장음표시 사용
621쪽
mine pro scientia decori in motu et habitu corporis, Sive ordine in habitu et motueorporis, venit. 63 , praecipit homines, qui Πaturam Sequi debent, ad naturae pra scripta verecundiam Suam temperare debere. Quae enim uatura occulit, ea removenda esse ab oculis, neque audiendoS eSSe docet CFnicos , aut eos, qui Stoici fuerunt paene nisi 64b, qui reprehendunt atque irrident, quod ea, quae turpia re non Sunt, nominibus ac verbis flagitiosa ducamus: illa autem, quae turpia sint, uominibus appelle
Deinde monet, statu, in CeSSU, Sessione, accubitione, VUltu, Oculis, manuum motu ,.servandum illud decorum; quibus in rebus duo minime sunt fugienta, ne quid effoemia natum aut molle, ne quid durum aut rusticum Sit. Deinde de pulchritudine, de ornatu, de motu corporis, de colore, de munditia, de gressu, de vi orationis i quam duplieem, alteram contentionis, quae versatur in disceptati enibuS judiciolum, concionum , senatus, alteram sermonis statuit, quae Versatur in circuli S, di Sputationibus, congressionibus familiarium et conviviis) de voce, de pronuntiatione, de jurgiis, de domo principis et honorati viri, similibusque 66b multa praecipit: quae singula explicare, brevitati cum studeamus, non posSumus, potius ad praecepta de aec oro transeuntes, quod conservandum sit in rebus agendis et administrandis negotiis 67 . Haec sunt tria: I. Ut rationi pareat appetituS. a. Ut animus Verset , quanta illa res sit, quam ess cere velimus. g. Ut caveamus, Ut ea, quae pertinent ad liberalem Speciem et dignitatem, moderata sint. Hactenus de forma et ornatu egit Cicero: nUnc ad tertiam partem, ordinem neminye rerum et opportunitatem temporum accedimus Hanc virtutem Plato Stoici vero ευταξίαν, vocabant: ipse Cicero ordinem rerum c6s vid. Andronicus , eit. a Casaub. ad neoplir. Char. c. 4. et a Graevis h. I. c64 - enim e. Schola CFnica manarunt, multaque sunt inter eos communia dogmata. ysv. XIII, Ia Et qui nee Cynicus, nee Stoica dogmata legitis Cynicis tunica distantia i-πη-α vid. Lipr. v. est. L. I. Diss. 13. 6sa Cicero OL I, 35 et is Latrocinari, fraudare, adulterare, re turpe est, sed dicitur non obscoenet liberis is dare operam, re honestum est, nomine Obscoenum .' Dissentiebat Theodorus, ἀθεορ, Ariuini familiaris, qui statuebat: is καi-, και ροσυλήσειν ἐν καιρῶ. μηδὲν γὰρ εὶ,αι Φουτων Vid. Dior. L curet. L. II. S. 99. Nescis. miles. in v. Theod. Cf. Seldenus de I. N. L. I. c. p. p. 39. CI. Schultine, Noris ad Tit. D.. do νινώ. Sign. a U. Cl. Maiaeusurg editis, P. et fim
622쪽
