장음표시 사용
641쪽
Ab amicitia transit ad ossicia eorum, qui rei p. praesunt, cujus caussa saepe utilitatis specie peccatur cap . Hae in re docet, crudelitatem inutilem esse, male etiam peregrinos urbibus uti prohibere, eosque eX terminare; condemnat igitur leges Puniam et Pa. am; laudat vero Muciam Liciniam, qua cautum, ne quis sit pro cive, qui civis non sit 28 . Illa praeclara putat, in quibus publicae utilitatis species prae honestate contemnitur, uti fecit jam ab omni aevo laudatus Fabricius, qui transfugam ad orrhum reduci curavit; si non fecisset, reip. quidem utile, sed simul summum dedecus et sagitium, fuisset. Neque licet, opes aerariumque inique augere, sociorumque et Singulorum civium jura inferiora ducere commodis reip. Quare saepe Cicero cum Catone dissensit, qui nimis praefracte videbatur aerarium et vectigalia defendisse, omnia publicanis 11 gare, multa sociiS 29 Post haec transit ad caussas dubias, in quibus cum repugnare utilitas honestati videretur, animadvertendum est, utrum plane repugnet, an possit cum honestate conjungi. Primum exemplum est, an liceat frumentario, Rhodum magnam frumenti copiam advehenti, la Rhodiorum inopia i et fame, celare, plures naves frumento onustas Rhodum Petere, ut hoc silentio suum plurimi vendere possit 8 Alterum est, an liceat venditoribuitia rei vendendae emtorem celare. Hac de re praemittit diversas sententias Diogenis
Babylonii, Stoici, et Antipatris discipuli ejus so). Antipater putabat omnia patefacienda eSSe; Diogdnes vero venditorem, quatenus jure civili sit constitutum, dicere Vbitia oportere: cetera sine insidiis agere: et, quoniam vendat, velle quam Optime Vendere. Respondit Antipater, non celare non civilibus tantum legibus constitui solet, sed naturae quoque principii S congruit. Nam inter contrahentes propior quaedam est soci ius, quam quae communi S est hominum. Et sic dissolvitur, quod docet Liogenes,
α3 Lex Punia, lata M. yunio Penno Tr. pl. , peregrinos urbe prohibuit. vid. Festus. Resp. Cic. Bruto C. ES
Lex Papia, lata a C. Papio Tr. pl. , eadem constituit. De qua E eui Ind. Leg. h. l. Hemsce. Comm ad Leg. Puces P . Popp. L. 1. C. T. P. I 2 sq. Bochius H. 2. L. II. c. a. seci. a. S. 8o. Legem nticium Liciniam ipse Cicero non modo inuitum Sed perniciosam rei' vocat Or. pro Corn. maj. reo. Fragm. p. Il 17. Ed. Ern ; memorat Proetiam, c. 2 l. - De hac Iege VI d. Balduinus Purisp. Mue. p. Ico. De Crasto summo oratore et JCto adi inprimi Sme. in Bruto C. 38 de O. Mucio Scaevola vid. ibid. c. 319 sq. De Or. I, 39. L. a. S. 41. D. A Or. Jur. Pol iv. . e. p. 95 Sqq. Porizon. Anim. Hist. c. 9. P. 363 sqq. Lachius I. c. seel. 4. S. 39. cus) Da OF. LI, 22. ubi mulingerus et Gernhardus. 3ob De Diogene Bab Ionio et Antipatre Tarsenti diverso ab illo Antipatre Torio, de quo II, a4 praeceptoribus Panaei: i, v id. Ernest. Ind. Hiir. iv ν. TeAnemann, Gesch. der Philos. T. IV. P. ο)O sqq. .et 366 sqq. Doct. xan Do Diss. eit. S. 8, 9. P. 31 .qq.
