Hortus sanitatis, quatuor libris haec quae snbsequuntur complectens : De animalibus & reptilibus, de auibus & volatilibus, de piscibus & natatilibus, de gemmis & et in veuis terrae nascentibus

발행: 1536년

분량: 279페이지

출처: archive.org

분류: 약학

181쪽

LIBER

n partibus in quibus rapitur. ad rea motiora salsus reducitur aritas eius prescium facit. Reeenter tamen captus ec sine sale,delieatiorem cibum edentibus facit. Est autem ut fertur nocivus precipue se hricitantibus Unde poeta dicit.Et megauris noxius omnis erit. Iorath ubi supia

Milago eum eius pulli uolant, signi sic tio est super tempestatem maris. sudor. Milago piscis est sic nominatus, quia sua

aquam evolat.Quotiens autem cernit extra aquam uolitas, tempestates mutari de signat.

OpERATIONE s. Ex lib. de nat ter. M ilago uolitat superiandas in signum letitiae: ocessauit tempestas,hoc contra morem aliorum pisella ecmonstrorum marinorum,qui oriente tempestate uidetur quasi super aquas ludere. ps i li. . Miluus subit in summa maria, piscis ex argumento appellatus lueerna: linquam ignea per os exerta,traquiliis noctibus relucet Attollit cortiae mari seni, pedalia sere,cornuta,ab hisq; nometraxit. CAPUT. M

bet Q sit

ubi dispo

sitas sensserit pisiscatoru insidias, c5sestim reutrorsum rediens sea eme transilit, ut Dolare piseem Midea . Plini li. o. Mo sum natura ridet, in metu rapite abscondito, totos se cecialis rare credentium. Iisdem tamen tanta sala et tu ut in phreniee Narbonens . in Cia coitus tempore e limarns marem lineas 'inqua per os ad branchias religata e missum iri mare, ea omni linea retra mfeminat quantur ad littus,rursus semi

nam mares partus tempore. In Nathone, si prouincia 5c in diemausiensi agro si gnum. Laterna appellatum ,ubi homines dὰlphini societate piscatur, innumera uis mugilum statuto tempore angustis fauciis hus stagni in mare exspi obseruata aestus reei ratisie tigil & lupus odio sagi Ii mutuo. Mugiles aliorum piscium uim ti , mentes super naues exiliunt ec tam pretiis pue uelocitatis sunt ut transuersa nauigia interim superiactet idem liar. Nugil scit in esca hamu esse, tet insidias tio ignorat, tanta eii et auiditas, ut eatida uerberati9o cibos excutiat. lorath Mugil est piscis uelocissimus in aquis fluuialibus sed naturaliter inrautus,nam deridetur eius stultitia cum in metu capite absconso totum cor pus abscosum ac securiim credit hic cumlueio inimicitias habet hy eme tantum; echuiusmodi causa creditur, quia isic rarus

es eibus pro quo dimicIt. Estate uero absidat,ec ideo ad concordiam rediguntur. OPERATIONES pli.Ist 31. Cinis e eapite mugils ec stu i

mustela. Nos ma Unus ad terra exit,

1am faciaens Cua parit, ac rursus terra Obruit.

post tricesimum uero diem rediens iterum fossam aperit,& scelus in aquam dueit horum scetiis inter initia uisti orem Teut laetus omnium sere aquatilium

Isidunuscula, dictu, Eoo sit balenae

182쪽

DE PISCIBVS. 84

CAPUT. id a piscatoribus racti a se die s bigo curratur M eapit.lctu sustis dissiculter intest init, serula masculus.Eius eoitu hic belua concipere perhibetur. Sunt aute musculi cochleatrum lacte eocipiunt ostrea PD.lLs. Amicitiae sunt mepta musculus ec halena, cui musculus qn regetaui superciliorti pondere obrutis eius oeurus, infestantia masgnitudine vada pnatas demostrat, euro rao inee fungitur. Ide inim ii. Musculus marin 3 qui halena antecedit, nullas habet

dentes,secis his setas intus ob id etia his, suta dieunt appellata. Idem in ii.s. Mustelae pisces mense deputantur, quas inter alpes laeus Rethie Bigratinus uias m xenis generat. Aristo t. Mustelasimi des, phincis S phoea uiuos foetus de corpore suo edunt,&cum partus ediderint, si erga suos cautos insidias queo moliri psens

rint,ipsos tuentur,etatis tenerae pauoreas istu materno coprimunt. raeti aperiunt,

