De rebus gestis Justiniani Magni auctore Philippo Invernizi

121쪽

ida putavi, quantum sunt illorum despiciendae v ces , qui Triboniani famam immerito, ac sine teste lacerarunt. Denique inter eruditos disput tur, an perpetui edicti ordinem Tribonianus oboservaverit, sicut iusserat Imperator. Sed nodum , ut dicitur, in scripo quaerunt, qui de hac re dis putants ac valde ii mihi videntur errare , qui negant; quoniam iamdiu omnes Edicti libri interciderunt. Verbi enim controversia torquet doctos homines, contentionis cupidiores, quan veritatis. sa S) Quamobrem, ut opinor, est ne 'cessarium, hos Pandectarum libros commendare, tum ob illa, quae nobis vetera monumenta reservarunt, tum ob ingentem, quam praestant, ut, litatem a

Xl. Nonnulla iam Principum edicta , ut

demonstravimus.& Gregorius, & Hermogenes,& Theodosius collegerant, ne sine auctoritate dispersa vagarentur. Horum erga sequutus exem-

as Edictum Perpetuit m restituere sunt conati lac bus Gothostedus, Gulielmus Ranchinus, I. G. Hei- neccius, sere ad ordinem Pandectarum . Cajus Institutiones suas ad ordinem Edicti composuit . Quare αDuarenus Lib. I. Disput, Anniv- , & Schultingius ita Praelat. ad Jurispruden. Ante-Iustinianeam seriem edicti Tribonianum observasse cogitarunt. Hermogenianus quo que Epitomes suas ad Perpetui Edicti ordinem composuit, ut ipse latetur in leg- a. D. de statu hominum . Haec mihi placet opinio, ut Edictum Tribonianus observarit, cum fuit commodum , ut etiam Bynherseehi cogitavit . Caeterum Leoni, ur est In Proaemio Βασιλικων integer pandectarum ordo non placuit . Vide Hetaee-cius in Historia Edicti Perpetui cap. q.

122쪽

pit, ut Romanorum Principum leges uno libro artificiose concluderentur. Neque vero defuit, quominus ipse daret leges aliquas, certamque sperscriberet Triboniano rationem, ut non longus Codex, molestusque essiceretur. Namque & in tilia esse amputanda imperavit, atque ea omnia resecanda, quae nec moribus aetatis conveniebant, neque erant ad vim legis percipiendam accommodata . Itaque & exordia, &. similia, & quae fuerant aut omnino abrogata, aut in parte mutata, locum quidem nullum in suo Codice libbere voluit; ac etiam Triboniano mandavit, ut, quae obscura videbantur, explicaret a quae contraria , conciliaret: verbis tandem & sententiis adderet ac detraheret, quae expediebant.. XII. Uno eoque integro anno Codex est

absolutus, prodiitque idibus Aprilis Decio Co sule, cum idibus Februarii anni superioris ta tum opus Triboniano sociisque fuisset demand tum. acn Duodecim autem libris est distinctus,

quorum varios quisque titulos complectitur, quibus nonnulla edicta Imperatorum continentur. Multum in eodem perficiundo viros doctos i horasse existimamus, cum ob temporis rationem cognoscendam, qua fuerant leges conditae, tum bb infinitam rerum legumque varietatem. XIII. Sed cum eo tempore, quo Instituti

123쪽

hes & Pandectae componebantur, quinquaginta rerum dubiosarum definitiones, multasque iuris veteris correctorias leges Justinianus promulgasPsti; iis absolutis, quibusdam ex prudentibus illis imperavit, ut Codicem , in quem etiam multi erro res irrepserant, iterum componerent; suaeque eidem leges ac decisiones insererentur . Nihil igitur fuit studii, laboris, diligentiae praetermis sum , ut Codex tandem prodiret expolitior. Hinc Consule quartum Iustiniano, sub huius anni finem novus Codex est absolutus r quem Codicem repetitae praelectionis nuncupavit. 27 Dubium

vero non est, quin etiam Codex fuerit in Graecam linguam translatus: cujus quidem versionis vestigia, licet onusta commentariis, extant etiam

nunc in Basilicis 28). XIV. Qua

x et Lampadio & Oreste Cor. Codicem promulga tum, seriptum est in Chron, Pasch. et Theophanes haee habete HI. Indis. XII AUufo IIII. D Paulino Cossos Coss. relisatus es Iotinianus Codex , eidem adjunctis pos illius editionem factis consitutionibus: jussumque eo ,