642쪽
non celari omnia, quae tacentur: nec quidquid tibi audire utile est, idem inihi dieere necesse esse. Suam deinde proponit Sententiam Occro, quae eo redit; nec frumentarius ille Rhodios, nec venditor aedium, emtores celare debuit, nec enim id est celare, quod reticeas, sed cum, quod tu Scias, id ignorata emolumenti tui c*ussa Velis eos, quorum intersit scire: ita igitur sequi videtur Antipatris Sententiam, qui mercatoris dissimul btionem tam graviter improbat 3Ι . iTransit deinde cap. 14.) a minore ad majuS: si enim celari turpe, multo turpius sest mendaci fallere oratione: et proponit hane in rem, notissimum exemplum Cavii et 'thii set , et merito 'thium et omnes aliud agentes, aliud simulantes, perfidos, improbos, malitiosos putat, et eX reb HS contrahendiS Omne tollendum esse mendacium, et ex omni vita simulationem dissimulationemque 33λ Deinde non licere docet usindistori apponere licitatorem, et emtori apponere eum, qui contra liceat: uterque enim, si ad eloquendum venerit, non pluS quam Semel, eloqui debet. Improbat eortim sente tiam, qui negant, sapientis emtoris esse plus dare, quam indicaverat venditor, sed contra sapientis emtoris esse ajunt, etiam minoris emere fundum, Si possit, quam erat indic tus 84 . Nunquam enim est utila peccare, quia semper est turpe: et, quum Semper sit honestum. virum bonum esse, Semper etiam utiis est. At vitia rei, emtori jam nota, dici neminis est; scientia enim utrimque par pares quoque facit contrahentes, et non videtur esse celatus, qui scivit: neque certio rari de
buit, qui non ignoravit cas), sic ut servitutem aedium, quas M. Marius Gratidianus
C.c si Do sis III, - Grorius de R. st P. Lib. II. c. 22. g. s. magis Diogenem sequi videtur, ad quem vid. Barborae, Not. Gaia. Cf. Pufen V. de rur. N t. et Genti L. v. c. g. 5 4 et s. ibique Barburae. casta In festiva illa narratione dicit Cicero: emit ho cupidus et Iocuples, tanti, quanti Pythias voluit, ea omis ἐnstruetos. Nomina facit etc. Ad quem pertineat illud Nomina facit, non convenit inter interpp. 7. M. Heusi aket docti viri ibi Iaudati, et meling, Lecr. Pur. Civ. L. l. c. 25. P. 85. acceperunt de debitore Canio. Potius mihi de ejeditore mihis intelligendum videtur, quia creditoris est, nomino ficere, uti satis docuere Salinasta, dis Otie. c. 6. GMn. Gra vitis. γ, F. mu ver et Ger horos ad h. I. Val e igitur mihi arridet novissima Sehtitati iecito Bis nempe 'thius ut supra de eo: et ille, quid mirum' ac deinde gravate ille primo , nomina facit. casa Hoc erude nimis a Cicerone dictum esse, et Sibi eum obloqui dicit, Grotius P. B et P. L. III. c. I. g. r. Aecusat enim Ciceronem non uno loco dixisse, mendacium et dissimulationem, his praesertim, quibus resp. commissa est, necessarἰtim et inevitabile, et citat pro MU. c. 24. et pro Planc. c. 6. D. ad Div. vi I, 9. Sed hic errasse' magnum Grotium satis Barboraciiss in Not. GHI. a a De OL III, 15. ubi mea is sententiam improbasse videtur. Hecatonem autem defendit Garis, Anm. T. III. p. 146. 35 Verba sunt Ulp. is L. I. I. I. de acr. emi. ubi etiam est sermo de servitute celata. CL GrMω in Hora
643쪽
C. Sergio Oratas vendebat, ab ipso prius emtas, dici nihil attinet s6 .
Quamquam autem aliter leges, aliter philosophi, tollant ast tutas; leges enim astutias apertas, certaque fraude admi S Sas, Phil0sophi Vero damnant quoque eas, quae acute excogitatae sunt, vel quae ita leVes sunt, ut eo leae non pertingat; probat tamen Cioero, non placuisse majoribus astutiaS, Variisque legibus de iis cautum esse V 37 . C. enim Aquilius Gallus, Ciceronis collega et familiaris, protulit de dolo malo sormulas, et dolum malum definivit: eum esset Gliud si oeulatum, aliud actum 38). Atque iste dolus malus jam ante Aquilium legibus erat vindica us, veluti tui dia mare administrata, ex Lege XΙi Tabb. 39 , et circum Scriptio adolescentium lege Laeto ..
ita ob; et denique judiciis bonao s ci 4I , quorum tres fuere tormulae, una con
tra cassa δε v. III , 89. CL Grotius, y. B. et P. L. II. c. re. s. 9. et Pusndors I. c. In hac lite sententia Crassi fulciebatur lege XII tabb., qua Cautum erat, ut in Venditionibus ea etiam, quae nota essent, venditori vitia dicerentur, et, qui aliquid dissimularet, Reticentiae poenam ferret, sed Antonii sententia verior videtur, ob regulam Juris supra adlatam. A. BoMum. in Iurispru . Muc. p. 843. et ad Papin. de Eulation. in D p. 364. pio has Sergio serviebant simpliciter Scribendum putat hae serνιebant , CL Barboracius notis ad h. L. Pufeni satis probavit retinendam esse vuIgatam lectionem.