Se inoxio dente partus suos suspendunt. Interno quoq; eorpore reeipere aegenita It aluo seruntur abscodere donee illos alsecuritatem deferam aut sui corporis oboiectu defendam,

eorpus sterile est Vivis quo tantum hiecolor exprimitur quia morientea cum uita succum euomtit.Non habet phraim osne 3 rotund5,ne in angulos prodeunte rostro se ad conchaereo ed utroq; latere clauditur . Idem in eodem. Animalia marina quae sunt durae testae ut murices aut purpurae salutario letiore proueniat sicut acre scente humore cultera ato spuma maris inolescente cum admissus est imber. Et hae pariunt inuere. PERATIONES. Pliai n. Nuricum testae cinis utiliter . ea melle illinitur ulceribus capitis. Ide a quoq; einis honti est detis letum Et maculas purgat in facie mulieris cu melle illinitus, te erugat, extendito septenis di hus illitus,ita ut oetiuo eandido otiorum foueatur. Idem ex oleo ualet ad paroti adas ec strumas. Panis resistit utro modo,sive opus sit incapientes discurrere, sisue concoctos emittere. Item muricu cis. niseu tam tumores tollit. Ciniso testaraearu eam mellem mas mulierum incae ter sanat.

inirenam

dicit, eo P cita cisa ferro Iachrymas purpurei coloris emittat αquihus purpura tingitur,&inde ostru apis pellatum est hse tinctura ex humore te fiat efficitur. Mutianus aute tradit murice Echineum. lira li. s. Murices conchasmarinae suntHuae latent ei rea canis ortum tricenis diebus ξc statuto tempore exeunt pciosum liquorum ti edis uestibus in medii, saucibus habet utilem, sed is color in

me lautinete capit nisi diebus altatis sicut

183쪽

LIBER TERTIUS.

eogo illius emara,& oes saxatilesaexu in terra sicut polypus. Quibusdam piscibus datae sunt pinnae uiee pedu. Quibusdauero nullae sunt,ut murenis quibus nechra chiohee flexuoso impulsu corporu ita mari ututu ut serpetes terra,m sicco quo reput. Murena quocunq; mesa parit es csteri pisees statuto tepore pariant. Otia eius citissime erescunt. in sicco littore elapsas Dulgus itu serpentiti impleri putat. Ex is de na.re. Murenae sit dicit P li γ libe, ter se tenent inter harsidines S ligna ut nforte reti eo cludatur, flexu multiplici evadant. H e morsum uenenosum habet , sed capitis eoru ride cinere morsus sanat. pe riculosum est ea in cibum sum re,nisi prius in irino optimeae diutissime decoqua tur,re speeiebus aromaticis maximeo pipere eodiant. Veneno scina liabundat homo re, unde nec de facili cedti t eoctioi. t te murena iuxta Basilist uipera ex ausi sic eum euocat ad eoitti. lorath ut sup . Murena no ar suo simili,sed a serpente sibilo adsicca euocata eoeipi nee aliqd tamen serpenti sed sibi simile gignit. Amb.Vipera quid ad littus maris sibilo murena euorat Herienti suti vomit illa statim uenit, et elaeo eoi et post uipera uenenu suu resumit. OPERATIONE . , Plin.ubi sup. Murenae morsus rapitis, ipsius cinere sanatur. Licenas etiam Aclepras soluit murenarum cinis eum ternis oburis mellis. C A v v T. Qν.