rmn et opportunitatem temporum, Sive scientiam ordinis et loci, ne adspiremus altius, quam deeear, nec evagemur latius; Vel uno eZprimit Vocabulo, Scit . modestia : qua voce complectitur tum μιε ἱοτητα, tum ευταξlαν et duplieem enim facit modostiam: alteram, in mia modus inest, qUam Graeci μετplora τα Vocant: alteram, in qua ordinis est conseria vatio, quaeque est Stoicorum ευταξ α'. et certe Latini sermonis paupertas est caussae, duas hasce species non a Cicorons distingui singulis verbis 69). Hanc virtutem Stoici definiebant: scientiam earum rerum, quae agantur, aut dicantur, loco suo collocandarum; ita ut eadem vis ordinis et collocationis esse videatur. Ordinem enim definiunt compositionem rerum aptis et accommodatis locis. Loc&m autem actionis opportunitateni romporis esse dicunt, quam Graeci ευκαιρίαν, occasionem Latini Vocabant; et ita factum
est, Ut ευταξlα sit scientia opportunitatis idoneorum ad agendum temporum Ipse Cicerot fatetur, eandem esset posse prudentiae definitionem . si Poterat tamen r ut Gernhardi clarissimi verbis utar se et debebat, ne virtutum diversarum , modes- - tiad et prudontiae, eadem vi eretur definitio, id significare, quo altera, ab alterab, di erret; quod Hottingerus, adversus Garvium, da flos Ioco disputans, vidit esse imri eo, q&od modostia, cum opportunitatem temporum cures, non vult decori sensum osse fendere: prudentia quidquid agit, id suscipit cum facillima et certissima rations, is tum temporc idoneo. '' Sed, ut redeamus ad Ciceronis argumentationem. Incipit ab eo, quid pro loco ac tempore deceat dedeceatque. Monet, igitur talem ordinem actionume8Se adhibendum, ut, quemadmodum in oratione constanti, sic in vita, omnia Sint apta
inter Se et Convenientia. Deinde, .ut in fidibus mosicorram aures Vel minima Sentiunt, sic nos, si acres ac diligentes esse volumus animadUerSores vitiorum , magna saepe intelligimus ex parvis, Veluti ex oculorum obtutu, et eX toto Vultu, et Voce Similibusque:
ex quibus facile judicabimus, quid eorum apte fiat, quid ab ossicio naturaque discrepet: neque non esse incommodum, quale quodque eorum sit, ex aliis judicare; ut, si quid do. deceat in illis, vitemus ipsi c7I . Praeterea docet, quid et quatenus aliorum judicio agere deceat. In rebus dubiis con
623쪽
sulendos esse doctos homines et usu peritoS, quorum vita perspecta est' in rebus honestis: sed videndum non modo, quid quisque loquatur, sed etiam quid sentiat et qua
Sequitur tractatus de artificiis et quaestibiis, qui et quatenus deceant, pro ratione tempoetis et laci. Primo improbat quaestus, qui in odia hominum incurrant, ut portitorum et foeneratorum 7 et). Illiberales vocat quaeStuS mercenariorum, omDiumque, quorum operae, non artes, emuntur; Sordidos, qui mercantur a mercatoribus, quod statim vendunt. Opisices omnes in sordida arte versari, minimeque probari posse ultas artes, quae sunt ministrae voluptatum 73 . Aries tamen, quibus major inest ars, prudentia et utilitas, veluti meridicina 74 , architectura, doctrina rerum honestarum, honestas existimat: -mercatUram, si tenuis sit, sordidam ; Sin magna et copiosa , non admodum vituperandam: omni m
autem artium nihil agricultura melius, nihil duIcius, nihil homine dignius 7s .