s - . III, Eaeciolatus. 38 OD DI, I . N. D. III, 3o. Top. c. 9. Cum Aquiliana fere convenit Servii Sulpisii definitio in L. I. s. a. D. de dolo malo, et Pedii apud U0. L. VII. g. 9. D. de paelis , et Pauli Ree. Sent. L. I T. 8. S. I. Licet Cis. hanc Aquilii definitionem vocet Iuculentam, illa tamen non ita est accipienda, quasi sit persecta, cui nihil
addi possit; et merito V . L. r. α D. de AL MaI. Labeonis definitionem praefert ceteris, non quod aliae sint falsae, sed quod haec Labeonis eXacte, plene et distincte, rem explicat. Huber, Digr. L. III. c. 25. S. I. Eu nom. Rom. p. 177 sq. Nostis , Hrm. emend. aeoli mali c. a. SehuDiv. in Enarr. uae p. p. D. M GL maI. g. I. -
νι pruri Ant0. p. 236. De Aquilii Vita Vid. minecesi ori de M. GaIIo Francos ad naἐν. 173I, 4to. et in Op. variSFI. Ex. XXII. p. 76 3 sq. sy Iustinian. in Pr. R de sosp. ροι. Sciendum est suspeeti erimen o Iege XII. Tabb. demendere. Add. L. I. S. a. D eos, Ex iis legibus manavit actio in duplum adversus tutorem, qui rem pupilli furatus est. 1. 55. S. I. D. δε
4o LeX Laetorio , lata a. u. c. 39o, Vetuit minores XXV. annis stipulari, et deceptos dolo malo in integrum restitui iussit. Vid. Suet. L. IV. Prael. apud Priseian. L. VIII. Baehitis I. e. L. II. c. 2. S. r. S. 26. 41 Iudicia et contractus bonae fidei satis noti sunt ex Insit. Haec autem, quae hic dicit Cicero , minus quam drare Videntur cum iis, quae superius dixit c. I . ubi: Stomaehari Canias. Sed quid faceret ' Nondum enim Aquilius protulerat de dolo mala formulas. Quoniam enim ante Aquilium de dolo malo latae erant leges, per quas venditio rescindi poterat. Sed facile, ut opinor, tollitur haec dissicultas, si animadvertimus, differentiam inter contractus strieti juris ει bonae fidei. Cicero eninn vult, contractum nominum, in quem ea cinii 'thiique emtio venditio novatione transierat, etsi esset plenus doli mali, t8men, quia stricti juris erat, eo tempore jure civili valuisse: nec tunc pote- rat contractus Stricti id uris, Ob dolum intervenientem, a Praetore rescindi per tu integrum restitutionem, quia non-
644쪽
tractibus bonae fisi propria, cum Verbis cX bona sese, altera in arbitrio rei uxoriae, sive in contentione rei uxoriae, verbis mcβVS acquius, tertia, qUa in fiducia utebantur, inter bonos bene agior ga . Cum hae addantur formulae, nihil agi dolose aut malitiose potest. In illis arbitriis ex bona fide. Q. Scaevola Porri. Mum , summam Vim esset dicebat: si deique bonae pomen existimabat manare latissime, idqtre versari in tutelis lsocietatibus, fiduciis, mandatis, rebus emtis, venditis, conductis, locatis; in his magni esse judicis, statuere, quid quemque cuique praestare oporteret; praesertim eum in preM risque essent judicia contraria; in quibusdam enim contractibus utraque pars habet actionem directam; in aliis pars una directam, altera contrariam 43 . Ex his igitur
omnibus tollendae sunt astutiae.
