장음표시 사용
361쪽
A NOBILISSIMA DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM
AC PHYSICARUM FACUI TATE; A. MDCCCXVIII.
Sic se habentem : duaeritur de ratione quae est inter Structuram et formam externam plantarum , illaque uno alterove Specimine illustretur. CUI PALMA ADIUDICATA EST D. viii. ΜENSIS FEBRUARII
363쪽
Naturae observatori sese commendat ingens plantarum diversitas, non tantum jucufia
ditate et oblectamento, Verum etiam momento ec gravitate. Quodsi jucunditatem consideret, hanc quidem tantam percipiet eX plantarum opibUs, ut nullam majorem ex aliquare naturali. Si enim ita comparata est humana natura, ut eo felicior aestimanda sit, quo vehementius infiXo sibi pulcri sensu Se pulsam sentiat, haud dubites assirmare, non validiorem plantis haberi stimulum, qui aptius divinum hunc sensum eXcitet, aut melius nutrimentum, quod eumdem magis corroboret, aut limam acutiorem, quae eXquisitius perpoliat, et velut luxuriosaS arboris frondes falX, ita amputet perversum rerum manium gustum. Pertinent enim plantae ad ipsum diVinum naturae campum , in quo, dum a sapientissimo et potentissimo auctore est Conformatus, nihil est imperfectum, nihil n6n impressa gerens Signa Summae Sapientiae et potentiae magnifica; quae cum reliquae campi partes gerant quidem eximia, tamen homini non clara adeo biserant: Plantae sunt, quae vel leviter Se intuentem hominem dulci et laeto sensu assiciunt, paulo vero diligentius perscrutantem omnino perfundunt divina voluptate. Nam, dum auimalia interne haud minus quam cXterne vivunt, plantarum Vero Vivendi genus potissimum continetur
in facie externa, quod exhalandi et absorbendi functiones pulcre confirmant, expandun. tur earumdem organa mirifice in longitudinem et planitiem, et efformantur formae tantelegantissimae, quam diversissimae, et colorum Varietate', et Odorum suavitate commen dabiles; hae movent hominum animos ipsius eloquentiae inStar, eos rapiunt ad quae vis altiora cogitanda, flectunt mentes, commotas et concitatas tranquillant et mitigant, veteres opiniones evellunt perversas , novas inserunt meliores, immo constanter magii melius quid spirant quam eloquentia; nam haec ita verti potest, monente , ii veris sidem detrahat, incredibilibus veritatem conciliet; ut nihil tam certum tam que e ploratum esse dicatur, quod non in dubium vocari, nihil tam absurdum, tamque. peris versum, quod non eloquentiae viribus obtineri ac persuaderi, queat. Nihil ejusmodi monstrant plantarum formae; pertinent enim ad divitias naturae, quae nihil mali in se continet, neque ad male agendum Seducit. Quantas vero vires ad sectendas hominum mentes exerceant plantae, docent Poetae, quorum generosius pectus incitant et inspirant, at et ipsi rapiantur, et alios secum rapiant fluminis instar, eo quidem magis, quo tran-
364쪽
quilliorem vitam peragunt plantae. Cum enim mulia contineat tellus, quae prodere videantur speciem crudelitatis, ut maxima pars animalium in tanta diversitate vitam nousustentet, nisi sive vi, sive arte, vel dolo, alia captet, et Vel integra, vel in frusta lac rata devoret; plantae nihil mali minanteue et Vivunt quietae, neque alias infestant. Quodsi aliquando accidit, ut alias aliae Vexent plantae, quae dicuntur parasiticae, absorbendo suc- eos optimos nutritios, aut aliae radicibus suis, secernentibus acrem humorem, vicinas erodant et perdant, tamen hoc humani fugit oculi iciem, illud monstrat insignem illam plantarum fertilitatem. Sin autem animum ad plantarum momentum attendat, id apud se
tantum Valebit, ut neSciat, . Sibine majorem ,. an reliquae naturae oeconomiae, praestent
utilitatem, Nam homini praebent et optima et diversissima, facillima et delicatissima alimenta, et potus dulces, refrigerantes, calefacientes; ut O plantae. sint, quae omnes egregias has opes conjunctas habeant, quales Indis praebet prae caeteris Palma celebris
