentia antequam intelligit. Ex atauerse intellectus agens,est substantia, actiis aeternus,'selus. At quo pacto possumus ex dictis Aristot lis statuere, unam,& eandem substantiam esse actum purum , & esse abselutissimam potentiam. Amplius , per ipsum intelligere intellectus potentia adactum deducitur,& intellectus agens ipsum intelligere generat,veluti lumen Atqui haec affirmare de una substantia,est simile illorum philosophorum opini ni,qui Deum,& materiam unam substantiam esse ac seuerarunt. Docuit quippe Aristaibro primo de Gener. animal nihil ex eo, quod mouet,& quod molas tur posse constitui. Nulla itaque ratione decet 'hilosephum Peripateticum asserere intellectum agetem.& intellectum potentia esse unius substantiae animi nostri facultates. Siquidem facultates omnes animae nostrae, quibus homo, & intelligit.& sentit sunt potentiae. Dixit enim Aristoteles sensum este potentia sensibile,& intellectum esse potentiam intelligibilis.
Vegetalis autem facultas, cum non si potenti ac gnoscens,inter has non enumeratur. Quare qui aliter sentiunt , perperam intellexerunt Aristotelem
cum dixit has esse animi differentias; ut fusius in hae disputationis postrema parte explicabimus.
33쪽
Intellect- - 4 ia stantiam inermum Θ. V II. SVperiori capite,diximus duo ex illorum sententia sequi, in quibus cum allis non consentiebamus. Primum,intellectum agentem, & possibulem duas esse substantias aeternas: nanque ut aperte demonstrauimus,nec rationi Arist. nec verbis id accommodari potest: quod scilicet hi duo intellectus,
duae sint substantiae minimeque in unam coeant. Auterum erat, intellectum esse aeternam substantiam, cuius disti salsitatem modo demonstrare conabimur. α primum ex eo quonia peripatetici negarunt aere nas mentes, posse sensibilia,& corruptioni obnoxia, semoto Coelo,sine medio generare; propterea, quod aeternam memem immediatam esse causam corruptibilium,nobis significat imperfectionem cum dictumst libro III Coeli,causas caducas est e rerum cadu-εarum,ac aeternarum aeternas. Proinde longe ab Aristo t.dissentire videtur, aeternam substantiam mou ri,ac perfici a corruptibilibus phantasmatibus: cum mulio maiorem imperfectionem aeternis donar mus, si illas materias corruptibilium faceremus, &sine ullo medio ab illis perfici: quam si illas esse carisas agentes,ac generantes statueremus. Arist.aute cuvnum aperte negauit,aliud quoque nulla cuetatione credendum est illum negasse. Ex omnibus ergo Philoisphi decretis firmiter accipiendum est, aeternas mentes nulla ratione cum rebus caducis uniri poste, nec vi immediatum agens,nec ut immediatam materiam, nec ut immediacam sermam,rieque tandem ut in mediatum finem, sed ab ipsis intelligentiis, prout Coelum mouent quod quidem substantia aeternum est, M ratione motus variabile materialia,& sensibilia ge
34쪽
DE MENTE HUMANA.nera i. Amplius,aliud sequeretur incommodii, quod si a stibstantiis aeternis nullo medio interueniente,generaretur aliquod corruptibile, id plane esset arte num atque ita quod siua natura defeetibile, caducum est,ab aliquo aeternitatem nancisceretur . Quod aperte aduersatur dictis Philosi phi primo Coeli. His accedit aliud non leue absurdiim,1 ratione, Se ab Aristotele abhorrens; quὁd materia,& subiectum quod apud istos est intellectus potentia ) aeternum,& intellectus agens similiter aeternus, & quodlibet intellectiam aeternu uti l .esset, ut Averr.Themistio obiicit. Nec cofugiendiim est ad illa pliantasmata,quae Averroes commentus est, ut nianifesto exemplo demonstrabimus. Nanque videmus materiam, quae omnibus formis substernitur,incorruptibilem elia,coelumque ipsum este aeternum ex Arist. dogmate: cum hae eigitur principia posuerit Philosephus aeterna, effectus,qui ab his principiis proficiscuntur, aeterni necessario erunt,in sua quique spetie.Semper enim hominem,& quamlibet aliam spetiem,quae per se,&na temere fit,aeternam esse Arist.docuit quamuis singa lares homines corruptioni obnoxii lint, simili quoq. ratione,intellectus potentia cum sit aeternus,& intellectus agens aeternus; res intellecta, cum sit uniuersalis, aeterna necessario erit,quamuis phantasinata,quet in imaginatione Socratis, vel Platonis fuerunt, quaeue sutura erunt aboleantur. Intellectus igitur uni tur postmodum cum aliis hominibus posteris, habialitatus quidem,&absi lutus uniuersalibus omnibus;. eritque,non ut tabella agrapha,sed potius ut scripta,. acvniuersalibus depicta. Adhuc nulla erit nouarum scientiarum acquistio , sed praeteritarum s . Ium reminiscemia i quod quantum ab Aristoti a