Multipes piscis marinus est,

a re nome

habet, huic pes des a lateare proceadunt. In hyeme coit ec intereeteros pisces sibi nidum ex surculis cori, struit. Per duos meses ouat ec hoc unum otium tantum ad instar nueis partium , emina per quadraginta noctes seder et ouia a se editum fouet, ex quo si ut pisces innuis merabiles Quod n non esse multum eo. rum genus decresceret quia seipsos in viiscem consumunt, S multae commestionis sunt IIultipes astutia maxis 4 sonti di ne uincit atabo monstrum marinum, qltialidum eaer bustum. Cuius uictoriae signum est,naras mulcapti in rheti teper utur. Marabo se equeter mortuos inuenit ira uticetaliter uulneratus. Et te iam citro dedam genus multipedis naturaliter alio tisi qυod in aqua supernatat, ec dorsi tesiti ad sole ponit ut desiccetur ac dur 1 or f ar s te ut salsas maris aquas.& aduersa scopulo rum pati ualeat. Actor. MDiti pes ipse

est polypus iuxta Plinium de quo pleni

Mullus. Ex li. de

Musus episeis

mariniis

ut ait Pli

nius, mo

dice qualitatis, gratia nobilita tis inerutantum datus nobilibus .Rarissimus iare eest quem septetrionalis ratum gignit obe antis. Horu tam genera plura sunt. Quidam alga ec ostreis ac limo terorti piscium came Descunt. Nobiliores autem in thseriori labio uel labro etiam, na h: ba insigniuntur imisi eorum est 1iod nix a ripas aeris serenitatem concretieri t. Mnatum nobilem exp raniem numerosa colorum uarietare spectari proceres lae nar rant. Seneea de natu almus quinioni,hus lib.P.Incredibilia i si etiam 1 per scierum

184쪽

dictum e sunt opera luxurie in elabiripioces natant,& sub ipsa mensa rapitur et statim in mensam transseratur.Parum recens uidetur mullus nisi qui in conuiuae manu moritur. Obseruatur morientium color, quem in multas mutationes mors ipsa luise ante spiritu uertit.Rubor primum,deinde pallor sufi 1nditur, longa somniculo. sa inertiset luxuriae expectatio. Nolutatutingerentiu eodem diem eaptum ,a ipsum

Ut aiunt mare sapiunt.

Isidorus. Mulus uocatus est, eo umoliis sit ac tenerrimus, euius cibo tradunt lihidinem in hiberi:& oculorum aciem heshetari. Homines uero qui his sepe passi sunt pistem olent mulo in uino necato, a n de biberint,tedium uini habent. At exander.Mulus bonus fimo dele iatur,adeo ut in ipso iaceat:& tincturam ea, ro piscis ex fimo mutuetur.

OpERATIONES.. Plinius. Mulus contra pastinaras &scorpiones terrestres siue marinos, ec dracones atm spalangia proden illitus,aut itieibo sumptus., Eiusdemo recentis de capite cinis contra omnia uenena ualet, ecpriuatim con, tra fungos. , Iterum cinis e capite murorum attritos sciaticos liberat. Comburuntur autem in vase fictili Scum melle debent illini. . Mulos autem in etho inuisses neruis in Denio Erarum quoq; cibo tradunt oculo rum aetem hebetari. In mestruis uero mulierum auxiliatur mulus. Inueterati muliec in potione triti,uomitiones concitant.. Mulorum salsamenti cinis earbuncula Iosesi urit Mulus autem in uino necastus ut ductum est his qui biberint inde uis ni tedium asserunt.

marinus,

nachi maris dicti

sunt,quia eaput ha het ut monachi te

centerra si,corona

desuper rasam&candidam, Scirculti in modum crinium super ioca aurium,facie tamen non habet in toto similem homini, qa nasum habet pini simile, re os naso cotinuu. Cetera in inferioriis habet sorma piscis. Hoemostiti homines sua ripas maris ambulates libeter allicit,& eora eis supaquas ludit , , si homine admiratem .ppinquare uiderit appropinquat et ipse et sudatur faetatasarominem rapit ec trahit insisfundum,sic earnibus eius satiatur.

ODERATIONES

obuias pntrare possit ae destruere ethoim multitudine adere. sed i hoe pietas creatoris humano generisuidit: qa cu tardualal eremti sit, naues eo uiso possunt estu

gere. CAPUT. E .

Nautilos 5e nubes. Isidorus.