Mauritia flexuosa: neci tantum praesentem conservant et corroborant sanitatem, sed Iabefactatam restituunt , reddunt perditam. Quodsi innumeris modis hominum vitam possit depravare multa gravium morborum dolorum Me cohors, concuSSam Vero Sedare, renos vare fractam tempestivus valeat Vegetabilium USUS, inde apparet, quantas opes humano generi afferant plantae. Immo artes ipsas, mercaturam, reipublicae salutem, et allare magnopere, et fortiter sustentare Videntur; nam Vel bella gravia satis Suscepta dicuntur, de retinendis vel occupandis ejusmodi regionibu , quae plantas, quibus tales vires inessent, alerent. - Atqui hoc munus plantis impositum est, ut eas. materieS absorberent, quae et hominum, reliquorumque animalium Vires, pessundarent et misere perdIerent, eartim vero largas Emitterent Opes, quas at peterent animalia atque corroborarent : quin voluisse videtur Naturae Auctor, Plantae praepararent eae, quae demde animalem et formarent organismum. Absorbent enim fossilem materiam eam que mulio labore in organicam pirmutant, unde haec adipiscitur aptitudinena, quae veriatur in aniTalem fabricam, ut, plureS pa Ssa mutationes, tandem abeat in musculum vel nervum . animalem. Quid quod vel ut apta sit tellus ad habitandum animalibus, plantis debetur; hae, ut primae Videntur fuisse telluris incο- ae, ita, pergunt nudas rupes, foedas paludes, deserta sterilia, quin funestas ignivo inorum Montium ejectiones, convertere non tantum in aptam et tiliam animalibus sedem', verum in amoenissimos animalium principi , homini, et fructuosiSSimos campos. Quae cum lia sint, dignae sunt hae Telluris incolae, quarum structura et forma paulo diligentius m agentur, atque harum utrarumque eruatur ratio, exempliSque illustretur.
365쪽
lIaeritur de ratione, quae est intcr structuram et fo=Ἱnam externam plantarum , illaque uno Hierous speciminc illustretur. Plurimas et varias adeo rerum formas continet Tellus, ut illae summam observatoriis exspectationem facile longeque Superent: rerum Vero formas, ut debet, ita vult, Physicus non tantum Observire leviterque tractare, Sed Secum invicem comparare, quantumque possit perspicere, cum Boianico habiturus, tot existere . species, quot formae in Natura occureunt I . Cum autem haud dubitet, nullas res eXistere, quae non habeant auctores, quibus suam aut eXiStendi, aut naScendi debeant, rationem k de rerum formis judicaturus ,. mox in auxilium vocat VireS formartim et effectrices et gubernatrices. Omnis vero materiae moleculae dum cohaerent, peculiarem habentes attractionis modum, hane attractionem et cohaesionem proficisci arbitratur ex varia materiae indole, ut cuivis naa. teriae a reliqua diversae diversam adscribat et attrahendi et cohaerendi et formae singendae. rationem: acidum e. g. Suam habet molecularum Cohaesionem, suam formam; suas habet alcati Singulas; quae utraque si concurrant, pereunt proprietates tum alcati tum acidi, novisque prolatis apparet mox mutatam. eS3e utrit que materiae molecillarum cohaesionem , nOVamque natam formam. Neque hanc ratiocinandi rationem dubiam esse, neque audacem, probavit Illustris imo praeclaris allatis exemplis demonstrans, ex forinma eXterna corporum mineralium ad indolem chemicam tuto, posse Physicum conclud re, modo attendat, hanc conclusionem pertinere ad ejusmodi corpora, quae per solutionem componuntur, atque igitur conditionem fluidi cum quadam solidi permutant. quicis
366쪽
contineant Montes primae et secundae aetatis, hic exemplo sit, sive spathum sive granites, sive lapis cajeareus primaevus, una citru SHIS accessoriis. Et ouidem multa sunt corpora, quae nascuntur per aggregationem; eX quorum forma si quis ad indolem velit concludere, omnino errabit: quodsi ponamVS duo Saxa, aliquot aggregatis materiis, indole iisdem quidem, at copia diversis, nonne, prout hujus Illiusve materiae major copia saxa ingrediatur, alia SaXorum forma eXSUrget 8 Prae caeteris hanc Tem illustrans exemplum praebet ex saxis aggregatis desumtum , quae ex aliis lapillis aut saxorum fragmentis concreta sunt unde dicuntur concretus SaXOSi), Breccia qualiscunque, sive Breccia calcarea, lapidibus caleareis cretacea aut calcarea terra conglutinatis, sive Brec-cia arenaceo - si licea, constans ex arena et silicibus