장음표시 사용
631쪽
quem confugeret, virtute praestantem a1 . Eadem constituendarum legum ratio illi videtur ac regum. Jus enim Semper est aequabile, neque aliter juS esse potest. Omni igitur ratione tenenda est Ju titia, cum Propter Se , tum propter amplificationem honoris et gloriae.
Deinde quaedam praecipit de recto gloriae Usu. Quae autem Optima sit ratio, docet ex Socrate cast), qui dixit, Viam gloriae proximam et quasi compendiariam esse, si quis id ageret, ut, qualis haberi velit, talis sit: simulatione enim nulla vera acquiritur gloria. Cum gloria inprimis adolescentibus sit comparanda, inprimis ei incumbit, ut praecepta tradat, quibus illi veram gloriam adipisci possint. Cum, ut satis est noturn,
apud Romanos cives omnes militiae dare nomen tenerentur, nec posSent ad summos honores contendere, nisi factis stipendiis: nemini mirum videbitur, primum monuisse, adolescentibus inprimis gloriam eX armis parari: deinde, cum majora multo sint opera animi, quam corporis, gloriam parari primum modestia, cum pietate erga paremtes, tum in suos benevolentia, partim imitatione clarorum et sapientium virorum, comitateque, sed maxime eloquentia. Sed, cum sint plurima caussarum genera, quae eloquentiam desiderant, haec in senatu, illa in judiciis, maximam tamen esse admiratio. nem in judiciis, quod magis omnibus eluceat, neque contineatur intra Curiae parietes, et judicia multa praestent, summum ingenii acumen requirentia 1 a 3 . Judiciorum autem dupleX est ratio: constant enim ex accusatione et defensione. Horum laudabilioreSt defensio, accusatio tamen persaepe probata est: haec tamen saepe non est facienda, nec unquam, niSi aud rei p. caussa, aut ulciscendi, aut patrocinii. Atque etiam hoc prae
ceptum ossicii diligenter tenenctum Coae monet, ne quem unquam innocentem judicio e petas ca4 . Est enim inhumanum, eloquentiam, a natura ad salutem homini S et conservationem datam, ad bonorum Perniciem conVertere. Nocentem autem aliquando, modo
ne nefarium impiumque, defendere, Vult muItitudo, patitur consuetudo, fert etiam hum csti Recte mihi observasse videtur Garve Anm. T. III. p. y4I, hane non veram fuisse caussam. Cum rerum naturae et sanae rationi magis sit consentaneum, primos Reges apud feras et indomitas gentes fuisse belli duces, qui repellerent externas injurias, quam judices ad civium dirimendas lites constitutos. 22 Apud Xen. Mem. I, 7. pr. αει γαρ ελεγεis , ως ουκ ιη-οδος επ-η N ης αν τις o γαθοe τουτο γ ενον το, o καὶ βουλοιτο. Cf. Id. I. e. II, 6, 39. et Drop. I, 6, 22. c. as OF II, Ia et I 4. De P Rutilio Rufo JCto, quem hic memorat cieero, vid. Heusinger ad h. I. Ernesti in clava, in V. Baebius. H. 2. L. II c. a. secl. 4. g. 36. et auctores ibi laudati. De P. Mucio Scaevola vid praeter Graevium ad h. I. Ern. in Voce, Baehium, L c f. 3I. et auctores ibi citatos, Eri Balduinam in Iuri pr. μώς. p. a sqq. Ed. Gundis V. 19. D. M Exhibend. non oportet jus cisiis calamniam
632쪽
manitas. Iudicis est enim, semper in carissis Verum sequi: patroni, nonnunquam verisimile, etiamsi minus sit verum, defendere sis . III. Ultimam virtutem ad comparandam gloriam idoneam fui S Se diximus liberrilitat/m. Ad eam nunc transeamus. Hujus rationem duplicem eSse Statuit Ciceror nam aut sit opeaeu aut pecunia. Posterior ratio est facilior, praesertim locupleti: sed prior illa splendidior, lautior, et Viro forti claroque dignior: ct qui opera, id est, virtute et industria, liberales et benefici erunt, primum, quo pluribus profuerint, eo plures adjutores ad bene aliis si ciendum habebunt ; deinde consuetudine benesciendo paratiores erunt, et tanquam exercitatiores ad bene de multis promerendum 6 . Beneficia, quae opera dantur, tum in univerissam rem p. tum in singulos cives, conferuntur. Nam e. g. juri S civilis cognitio et interpretatio, quae apud veteres Romanos summo semper in honore fuit, prodest quam furimis;
vehementer deinde, et ad opes augendas, et ad gratiam, et ad beneficiis adstringendos homines, est accommodata ca7 . Atque huic arti sinitima est dicendi facultas, quia ad hominum salutem adjuvandam plus ponderis habet et plus ingenii postulat. Et illa maxime est utilis, quia diserti hominis, multorum caussas et non gravate et gratuito defendentis 28 , beneficia et patrocinia late patent. Attamen et haud immerito dicit, in beneficiis collocandis mores hominum, non fortunam, esse sequendam; illaque apud tenues et bonos recrius collocari, quam apud divites, quod explicatione nulla indiget.
