장음표시 사용
341쪽
debimus. Forma, quam habent plantae ri Umbra creScentes, differt magnopere ab ea, quae plantis naturalis est. In umbra nimirum plantae altius crescunt, in longitudinem expanduntur et cormus et rami, petata et folia, decrescente horum omnium latitudine, angulos quoque, quos rami faciunt cum corino, observavi acutiores fieri, neque ipsa radix, radiaeulae et fibrillae intactae sunt; fiunt autem solitis longiores, teneriores; unde sit ut i lium plantarum forma mirabiliter mutetur. Inducitur autem haec mutatio, quod vasa quaequae sint, quae potissimum vegetabilem aeque atque animalem essiciunt compagem, teneriora fiunt et minora; unde facile colligitur, omnem plantam elongari et mutari, cum structurae internae numquam non respondeat forma externa. Saepe vidi plantas sub dumis et sentibus crescentes, quae inferiorem sui cormi partem tectam habebant iis dumis et sentibus, superiorem vero liberam; Simul autem Observavi, hanc habere solitam nat ratem formam, petata fortiora , crasSiora , folia pulchriora, latiora, illius vero D
mam esse tenuiorem elongatam , Cum foliis et petatis elongatis. In umbra sunt flores minores, eorum Color flaVUS Praeprimis Solet esSe constans; odorem interim spargunt minus suavem et fragrantem, fructuS SiVe Pomum, Sive baccae, sive alius formae, minores sunt, elongati, haud raro monstro Si. Constat autem diverso stimulo affecta, vel
et mutata fabrica, mutari vel et agendi normam; id quod hic assirmant praeclara documenta; in umbra enim plantae fere nullum gas OXygenium eXSpirant, neque aquam; multum minuitur absorptio acidi carbonici et aquae; pergit tamen aquae absorptio per
radicem; unde fit, ut ejusmodi plantae, debilitatis tono et irritabilitate, aquoso latice r pleantur et Hydropicae fiant.
g. 18. Principium saccharinum in nostrarum plantarum fructibus praeprimis evolvitur; quanamobrem fructus persicae, fragariae vescae, ribesiorum quorumvis, rubi idaei, p, rorum, cerasorum, eXamini subjeci. Hos enim: fructus constat habere praeter alia gratissimam dulcedinem, et continere multum sacchari. Observavi autem, quo magis hi sole fruantur, eo majorem saccharini rincipii copiam eos parare, eo hos gratiores nostro palato fieri: observavi simul easdem has plantas et arbores, sanas quidem, Sed in Umbra cresce tes, licet ab omni ventorum impetu et frigore probe tectas; inveni autem harum fructu S non tantum palato nostro minus placere, sed succo dulci et refrigerante, quo pleni Solent esse, fere omni carere, eique succedere saporem ingratum, fatuum. Cum talium fructuum textura solita saepius siccior evadat, ex persicae, fragariae, ceterisque memoratis fructibus, expressorum liquorum copia non magna erat, quorum dulcedinem La et
342쪽
et viscositatem inveni solitis minorem. Est autem in his fructibus saccharinum priri. cipium arcte junctum cum - mugilaginoSO, quoeum informat muco - saccharum: hanc vero mucilaginem, in aqua et nostra saliva Deile Solubilem, mihi constitit in umbra etiam minui, magisque accedere ad quamdam amylaeeam Speciem; in fructibus persteae, pyris qui in umbra aecreverant et maturuerant, haud raro Vidi teXturam quasi granulosam qu tem habent bulbi et semina amylo plena: hanc texturam comitantur Siccitas et ingrata fatuitas. Est autem in his fructibus neque amylum neque mucilago; videtur quasi memorata materies inter illas duas medium tenere; in amyli coctione, cum acido sulphorico, obtinet coctionis quasi periodus, in qua amylum in similem materiem vergit. Infragariis vero, ribesiis, uvis, loco muco - sacchari, quo naturaliter plenissimae sunt, imveni aciditatem, variis acidis ut OXalyco, malico , citrico, comp0Sitam, quae aciduas aliquando tantopere in iis augetur, ut vix contineant nisi acida, quae, solutam habent aliquam mucilaginem. Videtur autem aptissima umbra, quae in plantis aciditatem