eXiguis numero infinitis, sive BrecciaqilariZ0Za, fragmentis quartZogis concreta, sive Breccia saXosa , lapidibus varii generis calcareis, vitrescentibus, aliisve concreta et). Quodsi hoc quasi augurium, quo fossilium natura chemica eae crystalli sata forma colligenda censetur, non in omnibus aeque perspicuum videatur, nondum inde SeqVi eXistimandum est, memoratae theseos verit lem infringi, verum novis argumentis probari, quanta etiamnum desint artificia, quibus quominus utatur Physicus haud raro impediatur. Est autem prudentis Physici, acquie,cere in ob Servatione, nisi malit transgredi limites, quos posuit Natura, quam gradum cohibere, ubi Via incerta est, aut continuo falli hypothesium illacebris, quam conStanter erudiri veritatis auctoritate; quare non debet in materiae ultimas molecillas inquirere, harumque causis inhaerere, ne videatur potius obtemperare ea fingendi luXuriae, quae nulla eXiStant in Natura, quam earum rerum obis
servandarum desiderio, quibus di Ves Natura est: qui ausi sunt haec Naturae penetralia denudare, eos in Scyllam de Charybdi dejectos fuisse docet historia Physicae doctrinae 3 . Non autem desunt auxilia, quibUS usus Physicus plurium mineralium formam et fabricam intelligere valeat; nam Geometrae et Crystallographi ratione tam ingeniosa, quam probabili, ex quinque corporibus, solida appellant, eX Cubo, Tetraedro, Octaedro, Icosaedro, Dod caedro, Variam crystalli formam et exponUnt et demonstrant 4). Hic autem locus non est dijudicandi, utrum una sit catastallisabilitas, a nonnullis recenetiorum Physicorum acriter defensa, secundum quam non tantum ita dicta fossilia, sed et organica, animalia et plantae, formam adsciscere dicantur. Quodsi quis hic tantum significet, eam vim generalem omni materiae a Natura inditam, qua determinatam, sibi
367쪽
propriam , characteri Sticam, adipi Scuntur si gliram corpora a Natura consecta, ratem ab organi js tum plantiS tum animalibus nemo alienam putet: fateor autem, me non videre, quomodo is rem clarius illustret, qui eadem Vi, qua mineralium, formam organicorum definiri et regi velit, quam dynamicus, qui ex Vi quadam, a caeteris fossilium gubern tricibus longe diversa, organicorum formam deducit. Siquis enim objiciat universalis crystallisabilitatis defensori, tantopere differre minerali Um et organicorum formam, et, . quamvis innumerae sint organicorum et mineralium formae, quaevis mineralia habere notas, quibus inter se conveniant, quibusque ab organicis distinguantur; contra organica quaevis habere characteres, quibus inter se conveniant, et a quovis minerali distinguantur; mox ille respondet, atqui adeo ingens est materiae organicast et fossilis discrimen convenit omnis materia organica inter se aliquantum, differt Vero ab omni minerali, Contra omnis mineralis convenit aliquantum inter se, discrepat vero ab omni organica.
Consitemur quidem rationem, qua formantur organica, in eo conVenire cum ea, qua formantur mineralia, ut utrumque rerum genus ex suida conditione in solidam transeat : at addendum habemus hoc in . eo a Se invicem discrepare, ut mineralibus competat
forma angulata, rotundata organicis. Hanc itaque crystallisabilitatem amplius hic indagare necesse non est: neque id eXamen esse allaturum aliquam lucem speramus, quae ratio inter plantarum structuram et formam illustretur: hujus rationis intelligentia aliis viis acquirenda est et colligenda, quas rectas feliciter invenire, aut subinde illustrare, ὸ aliquid quidem est, nec par tenuibus meis viribus, has autem, modo fideliter ingrediar , ingredi voluisse ut sat sit fore, haud desperare tironi liceat. . Equidem autem operae pretium me facturum esse opinor, quo clarius appareat, formam vegetabilium sequi structuram, de fabrica plantarum paucis disserere. Quo difficilius fuit indagare et introspicere subtilissimam vegetabilium fabricam , sibique genuinam comparare notitiam incredibiliter contortorum gyrorum, ultimorumque vaSculorum finitim, aut pervenire ad ultimas bases et simplices, quarum varius concursus reliqua plurima efformat