At vero non tantum legibus, et bonae fidei judiciis, de dolo malo erat cautum, sed etiam de jure praediorum, et de eo , quod justum sit in vendendis praediis, Sancitum erat jure civili 44 , ut in his vendendis vitia dicerentur, nota quae venditori. Cum enim ct Legibus XII Zabb. satis esset, ea praestari, quae essent lingua nunclipata 45 ; quae qui infitiatus esset, dupli poenam subiret 46); his non contenti γ Cti Romani etiam dumentico poenam addidere. Quicquid euim. esset in praedio vitii, id statuerunt, si
645쪽
venditor sciret, nisi nominatim di etiam esseῖ, Praestari oportere, et si quid reticuisset, , nitentiae damnari, qUste poena scriΟΠ rc hibitoria erat persequenda 47 . Et hoe fundamento nititur sententia M. Catoliis Consorii, quam refert PDIsius noster, in lite de aedibus Ti. Claudium ritima inter et P. Calpurnium Lunarium: cum in venumdando aedes demoliendas esse sci Uisset ClaudiUI, et non pronuntiasset, ein tori Calpurnio damnum praestari oportere 48 . Ergo ad sidem bonam statuit pertinere notum esse emtori Vitium, qUOd HOS Set venditor . Nec Vero in praediis solum Jus Civ. malitiam et fraudem vindicat: sed in mancipiorum etiam venditione fraus omnis vendentis excluditur. Cautum est enim Edicto Aediliti O, Ut, qui mancipia vendant, certiores faciant emtores, quid morbi vitiique sit cuique, mancipio; quis fugitivus errove sit: si quod mancipium capitalem fraudem admiserit, Similia. Quod si mancipium adversus eae venisset, sive adversus quod dictum promissumve fuerit, cum veni rui, fuisset, Aediles actionem redhibitoriam pollicebantur in eum, qui Vendidit, cujusque maxima pars in ea venditione fuit ). Licet de hisce omnibus cautum sit jure civ. multa tam ea sunt, quae, quia consuetudine, more, lege et jure civ. conceduntur, ideo turpia non videntur; naturae tamen lege aliud saepe Saractum est: aliud enim est ius gentium aliud civi e quod civile, non idem continuo gentium eSt: quod autem gentium, idem civile esse debet. Sed, addidit Cicero, nos veri juris, germanaeque justitiae, solidam
et expreSsam essigiem nullam tenemus: umbra et imaginibus utimur. Attamen jus civi-Ieiductum est a natura ex Optimis naturae et veritatis exemplis so). Omnes enim bonae fidei formulae ex jure naturae ductae sunt, omnesque leges, quae fraudem malitiam que vindicant, ejusdem sunt originis.
. Cum hic Cicero in his de ossiciis libris latissime de jure gentium loquatur, non abs re lare arbitror, si hic paucis Ciceronis de jure gentium sententiam illustremus: quoa
c Illa enim datur emtori contra venditorem eJusque laeredem M id , ut rem ustiosam, cum fructu ec omnieaussa oblatam, restituto preetio recipiat cL. 2I. S. I.. L. 23. pr. L. 4ψ. I. I. D. da Aed. Erici. Mori Comin. aἀh. I. verbis expositis caussis P, 457.-
c48 id. Manutius ad h. I. M. Porcius Cato roscensis, pater , certe fuit suae aetatis ceIeberrimus Rius, edidit commentarios y. Civilis et Responsa. Festus v. Mundus. Cic. de Oratore II , 33. Cf. Bochius II. R L. II. c. a. Sect 4. S. 27.. G Ipsius edicti verba citat M'. L. I. g. r. D. de Aeae. Ed. Catissa in proponendi huius elicti, cum Cicerono plane conVenientem, exponit L. I. g. a. D. eo . Hoc edictum non tantum pertinet ad mancipia, sed porrectum mill ad jumenta L. L. 43. D. eod. Cf. Noodi Comin. ad L I. P. C. G. misiec . ad Ed. Aed. sortim sparsio elata Halae 3738.