Haec omnia singulatim explicare, non fert disputationis angustia, et post brevem com parationis bonesti cum honesto tractationem, hoc casui finiemus. Iu
cra . De of I, 42. Cf. Game, Tom. II. p. 2 8 sqqc Deo portitoribus, me ratoribus V et mercenariis, Vid. aevius cd h. L I. M. Heusinger ad h. L et ad II, et s. De foeneratorum fraudibus, et legibus ad illas coerce clas , vid. modi de Men. ει tisiaris , L. II. c. d. Cf. Seneca de Benef. VII, i Ο.c73) Veluti ceςorii, Ianii, coqui, farιores piscatores c. Πν. Eun. lf, et. 26, ubi Donatus. Coquum vilissimum an riguis muncipium Vocat Lim XXXIX, 6. De saliatoribus vid. erudita nota Graevii ad h. l. et II, 2s; quem etiam
vitae de Indo talario cui adri. Carause. - Merom. γx. Logibuq jam Gre,onis tempore Veritus fuit ludus talarius di
vid. Cic. Phil. II, et9. Add. Plaut. in m. Glor. II, 49. Norat. Od. III, et , 58. Da eo latae fuere leges Titia, Publicia et Cornelia, quarum mentio in L. 3. D. de Aleat. Licet in corta sit aetas, reip. liberae temporibus Iaistae videntur. Vid. Gr ina, Orig. 'ur. L. III. c. I 5. p. l443. Bachitis Η, ' L. II. Q. a. Sect. F. s. 9s, unis. Boxinan, Diss. inauga de Legibus Rom. suminariis c Lugd. Bat. 18a6. p. 52 sq omnino videatur Barborac, naiιι δε 'eu, Liv. III. O. P. f. 7. et inprimis ch. 9. g. 9 sqq. ubi merito reprehendit Graevium, qui dicit in nota, illas constitutiones tantum pertinuisse ad auram Iurei caussa. Cf. DOct. yoh. Dc. Lind, Diss. ad Tit. V. da Auso uar
74 Licet Cicero hic medicinam inter artes honestim recenset, illam tamen servos et libertos exercuisse dubio mat, eum e Sueti in Cal. 8. Seneca de Benem. III, 24. et J Ctorum fragmentis, tum eK antiqui aevi monumentis. Quaedam hac de re ex Ictorum fragmentis collegit Meber, v. d. NaturI. 'ρbindi. S. 17 Sq. m. p. 4s sqq. mine eius, Synt. AN. Rom. L. I. Tit. 25. 3, I9.c 5 Mercatura antiquis Romanis ignominiae si fit, minere. I. c. L. IV. T. 7. S. I. Cic. ipse, in Lib LI. δε Rep. 2P. Non. Marc. U. 3s, dicit: Phoenices primos mereaturis et mercibus suis avaritiam, et magnificentiam , et inexple..is biles cupiditates omnium rerum, apportavisse in Graeciam. ' Caussas contemtae A Romanis mercaturae reddiemet. G. Erendis a Brandis , Vada . Magaz. T. 1Ι. r77 sqq. Cf. Robernon , Geicis. νμπ Araefiso, T. L y. 27 sqq. non asquisa Esru dei Lola, L. 2I. chas, Io fuim
624쪽
In fine hujus libri inquirit; quaenam quatuor illarum honestatis partium, de quibus adhuc
egit, sive quodnam ossicium, ceteris 4it anteponendum; sive, ut ipse dicit, facit comparationem Aonesti, et de duobuS honestis utrum honestius, a Panaetio praetermissum. Thesi, quam hic proponit Cicero, nemo, nisi egregie fallor, non adstipulabitur. Aptiora esse naturas ea ossicia, quas m conscrνanda hominum societate, quum ea , quae ex cognitione ducuntur. Cujus studio a rebus gerendis abduci contra ossicium est. Varia adfert argumenta ad probandam sententiam: quae huc redeunt. Naturae cognitio et sola contemplatio hominem, quamVis ei omnium rerum adfluant copiae, quamVis omnia, quae cognitione digna Sunt, Summo otio Secum ipse conSideret et contempletur, tamen, Si solitudo tanta sit, ut homines videre non possit, essicere non possunt beatim. Homo enim ad societatem, et ad illius promovendam Salutem, natus est. Alterum est argumentum, omnibus minus perspi-CUUm, et magis, ut ita dicam, philosophicum; et primo obtutu magnus noster Sibi obloqui videtur. Sapientiam enim vocat omnium virtutum principem, et nihilominus omnis scibilis, Scientiarumque cunctarum, notitia ei non est omnium ossiciorum primum. Hoc auribus animisque absurdum i Si enim rerum divinarum atque humanarum scientia Summa Sit UirtuS , Sequitur earum rerum studium, naturaeque cognitionem, summum esse ossicium.