organa, eo majorem industriam collocarunt et plures et eximii Physici, in inv nienda simplicissima methodo, quae in diem proferret abdita illa Naturae opera; eoque magis ingenium, cujus nonnulli Phytomicorum erant pleni, acuerunt ad dis Secan la t nuissima firmissime cum vicinis concreta organa, et ad sideles in tantis tenebris rePete das conclusiones, sive analogia ni Xas, sive deductas a re quadam perSpecta. . Quo autem facilius, tum mirifica vegetabilium organorum subtilitas, aut arctissima culmPrOXimis organis concretio, tum frequens, et molestus haud minus quam subdolus, mi- ero Scopicorum instrumentorum usus, Physicos fallere potuerit, eo majori cautione Usilunt, ne in faciundis ejusmodi rei periculis deficerent; eoque crebrius et diligentius in
368쪽
insignem quarumvis plantarum numerum instituenda repetiverunt eXperimenta, ut dubium videatur, utrum magis admireris, tot et Puleras adeo opes plantis tribuisse Naturam, easque adeo artificiosis quasi VeliS ObduXi Sse, an tam eXquisitum opus aggredi sustinuisse homines, atque tot et tanta adm0ta impedimenta Superare tentasse, horumque
aliquot dimovis Se. Hanc autem arduam rem SUMeperunt tractandam non tantum recentiores Physici, sed
et maxime vetustiores. Ut enim in aliis disciplinis haud raro, ita in Physica frequenter accidit, ut qui primi rem quamdam tractare coeperunt, in hac memorabiliores faciant inventiones, nulloque praeoccupZti coeco systematis amore ipsam veritatem studiosius quaeritent, et facilius inveniant: ut qui deinceps eamdem rem aggrediantur, optime et suae ipsi famae, et disciplinae, quam colunt, consulanti; modo quicquid illi praestiterint, in inveniendis et patefaciendis rebus novis, accuratius indagent; hinc enim adipiscuntur momentosam facultatem, quicquid elaborandum relictum sit, elaborandi et perficiendi:
cujus rei ratio si promtior haberetur., et ipsae scientiae plus incrementi caperent, neque viam ulterius progrediendi praecluderet tantus . figmentorum et hypotheSium numerus, quantus, detrahendo de veterum inventionum laude, ipsas convertit scientias in dedecus elarae virorum celebrium famae, et, Spreta InUentorum auctoritate et gravitate, in locum
observationum et testimoniorum, tam fidelium quam utilium, protrudit multa laevia, nonnulla etiam falsa commenta Hic gravis error in culpa fuit, quare quoque non majores, quos exspectares, laeti suurint progressus in cognoscenda vegetabilium fabrica . Hanc enim qui aetate primi et gravitate indagarant Studiose, quamvis aliquando magna rei indagandae obscuritate cohibiti de veriori via deflexisse visi fuerint, triumviri Malpictius., eous, Lecu' cn-hoe Hus, indefesso labore, et singulari ad ejusmodi omnia dexteritate, subtilissimam veget bilium fabricam magna ex parte detexerunt, egregiisque abutis detectam depinXerunt; nonnulli vero, qui deinde in eodem Megorio fuerunt occupati, ubi, nimis suis ipsi viribus confisi; fideles hos oces temere reliquerunt, errare coeperunt alii 'indulgentes fingendi ingenio, alii abusi oculis armatis, vel istos parum curantes, alii inhaerentes nimiae analogiae, alii impediti vel chemicis vel mechanidis placidiis; ut quidvis aliud eis Cisse videantur, quam limites scientiae vegetabilis fabricae extendisse. Atque hinc factum est, Ut vel ea in dubium vocaverint, quae in diem collocasset improbus Malpic ii, et Greevii, et Leet enlochii labor; ut in perpetua controversia versata manserit fabrica Plantarum; ut tot sic tae fuerint sententiae de organismo vegetabili , quae quo inter se conveniant nihil habeant; ut vix duos reperias auctores, qui de eodem idem sentiant; triumvirorum VCro mei ita, ut plurimis abiis, ita et hoc argumeuto maxime illustrantur,
369쪽
tit quantopere nonnulli in aliis ab iis discederent , tamen singuli invenerint , saltem retinuerint, aliquid, vel a Malpichio, Vel Gromo, vel Leeuwenhoe io, jam indi