gignat. Jam observavit Summus Linnaeus, plantas in umbra crescentes aliquantum, aciadas evadere I); neque hujus aciditatis caussa videtur latere; quaelibet enim vegetabilium acida constant Hydrogenio , Oxygenio, Carboneo; plantis. etiam in umbra adferuntur aqua et carboneum, licet minori quam Solet copia, cum per folia, tum per radiculas; cessat vero gaz Oxygenii exspiratio, quo sit, ut retentum Oxygenium abnormali et ins lita ratione cum caeteris principiis remotis copulet, lucis defectu, debilitata planta; quam conjecturam confirmat Chaptam observatio, qui invenit byssos in tenebris multo majorem acidi carbonici copiam exhibere, quam quae sole fruebantur ab S. 19 Si baccae maturae hibesiorum exprimuntur, sibique relinquitur liquor expressus, sum dum petit coagulum , Gallice Gme dictum, quod aqua lotum constituit materiem tremuis 1am , tinctam colore fructus, in aqua frigida vix solubilem, facile vero in calida, ex qua, frigescens, iterum cogitur. Haee gelatinosa materies, quae inest fructibus et baccis Meria dionalium Borealiumque regionum, ut citris, aurantiis, ribesiis, si chartae emporeticae immittatur , de Se dimittit acida , quaequae contineat, puriuS conStituenS coagulum, quod rursus lotum et exsiccatum plurimas habet gummi proprietates , quare nonnulli
343쪽
suspicantur, quod haec gelatinosa fortaSSe ViX materies alia sit, ac grammosa aut mucilaginosa acidis soluta c3 , praeprimis cum Constet, quam facile gummi solvant acida. Observavi autem, baccas ribesiorum, si in umbra crescant, et fieri minores et minorem eontinere quantitatem hujus principii gelatinosi, atque ex iis expressos Succos cum Sa charo praebere minorem copiam ita dicti Rob; neque hoc inde oritur, quod ejusmodi baccae minus sunt succosae; aliquando enim sit, ut sint solito pleniores succis, at acidis: in parando autem Rob additum saccharum eum quoque praestat usum, Ut aquosas partes absorbeat, quae si majori copia adsint, solita addita sacchari quantitate non ominnis absorbetur aqua, neque datur ansa, Ut gelatina cum Saccharo cogatur in Rob; quodsi augenda sacchari copia, vel longiori coctione, id vitium corrigere studeas, nihil pros ceris; accidit enim, ut ex tali Rob parumper superabundans saccharum in crystallisatio. nem ruat, multum sacchari Secum trahens, unde habes Rob omne decompositum, longiori vero coctione perit gelatinosum principium. Praeterea mucilaginosum principium aliquantulum mutatum et diminutum inveni in foliis malvae, lamiorum , althaeae; aqua enim cocta cum his foliis minus tenaX et Viscosa erat, quam solet esse. Amylaceas partes vidi in umbra non multum mutatas, aut copia minutas, ut Observavi in cerealiabus; copstat etiam muscos, qui creScere Solent in locis obscuris et humidis, continere multum materiae cujusdam amylaceae. Alia res est cum glutine, materia illa vegeto. animali, cujus largam copiam continent cerealia: profecto haec in umbra minuitur, unde etiam fermentatio panaria talium cerealium non ita recte procedit. Non opus est memorare , quam rarissime lapso anno nostrae arva patriae benignis et saluberrimis suis radiis sol collustraverit. Noxium lucis defectum experta sunt cerealia; panem enim dederunt et quantitate et valore minorem; id vero putamus praeprimis ortum esse ex mutata glutinis indole ejusque imminuta copia; cum gluten Sit materies, quae multo majorem eXigat elaborationem quam amylum. Dicit etiam Seneberius , semina regionum Meridionalium
facilius in fermentationem ruere quam Borealium 4 . Anno lapso 18 16 foenum
etiam fuit pravae notae, fermentationis principio, quod videtur utilissimum et necessarium, ut a ruminantis Ventriculo foenum bene digeratur, vehementer resistens; unde factum esse videtur, ut lapsa hyeme, qua istud foenum ruminantibus datum est, grassati fuerint pessimi vaccarum morbi hepatici et gastrici, et in nonnullis nostrae patriae regionibuS ingens inter vaccas caedes edita sit; quorum morborum vires eo vehementiores fuerunt et pejores quo majorem debilitatem et torporem universalem aestas frigida et
344쪽
humida, praeprimis aquis oppleta prata Vaecis intulerant. Fatemur interim, nimios imbres multum incommodi et detrimenti et gramini et cerealibus induxisse.