646쪽
eo majoris puto momenti, cum, ut Satis notum, Semper admodum disscitis sit disputatio de eo, quod Romani per Ius naturato et Mntium intelleXerint; quem juris Romani Iocum varii variis distinctionibus illustrare atque adjuvare conati sunt si . Ut ad rem veniamus. Nullam di Stinctionem inter jus naturae et gentium Cicero fecisse mihi videtur. Explicat enim naturam per jus gentium, sive illud jus, quod naturalis ratio inter homines constituit, quo gentes inter se utuntur. 5 a), et consensio omnium gemtium lex naturae putanda est 53 . Illud jus non e constitutis legibus, sed ex natura hominis, derivandum docet; non a praetoris edicto, neque ex XII tabulis, sea penitus
ex intima philosophia, hauriendam juris disciplinam putat s se Est quidem vera
se lex, recta ratio, naturae congruens, diffusa in Umnes, constanS, Sempiterna, quae ,, vocet ad Ossicium jubendo, vetando a fraude deterreat; quae tamen neque probos frustra jubet, aut vetat, nee improbos jubendo aut Vetando movet. Huic legi nee abrori gari fas est, neque derogari ex hac aliquid licet, neque tota abrogari potest. Neces Vero alit per senatum, aut per populum, Sol Vi hac lege possum US. Neque est qua se rendus eXplanator aut interpres ejus alius; nec erit alia lex Romae, alia Athenis, se alia nune, alia posthac; sed et omnes gentes, et omni tempore, una leX, eaque Seminis piterna et immortalis continebit; unusque erit communis , quasi magister et imper
se tor omnium Deus ille, legis hujus inventor, disceptator, lator 5s . V Ex dictis, Satis constare mihi videtur, Ciceronem agnovisse jus repetitum, non e constituto, Sed ab ipsa hominis natura et ratione naturali; neque intellexisse jus naturale e physica an, m lium natura petitum, ut aliis placuit P. Hoc jus naturale, sive gentium, Sedulo'
er jus naturae et gentiam non distinxisse videtur, sed utramque vocem, uti fecit Cicero, eadem significatione adhi- huisse. yus enim gentium dicitur, quod naturalis ratio inter omner homines constituit, es apud omnes gentes peraequa east iditur L. 9. D. da Pust. et Pur. Iloe jus cum ipso genere humano proditum existimat, et apud omnes homines ratione naturali peraeque servari. vld. L. I. pr. D. de a - rer. DOm. Hoc Jus nec civilis ratio corrumpere. nec senatus auctoritate Commutari potest cL. 3. D. de cap. min. L. I. g. v. D. de aes r. ear. rem Iuris nat. et gen. tium nomine promiscue usurpatur, quod enim in Legibus laudatis jus rentium vocat, in L. 2. D. de rupe c., yus na-ε rois Vocat, et in L. 39. D. de neroia test. L. 4. D. ad Ieg. Muit. et L. 3. pr. D. de seq. rem Dorn. , rationem natur
et rotist- civin opponit. Huic Cicero iis et Coi sententiae opposita est philosophia inpiani et Pauli. Triplicem enim
647쪽
distinguit a jure civili, sive constituto sp), quod et feces e fere omnes ICti Romani 38). Ius autem Civile deduxit Tullitas a jure naturali , Sive gentium, ex optimis
naturae ac virtutis exemplis. Omnes enim bonae fidei foramilae ex jure naturali deductae sunt, omnesque leges, quae malitiam fraudemqtie vindicant, eamdem redolent origiis nem 59b Ex quo intelligitur, quoniam juri sinatura son Sisit, hoc secundum naturam esse, neminem id agere, ut ex alterius praedetur inscitia, et virum bonum vivere debere ad naturam et rationem, non tantum ad legem. Si enim vir bonus habeat hanc vim, ut, si digitis concrepuerit, possit in locupletium testamenta nomen ejus irrepere, haCui non utatur, ne si eXploratum quidem habeat, id omnino neminem unquam Suspicaturum; nam Vir bonus est, qui prosit quibus possit, noceat nemini, nisi laeessitus injuria 6ob, et intelligat, nihil expedire, neque illi δ' esse, qu0d sit injustum. Non cadit enim in virum bonum, mentiri emolumenti caussa , criminari , praeripere. fallere; ut enim, quod turpe est, id, quamvis occultetur, honestum tamen nullo fieri modo potest; Sic, quod honestum non est, id utile ut fiat e mei nequit, adversante et repugnante natura; neque omnino res ulla est tanti, aut commodum ullum adeo e etendum, ut victb0- enim agnoselmus JCtorum veterum philosophiam de iure vat. et gentium. Vidimus Cati, inpianus autem ab eo diversus fui πώς. et gentium distinguit et jus naturae duplex agnoscit. Unum, quod natura omnia animalia docuit c L. I. S. 3. D. M ju t. et sure . Alia exempla suut in L. 24. D. de stat. hovi. L I. et . D. de vi et vi arm. Alterum hominibus Proserium e4t, Cujus eXempla sunt in L. 4. D. M y et P. L. 32 D. de Reg. jur L. V. S. I6. D. de ago et aL Lib. L so.