Mi priore illa editione antiquata , vim D auctoritatem Ob tineret . Paulus Diaconus et omnes Conlatitutiones Peneiapum Iustinianus quae utique in multis voluminibus habebantur , intra XII. libros coarctavit: idem quoque -- Iumen Codieem Iotiniani appellari praecepit . . 28 Groeeum Codicem se vidisse narrat Adamaeus Sualembergius in praelatione ad Harmenopuli πρόπερον Marquardus Freherus in Epistola Dedicatoria Iutis Graeco-Romani Leunclavit: Et hine es, inquit, quod non modo totum Iusiniani eodicem illa tempesate graece co versum quidam totantur salembergius, Antonius Contius ά iaetus, quem D i vidimus, ejusque interpretem κοικεοr is

dictum legimus . Vide suaresinin α Fabricium Biblioth Graeca Vol, XII, pag,

124쪽

ex studio tot doctorum hominum, atque ex se cundis curis diligentiaque cognoscitur. Plurium

tamen errorum. accusatur Tribonianus, a quibus

vindicari facile non potest. Nam & de omissis

ponnullis constitutionibus , quae cum in Theodosii Codice supersint, utiles ac necessariae iudicantur , eumdem non excusas ; nisi aut iis similes alias extare, aut iuri novo contrarias demonitres: &de corruptis ab eo legibus quibusdam acrescissis, ratio non . redditur; nisi factum Justiniani approbatione fuisse contendamus: S a negligentia in Inscriptionibus referendis non defenditur; nisi ad angustiam temporis confugeris. Quae autem de hujus Codicis vitiis dicta sunt, libenter praetem mitto, ne in illam ego necessitatem forte deveniam , Triboniani excusandi. Quare ad institutum iter redeamus, ut de caeteris rebus loqua

mur.

XV. Eodem ipso tempore, quo Digesta

componebantur, Imperator Dorotheo, Theophilo, ac Triboniano mandavit, quasdam ut componerent Iuris civilis Institutiones, quibus huius scientiae principia continerentur. Cum enim id prae oculis semper haberet, ut iuris addiscendi via facilior redderetur, optime hac re tyronibus consuluit, qui his tantum possunt ad primam iuris notitiam facile pervenire. Equidem adest in iis ordo perfectissimus ac certa ratio , qua tyronum animi imbuuntur: adsunt definitiones aptissimae, quibus omnis innititur prudentiar adsunt partitiones optimae, casus varii, legum exordia

125쪽

quae & plenam rerum notitiam administrant, &artem esse iurisprudentiam demonstrant. Uno tam tum mense ante Pandectas, quatuor libris distributae, Institutiones prodiere, quibus vim legis Imperator accommodavit. Hae scriptae sunt exem

plo Gaii, Pauli , Ulpiant, Florentini, Callistr

ii, aliorumque, quos nunc sibi Tribonianus ad imitandum proposuit. Theophilus has ipsas postea Graecas reddidit, quibus utimur etiam nunc fas) XVI. Quidam vero sunt , qui Triboniani Institutiones reprehendunt et in primisque dicendi rationem condemnant. Etenim obscuram illam, nec persectam undique contendunt. Qua in re profiteor, hos mihi tales videri, quales ii sunt, qui in tragoediis Ennii Virgilium poscunt, aut in fabulis Plauti petunt ubertatem Ciceronis . Neque vero heic, qui ita censent, ccnsistunt e si quod enim verbum, si quam dictionem obscuram & minus usitatam in legum libris inveniunt, eam esse ex manu Triboniani definiunt . An non minus eloquens aetas nostros prudenteis tulis pNonne cum annis defluit puritas ipsa sermonis pNum novae res novis quidem verbis non disti guuntur λ Denique si cum Triboniano & Boethius. & Cassiodorus, & Jornandes, qui huius

Σς De Theophili aetate veteres multum disputartint . Fabrottus ad eumdem, & Fabr. Bibl. Graec. vol. ra. pag. 3s3- I- Η Μylius post Gundi intium rem hane optime explanavit, in Prolegomenis ad eumdem . Paulus DiaConus : Quatuor etiam Inflatutionum libros, in quibus breviter unisejus tuum textus comprefiendιtur ,

noviter c Iustinianus composuit.