In umbra videtur principium aethereum magnopere imminui. Rosas observavi in um-hra multum sui odoris gratissimi amisisse. Observavit tamen Seneberius, Narcissos in tenebris aeque bene fragrare quam in luce. ΟbServavi vero folia mentharum, et crispinet peperitidis, multum aetherei principii in umbra perdere; nam earum folia alcoholi immisi, cui dein limpido addidi aquam, et vix ac ne vix quidem lactescentiam vidi. Praeterea constat mihi, et lapso anno parum olei aetherei ex menthis aliisve plantis aethereis ossicinalibus fuisse destillatione collectum; eoque majorem oleorum aethereorum copiam colligi, quo magis apricis in locis ejusmodi plantae crescant, eoque plenius ipsa aestate vigeant solis radii. Egregie huc facit Seneberii observatio, plantas docens aromaticas prae caeteris multum acidi Carbonici decomponere, et eXspirare gag oxygenium purissiamum cs . Componuntur autem olea aetherea multo Hydrogenio et Carboneo. Dissicilius est de resina dicere, cum nostra patria Vix habeat plantas adeo resina divites , ut ejusmodi experimentis idoneae inserviant. Hanc ob rem non nisi foliorum vegetabilium rationem habui; continent enim folia resinosam materiem viridem, a qua color foliorum viridis proficisci dicitur. Plantarum folia, quae in umbra accreverant, cum aleoliole, optimo cujusvis resinae menstruo , tractavi et nactus sum solutionem parum Viridem, semperque minorem resinae quantitatem continentem, quam solutio praebet foliorum plantarum, solito
Cerae parum nostris plantis inest; observavi tamen , prunos et uvas soli quam maxime oppositas densius rore esse tectas , quam eae quae in umbroso loco creSc bant ve sub foliis latebant. Est autem hic ros, observante Proestio, materies ce rae: in umbra oleorum pingium quantitas imminuitur quoque, ut in seminibus lini, Papaveris, cannabis. De principio coriario nihil dicendum habeo, cum non habuerim Plantas, quae hoc continerent, neque inveni salices vel quercus, quae crescebant in i
Cis adeo umbrosis, ut in earum corticibus aliquod principii coriarii discrimen me de-
345쪽
teeturum esse suspicarer. In u bra Vero minuitur principium amarum; Iam observavit id Sbneberius , in taraXaco et dui amara, in umbra creScentibus, reperi saporem amarum multum minui et converti in mucilagin08um, fatuum. De extractiva materia non est quod disseram; nam primo Sunt qui dubitent , num haec eXistat; dein reagentibus , quae dicuntur extractivum principium in apricum ponere qualia sunt solutiones metallicae, ita dictum acidum muriaticum oXygenatum) hic non sides potest haberi, cum alia ratione extractivam materiem, si eXiStat, in umbra sese habere opinemur, quam qua solet sese habere ; ita vero nescimus, utrum extractivum principium sit, quod praecipitent re gentia memorata, an vero alia materies in Umbra a planta prolata; id inveni, quod e tracta taraxaci et dulcamarae, quae in umbra accreverant , amissa amaritie, indole fuerint
Principium acre quasnam mutationes in umbra subeat, me latet ; nam sinapi mihi non dedit semina, nullumque discrimen inveni inter χIta lepidii sativi, quod in umbra ereverat, et inter folia ejus quod luci fuerat eXPOSitum; cochleariam vero ossicinalem, assirmat Seneberius, in Groentandia fere nullum habere saporem 6 . Certe haud e rare videmur, si principium opii narcoticum in umbra minui Statuimus; ex papavere enim, quod in Oriente et Persia eolitur, maj0ri copia colligitur, quam ex papavere in sua patria magis Boreali crescente. Quid NyOScyamo , Belladonnae in umbra accidat nescio, cum plantae, in quaS animuS erat experimenta instituere, perierint; attamen formationi quorumdam venenatorum principiorum , quae Belladonnae et Cicutae insunt, umbra videtur favere; nam in usum medie um eligitur cicuta, crescens in umbrosis i eis; ibidem emacissiti a Belladonna in sylvis caeduis crescit, aliisque locis desertis,
umbrosis; utriusque plantae vires cultura magnopere imminuuntur et incertae evadunt. Colores plantarum in umbra non multum mutantur; accidit ut colores debilioressant; rosas vidi in umbra pallescentes, parum vero mutatos coloreS Violarum, taraXaci, ranunc illi, crambes: caret in umbra malorum, persicorum, corteX reternus cclore illo
egregie rubro, quasi igneo, cui succedit triste viridis; praeterea Valetne id argumentum , quod multorum florum petata , dum involucro tenentur', multo minori eminent calore, quam quo fulgent involucrum egressi; interim alii sunt, qui sub calice vividiorem habent colorem: mucores, et byssi in vacuo albescunt, attactu lucis et aeris diversicolores fiunt. Materiam fibrosam inveni teneriorem in umbra, a solita porro ViX discrepantem; observatum est ligna in umbra minus durescere quam in luce 7 .