D. , ω Ieg. Aquit. --yus gentium ipsi est, quo gentes humanae utantur, quodque usu et conSuetudine receptum est, non natura cut illud Carr Via. L. I. S. q. L. 4. D de fiasa. et tur Miror Cl. Schomann in Progr. Lot scripto, asseruisse, et quidem contra Cl. Hugonem, qui docuerat instianum primum fuisse, qui lianc doctrinam ampleAus eSSet, eamdem
philosophiam iam Tinhoninum probavisse L L. 64. D. de condies. indeb. Vici meo , Lehrb Gr Gε h. des Rctm. Rech a L a Io. not. 1. ed, 5iae. Quidquid sit hac de re, quam enodare hujus loci non sinit lare vitas, pot3us adsentior CLSmauenburg, t. c., recte dubitanti, an eodem modo alit ICti ac ianvr jus natiirale definiverint, et a jure gen tium dixtinxerint. Deinde hanc doctrinam inpiana propriam existimat, et ita Placuisse Triboniano, ut eam in Institi, sit secutus. Paula Iur naturas est, quod semper aequum et honum est L. II. D. de just. et iure. yus genιium vero Oconstituto venit. Uid. L. I9. pr. D. de captis. Aliter vero fur not. et ius gentium commiscuiSse videtur L. 8 29. de Reg. jur. Cf. mois Comm. ad Tit. D. de justi ει fur. vs. nunc Pararum etc. μ m. 4. ubi Pauli doctrinam egre gie explicat.
c so Da m. I, 7. III, 19. De Orat. I, 8. Laerantius Imri. Div. L. VI. c. 13. n. I 6. hoe Ciceronis dietum eommemorans: O quam, inquit, simplicem veramque sententiam, duarum varborum adferaione eo rupit 3 quid enim opus fae rat ad unora, nisi Deessitus injuriap et Umbrosius, O . L. I. c. I8. illud dictum Euangeliἡ auctoritate ovaeuari dicitic CL Grotius T. f. et P. L. II. c. m. g. Io. n. s. et Faeeiolat. ad π Ι, 7. Huic autem Laetansii reprehensi ivponi potest egregius Tullii Iocus pro Quinti c. 16. Cf. M ori II, 27. M.
648쪽
honi splendor et nomen amittatur 61 . Nec etiam quidem imperii acquirendi caussa violandam aequitatem monet. Hunc, qui dicat hane regnandi cupiditatem esse honestam, amentem pronuntiat. Probat enim talem legum et libertati S interitum, earumque oppressionem , tetram ac deteStabilem, gloriosam putare. Potest tamen cuiquam utila esse foedissimum et teterrimum parricidium patriae et quamvis is, qui Se eo obstrinxerit, ab obpressis civibus Parens nominetur Τ de O . III. 21. Praeterea proponit quasdam quaestiones ambiguas , in quibus Stoici versabantur, et in quibus utilitas, sive potius extrema neceSsitas, eum honestate pugnare videtur. T lium quaestionum plenus erat UΙtus liber Hecatonis aer, O iis : veluti, sitne boni viri in minima annonae caritate, servos non alere Τ Adfirmat hoc Hecato, et in hac quaestione Ossicium dirigendum putat utilitate. Si in mari jactura facienda, utrum equi pretiosi jacturam potius faciat, an servuli vitis Τ Hic alio ducit res familiaris, alio humanitas. Si tabulam de naufragio stultus adripuerit, extorquebitne sapiens, si potuerit Negat, quia sit injuria. Quid dominus navis Τ eripietne suum et juste alium detrudet
Negat Cicero, quia, quo non ad eum perventum Sit, quo Sumta navis est, non domini est na Vis, sed navigantium. Quae sententia recte se habet, si usum navis restringatur 6 et . Si autem una sit tabula, duo naufragi, iique Sapientes, quaeritur an alteri, scii. in summa necessitate, alterum detrudere jus sit, ut ipse sospes evadat 2 Cicero tabulam illi ab altero cedendam esse putat, cujus magis interest, Vel sua, Vel reip. caussa vi vere 63 . Alia quaestio est: si pater fana expilet, cuniculos agat ad aerarium, aut tyranni dena occupare et patriam prodere conabitur, quid filius y Ρriori casu nefas esse