126쪽

aetatis esse sapientiores visi' sunt , conserantur tneque primam illis , nec dabimus secundam Tr, honiano . Quanquam quid plura loquor. Nam si expolita quodammodo oratio Τriboniani non videtur, licet saepe redundet, quid de illa veterum prudentum dicemus

j XVII. Restat ut de ipsius Iustiniani legia

bus loquamur, ad quas iustitiam transtulisse omnem negari nequit. Ex quo enim fuit ad Imperium Iuliinianus evectus, plurimas leges condidit , quae aut veteres prudentum controversias definiebant, aut antiquum ius emendabant. Ηγrum autem pars, novi Codicis occasione inclusae In eo sunt, partem Novarum hodie Legum nomine cognoscimus. Sed quid dicere attinet de illis p De secundis hic, ergo loquamur . Ac primo quidem monendum censeo, de horum lingua fuisse a viris doctis disputatum . Nam cum alii crederent omnes graece scriptas, alii latine

fuisse ; nihil aliud profecto potuit quod minime

dubium erat cognosci, nisi quod graeca aliae, aliae latina lingua scriptae fuerint. 3o Caeterum graecas nonnullas in latinum Sermonem vertit Justinianus, atque alias multas longe breviori or tione explicavit, vir quidem doctus, & summis

nonin. o Uide Sinivitim Histor. Iur. cap. 3- 9 , Ter- Rasonium par. I t. s. r . Lude igium iu lustiniano majorem Novellarum partem latine scriptam putavit et quam opinionem a milius Ludovicus HOmberh Zu Uach oppugnavit de Lingua Novellarum Iustiniani originaria. Μarquardus Freherus graece tantum editas sutile existi

mavit . . .

127쪽

noribus praeditus Iulianus Antecessior queri esse illum , cui suos Priscianus libros inscripsit, Golletius & Fabricius putarunt. 3IJ Et licet d

hium sit, quot numero fuerint hae novae leges, atque etiam omnino antiquae versionis auctor ignωretur ; dubitari tamen non potest, quae supersunt . veras ella germanasque Iustiniani Constitutiones εMagis autem incertum est, num 3a fuerint collectae, ut leges Imperatorum , & simul tandem aut aliae, prodierint. Ac mihi quidem , licet haud esse dubium videtur, quin ad multos annos Justiniani dispersae superfuerint; eas tamen simul in lucem emisias aliquando fuisse contenda . 3 3 Lea

31 Iuliani Epit. Pithoei in lucem dederunt. H. Agy Ieus Edicta Iustiniani Graeco-Lat. vulgavit . - 32 In omnibus veteribus exemplaribus cum graecis tum latinis , tum etiam Graeco-Latinis idem haud te peritur numerus Novellarum . Hodie I 68. Novellae numerantur in libris accurationibus , quas inter aliqui pu/εant, Justini ac Tiberii leges nonnullas extare. Matthaeus Blastares, qui circa annum 133s, scriptit 7o. novellas enumerat Harum I s. graece prunus edidit Norimb. anno Is 3I- Graegorius Haloinder I nonnullas ex Bi-hliotheca sua HenrIcus Scrim gerus Scotus anno xyss. . supplevit; reliquas tandem ex Contio Graeco-latinas habemus . Vide alia plura in praelationibus ad Novellas Haloandri, scrimgeri, Contii, Pithoei . -i33 Laudatus Zu Vach edidie Sehediasma de Collectione Novellarum a Iustiniano facta , in qua probare nititur, eam integre intercidisse . Leo sie de Iustinianό: i νellis Confitutionibus, inquit, quas idem elaboravit, Dum quoque loeum dedit . Paulus Diaconus De Gestis Longob. . Lib. I. cap. λ 2 ναο suorue ἰwes, inquit,

128쪽

Leo enim & Diaconus & Cedrenus; atque alii ἰnon tamen illius aetatis, historici, se de his novis legibus verba faciunt, perinde ac si easdem

Iustinianus uno libro, atque uno tempore emiserit. Utrum autem id factum sit adhuc sustiniano superstite, an eodem mortuo iampridem; utrum privato studio an publica auctoritate, me haud posse iudicare ingenue profiteor. . Ut enim ii, quos in medio attulimus, scriptores non aequales fuerunt Iustiniani, sed alio tempore omnes, atque , ut verum est de nonnullis , multas post aetates viguerunt; sic decipi facile potuerunt, &privatim ab aliquo factam legum collectionem, ustiniano attribuere.