incas Cum Cicerοηa consentit Garve, Anm. Τ. III. p. is3 sqq. qui tamen duos excipit casus, quibus talys defensi
non QSt licita: nempe si defensor falsa proferat artum eivat deinde si eloquentia sua ita utatur, ut judicum animos ad misericordiam moVear. Licet, quod ad vel mom o,stam tass*raeiar G Urio, de Secundo, quod in ejus tranSeam Partes, Vetat humanitas, et usus, ad quem data est homini eloquentia.
2 3 Juris scientiam valde commendat, de Orat. I, 44 et 4s. Top. I p. quae sussiciunt ad refellendam illorum opunionem, qui Ciceronem iuris prudentiae contemtorem contendunt, inprimis ob Or. pro Muraena ς qua ratione autem intelligenda sit illa oratio, ipse docet de Fin. IV, 27. add. Baehius Π. 3. L e. S. 43. et inprimis not. f. et Enrelbr.
Diss. laud. p. 15. not. c. et pag. l6. not. h. et auetores ab iis laudati. Quae h. l. queritur Cicero, ut honoros, ua omnis dignitatis gradui, sis h*jus scientias splendorem, deletum esset i quo eo indignius, quod eo rempore hoe eontien, eum is esset, qui omnes superiores, quibus honore par esιet, s lentis faelis vicisset, quidam ad coemrsm trahunt; sed, cum ille In jure alv. certe non fuerit praestantissimus, melius mihi facete videntur, qui Serv. Sulpicium, summum tune I Ctum intelligunt. Eo me movet ipse Cicero, Brut. c. 43. ubi: malvit, id quod est adeptus, Iove omnium, non eiusmodi modo a/tatis, sed eorum etiam, qui fuissent, in yure Civ. esse princeps, Fortasse reticuit Sulpicii nomen, quia adhue. in
vivis esset, obiit enim in legatione ad Antonium An. III. Cic. PhiL IX, 7. duos igitur annos post confectos hosce libros. Uitam hujus JCti descripsit Ev. Otto, Gor . 737, 8o. et in ejus mes. Pur. T. V. p. Is 9 sqq. Vid. Bachius U I. I. c. g. 44. aceta a Cautum erat lege Cyneia, ne quis, ob orandam caussam, donum munusve accipiat. Taeit. Aan. XI, XIII, 4et. Schuuine. Iurisprud. Ant. p. 56 I. Ern. Dd, Leg. V. Bacbiur L c, L. II. c. a. seci. a. S. 34.