Narcos ,

teste Ariissio. tantae uirtutis epistis, Ut mediante

lino re calamo ad manu piscatoris

185쪽

LIBER

hamum tenentis actedat stupor et insensi hilitas: immo ec totum corpus stupefacit, nisi cutias hamum deiiciat Inde est Q etiast orifera ut papatier 5 huiusmodi cetera dicuntur nareotica. mi lib.s Nau iistos qui ab aliis uocatur pompilos ,inter piscipua miracula maris computatur. Na supinus in summa equorum peruenit, ita se paulatim subriges ut emissa omiser sistu, Iam aqua,uelut exoneratus sentina, facile nauiget. Postea prima duo brachia retor quens ,mebrana inter illa mirat tenuitatis extendit: qua uelificante in auras ceterishranchiis subremulis, media cauda Urgu hernaculo se dirigit ita uadit aIto, Liburis nitarum gaudes imagine, si quid pavoris

interueniat hausta se mergens aqua. Ex lib. de nataer. Nubes secundu Ari. epticis in aqua uiues applicatus ad petra. a' qua non descendit nec separatur,nisi a attractionem inspirationis concitus. CAPUT. σ3. Orco. heluae

matam cu

qua cum mortalis eonditionis imitatrix emori debet, auditur pro culpensitus eius ac plactus. De his plenius dictum est stipetius in rapitulo Balena. EY libro de naturis rerum. Orca monis serum marinti est,ut ait Plinius , eius ima go nulla potest exprimi representatione, ni Aq, sit molli earnis immensaresa cha lenas graui odio persequitur dentibus truculentis seereta feminarum irrumpit, ac re orsia lacerat.Illae uero ad flexum immoγhilesiad repugnandu inertes pondere suo

oneratae ac pinnisi Midae.Solum nouestunt auxilium in altum mare refugere: se toto Oceano defendere. Econtra uero orcae in malicia pertinaees laboram sum entib' occurrere,ei incautas angus s trucidar in uada urgere, aris illidere.&c. CAPUT.

Orbis.

1sid. bis di chas est a sei

in capite

constat.

Plinius li

Durismismum esse pistium

constat eum qui orbis uocatur,rotundus esine squamis.

lapide inter eius testas prinio Mimas coisiungere possit, ec scolirere carnes eorrois dit. Ostrea quidem in siccum uel in seco

iacens ,iam Ut in domo eonctas tenet, tepore accessionis maris.

Isid. Eit autem in ostrea pretiosissima margarita naturaliter infixa qus maris aq

186쪽

inea solidatur. Quae etia difficile apud teges inueni tutet in i litoribus quasi uilas iacens: iuulgo saxis asperis 8c cautibus e iligitur. Plini.ri. s. Silice a testa ineffusis fatenda innullum inesse senstim ut ostreis, putreserate limo gueninni ae spuma eiis ea nauigia diutius statia, defixo si palos ecligna. Nup eompertum est in ostrearia humore stati ficti effluere in modulactis. OPERATIONES.. Ostreae peeulariter eontra uenena leporis marini aduersantur eis me arti diui tum palma tribuitur, stomachum reficiu , fastidiis medentur. Additq; luxuria friagus Ohiuens nive summa montium&ma, risyma miscens. Aluum leniter emolliunt,coctam mul so tenasmo ,qui sine exui. ceratione sit,liberant. Vesicarum etia, ulcera repurgant. Cocta uero in eo chia suis sicuti uenerint et aula,mire distillationibus prosunt. Harum testae cinis,uua se . dat&tonsillas amixto melle. Aristo t. Est autem piscis degenere ostreat, id est te, stae dura Miai cauda natat ecrepit. Dio. Ostreae porphirae unde purpura tingitur, cochleae sunt,quae ustae desceatiue uirtustis sunt, quibus ec esterarum cochleariam. Virtute sunt similes. NI S ego eis usus sum in reumatica se diuturna ct quae di messe eo carnantur uulnera re caua, dc nimis profunda, quas ustas apposui cum ad petieteri ec hutyro nouo.