XVIII. Quam

suas ipse fatuerat , in unum volumen redactas eumdem dicem Novellarum nuneupari sane,it. Cedrenus: Tulit , inquit . Iotinianus acres leges contra impudicoS ,

Noteres Omnes iwes renovatas in unum volumen redegis ,

suod Novellas Constitutiones inferi te. Chronicon Epῖα scop, Eccles Neapol, apud Mutator. Rer. Ital. Tona I. Par a I Iusinianus , . inquit , quatuor Ino itutionum It in

Bros, quibus Breviter universus legum textus compreundiatur, noviter composuit. bovas quoque leges, gaas i es aruerat, in unum νolumen redμcens, eumdem Codicem Novellam nuneupari sane it . Harmenopulus - Lib. I.,Τit- 2. , I, 9, : Conferiast D Idem peetiliari volumina Novellas. Haec quae in horum ego lectione adnotavi, heic libenter subjeci. De ratione, qua nunc Divisi li-hri juris sunt non est cur dicam, quoniam antiquissima est . Vide D. Antoninum in Chronico Par. II. cap- 4. De Authenticarum auctore acris suit controversia haeaetate ineunte inter Arnoldum Pagenstecherum , & CODnelium Uan Bynherseeli, cui, mortuo Pagesistecurio,

August. Houchius respondit .

129쪽

XVIII. Quam vero justae , quam utiles , quam sanctae hae leges lint, nemo eit profecto, ut opinor, qui non cognoscat. His enim Justinianus veterem omnem confusamque legislati nem correxit ac declaravit 3qJ , atque innum rabiles sustulit in usu forensi difficultates: his modum quemdam certum & explanatum negotiis difficilibus imposuit: his novos casus , & novas controversias definivit, cautionesque sanctissimas& morientibus Sc contrahentibus proposuiti his tandem plura bene ante statuta confirmavit, &ad suae aetatis ingenium magno labore traduxit. Sic legem veterem, neque usu approbatam d excutiendo ante fideiussorem debitore , deque ejus bonis petendis, vendendis, adiudicandis in usum revocavit. 3 Sic cum multae orirentur controversiae , tum , cum & haeres , & fideicomis miserius, & legatarius, & cui aliqua res fuerae in testamento nuncupata, aut solvere , quae praestanda iusserat testator, aut adire recusaret, aut de ordine adeundi certaretur ; tam bene, lege facta, cunctis difficultatibus praeivit, ut eas omnes una quidem ratione sultui illa videatur. 38 Siet contra Falcidiam legem testatorum 'voluntatem prorsus in tuto collocavit; haeredibusque praecepit, ne contra bonorum descriptionem a test, tore, factam aliquid amplius molirentur 37 .

36 Ibid.

130쪽

. . ' XIX. Quid dicam de illis, quas ut nimis speras . moderavit , &, quantum legibus potuit' ad naturae puritatem, simplicitatemque traiecit p 38) Nam suis constitutionibus effecit, ut innomeris legibus abrogatis & de statu servorum aelibertorum, deque eorumdem iuribus in testando, in contractibus, in muneribus: ac latinorum sdeditiorumque discrepantia sublata ; & plures possent undique magistratus & Episcopi sine vi dicta, sine censu sine epistolis iusta servitute liberare, & suos domini servos in libertatem

vindicare. 39 Ηac eadem ratione natum ex IIbera & adscriptitio servum esse noluit: servos &ancillas aut desidia aut simulatione la dominis in matrimonium datas , languentesque desertas, ii heras effecit: divortia certis causis , certisque: pae nis restrinxit, prohibuit i damnatos ad metalla nec serms paenae fieri , nee libertate exturbari, nec matrimonio. cadere constituiti sustulit causas Cadiicitatum : filiis naturalibus post dotalia i strumepta, libertatemque impetratam , natalia& ingenuitatem aliis multis modis, quam antea, est impertitus sso . . . , XX. . Quid de ablato veteri iuris succede

di rigore Θ Ita matribus aditum ad castas nuptias

38 Nov. 18. auiriniis Sehuehet In Ioliniano Manurnissonum fautore libertatem dedisse tot legibus Justinianum 'putavit, ne ingenui deessent suis exercitibus . Vid. N vell- 7o , 78 , II9