633쪽
Extremum autem praeceptum operam dare jubet, ne quid contra jus et aequum contendas, ne quid pro injuria. Fundamentum enim perpetuae commendationis et famae est Justitia cas). Neque tamen alterum benignitatis genus, quod fit pecunia largienda, omnino est repudiandum, et saepe idoneis hominibus indigentibus de re familiari impertiendum cso , modo id fiat diligenter atqlle moderate. Stultum est enim patrimonia essu dere, inconsulte largiendo. Duo largorum genera esso statuit: quorum illi plodigi, qui neque modum neque finem eXpensarum habent, sed bona sua dilacerando et dissipando profundunt 31 ; hi liberales. Transit deinde ad largitiones publicas, quas improbasse videtur Cicero. Ait enim gravius et verius facere Aristotelem 32 , quam Theophrastum, quod non laudet , nec admiretur , Pecuniarum effusiones , ad multitudinem deliniendam factas, et dicat, haec pueris, mulierculis et servis, servorumque simillimis liberis, esse grata, gravi Vero h0mini nullo modo probari posse. Licet nimia
Iargitio pecuniarum qua profusio Sit spernenda, vitandam esse avaritiam merito prae cipit. Caussa largitionis est aut necessitaS, aut utilitas: at vero in ea mediocritatis regula optima est. Atque etiam putat, impensaS esse meliores, factas in muros, navalia, portus, aquarum ductus, Omniaque qctae ad usum rei p. pertinent. Theatra, porticus, nova templa inprimis, non probasse refert Panaetium et Demetrium P uls.,
reum, licet ipse propter Pompejum ea verecundius reprehendenda censeat cas). Post disputationem de publicis largitionibu S , transit ad privatas, in quos et quatenus exercendas. Magis largiendum monet iis, qui calamitate premuntur, nisi sorte erunt digni calamitate, quam iis, qui res meliores quaerunt, nullis suis rebus adversis; quamquam in eos restrictos omnino eSSe nullo mocto clebemus: sed in deligendis idoneis judicium et diligentiam adhibendas esse, et eos quam plurimis beneficiis assiciendos, qui ingrati esse non possunt: convenire etiam, tum in dando in Unificum esse, tum in exi
cso Haec carpit Laelautius Div. O st. I. VI, e. zΥ. Quid est,' inqui , is idoneis Nempe iis, qui restituere aeis reserre gratiam possint ' si nunc Cicero viveret, exelamarem prosector I te, Me, M. GHil aberrasti a vera ius: M tilla, eamque uno verbo Sustulisti, cum pietatis et humanitatis ossicia utilitate metitus es. Non enim idoneis hori mini bns largiendum est, sed quantum potest, non idoneis. V - sed male intellecto verbi idoneus c quo Cleoro signi. Mat prob0s homines paupertase oppresso S sensu inductum Lactantium haec Ciceronis verba reprehendisse, jamdudum monuere viri docti cmusine. et Gernh. ad O . I, IE. Engetar. Diss. Iaad. p. 4 . not. a. c si Cicero os II, 22. Ulpian. L. I. pr. D. δε Curat. fur. Laetant. I. e. c. t . forte huc respicit. sa) Cum in Aristotelis libris nil tale legatur, merito Muretus suspicatur legendum: Ari to Stoicas. 7. M. Hesmaivero placebat Aristo CHus. Mureos favet Gerohard. Cum dictis cL. Cicero ipse, ad Diri VII, I.