Quae cum ita sint, quam dissicile sit, eX tanta rerum Varietate et controversia meisliora et veriora eligere, luculenter. apparet: itaque de re herbaria bene meruisse censendus est Ili. Meserus, qui quaevis momentosa repetiit in plantarum fabricam experimenta , cuique hujus Physices studii cultorum suas tribuens laudes, et singulorum recensuit systemata, et plurimis novis experimenti S plantarum fabricam egregie illus
Ante Malpichium vix fuerunt, quibus vel levis innotesceret vegetabilis fabricae codinitior Graeci enim, eximii rerum formarum observatores, elegantesque ad vivum d pictores, non quidem neglexerunt plantas, de earum Uero fabrica nullam .fecerunt mentionem: Aristoteles, modo contineatur in observationum genere, ut de aliis rebus Physiacis, ita de plantis, memorabiles refert ObServationes, ut de qarumdem habitu, colore c6 ;1liquot plantas describit Theophra1tus, qui et loquitur de sibris plantarum αι Iνυ ), devenis ramosis, succulentis, αἱ φλεβὶ de ligno, τὸ de carne, ):
quicquid autem memorent, id omne pertinet ad formam Plantarum externam ; neque id mirum, ignorabant enim anatomen, et indigebant microseopicis instrumentis, quibus nisi quis optimis et perfectissimis utatur, fieri non aliter potest, quin nunquam perveniat ad aliquam vegetabilis structurae intelligentiam. Multum temporis praeteriit, quo neglectus mansit studii botanici cultus; parumque novi additum fuit veterum inventionibus; tandem surrexit vir doctus et philosophus acutus, A. Caesa inus, qui de plantis sedecim conscripsit libros, continentes praeclaras de vegetabilium functionibus obserVationes; leviores autem sunt, quae attinent piam tarum fabricam. Hookius adjutus microscopio observavit vasorum spiralium majorum orificia, parvas. que cellulas, viditque in ligno petrefacto cellulas majores quam in carbonem verso 8 . Tum vero in lucem ediderunt ingentem memorabilium eXperimentorum numerum MaApia
370쪽
pichius, Gressius, Leet wenhoe ius 9 . Ma ichius primus dedit anatomen telae veg tabilis cellularis; distinxit jam cellulas medullae a cellulis elongatis fibrarum lignosa rum ; observavit fasciculos fibrarum corticalium, cellulaS corticales et radiorum medulia darium cro '; vasaque plantarum propria, quae continere assirmat in aliiS plantis succum gumiamosum, in aliis resinosum, in aliis lacteum, alium in aliis IIJ; primus detexit fistu las spirales, quas describit interjacere inter fasciculos fibrarum lignosarum; his autem numero esse inseriores, magnitudine superiores, et Varia ludere forma, et componi l mina subtili, diaphana, quasi argentea, in spiram convoluta, atque agitari motu per stallico; vidit membranam punctis obsessam cponctu ob quae conjungebat spiras vas a um spiralium; majorum primus descripsit epiderm idem, quam habuit tenuem membranam, et epidermidis pilos Ia . Gr iis deseripsit vegetabilium Organorum bases, or dine, quo in . plantis apparent, transgressus de cortice ad lignum, de ligno ad medul-Ιam ; describens fabricam telae cellulosae, variam esSe demonstravit cellularum formam, aliam esse rotundam, aliam pentagonam, he agonam, Omnem Vero telam arbitratus e stcomponi silis tenuissimis, diaphanis, Cavis, neque epidermidem, parenchyma radiorum medullarium, et medullam, aliud quid esse, quamitelam Varia ratione vasis interte,
tam cis egregie distinxit Vasa propria a reliquis plantarum; illa affirmat non componi propriis parietibus, ut vasa aerifera ligni, Sed relinqui interstitia cellularum, qui acum prolongantur, speciem vasis efformant, ut Sint quasi receptacula inter cellulas collocata; haec resinae plena abiegna, et lactea ligni sumae ita depinxit, ut mirum sit fuisse deinceps Physicos, qui vasa propria plantis negaverint 14 observavit i etiam lacunas vel cellulas majores I5 ; recte etiam vasorum spiralium situm, numerum, cohaerendi modum perspexit in trunco, petatis, foliis; caeterum eamdem, quam de ii rum vasorum structura protulerat Majichius, repetiit sententiam 16 ; porus etiam recte cognovit I b. Leeuven oe ius fabricam cellulosam parenchymatis egregie Observavit; habuitque cellulas parenchymatis et fibrarum lignosarum vasa, quae sevum ducerent; nisi, nimis in auctoritate Malpishii et Gresii acquievisset, omnino ut terris progressus. fuisset; accura