35쪽
horreat, non est qui ignoret aperte enim In libello de Longit:& breuit. vitae,cum aboletur homo,scientiam,& intellectionem,speculationem,& reministeritiam,omnemque animi affectum deleri sensit. Idem
S libro primo de Anima, & III. docuit,quod qua
ratione,corporis habitus,ut sanitas,cum corpore interit: eadem,& scientia, quae est animi nostri habitus perit. Actiones igitur,scilicet ipsum intelligere,ac reminisci, ipsique habitus, cum homo marcescit, depe duntur . Quam autem ob causam id fiat, explicauit&ipse libro III de Anima,inquiens,non reminiscimur,quoniam aliquod interius corrumpitur,&ru sum explicatius, ubi dixit. Quoniam intellectus pacsuus,corruptibilis est. Averr.& qui ipsum perdite sectantur,per intellectum passivum, phanrasiam, quam nos imaginationem dicimus,putant Philosephum intelligere,sed si haec interpretatio responderet Philosephi verbis, tum ipsum reminisci,& intelligere,quae est eius operatio,aboleretur. At verb, ut iam sit perius adnotauimus libro de Longit.vitae, scietiam,ac ipsum habitum aboleri voluit Philosephus quis anc est in ipsa mente: igitur illud, quod interius corrumpitur, qui intellectus passivus,& possibilis dicitur, non est ipsa imaginatio,sed intellectus potentia, in quo scientia ipsa,& est,& fit. Quod quidem,vel hoc argumento persi adetur, Philosophus enim nos docere volens quasdam sermas duplici modo desinere, aut per suu contrarium,aut per subiectum puta scientia per de eeptionem,ac obliuionem aboletur,& per corruptionem subiecti inquit,corruptis animalibus,corrumpitur scientia,& sanitas.Voluit igitur,quod per subi cti corruptionem ,& habitus animi ,& corporis d
perduntur. Vt igitur Arist. sibi ipsi conster, dc varia
36쪽
DE MENTA HUMANA., non lentiat quod quidem semper fuit illius institu
tum dicendum est: illud, quod interius corrumpia itur, esse subiectum in quo est scientia, atque id eritit tellectus potentia,& animae facultas ac instrumentum,sine quo homo nihil intelligit,quamuis intellectus agens sit aeternus.Non igitur est intelligendu de imaginatione;quae est instrumentum extrinsecum;ad ipsum intelligere conducens, sed si ad actum referas, non tamen ad habitum obfirmatuna referri potest i quia habitus,corrupta adhuc imaginatione, non deperditur , cum sit serma rationis. Itaque , quoniam, S actiones,& ipsi habitus abolentur; necessario affirmabimus , intellectum potentia una cum homine desinere.Nec Simplicii interpretationem probo, qui voluit: quis d corrupto homine,depei datur postibilitas intellectus, non i psa substantia intellectus. Ape te enim aduersatur verbis Arist. cum inquit, quod ali uod interius corrumpitur. Ergo aliqua substantiae sinit,cum homo occidit. Quod si possibilitas sela
deperderetur; cum homo perit: relatio,& habitudo, non autem aliquid interioris substantiae desineret,no igitur esset substantialis corruptio, & terminaretur
ad habitudinem. Accedit iis, Arist.dixisse intellectum posiibilem esse corruptibilem,atqui intellectus possibilis,vel est imaginatio, vel est aliquid animae; sed pos . sibilitas tantum habitudo est intelle ictus,ad res naturiturales,ad quas descendit,& progreditur, non igitur . est aliquid nostri; nec aliquid,' quod rebus in sit,sed rationis quaedam habitudo ad res materiales. Nulla igitur res corrumperetur , cum homo interit; sed esset veluti columna , quae desinit esse dextra, vel sinistra.