634쪽
gendo non acerbum: in omni re contrahenda, Vendendo, emendo, conducendo, loeam do in viciniis et confiniis c 34y, aequum et facilem : multa in Ultis de jure suo cedentatem, alitibus abhorrentem: Liboralitatem et isti revocat hospitalitatem, quae utilissima est iis, qui honeste POSSe multum Volunt, Per hospites apud eaeteros populos valere
Haec sufficiunt de beneficiis singulorum in singulos ; beneficia autem, quae conserumtur ab iis, qui rei P. praesunt, Silentio Praetermittere non possumus. Haec partim ad universos pertinent cives, partim ad singulos. Hae in re quaedam dat monita Cicero, quae exemplis e patriae suae historia petiti S egregie illustrat c OL II, sqq.) Vide, mus illa. I'. Is, qui ireip. praeest, operam dare debet, ut Salu S singulorum non obstet saluti rei p. Damnat igitur Tullius C. Grscchi frumentariam magnam largitionem, quia, dum singulis prodesset, eΣhauriebat aerarium 35 . M. Vero Octarii modicam, et rei p. tolerabilem, et plebi necessariam : ergo et civibus et reip. salutarem praedicat. Videndum, ut Suum quisque teneat, neque de bonis privatorum publice de minutio sat. Perniciosa fuit igitur Philippi, Tr. pl. lex agraria, quam tamen abrogari facile pas-Sus est. 89. Danda est opera, ne tributum sit conferendum; idque ne eveniat, multo ante erit providendum et consulendum, ut earum rerum Sit copia, quae Sunt neceSSDriae. 4'. Vitanda est in omni procuratione muneris publici vel minima avaritiae suspicio quod tamen malum jam pridem invasit rem p. Romanam 2 unde nata lex Cc u nia, et tot leges de pecuniis repetundis c 36 ). 59. Deinde transit ad eorum vitiosas la gitiones, qui publica abutantur auctoritate ad aliena donanda, et reprehendit haz de caussa eos, qui Se Populares esse volunt, et aut rem agrariam ita tentant, ut possessores
sedibus Suis expellant, aut pecunias creditas debitoribus condonandas putant. Ii lab factant fundamenta rei p. concordiam et aequitatem tot Iuni ; id enim est proprium civit a ) Confinium peeullariter denotat spatium s vel 6 pedum, agros victΠos separans, quyd utriusque commune, propter Leg. XII Tabb., usucapi non poterat. Vid. G. His naud, Var. Conj. L. I. cap. a. p. I 6 sqq. Sic pieini et sonfines distinguuntur in L. 4. S. Io. D. Fin. regund. ,s Frumentariam legem C. Gracchus ferebat. yucunda res plebi Rom. Vietus enim suppeditabatur Iaree sina Labore. Repugnabant boni, quod et ab industria plebem ad desidiam avocari putabant, et aerarium eXhauriri, videbatur. Verba Cic. pro Sext. 48. Legem OctaviaM impense laudat in Br. 62. 36, Lex Calpurnia lata est a L. Pisone Tr. pl. an. 6o5. ad coercendam magistratuum provincialium rapacitatem vid. Cic. in Verr. IV, 25. Brut. 27 Post a. 648, secuta est leX Acilio , Cic. Act. I, i. Verr. .97. in Verr. I, 9. Aru. in Ind. Leg. h. I. Dein lex Serνilia a 654. Cic. et Em.. I. e. Lex Cornelia a Blia Dictat. lata. Ge. Ipra Rab. Post. 4. Hanc secuta est a 695, leX Pulia, antiquioribus severior, Cic. I. c. Ern. I. c. Bachias H. P. L. II. c. a. ecl. 2. S. 83. Eo d. anno lata est lex munia. Cis. in Hatis. IIL
635쪽
tatis atque urbis, ut sit libera et non Solicita suae rei cujusque custodia: neque illam , quam putant, consequuntur gratiam. Laudat igitur satis notum Arati Moonii nobile factum, qui non modo patriam a tyrannis liberavit, sed omnibus ita consulendum putavit, ut omnes concordes Sine querela discederent 37 . 69. Deinde ne sit aes alienum, quod rei p. noceat, proVidendum est: quod multis rationibus caveri potest; id quod fieri non posset, si rem sic instituerent, ut locupletes suum perdant, debitores lucrentur alienum. Nulla enim reS VehementiuS rem p. continet, quam fides; quae esse nulla potest, nisi erit necessaria Solutio rerum creditarum: praeterea quibusci inque reis bus, vel belli, vel domi, poterunt remp. augere imperio, agriS, vectigalibus. Haec genera Ossiciorum qui persequuntur, cum Summa reip. Utilitate magnam sibi parabunt gratiam et gloriam. In his autem utilitatum praeceptis Antipater Trrius Stoicus 38 duo praeterita censet a Panaetio, ValetudiniS Scit . curationem et pecuniae. Sed has, quamvis utiles, a Panaetio ideo praeteritas censet Cicero, quod per se intellectu essent faciles. Quae autem de iis adjicit, intellectu sunt facillimai cap). Pro instituti natura, in sine hujus libri, adjicit utilitatumi comp rationem, a Panae tio omissam. In hac autem comparatione, cum Vel eXterna commoda cum corporeis, vel eorporis commoda cum externiS, et ipSa inter Se corporis, et externa cum externis, comparentur, non dubium esse pronuntiat, quin major utilitas minori sit anteponenda; hac tamen lege, ne ab honesto desectatur 4ob.