346쪽
Majores memoratis principiorum vegetabilium proximorum in umbra mutationibus subeunt plantae harumque principia proXima in tenebris. Incipiemus a germinatione. Celi. Physicorum experimenta in germinationem instituta non inter se conveniunt; nam repeiarit Ingen ousatus in umbra et tenebris Semina citius germinare, quam si haec lucem experiantur 8 . assentiuntur ejusdem rei pericula a Meesto 9 , S eb ris 1o , Humbolaetio II , facta; mox vero obJecit Bortholinus, minus recte conclusisse Serieberium et Ingenhousatum , germinationi enim lucem non nocere, sed prodesse, tardit tem autem germinationis seminum luce fruentium exinde Oriri, quod solis vi multum aquae germinanti semini utilissimae evaporetur; qua aqua Si semina ut madida sint et irrigata curaveris , facilius et celerius in luce germinationem inchoare semina: quibus aeceptis observationibus, repetiit Seraeberius Sua in germinationem eXperimenta, ratione a Benho- Iino indicata; nec tamen horum eventu Lorthumina confirmata vidit: repetiit deinde de
industria tentamina doctissimus coulon , Semina fassus tardius germinasse, quando eadem luci subtraheret, quae cum renoVaret Suadente Cl. Ar mansio, sua priora praeclare confirmata vidit experimenta Iab. Uane litem Videtur composuisse meritissi
mus Mussurius, quippe qui probaVit, lumen non nocere germinationi, nisi quatenus s cum ferat caloricum; ita enim exceptis solis radiis, ut semoto quasi calorico uni Luctaditus sit ad semina facilis, h0rum germinationem Vix ac ne vix quidem impediri 1a . Hie accidit, quod in. exponenda Physica doctrina non facile evitatur, ut ex veris factis dubia. petatur conclusio. .
Planti sinserunt tenebrae mutati0nes, jam ab immortali Amineis c 14 , summisque Rar o
347쪽
Quod si enim planta in tenebris creScat, ceteris paribus, ejus caudex ad Scendens exincrescit in miram a titudinem, cum ramis, petiolis, pedunculis siquos habeat elongatis, tenuioribus, siliformibus; gerit pauca foliola exigua, monstrosa, depositoque naturali colore, induit Sibi, ramis, pedunculis, petiolis, foliolis, caeterisque organis, naturaliter colore viridi notatis, album, splendentem, musculi animalis tendini simillimum : hinc fit ut ejusmodi plantae omnis forma pereat naturalis, et haec adeo mittetur, ut: ha ulraro nullum viderim characterem superstitem, quo dignosceretur. Praeterea in tenebris plantarum pili fiunt rariores, longiores; et ob aliorum vegetabilium corolla bene formataeXcreScit, ut crocorum, hyacinthorum; aliorum vero corolla non valet rumpere illud involucrum, quo tenetur, ut narci SSOrum, tuliparum, et perit quasi in ovo pullus; est. autem calix non ut solet firmus , siccus, Sed mollis, tenax; Sin autem corollae succurrat ars, ex disrupto involucro egreditur corolla omnem: aetatem suam satis bene sustentaturas gravissima tamen functio, observante accuratiSSimo perditur, nempe
fructificatio ca I); quae unde fiat ut perdatur etiamnum latet; an quod perit in tenebripnaturalis ratio magnitudinis et sirus inter Stamen et pistillum qilae ut Servetur constans insignibus armis plantas instruxit natura, Vel quod Stamen tenebrarum vi, amisso tono
pollen vel non dimittit, vel si emittat sterile et2 8 an vero quod germen pollen vel recipere non pollet, vel accepto per stilum prolifero Polline, germen non bene evolviatur 3 an quod omnes hae caussae concurrunt in istam functionem turbandam 8 Praeterea Sunt corollae, quae in tenebris naturalem colorem Servant, ut tulipae. Vidit in obseuraminera Fribergensi illustris Humbolduus col0rem naturalem Servatum in corolla croci sati
348쪽