Sed hanc objectionem bene refellit Cicero. Sapientia enim , quae summa eSt virtus, caussas eXplicat, quibus divina et humana continentur, ideoque Deorum atque hominum communitatem complectitur. Ergo ossiciae, ex communitate fluentia, ceteris SNnt prae ferenda. Omnis autem cognitio manca est et imperfecta, nisi tendat ad tuenda commo
da hominum3 et pertinet igitur ad societat hismariam: haec igitur Cognitioni eSt ant
ponenda, quae quidem intellectum ornet, sed nihil communi utilitati adferat 76 . Teriatium argumentum est optimorum virorum judicium , cognitionem postponentium , si patriae, parentiS, amicorumve, periculum nostrum exigat auxilium. Quartum petitur ab iis, qui, studiis dediti, ab augendis hominum utilitatibus et commodis ideo non recesserunt; neque solum vivi ac praesentes discendi cupidos docent et erudiunt, sed idem mortui etiam literarum monumentis adsequuntur. Hac item de caussa, loqui copiose, modo prudenter, melius esse judicat, quam vel acutissime sine eloquentia cogitare, quod eloquentia in foro servit societati. Quintum ab ipsa societatis Origine est repetendum. Atque, ut dicit: ἡ tum eXamina n0n singendorum favorum caussa congregamis tur,
, I6 Haec dicit praesertim in Peripatetἰeos, a quibus filius instituebatur. quIbas maxima plaeuis νιμι degendae ratis
leta, in conti latione et caesitione posita rerum. Cic. Tin. V, 4.
625쪽
- tur, sed, cum congregabilia Πatura sint, singunt faVOS: Sic homines, ac multo etiam magis, natura congregati, adhibent agendi et cogitandi solertiam. V Cujus dicti sensus huc redit cui bene vidit Facciolatus 9 quemadmodum apes non favorum caussa congregantur, Sed quia natura congregabiles Sint, in commune sui generis bonum favos fingunt; ita homilies, natura Soetati, in commune Societatis bonum, operam et cogit tiones conferunt 77). Cognitio igitur, ne Sit contra naturam, Vacare non debet a tione, in qua societas hominum posita eSt. Sic etiam magnitudo animi, remota communitate, fera est et immanis. Cum hactenus o cia actionis cum o iis cognitionis comparaverit: cum autem mois destia et moderatio contineant actionem et cognitionem, nunc quaeri posse inquit: num haec communitas semper his virtutibus sit anteponenda. Rejicit illa omnia, quae illis repugnant, ita ut viro sapienti nihil unquam suscipiendum sit, ne tuendae quidem p .esiae caussa, quod pugnet cum honestate. Sequitur totius comparationis conclusior ea Ossicia ceteris praecellunt, quae posita sunt in agendo ad Societatis commodum. In illa autem communitate sunt gradus ossiciorum, ex quibus, quid praestet, possit inteNligi, ut prima Diis immortalibus, altera patriae, tertia parentibus, deinceps gradatim
reliquis, debeantur 78 . M secundum igitur librum accedamus , illumque exponere
Dixerat initio libri primi Cicero , secundum ossiciorum genus pertinere ad vitae commoditatem jucunditatemque, ad facultates rerum atque copias, ad OpeS, ad pote tiam s
77. Hic sequitur Aristotelem, qui homrnem 'vocat animal πολιτικόν, sive a natura ad colendam societatem factum. Differt philosophia Platonis, quae docet necessitudinem condidisse civitatem. c. Graeνius ad h. I. c 78 De OL I, 43 - s. Λd quae Capita vidd. egregiae explicationes Garrii, Anmork. T. II. P. a et 3 sqq.