car)- . II, 23. De hoc Arati facto Vicl. PIurarchus ἰn ejus rita. 38 Diversus est ab altero Antipatro Tarsensi, philosopho Stoico, Diogenis discipulo, de quo III, ret. --atiatis. IV, 41 et mn Qnden Diss. Dud. p. 33 sqq. Auripatrum Drium Visisse Obmp. CLXXX existi inat, ex hoec ueronis loco, Ponsius da Scripti. Hist. Philor. L. 1. c. 13. P. II.c39 II, 24. Cf. Garva, Anm. T. III, p. 215 sqq. ἡ:et lil interpretes. c. ciri OS II, as. Cf. Pterv. et Garve, rim. Tom. III. P. 222 sq.
636쪽
JPost exordium Iibri III., quo P. Scipionem A Danum Majorem laudat, quod dixe
rat: nunquam se minuS Otiosum esse, quam cum otiosus, nec minus solum, quam cum solus esset, sibique eum anteponit, quod Otium Sola mentis agitatione consilmserit, cum ipse non tantum roboris habeat, Ut cogitatione tacita e solitudine abstrahatur, sed
potius ad scribendi operam studium suum in otio convertat IJ; accedit ad ultimam hujus operis quaestionem, de comparatione scit. honestatis et utilitatis, a Panaetio praetermissam ca). Totius igitur hujus libri argumentum , ut paucis complectar, hoe eSt- Nulla datur vera collisio inter ossicia honestatis et utilitatis : quia osciis satisfacere
Uirtus est et virtus summum bonum. Ambiguae tamen Eoxum clantur COΠΠeXiones; quia ossicium saepe ex externa, quam Profert, Utilitate eSt cognoscenda; et utilitas saepe
ver alicujus aut actionis tantum ex Virtutis Praeceptis est dijudicanda. Cum, aliquid uno eodem temporis puncto utile et cum ossiciiS Pugnans videatur, tune error est in utravis parte; aut sibi falsam impcinit 'bligationem, aut falsa lilditur honesti specie. In ό-nibus autem collisionibus quaeri Potest: in quanam parte sit esctor , aut Ossicium, aut utilitas ficta sit ca)' Haec singula accuratius videamus 'Primum ostendit Cicero, nec id, quod vere lonestum est, cum utilitatis pugna comparari POSSe; nec id, quod communiter vocamuscum, emolumentis unquam esSe comparandum c4b; sive honestum, cum Stoici O . III, 3 ηq- i
637쪽
cis, summum honum putes cs), Si Ve, qu0d ΛΟΠ Ct m est, id ita summum bonum esse, ut omnia ex altera parte collocata ViX minimi momenti inStar habeas, uti volunt Peripatetici 6). Stoici igitur statueruat, quidquid honestum est, id utile est; nec est quidquam utile, quod nou honosium Q quam Sententiam Cicero in hoc libro adoptavit et non mirum. Panaetius enim, quem sequitur, negabat, ullam pestem majorem in vitam hominum invasisse, quam eorum opinionem, qui illa distraxerint 7 . Sed, cum hac dere jam supra cap. IV init. quaedam diAerimus, hic Subsistere possumus. Summum