Pectine ec perca. Isido. Pagrus pis cis est,que neci fag

ideo nucupant, P duros destes habeati taut ostreis in mari alat. Acr.

panus ec ipse est detrix, de quo divi est

superius. plin.lib. s.Omnes quide pisces pregelidam hyemem sentitit, sed maxime qui lapidem habere in eapite estimantur, ut lupi ec pagri. Cuno asperat suerint hyemes,multi ex eis ceci capititur, sicut delum marino dictum est superius. Ex lib. denat.rer. Pauus maris distis est a pauos De uolucre, quoniam similis est ei in coloribus: dorso enim & eollo pictus est colore diuerso. In eodem lib . ut stip. Pectis

nes maris armant unguibus lucet in tene

hiis ignium more, I magnis frigoribus restagnis inibus reconduntur .quia tempe ratum aerem eos habere oportet ut uitaui: cum excessuum passione in elementis ungues eorum non pati ualeant.

op ERATION Es Aristo. Animalis marim quod dicitur, pecten pedibus siquid appropinquauerit,

oculum subito elaudit. Plinius ut stip. Pectines sponte natura harenosis prouentur Actor.Perea est piscis fluuialis uarum , a rix,cursu uelocissimus, squamis ec pin, nulis aeutis di asperrimis armatus quibus etiam se defendit eo tra pisces maiores inepredantes eam invadant prs ceteris pistiis hos fluuialibus ec stagnentibus . insidiis inesto precipue conuenit. Alexander. 1 Perea uidens sibi luctus imminere, horret pinnis,8 sic evadit.

1 nistae,5c perna. Albertus

in libro

de natur animaliv.

platani ses ut dicit Plinius heltiae sue

maritiae: quae in

Caneto fluuio i ridie nasciuum & in mare ueniunt. Et rostrum

187쪽

nus.1sid. Pors marinus est, qui uoca.

188쪽

ti e disserat.In eis dorso quedam spinae tores multos piut pisces. Polypus Rhasunt uenenum Meaeissimum habentes, rabo si simul irriti fuerint,larabo mortuis reptinetionibus suis ualde eruet antes sed tis inuenitur. Item dieitur re ovat natat fel eorum puncturis remedio est. Plinius ec mares 8c seminae debilitantur intaniti, lib. 2.Inter uenena pisciti sunt,porrimas ut apiscibus paruis comedantur,& in marini spina in dorso erueiatu magno telas Hemis facile deprehenduntur,qcymnon vim remedio autem est limus ex reliq cor accidit iuuenibus ecparuis,immo sortio poris piscium eorum. res sunt magnis. Item inhyeme coeunt,in Uere autem ovant siue patiunt. Caput mas

hen, sanquinem habet rerebria,meheaue suum

iris in sepia & mul tipede consimilia sunt -- - pungens. in figura,5 tactu qcquid comedita meis Masin eis chea fauees rubeus est.Fcemiis satin ea uernis ubi manet. Et posscssi omne na uero illa rubedine earet. Ambo uero

189쪽

les reputatus,admo

Durpura.Exlib.demtirerum. Purpuis 1 tre sunt conchae marinae, quae uerno te Pore congregantur, eg atmeae liquore oressiuant. Similiter ec sturices circa canis ortum tricenis diebus. Mutuo attritu legore cuiusda cerae saliuant similiter & murices: Purpuras uiuas capere contendat, quia eum vita sua succum illum euomunt Elmaioribus quidem conchis detracta e cha auserunt, minores uero cum testis frapuncita demum rorem eum excipientes

Tyrii. Lingua purpura longitudine digitali,qua pascitur perforando reIiqua conachylia, ata est aculeo duricia. Aqua dulci enecantur &sicubi sumini immergutur. Alioquin capitae etiam diebus quinqua penis uiuunt saliuas .Horum pisciti eo chae infra annum magnitudinem impaeni , si ante in erescendo transcurrant ,uim libidinis auferunt, nec ultra eoire possunt, Ut in tempore preciosum liquorem pariat. Vnde summa diligentia primo anno deis trahuntur eis conchae uel eonfringuntur decrescat hoc liquore uestis purpureatiripi solet q color nigricantis rosae more sublucet purpurae secundum Plinium) scet dis odoribus rapiuntur, eum seminecessuerint,mari redditae reuiuiscunt.

OpERATIONES.