626쪽
tiam, quibus homines et se possint juvare et suos, quae deliberatio omnis in rationem. utilitatis cadit. In libro igitur secun G, de utilitatis Omiis, rationis praeceptis moderandis, ita agit, ut, leviter ceteris tractatis, qHae b0minibus prodesse possunt, quoniam homines hominibus utilcs sunt, vel noxii, inprimis doceat, ut hominum studia. ad rim.
pu lantionem nostrarum rerum parata, excitemus et teneamus ζ Primum videamus, qua nam Ciceroni titilia videantur. In tractanda illa commentatione, non multitudinem, pravumque hujus morem, honesim tem ab utili segregantis, sequitur, quae constituit, honestum esse aliquid, quod non utule, utile, quod non honestum; qui hoc putant, perVertunt bris Naturae fundamenta, neque ulla major pernicies hominum vitae potest afferri 1 )b sed potius
Platonom, Zenonem, aliosque, qui utilis et honesti notiones, suapte natura conjunctas et inseparabiles et , cogitatione tantum distinguunt, et sic ratiocinantur: quicquid tu tum est, id etiam utile; quod autem honesitim, id justum este ergo quod honestum , utile est. Hinc tamen colligi non potest, eas notioneS natura quoque esse distinctas. Vidimus igitur utile esse, quod honestum: nunc ad divisionem progrediamur eorum,
Illa duo in genera dividit Tullius: sunt enim partim inanimata, pardim animata: Pos trema iterum Sunt aut ratione parentia, velutr bruta, aut ratione praedita; quorum dubSunt genera: unum Deorum: alterum hominum. Deos autem placatos, sive utiIeS, faciet pietas et sanctitas s b. Deinde homines maxime utius esse pOSSUnt. Rerum vero, quae noceant hi obsint, eadem est divisio, sed, cum Deos nocere non Putent Stoici 49, his exceptis, homines silai nocere Invicem minime possunt. Nulla
ab Has re ipsa et natura sua separari nim posse ait cici de m. III, 2Ir se Gravissime et verissime defenditur , is nunquam aequitatem ab utilitate posse sejungi: et, quidquid aequum justumque esset, id etiam honestum di vidissim- ,, que, quidquid esset honestum , id Λstum etiam atque aequum fore. 'c3 ννε, Anm. T. IlI. p. 17. ,, Es musZ uns noth endig selu Selisam scheinen, Goti in der gangen Ab- ,, handiung von den Pssichten nirgends genanni Eu selin, ais da, Wo die uiὶs niit Elichen Dinge hererrahit und ein-- getheilt werden, eet. ' Licet haec objectio vera Sit, negare tamen non pobsumus, Ciceronem I, os dixisset Prima ineia Diis immortesibus debori ς sed nuspiam prolixius de iis agit. De pietata et sanetitare vid. Garve L e. et B.
4 De π III, a8. - Num iratum timemus Iovem p at hoc quidem commune est omnium philosophorum, nonis eorum modo, qui Deum nihil habere ipsum negotii dicunt, nihil exhibere aIteri: sed eorum etiam, qui semper ,, agere aliquid et moliri volunt, nunquam nec irasci Deum, nee nocere V Epicursi enim, qui dicebant, Deos Ribd agere. Sanee. de Ben. IV, 4. ΦοceI. c. Ia. Cu, de N. D l, II, 2O, 4 . Stoici Vero, qui Deos semper 'iquid agere et prospicere Occtant, iisque provideutiam et mundi arbitrium tτibuebant, i Lipsit. Phys, Sισὸς, L. I. Di Ss. a I. meseia Scholien I. I p. sa. aiunt Deum nec obesis velle nec posse. c. Sane , da ιι DEp. 95. Lυε. I. e. Dus. Io. I. M. muringer ad Od tu, M.