bonum Stoici dicebant convenientor noturac ν Vcro; hoc habet, secundum Ciceronem , hanc sententiam, cum virtute congruoro S 'por: VirtuS enim nihil est aliud, quam inso perfecta et ad summum portaucta natiar G Leg. I, 2. cetera, quae secundum na turam essent, ita legere, Si ea Virtuti non repugnarent 8 P. Sed, cum ita hoc sit, pia talunt quidam comparationem non recte instrui POSSe; sed respondet Cicero, verum. honestum in sapientibus solis esse; in iis autem, in quibus sapientia perfecta non est, ipsum illud quidem perfectum honestum nullo modo, Similitudines vero honesti, esse posse. Ossicia enim, in his libris quae tradit Clacro, Sunt Vel roctu, vel media. Recta non nisi in sapientem cadunt; media autem non tantum Sapientum sunt, sed omni hominum generi communia L. 9 , et vulgus, cum judicet de incio, rectum et porfectum putat, quod tale appareat, quamvis re non sit. Illa igitur honesti cum utili comparatio minium e supervacua est. Interdum dubitari solere dicit, utrum id, quod utile videretur, an
teponendum esset honeSto, non quod ea comparari oporteat inter se. Negat autem C cero, aut dubitandum esse, aut unquam dubitari, an id, quod utiles videatur, honesto sit anteponendum; sed tamen tempora incidere possunt, quibus, quod turpe plerumque habetur, honestum eSSe inveniatur. V. grri hominem occidere. eSt; tyrannum Vero,
quamvis familiarem, non tantum non turps , sed g Ioriosum videtur. Attamen hic non vicit utilitas honestatem , sed honestatem utilitas secuta est. Licet igitur Cicero cum Stoicss utile putet, quod honestum, ideoque proprie nullam dari comparatiorem, attamen, quia ad captum p OPularem, et de mediis tantum in hoc genere agat O iis, illam comparationem non. omisit; et praesertim duas collisionis species hic proponit,
8 Cie. Fio. IlI, 9. Dur. Laert. VII. sa 89. cujus verba huic loco addidit Graενius. CL Lipsius Misnuc ad διο e. L. II. Di S. I4 sqq. , ubi vatias hujus dogmatis exponit interpretationes.
638쪽
quamam prinia in administratione reip. Ver5atHI, alteia in Venditionibus aliisque contraeti. bus , non quod nullae aliae adessent , Sed quὶδ in nullis aliis meliora 1nveniri possuliteriteria sit venia verbo , ad quae ceteri e sus, in quibus honestum cum utili pugnare
videtur, dijudicari possint Iob.
Antequam tamen ipsam hancce adgrediatur materiam Cicero, ut sine ullo errore dijudieari possit, si quando cum illo, quod hunc t&m-, pugnare Videbitur id, quod . dicitur utile, formulam constituit quamdam , Stoicorum Sententiis consentaneam, quae talis est : quicquid honestum , idom utilo Vi diur ζ Πος utilo quidquam , quod non honestum 1 I). Ex qua sequitur; detrahere aliquid alteri, et hominem hominis incommodo
suum commodum augere, magis est contra naturam, quam mors, quam paupertas, quam dolor, quam cetera, quae possunt aut corpori accidere aut rebus externis; pro multorum vero salute et incolumitate laboreS et molestias Suscipere, secundum naturam est; si enim hoc non fiat, societas hominum et communitas evertatur necesse est Iet .