6 ab Hoc enim casu jus in tabulae usum competit ei, i qui naufrῖgil tempore tabulam primus arrIpuerit, et iure illum hic detrudere poterit, qui juris usum voluerit impedire CL Barboracius ad PQend. δε m. Hom. ει cis. L. I. c. s s. 28. Contrariam sententiam defendit Grosius, P. B. ει P. L. I, c. 4, g. r. n. l. L. I . c. a. S. num. 2 sqq. Cujus tamen doctrina neque aliis, neque mihi, placet. Cum hoc Cicoronis loco CD ejusdem Fragmenta de Rep. apud Lociantium . Imri. Div. U, I6. Fragm. ed. Ernestii p. 63) B orbo c. ad Pufenae l. c. b. II. Ciceroni pro parte adseiitiri videtur, cum fitatuat, propriam salutem praeserri tantum legitime posse , si alterius vita societati longe sit utilior. Hanc Ciceronis et Barburacii doctrinam rectatae si quid vides, oppuguat Gardie, Anm. T. IV. p. 2 5 sq. in ultimo enim vitae di Scrimine, nemo animo tran. quillo ponderare potest, cujus vita civitati foret utilior. Pofend. 2. N. ιν G. L. I s. cap. O S. 4 de O . min. et Ciri L c. f. u3 sqq. et ibi Treuer aliique, statuunt, sui conservationem tanti haberi, ut omnis lex, propter sui conservatiouis ardorem, ceMeta, Nerito obversantur. his Fund 'uri rud. Nat. S. 293. ed. IU. cquipereundum potius dicit, quam cum innocui interitu vivereb Lant, Metaph11. AU. der Nech sI. E . p. XO
AENO, Leho. dei Nasurr. S. 123. Ed. III. Lauer Katurri S. 49, quorum philosophia mibi verior videtur.
649쪽
putat Cicero, si filius magistratibus indicet; posteriori vero, si mitiora non valeant remedia, licere docet filio patrem accusare, et, si res ad perniciem rei p. spectet, patriae alutem patris Saluti esse anteponendam c64 . Similia porro addit controversa eorum, sed, cum magis ad simulationem pertinere videantur, huc non faciunt. Quaeris deinde: pacta et promissa Semperne servanda sint, quae nec vi, nec dolo malΘ, ud est in Edicto Praetorum 6s), facta sint 8 Ciceronis huc redit sententia. Cum promissa tempore commutantur, commutatur Ossicium, et non semper est 'idem. Poteszenim accidere promissum aliquod et conventum, ut id essi ei sit inutile, vel ei, cui promissum sit, vel ei, qui promiserit. Ergo promissa servanda non sint ea, quae Sint iis, quibus promiseris, inutilia: nec, si plus tibi noceant, quam illis prosint, contra: ossicium est majus anteponi minori 66 . - Deinde Cisero , aliique, qui de O iii agunt 67 ), docent, esse easus, quibus depositum reddere non teneamur et , ad quem pertinet: ita non reddendum gladium, cum constet, eum, qui deposuit, aliquem Velle Confodere. Sic multa, quae natura honerata esse videntur, temporibus fiunt non honasta dfacere promissa , stare conventis , reddere deposita , commutata. utilitate , fiunt non
. Cum haec satis sunt dicta de justitia et prudentia, ordinis postulat ratio, ut transeamus ad duas reliquas honestatis partes , fortitudinem et modoration m t emporan tiamquco H. In hac de fortitudine disputatione ostendere conatus est, quam inimica sit fal Sautilitas fortitudini, qua continetur animi excelsi magnitudo et praestantia, et Viro magno utilitati, honostarem eaoe anteponendam. Sed in hac quaestione Sententiam Suam
Vix ovum ovo similius, quem quod tradit Maresanus, L. 35. extri D. de relig. st sumi. sum CL Bynkersh. Obs. L. VIII. c. lls. g. Io. Huber Eun, Rom. 9, 66O Sq. cos Euictum Pruatoris superest in L. r. s. p. de Pact. ,, Pacta conventa, quae, neque GD mgla, ηπVe αι,, ver us uos, plebstrita, Scia, Edicta principum, neque quo fraus eui eorum flat, facta erunt, servabe EX hoc autem Cic. loco Culaesus ad Pauli Sent. L. I. Tit. r. in Sehulting. ytorisprud. Ant6. p. at 9. colligit, in Edicto olim qu0que additum fuisse neque vi. Add. Schuning. Enarr. ad L Tit. D. s. 26. modi de Pact., et Transact. c. I 5. Cic. O . I, Io. III, 25. Haec ut nimis laxa merito reprehendit Crotius T. B. et P. L. II c. I 6. 3. 27. et PV-DM. P. N. et G. L. III. c. s. s. 9. Lib. V. c. ra. s. al. ubi Barbor. in notis. Promissor enim diiudicare neqHit, reSiae sit utilis ei, cui promissa est. Garvius, Anm. T. ΙΙ. p. Iret. distinguit hic inter contractus, si e pacta, et Promissa; priora' servanda magis putat, quam promissa, quia sn iis penes unum contrahentium est utilitas, pelies alterum non item. Nihi autem non placet Ciceronis doctrina, cum societatis tranquillitati, et citiuscunque civis securitati, Sit Contraria.' 'c6 Seneca, de Benes H, I . IV, io. Ambrius. ω . L. I. c. ult.- PUend. y. N. et G. I. L. V. C. . S. I. DσοI. N. et C. L. I. c. 15. S. 7. Barbor. ad Pufend. l. e. modi, Probab. L. III. c. d. Lesbnitii Thrassici Part. II. S. ra I.