627쪽
enim tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur. Dicaearchus enim , philosophus Peripateticus, in libro suo de interitu hominum cs , Cicerone teste, ceteris collectis caussis, eluvionis, pestilentiae, similium, probavit, plures deletos homines h minum impetu, velut bellis, aut seditionibus, quam omni reliqua calamitate. Homines sibi invicem prodesse posse, et inde aliorum animos nobis esse conciliam dos, probat ex mutuo auxilio, quod homo homini in societate praestare debeat. Plerisque enim, quae inanima dicuntur, hominum operis effecta Sunt, quae non haberemus, nisi manus et ars accessimet. Deinde ne fructus quidem et commoditates a bestiis perincipi potuissent, nisi homines adjuvarent; nulla valetudinis curatio, nulla mercatura, navigatio, agricultura nulla, nulla artium multitudo inventa , nullae urbes, nulla jura, nullae leges, multaque alia non essent, sine conspiratione et consensu hominum. Cum igitur dubitari nequeat, quin homines plurimum hominibus et prosint est obsint; proprium hoc esse virtutis monet, conciliare animos hominum et ad usus suos sibi a jungere. Quae studia hominum ad augendas res nostras promta ac parata, non aliter quam sapientia parari 6 et virtute. Quae sequuntur de divisione virtutis in tria Ca- Pita, quibusdam viris doctis insititia videntur, cum supervacua sint, et virtutem L. I.
Saepius diviserit in quatuor 7 . Pace tamen tantorum virorum secus mihi videtur. Si enim animo advertamus cicerovis argumentandi methodum , haec Salva esse possunt. Solet enim Cicero cujuscunque sententiae vim et rationem altius repetere: Sic, animos hominum Sola virtute conciliari, ex ipsius virtutis natura probare voluit. Itaque ut Ι, q, fio ηono posuit partes, sic hic tres virtutis species posuit, quarum prima esset prurintia, poSita in perspiciendo , quid in quaque re verum Sincerumque sit; - secunda continet ossicia cujuscunque erga se ipsume ut nempe quisque coli, beat motus animi perturbatos, quos Graeci VOeant: - et postrema, erga alios, quibus cum congregamur 8 . At non tantum virtute hominum studia concilianda sunt, verum etiam magnam vim habet fortuna in utramque partem, res secundas vel adve sas. Illae oriuntur ex rebuS inanimis et bestiis, aut ex vi factisque entium ratione praedit rum et libertate gaudentium. Priores casus sunt rarioreS: posteriores vero, quamquam
fortuiti, tamen sine hominum opibus et studiis neutram in partem erici possunt 9 .
628쪽
Hisee praemissis, transit ad praecipuum by US libri strSumentum, ut ostendat, quonain modo h6minum studia ad ΠOStras utilitates allicere atque eXcitare possimus. Hae in re III dat praecepta. I. Illa Studia nobis eSSe adjungenda et retinenda, non metu, sed amore. II. illa Studia nobiS concilianda multitudinis benevolentia, et opinione gloriae et s dei. III. Liberalitate, non mercede aut pretio. Quae singula accuratius videamus. . I. De amore nobis agendum est. Incipit, ut par erat Iob, .ab iis, qui rei' praesunt. Caussae, quibus homineS sese aliorum imperio subjiciant, hae videntur. Quidam sese subjiciunt benevolentia, aut beneficiorum magnitudine, aut dignitatis praestantia, aut es ibi id utile futurum: alii vero aut metu aut spe largitionis capti: aut, postremo quod saepe in rep. Romana mercede conducti. Omnium autem harum rerum nihil aptius ad opes tuendas atque tenendas, quam diligi, nihil magis alienum, quam timeri; nam, ut egregie dixit Seneca δε Cum. I, 19. uno est inexpugnariis mianimentum , amor ciuium. Malus contra ut inquit Tullius) diuturnitatis est custos metus, contraque benevolentia fidelis et ad perpetuitatem . Tyrannis docet adhibendam esse saevitiam ;in libera vero civitate metu nihil dementius est: quamvis enim dimissae sint leges, quamvis timefacta libertas, emergunt tamen haec aliquando, aut judiciis tacitis, aut Occultis de honore suffragiis c II Non tantum ad incolumitatem hoc plurimum valet sed etiam ad opes et potentiam id amplectamur, ut metus absit, caritas servetur : etenim, qui se metui Volunt, a quibus metuantur, eosdem 'metuant necesse est Ia . Hoc satis declarat omnium Tyrannorum et libertatis obpressorum inquieta vita coss. II, d. λSed, ciun Ciceroni patria nihil esset carius . nominῶ miriam Victeatur, ii Ium ab ea praecia puum petere exemplum ad ' argum emim Suum eo probandum. Imperium enim, inquit
Romanum, quamdiu beneficilS tenedatur, et Pro Socii S, aut ste imperio, bella gere bantur, exitus erant bellorum aut mites, aut neces Sarii. Itaque patrocinium orbis te rae verius quam imperium, Potciat nominari. Sendim autem' imminuta hac c0nsu et
Imperii fundamentum. Cf. Garve, Anm. l. c. P. I O . Sq.