Neque vero hoc solum natura, id est jure gentium c de quo dicemus ad finem hujusce
capitis) sed etiam legibus civilibus eodem modo constitutum est, ut non liceat sui commodi caussa alteri nocere: hoe enim spectant leges: hoc volunt: incolumes esse ci-Vium conjunctiones : quas qui dirimunt , eos morte , exsilio, Vinculis , damno coercent 13 . Atque hoc multo magis exigit ipsa naturae ratio, quae est lex divina atque humana 14 . Primum argumentum, quod dissolvitur omnis humana consortio, repet, tum vidimus ex societatis natura. Adjicit alterum ex hominis universa natura petitum,
cio Garva, Anm. Τ. IV. p. 11 OV III, 4, eo. Dissentit tamen Garve, Anm. T. IV. p. II et 44. qui hanc formulam contineri putri
verbis Cap. V. Detrahere aliquid altari etc. Ideo reprehenditur ab Hottingero cit. a Gernh. ad h. I. ci ab Cie. OS. III, s. sequi videtur normam Stoicorum de uniuersali hominum societate, et in ea ius nat. positum egregie monet. Comparetur elegans e libro I. de Legibus Iocus servatus a Lactantio Inst. Div. V, 8. Fraem. Ge. est. Eru. p. II9o. Cf. Schmauss , Neues Θstema eines Rechis der Natur, S. I . p. 49. Huius iuris maximam esse sanctitatem, sine rubore non Violandam, testatur III, 6. Ciceronera sequuntur JCti Romani. Hinc illa regulariura nat. aequum est, neminem cum alterius detrimento et injuria feri Ioeupletiorem, L. 2ol . F. de Reg. Pur. et eum inter uos cognationem quamdam natura constituit, consequens est, hominem homini insidiari nefas esse L. 3. D. de Iust. et Pur. Plura habet Grotius, y. B. es P. L. II. c. Io. S. 2. et Rachelius in not. ad h. Cic. I. Sehuuing. Nor, ad Dig. T. I. P. 19. ibiq. CI. Smalunbure. 13a Recte. Leges enim civiles civium actiones regunt ad illaesam omnium libertatem et finem civitatis, jus tutum omnium ac singuIOrum. Cf. Rowsenu du Contr. Social. p. 63. ed. Amst. I762. et quae nuper scripsit quas Sonsebeeca, Disp. de Leg. Civ. Introd. et e. 3, quae praemium reportavit in Acad. Gron. et edita est in Annal. Gron. a. I8I cI Est definitio Stoicorum, qui Dei et naturae nominibus promiscue usi sum. Legatur hae de re ν. mei is Sehelten, Dist. laud. P. 23. Graopius ad h. m. I.
639쪽
quo est elatur, omnium utilitatem esse communem, quia naturalpraescribit, ut homo homini consultum velit. Unde sequitur, non magis civibus aut externis aliquid detrahi posse, quam patri, aut fratri, ut quidam PerverSe putant. Hac in re sequentia dateri teria. Si quis ab homine inutili, suco utilitatis caussa, aliquid detraxerit sapiens, inhumane fecerit. Si illius vita reip. Sit utilis, et si quid idcirco alii abstulerit, non est ob id reprehendendus ; communis enim utilitatis derelictio contra naturam est et ii justa, et lex ipsa D stturae, quae utilitatem hominum conservat et continet, decernit profecto, ut ab homine inei te atque inutili ad sapientem, bonum, fortemque Virum transferantur res ad vitam necessariae: qui autem si occiderit, multum de communi utilitate detraxerit Is . Addit tamen, cum nobis nulla Sit societa S cum tyranni 3, non esse contra naturam, Spoliare eum, quem est honestum necare I 6 . Quid igitur officii Sit, ex tempore eXistimatur, ex temporis ratione judicatur. III, 6.)Nulla igitur utilitatis specie moveri debemus ut ab honesto deflectamus, etiamsi id impune facere possimus. Qua in re sic ratiocinandum. Ubi aliqua objecta est utilitatis specieS, commoveri necesse est, Sed si, re attente considerata, videas turpitudinem rei adjunctam, tum utilitas non est relinquenda, sed intelligendum, ubi turpitudo sit, nullam ibi esse utilitatem. Quod probat ex naturalibus principiis: turpitudo enim est contra naturam, utilitas Secundum naturam, ergo coalescere nequeunt 17); quod probat ita; si
honeSttim e St, Secundum naturam est: si secundum naturam, eX petendum eSt: Si eXpetendum est, bonum est: si bonum est, utile est: ergo, sit honesitim est, utile eSt: Unde etiam sequitur , quod utiles est, idem esse honestum, quod utrumque secundum naturam Sit. Homines igitur non probi, utilitatis specie capti, errore quodam eam Separant ab no-m esto I 8 . Post haec 'principia in genere , transeamus ad singulaS collisionis species, de quisbus supra jam dictum. In his Cicero eamdem Sequitur rationem , quam in superioribus libris. A quatuor enim honestatis partibus ossicia deduxerat sapientiam , jud titiam , fortitudinem, modestiam temperantiamque I9 ; et in iisdem se versaturum
defendit et interpretatur Carboracitis, notis Gallicis ad h. L 36 Ηaoc fuit constans veterum rerump. sententia. De Graecis vid. egregia exempla apud Cic. pro M. 2s, do Div. II, 49. Pist. in Comp. Solanis cum P He. Nota est apud Romanos Lex Valeria, de qua Liv. II, 3. I taeceios , Anit. Rom. p. L. I. S 26. Ciceroni adsentiri videtur Gotius P. R. et P. L. III. c. 1 o. f. 3. I7 Garve, Anm. T. III. p. 46, Cic. reprehendit, quod utilitaris anesitum a natura deducit; quod ad sequena adtinet argumentum observat p. 49, formam quidem habere syllogismi, sed carere vi Probationis.