verum,quo pacto intellectus ut postibilis desinat,sed ut intellectus,remaneat, ut simpliciani assirmarunt,
37쪽
nulla ratione intelligere potuimus, an scilicet cum homo corrumpatur, desinat possibilitas, ut non sit amplius posii bilis, an hoc reserendum sit ad phantasinata nostra deperdita, quasi ille amplius intelligere nopossit,uerum remaneat posii bilitas ad intelligendum alia, puta chim descendit ad phantasinata huius,vel illius. Igitur semper erit postibilis, quia semper poterit descendere,& sua natura ultra progredi. Quare,non corrumpitur intellectus posii bilis, nam ctum ulterius
ad alia phantasinata cognoscenda sit possibilis, semper erit possibilis.Sed si mihi responderis, quod desinit simpliciter esse possibilis; aperte inde sequetur, quod non amplius poterit ultra progredi ad alia materialia intelligenda,quod absurdissimum est,& cum
experientia pugnat; non enim intellectus, si sua natura non esset possibilis, per hanc unionem efficeretur possibilis: q1ioniam violenter,& praeter naturam fieret possibilis,atqui violentum nullum est perpetuum& quia semper violenter uniretur nobiscum , ab inserioribus formis materiatis vim pateretur, contra Vm uersi, ac naturae ordinem mon enim inferiora,& caduca superioribus,teternisque formis vim praebent arternam, . Reliquum ergo est, ut dicamus,quemadmodum superius diximus, quo cum apparentibus ratio consentiat,intellestia potentia aboleri cu anima, quae est substantia: eiusdemque rationis confitendum est esse corruptione hominis,cum interitu aliorum animalium,atque Ut aliae corruptiones ad silbstantiam , ita hominis quoque ad substantiam terminabitur seritque vera hominis corruptio,& non separati O.at
'ite ita scientiae, cli ipse actiones, pura intellectio, &xeminiscentia una cum homine occident. Quod Mittin sic plane Arist. senserit ex sectione. xxxia
38쪽
Problematum facile accipies, dum quaerit eu r seniores amplius mente Valeamus, &iuniores ocius discamus, subdit enim, quia natura parens & author omnium , instrumenta duo nobis inseruit, quorum opera instrumentis extraneis uti valeremus . Manum inquam corpori dedit,animo mentem,est enim mens quoque rebus a natura nobis impertitis adnumeranda, vicem sane gerens instrumenti. Caeterae omnes scientiae,artesque nostra opera sent; mentem ipsam opus est e naturae fatendum est. Vt igiturmanu, non iam inde ab ortu naturae uti posismus, sed cum eam natura ab luit, perficitque procedente namque aetate manus suum opus maxime efficere potest b ata etiamens,quae res naturalis est; non protinus, sed in seneti te maxime nobis contingit,at q. tunc poti si umc5sumatur, atque absoluitur, ni si detrimento aliquo lacera,lar ve si,queam admodum caetera quo'.opera naturae. Mens vero posterior,quam manuum facul. tas accedit uoniam etiam instrumenta mentis, posteriora stant,quam manuum instrumenta4 est enim
mentis instrumentu scientia: menti naque utilis, scientia est, vitthicini tibia.Manuum instrumenta, res pleraeque naturales stant: natura autem ipsa,eiusque res omnes, priores sunt, quam scientia . Quorum atatem instrumenta priora sunt,facultates quoq. eorundem prius contingere congruum est. His enim crebro
utentes conficere habitum solemus, &ista sic reci- . procantur, ut quam vicem haec inter se gerunt, quorum instrumenta sunt, eandem instrumenta quoque ipsa inter se habeant vicissimque,quem instrumenta inter se,eandem, illa quorum sunt instrumenta, Mens igitur ea de causa nobis senioribus contingit. Discimus autem ocius iuniores,quia rem serme nullam te