c 113 DissiciIe est dictu, quid intelligat Cicera iudiciis tacitis. Sine dubio significare vult judicia Pop. Rom. de solentioribus, qui impetum sibi parabant, quae.factis, signisve tacite populus indicabat. Pacciolam hac in re Sueton. Caes. 8o. et Gernhardus Ge. ad Au II, I9. IV, I 6. Occuuis suffragiis forte respicit ad Tribb. pI. Caeso stitim et mrulium, qui, a Caesare e Senatu moti, et de Tribunatu deiecti, pop. suffragiis Cp s. creabantur I. t.) aut respicit ad Μ. Lepidum, qui . Dua Dictatore, eo invito Consul, Creatus est. Ia p. 473. F. 626. Cf. Garis, Praef. ante nov. Mers. edit. , p. 23 sq. Graeviar h. L qui merito Turnali religit sententiam. ac Ia διορω, Cum. I, Ia, I9. Plin. Ponet. c. 49.
629쪽
dine, penitus post L. Θ Has Victoriam amissa est: desitum enim est videri quidquam in socios iniquum, cum exstiti Sset in cives tanta crudelitas Ι3b. Hinc deplorat suorum temporum miseriam, et Ob haS inj Urias, et tot impli ne commissa Scelera, Romanos jure plecti autumat; ex illa licentia bellorum civilium repetit semina, et Omnes clades quibus fracta est resp. Romana eo tribuit, quod Romani magis metui, quam cari esse et diligi, maluerunt. Cum disserere voluerit, quibus rebus possimus facillime eam , quam volumus, et eujus tanta est vis, adipisci cum honore et fide, caritatem: Sponte venit ad amicitias. Ceriatum enim est, idque et primum et maxime neceSsarium, familiaritates habere sidas amantium nos amicorum et nostra mirantium cI4 Aeque enim omnes indigent amicis; honore, gloria et benevolentia civium, fortaSSe non aeque omneS egent; Sed tamen , si cui haec suppetant, adjuvant prae ceteriS rebuS ad amicitias comparandas. Sed cum hac de re prolixius egisset in libro G Amicitia, hic plura addere inon necesse videtur.
II. Uenio nunc ad disputationem de altero modo animos hominum conciliandi, nempe'de glo=ia. Hac in re graviter nobis dolet, deperditos esse Tullii de gloria libros II., quorum non . nisi mutila, et parvi pretii, Supersunt fragmenta Is . Secus huic de gloria loco ex hisce libris, lucem afferre possemus. Hoc autem de ossiciis libro i, Iam tantum attingit, quia in rebus majoribus administrandis plurimum adjuvat. Summam et perfectam gloriam, quao est iuustris ac pervagata multorum et mar
illam, inquam, ex tribus concitare docet: Si diljgit multitudo: si fidem habet: si eum admiratione quadam honore dignΟS putat. Singula videamus. IV. Gloria inprimis comparatur fama liberalitatis, benefici ntiae, quibuS Vehem en er commovetur amor multitudi onis. Sed cum mox, ubi de liberalitate erit Sermo, aptior hac de re futurus sit disserendi locus, transimus 2'. ad Mem et probitatem; qui Secundus eSt gloriae comparandae loeus, Fides ut habeatur, duabus rebus essici posSe docet: si conjuncta Sit cum justitia prudentia
- cI3 De clementia veterum Romanorum ita SUI. B. Cat. 9 In pace benosiciis magis, tuam metu imperium agitabant, et, accepta injuria, ignoscere, quam persequi malebant. CL .auctor ad Harenn..IU, I 6 Lisius XXXm,33.)c14 Egregie haec vertit Garvius, T. I. p. I 4r se die uns aus Zarili chlieit des Hergens liehen, und in deren,, Augen wir einem ge issen Nerth haben. caussas hujus Versionis reddit Anm. T. III. p m sq. cIS Apud Charisiam , Furtim, G ultim et Philareri Vid Fragm. U. Ern. p. Ii 83. Ilos de Gloria libros memorat ipse Cicero ad Art. XU, ar XVI, 2. Cf. quae de hi S libris di Simus hujus disp. c. I. g. a. cιο Pro Mareolis c. 3. In Phin I, 1a. vocat laudem recte foc orum, Mognorumque in ramp. famam meritorum, etc.