640쪽
proiniserat, cum doceret, ea, quae Videntur utilia, neque sunt, quam sint virtutis iniis mica dio . Pearosis, Joh. Homingorias et Uc Πὴσr i putant, Ciceronem disputasse de . fustitia a c. Io - 17. S. 7Ι. de prusentia a cap. 17 -- e. 25. S. 93. Pace tamen C eeronis, et doctissimorum illorum interpretum, non absum, quin adsentiar V. D. Gamulo ca1 , qui dicit, dissicile esse dictu, ubinam sit de justitia disputationi sinis, et ubianam de prudentia incipiat. illa enim , quae dicuntur e . 17. praecedentibus tam arcte cohaerent, ut vix a se invicem distingui possint, et ciceronem de hisce virtutibus disputationem una serie, sine ulla facta distinctione, absolvisse non dubito, ut uarum vi tutum, quae ita conjunctae sunt, ut sine justitia nihil valeat prudentia rab, in haetitilitatis et honestatis comparatione facilior esset conspectuS. Ad rem redeamus. U. Agendum est de justitiae ossiciis, in quibus utile cum honesto pugnare videtur. Docet primum cas , incidere saepe multas caussas animum conturbantes utilitatis sp Cie, cum dubitatur, possitne ii, quod utila videatur, fieri non turpiter Τ Quod probat exemplo Junii Bruti, collegae Collatino imperium abrogantis, qua in re utilitas valuit propter honestatem. Secus erat in Romulo, cum fratrem Remum interfecisset, quia omisit et pietatem et humanitatem, ut id, quod utilo videbatur, neque erat, adsequi Posset 24 . Deinde monet, suae cuique utilitati, quoad sine alterius injuria fiat, esse Gerviendum. Maxime autem ossicia perturbantur in amicitia: sed hujus generis breve et non dissicile praeceptum est. Quae enim videntur utilia, veluti honores, divitiae, voluptates, coetus, haec amicitiae nunquam sunt anteponenda; amicitiae tamen caussa nia hil contra remp. in jusjurandum et fidem faciendum est caussa dubia, ne . Pro amiciS quidem in foro pronuntiare licebit, ponit enim Personam amici qui induit judicis 26 . Jaceat utilitas, valeat honestas, monet, et religionem sidemque amicitiae esse anteponendaS.
ceto Ibid. III, 23. ubi necivatura Garve , Anm. T. III. P. 252.
sta Da m. III, Io. Garve, Anm. T. III. p. Sy. αι De his exemplis observat Garvius I. c. p. 63 is Jenes Boysplet gehOrt, genau geuomanen, Biehi hleher. Es , si nichi Nutgen mit Pnielit, foudem Pnichi mit Pilichi, im Streite, Patriotisorus mit Freundestiebe, initia Dankbarkeit. cas Cons. Cicero de Amie. C. IO sqq. st6 , Tantum dabit amicitiae, in veram amici caussam esse malit, ut orandae litis tempus, quoad per Iegesis 1leeat, accommodet.' .. III, Io. Innuit trium horarum Spatium, quod caussae dicendae concedebatur tere PompeD. Cie. in Brut. 94. ad Att. XIII. 49. Aucr. Diat. de cauti corr. eL c. 38.