tivi cas); observavi autem in viola colorem flaVum in tenebris constantem, violaceum vero mutatum et albescentem: in pixide Ob Seura Vidit Bonnatus uvas violaceas colore mutatas, pallescentes; in vitrea vero non mutatas. Potestne igitur generalis condi regula, quemvis colorem cujusvis plantarum Partis in tenebriS aut Servari aut mutari; estne nobis jus illustrissimi Lavolsierit sententiam infringendi, se c'est 1 la lumilire combinge avee lasi plante qu'est due la couleur verte des Duilles et la diversite de leurs fleura si ) Minime videtur: facimus interim cum eximio Bonneto, de lucis vi in plantarum colores judicare non auso, ita monenter se Amassons Sur chaque svi et de Physique te plus es de fatis, qu'il nous sera possibie, comparons ces fatis, rendons nous attentiis aux,, consequenees, qui en de coulent te plus immediatement; c'est la seule vole, par I se quelle nous pilissons esperer de parvenir 1 la de cotiverte des causes as . V Neque integrae manent in tenebris plantarum radix et radiculae 26). Sequuntur etiam trunci ramificationem cujus rami et folia quo magis elongata et minora in tenebris evadunt, eγbreviores et graciliores fiunt earumdem plantarum radix et radiculae. Quae quidem pii chra observatio primo indicat , radiculas et fibrillas caudici descendenti esse id, quod folia sunt caudicii adscendenti; id quod affirmatur hae observatione, quod ut folia, ita etiam
radiculae, moriantur et cadant. Secundo, omnium praestantiSSime docet eximias lucis vi res, cum etiam pars, quae 'Secundum naturam Vivit evitata luce, si suus caudex amyscendens luce careat, detrimentum capiat. Tertio, monstrat Optime intimum, quod inter plantarum partes alitur, commercium. Denique confirmare videtur , praeprimis lucem stima' Gnc . agere. - rdi I S. 23. Subeunt autem memoratas mutationes plantae tum continentis cap ,. itum aquaticae; tum quae constant Systemate vaseulari et celluloso, ut herbae et arbores, tum quae dicuntur uno constare systemate cellulos , ut byssi, conservae. Praeterea, qualitae lucis
c2g Aphori ere, p. 225. y r'. de Physiq. L. L. p. 449 seq. mesitis in Aquilegia vulgari colorem purpureum in
349쪽
et tenebrarum vires Sint in plantas, inde etiam apparet, quod plantae adultae, quae adol verunt: in luce, male omnino ferant renebraS, pessime, harum folia; haec enim mox lan-iguent, moriuntur, cadunt et quam citisSi me putredine solvuntur, non aliter atque animalia, quae oppressit febris maligna putrida. Tantopere stIuctura I mutata, magnopere. mutari functioum nemo mirabitur; scilicet torpor universalis et ingens debilitas omnem invadit plantam, unde sit, ut langueant absorptio et exhalatio, aqua quidem absorbetur, lente tamen; vidi taraxacum in tenebris pallidum, Simul autem aqua oppletum hydropicum. Uidetur etiam aliqua acidi carbonici pars ingeri, cum hoc in plantis, quae
creverant in tenebris inventum sit. Parum autem aquae et acidi exhalatur; vidi guttulas aquae inhaerentes taraxaco; erat autem tali torpore correptum, ut frigeret; nescio tamen, utrum hae guttulae oriantur, quod, dum e planta eXpellebantur sub forma vaporis, ad frigidae plantae attactum gagosam dimiserint conditionem, an o aere, quo ci cum dabatur taraxacum, aqua ad frigidiorem ipso aere plantam roris instar ceciderit. Uidit porro Senaberius aera, qui plantam in tenebris circumdederat, aquam calcis aliqua tutum turbasse. Verum, quod praecipuum est, in tenebris nullum gag Oxygenium pia tae emittunt; unde intelligimus, parum aquae et acidi carbonici plantae fabricam decomponere, et parum Hydrogenii et carbonei vegetabilium principia proxima ingredi: saepe, miratus sum, in tenebris adeo exiguum esse et tardissimum plantarum incrementum.