39쪽
Os I M. PORTH DI spvT nemus. cum enim res plerasque scimus, non aequil praeterea capere alias possumus. Quomodo etiam memini se melius ea valemus,quae mane primum percipimus : Deinde procedente die, memoria hebetatue quoniam multa iam perreptavimus . Haec Philosephus,ex quibus colligimus quatuor Intellectum p tentiar,este nobis a natura inditum, dc esse veluti instrumentum animae,secundum est, quod laeditur, ut& aliae animae facultates,atque hoc quidem cum non esse aeternum docet, siquidem si aeternus esset, nec a natura nobis,sed ab exteriori causa datus,non laederetur,nanque Opera naturae sunt generationi, & corruptioni exposita: opus autem Dei, quod ab ipso sine medio proficiscitur,aeternum est,nam ut nobis signifieauit Philosephus II. Coeli , aeternitas est effectus Dei.Tertium vero est,cum in lucem primum prodi .mus,non inest nobis intellectus persectus, sed imperfectus, & in potentia, & similis agraphae tabellae : aesere nihil differt a bestiis anima pueri,ut VIII de Historia animal. adnotauit Philosophus:hinc fit, quod
pueri omnes viros,patres;& omnes seminas, matres
appellent , tempore autem procedente distinguunt unumquodque. Tunc enim intellectus, ut hie d cuit Philosophus, perficitur; & ut Averr. dixit primo Physvigoratur. Postremo habemus, intellectum perfici in senectute, eique astipulatur Arist. XII. Metaph.sed perfectio durat pauco tempore. Hinc habeto hominis faelicitatem postremam,esse scientiam, di no adeptionem;Vt commentus est Averr. Ad haecs intellectus potentia esset aeternus, etiam animae facultas,esset tota in qualibet parte corporis,& in toto
corpore,quoniam esset indivisibilis quod enim in diuisibile est,totum est ubi est sed anima iuxta Phi'
40쪽
DE MENTE HUMANA. Ulosephi sententiam,nec intellectus est in toto corpore. Igitur anima non est aeterna. Quod autem non siecin toto corpore , significauit Philosephus in libello
de Iuvent.& senect .vbi ai cor esse animae sedem,sed explicatius in sine libri de Communi animalium motu,cum inquit,animal sane ita constitutum esse iudiscare debemu s, ut ciuitatem legibus bene instructam, di temperatam. In hac enim,postquam administratio .nis ratio semel instituta est, nihil oportet absentem principem rebus singulis,quae geruntur interesse: immo vero quisque officiis fungitur suis,ut mandatum est,ct aliud post aliud ex consuetudine administraturdi instituto. In animalibus hoc ipsum tum per nat ram efficitur;tum quod singula, quae ita constiti iam
tur,ad munera sua exequenda probe affecta sunta s.Quocirca non opus est, in Uno quoque membro animam inesse: sed cum incerto principio consistat,&reliqua membra, quod illi adiugantur, uiuunt,atque officia per naturam obeunt sua: Haec Philosephus. Hinc aperte accipis, animam esse in corde,& non in toto corpore. At vero intellectum quoque necessario esse in corde,ratione dem 5strabimus, si enim in mortalibus intellectivum non potest esse sine sensitivo, ut II.de Anima determinauit Philosephus, est sane inseparabile : quare sequitur necessario, quod sit in eodem loco,& in eadem particula corporis, in qua est sensitiuum,& vegetatiuum ; si diceres, esse in alia,id refragatur Arist. primo de Anima, qua agit cotra Platonem,qui diuisit partes animae secundum partes corporis,atqui nulla particula destinatur intellectui, ut eodem libro explicauit. Accedit, quod facultates animae ratione distinguuntur, ut III. de Anima doce- ἶur, Sc non per partes corporis, sed per potentiam.