650쪽
magis exemplis palam fecit, quam rationibua exquisitis confirmavit. Primo igitur, laeo Aimprobat factum G)ssis, qui, ut tragici furunt Poetae, insaniae simulatione anilitiani fugere voluit, ut domi otiose vivere P05Set 6S J. Non honossum lim hoc conpilium . ergo non ullis. Alterum quod adfert exemplum, notius et celebratius, est Reguli ad host redeuntis, quem valde laudat. Cum enim Romam venisset, utilitatis speciem vidit, eam ..que falsam judicavit. Sententiam igitur suam dicere recusavit, et se non eSSe Senatorem, neque postliminio reversum, dixit; quia Carthaginem redire i, Mimanendi animum non habuerat 69 . Cicero deinde redarguit objectiones, quas conta hoc Reguli facinus fingere videtur. Objicitur enim, stolide Re lum egisse , quod vi modo non reddendos captivos censuerit, Verum etiam id dissuaserit. Respondet Ciceto, se quod inutile Reip. est, non utile esse Cirui . . Utilitas enim semper in eo quaerend*, se quod honestum est et laudabile. V Dein transit ad alias objectiones. I. Ira Deorum non erat metuenda, si pessurium fecisset Regulus: communis enim est philosophorui Opinio, non irasci Deum, neque nocere. Neque iratus plus nocere potuit, quam Sibi nocuerit Regulus. Respondet, hanc rationem non magis in Regulum quam intom ne jus urandum, Valere, et intelligendam esse jurisjurandi vim; est enim assirmatio resisgiosa, et ad justitiam fidemque pertinet c7o), quod, quasi Deo teste promiseris. id tenendum est. Jam enim non ad iram Deorum, quae nulla est cri , set ad justitiam et fidem, pertinet. Nam praeclare dixit Ennius crab:
O Fides almas apta pinnis , et jusiurandum Poris I .
Qui jus igitur jurandum violat. is, Hem violat. Praeterea, ad auerant huius sis jectionis partem, dicit veram esse, si nihil mali esset, nisi dolere: sed hoc non modo non summum malum, Sed ne malum quidem eSt. II. Altera objectio est: minimum de malis sumendum esse, vel potius esse turpiter Vivere quam calamitose: sed merito ris-
pondet Cicero: nullum malum tarpitudine majus. III. Regulum tuetur in eos, Mii' dicunt, Poenis foedifragis fidem servandam non fuisM , quia fides data non videtur , 'cuin
68 De D. III, diis. ubi auctores laudati ab I. M. Hensivero , quibus addatur Sehot. Sophoesis a Gerast. euatus. 6i, III, 26 sq. Pomponitus L. 5. s. s. D. De copiis. et postlim. reversis. 1 νο De O . I. e. c. sty. et locus a istotclis ibi a Gmnosio citatus. ἀ γγ Pea, eius, h. l. negat Ciceronem Deo irum det Sisse, O, de Lee, II, 8, 9. pro Rose. Com. c. 36. Canis extr. Sed ' M. Meti ingerer recte tuetur Ciceronem adversus Marcium. Λdd. Gernis. h. I. si να Citat hanc versum huc de Dra Socr. ubi dicit, jusjuranduin eme quasi Iovis jurandum. vid. Diato G tias tib 'Mue. Orteis. Oper. T. u. P l .