Itaque jam sequitur, multum abesse, ut principia vegetabilium proxima in tenebris
eadem proferantur, quae solent esse luce accedente, ut magnopere mutentur, horumque alia plane deleantur, alia copia minuantur, aliis alia quasi succedant. Jam perScrutatus est indefessus Seneberius, quid acida, alcalia , alcohol, quid ignis VhJeant in plantas profundis tenebris plane mutatas, pallidas factas cetiolees , quorum reagentium effectus comparavit cum iis, quos eadem reagentia edunt in plantas aequales SanaS, V, irides. Constitit autem hoc examine , plantas luci substractas plenas esse aquOSO h imore, et habere solidorum, quae dicuntur, compagem multo molliorem, inertiorem, igni)que Ope praebere minorem oleorum empyreumaticorum , aeris si xi, alcati volatiliseopiam, minorem itaque habere hydrogenii, agoti, carbonei, quantitatem, quam quas habeant plantae virides sanae. Habendi erant tempore, quo florebat Seneberius, hi progressus magni, ut revera habendi sunt; multum enim jam profeceris, si noctis tenebras sol oriens incipiat pellere; nam et Seneberii merita eo pluris facienda existimamus, quo F a ram
350쪽
rariores eo tempore erant, qui in hac etiam doctrinae Physicae parte ipsius vestigia preme rem. Sin Muim Smeberii laborem paullo diligentius indagemus, moX apparebit, hune parum illustrare eas mutationes, quas tenebrae inferunt principiis plantarum proximis. Settieet plurima hujus Physici eXPerimenta VIX aliud quid docent, quam quod aliquod intercedat discrimen inter plantas quae luce carent, eaSqlle quae hae fruuntur. Praeterea ut tum temporis mos erat, igniS est adhibitus, quo pateret vegetabilium indoles: quod fallax auxilium minime indicat aut illustrat, quid tenebrae et lux valeant in principia plantarum proxima: formanda; horum enim Singula destruit in remota commutat, ex materia saccharina, restinosa, aetherea, eXpellens gaz Hydrogenium, vel merum vel caris bonatum, acidumque carbonicum aeque atque eX amylacea gummosa, coriaria: qua agenis di ratione vix lincertiorem cognosco, nisi adhibeatur persectior, a GaI Lusac, Thenais, Acraelio et Gussurio eximie emendata ca81. S. 25. Paucis igitur percurramus, quid certum sit et eonstet de mutati onibus, quas primcipiis vegetabilium proximis tenebrarum Vis inferat. Princeps phaenomenon , quod edunt plantae in tenebris crescentes, est memorata albedo, quam Galli idoneo vocabulo exprimunt cetiolement . Plantae enim, praecipue harum folia, dum secundum suam naturam vivunt, habent colorem viridem, qui, ut jam diXimus, habetur proficisci ex res,nosa materia, foliorum parenchyma replente ; haec est quam tenebrae praeprimis admciunt, neque profertur, nisi sub alia specie. Uc omnis resinae, sic et hujus foliorum viridis, alcohol optimum est menstruum; est autem tinctura foliorum sanorum viridis, foliorum alborum flavo - albescens ; prior resina multo ditior, posterior multo pauperior; in hanc dein invenit Semberius acida, alcalla, reliqua corpora, longe diversa --tione agere quam in illam. Inveni tamen ex taraxaco albato cetiole sere nitiis e
traxisse alcohol: Praeterea constat, parenchyma illud foliorum viride, praeter memoratam resinae speciem , continere materiem quamdam aZoticam, forsan glutinosam. Iam vero observavit Tingry , materiem flavam foliorum luce orbatorum destillatione sicca, praebere multo minorem alcati volatilis copiam, quam materiem foliorum sanorum v, ridem; itaque agotica substantia tenebris minuitur. Materiam lucis hunc plantarum via