Plinius Itb.3 Purpurae contra uenena prosunt. Horum testae cinis utiliter eum melle illinitur ulceribus capitis. Idem quo cinis eum melle essicae tersanat mulierum mammas, nis etiam re

sistit utro 3 modo. Idem cinis siue ops sit incipientes discutere, siue eoctos emittere.Purpurarum siue muricu minora ge nera sunt ineatiora,& oris hesitum eusto. dientia. Dioscor. Purpura maritina ech lata appellatur, quia quasi blitula sanguinis apparet. Huius uirtias sera est unde uulnera putrida gingiuarum,in puluerem redacta & imposita purgat 5c ei trietat. Et si in ei mala earo supercreuerit, puluerietata adhibita depascit ea re extirpat, hoc re eius ungulae eombustae faciunt. Eaedem tinaciae et eoopertorium eonachirii album fumigata eastorei odoreta

TERTIVS

hentiae sumigatione suasi in sutari,sionibus Iaborantes Issierant. Epilenticos rant, bibita uentrem mouent. Conehilium ipsum combustum omnici supradicta nouit facere.

dum uilis, di hoe ubi est piseium eopia,& prope modum rotundus est & in longitudine& lais titudine fere equaris. Oculos habet horribiles os quo deformitate liuidti,dihoenon eo loeo,quo pisces esteri,sed loco Me tris,ubi uero caput re oculi sunt,os no hahet Caudam habet prelongam ut coluberre in ea spinnulas quasdam acutas ualde. Habet ex qua Omin capite lapidem,nee credimus natura creaverit eum inutile. Huius earnes indigessibiles sunt, ut caranes bovinae.Impinguatur ut dicit Aristoteles)uento meridionalisante. Ioram . Est autem piscis nominera has stupefaeiens,ita cum rhete portatur,per Denit stupor eius ad manum qua portatur, hie oecurratur in arena & luto . Venatur Q totum quod ex piscibus appropinquat, et quia stupefacit eos,ita Q no possunt moueri, ipse consequitur illos di comedit

190쪽

aquas an

quibus omnibus

fere pro

stat Eme Arist.

hetasas sicut e c omnia retera, quorum fiones tendit ad stricturam, habet etiam branchos ad unam partem declinates asperos, spinis similes, eoopertorium habet in ra n s maior escemina sicut ec in ceteris o utiistibus,ut in lacertis ac in serpentibus, Ha het rana marina supra oculos partes pen/dentes quasi pilos, habentes etiam capita rotunda, quae eis preparat natura cibi causa. Cum enim rana mouet aliquid aquossum eum Iutodi harena,tunc partes illas,

quae sunt quasi pili erigit, eas cum pisei hus paruis inuoluit di ad orificium suum cum eis ad dueit, siem comedit. Et si per partes illas que sunt super oculos non uenatur quato depreheditur debilis et aera inuenitur. Ex his etia q latent estrana tuis latuehit uadii 5 uiride super aquam,&cibatur piscibus paruis,qui sunt in eo. Rama continue generatiois est, Ecouat extra Unu ouum copletum tantu. Et est durae teste propter salutem qua exterius indiget. Huius causa e natura sui eorporis, quia eaput eius est in quantitate multiplex ad suti corpus, re est spinosum. Ideo i, non rediis pit pulsos in ultimo. Omnes autem pisees nutriunt silios prster ranas. Ops RATIONEs . Auseen.in. .ean .Rana marina rubea sevi narrauemni sapientes maligna est in Dadens animalia nam ex longinquo ad eassit ut mordeat,& s mordere non potest, , extimatione noctuam ad ea sumat. Ex eius morsu accidit apossema magnum &

perditio uelox Cma eius eum tyriaca magna,& quod est eius generis. Actor Rana marina rube' uenenosa, re ad eius potum accidit ob ratio corporis, re alia multa incommoda. Idem De hae ct aliis ranarum speciebus dictum est supra, intractatu de animalibus capitul .na.

ora dexter hic resupinatus est illis passeri leuus.

ODERATIONES.Idem in lib. 2. Rhombi earnes tritae A . ex aqua mulsa datae, febricitantibus psietiant. Exli.dena .rer. Rhombus est piscis magnus sortis re astutus,sed tardus, hie qcppiscis utrina marina simili modo depiseat.N in limo turbato ab oditus pinnas exertas mouet,ec ubi pisces a mimare uiderit, mox eos corripit S deuorat. Arguis

mentu est eius solertae, facusit tardi mnium pisu

gilem ta mera rario

eissimum

lepiss

reperitur

habere,

SEARCH

MENU NAVIGATION