630쪽
Sed harum duarum , ad fidem faciendam, ' ju)titia Pluris est; ea enim, sine prudentia, satis habet auctoritatis: haec autem Sine illa nihili est ad fidem faciendam. Forte quis se miraturum dixit, cur, eum inter omnes philosophos 17) constet, et ipse putet, qui unam traberet, Omnes habere Virtutes, nunc ita sejungat, quasi possit quisquam, qui non idem prudens sit, justus essen sed cum de opinione populari lo. aquatur, popularibus verbis ei agendum Videtur . ΙΙ, Io. . 3'. Tertia gloriae parandae ratio erat admiratio. Hac in re docet, admirationem conciliari viris, in quibus multitudo existimet, Se excellentes et singulares perspicere virtutes, eosque maXimis efferat laudibus, cum contemnat eos , in quibus nihil virtutis, neque animi, nihil nervorum putat Deinde, cum quis tam excelso sit animo, ut res externas despiciat, tum illa animi despicientia admirabilitatem magnam facit: et maxime justitia; quae mira multitudini videtur 18 . Itaque tres illos jam explicatos locos ad gloriam acquirendam idoneos continet justitia. Ita ut nulla gloria justitia acquiri possit. Omne enim vitae genus, ex sententia Cic. alumenta hominum desiderat: inprimis homini necesse est, ut habeat, quibuscum possit familiariter conferre sermonem et quod dissicile, nisi sit justus; ita ut solitarius homo in agris degens fustitia carere non possit 19 . Hoc non earet ratione. Homini enim inditus est a natura felicitatis appetitus: hujus causa iniit Societatem civilem; nulla enim foret ratio expetendae societatis, nisi plus boni, quam solitudo, adferret. Hujus fundamentum est quies, pax, securitas singulorum et omnium. Haec haberi nequit sine justitia. Illa enim sublata , statum quietum conSerVante, dis
trahitur Vitae communitas siti , cui Oeero eoim Moram cto OmCitS.SyStema Supem StruXit. Itaque etiam iis, qui vendunt, emunt, conducunt, locant, contrahendisque negotiis implicantur, ad res suas gerendas justitia est neceSSaria et neque fures, neque/ latrones, sine ulla justitiae particula vivere possunt. Major tamen est justitiae vis inter leges, et judicia in constituta rep. Hinc etiam omnes gentes antiquas reges constituisse . contendit ut multitudo egens, a potentioribus obpressa, aliquem haberet, ad
cI Hoe liberalius quam verius dictum excidisse putat M. Lynden, Dos. I. p. gor. Quia hoe erat stoicorum Facitum, ab ipso Cic. adoptatum, Tusc. V. Idem fere doeet de Pin. V, aa. CL Garve, Anm. T. HI. P. sqq. Rei ard, mrM, T. II. p. 89 et auctores ibi cit. 48 Da m. II, Io, 1 I. Garva, Anm. T. III, p. I34 sqq. cis CL egregie observata Garvii, I. c. P. I33 Sq. M Vid. Petria, Fundam. Iur rud. S. 299. Ed. 4tae.