Ioan. Baptistae Portae Neap. De refractione optices parte libri nouem. ..

201쪽

Iridem apparere centro Sosis , oculi, O trissis in una linea - exissentibus. Trop. XV.NV N Qv A vi igitur oculus iridem videre poterit, nisi in

una linea Solis centrum,respicientis oculus,& iridis steterint, nam si aliter starent, impossibile esset, ut anguli aequales refractionis ad nostrum oculum constitui possent,quos causam dicimus iridis esse necessariam. Aristoteles pro centro oculi ponit centriina Horizontis, siue mundi, sed longe distat terrae centru ab oculo, sed oculi centrum in superficie terrae, & recte intuenti semper pars maior semicirculi iridis videbitur. Argumenta quae me ad id impellunt, sui , experimenta visa in tridein cubiculo facta, ex aqua ore insufflata, dc Sole, quod nunquatris apparebat, nisi Sol retro stans; oculus, & iridis ris centrum invita cade nq; linea starent, &dum aer irroratione, ερ guttulis madebat, eleuando, deprimendoq; caput, eleuat acu ci deprimebatur iris, & circumastantes familiares eam non via

debant. nisi qui oculos prope meos haberent, & qui moveban tur, videbant iridem moueri, & qui starent stantem. Idem S nit in iride, quae in sontibus apparet, qui ex alto in prae da lapsi , vel e fistulis in aerem guttulas eij cientes, aerem irro rant, & ubi dest irroratus aer, vel angulorum idonea positio

Q ibi & deest iridis circumferentia, & coloris repraesentatio. Praeterea si oculus eleuabitur supra terrae superficiem, maior pars iridis videtur, S si multum integrum circulum, etiam Sole in Horizonte existente. Praeterea dum aerem irrorarem,oculum supra mensam ponebam, & non nisi circuli seminem videbam , & secundum proportionem eleuationis circuli a tabula , pars iridis videbatur. Vnde si quis supra montem ascenderit, clarum est, quod aut totum iridis circulum, aut maiorem semingvidebit. Memini dum Hispanijs essem, in ecclesia super Montem serratum dictum, moueri infra nebulas videbam,&pluere, quum ego in sereno caelo supra essem, & vidi irides pluς quam semicirculares, sed non perfecte me nasor an perlegas viderem Esto Sol in Hortionte, oculus supra montem

202쪽

Esto A fulgens astrum, oculus supra montem B, erit iridis centrum supra Horizontem , & erit C axis semidiameter DC,&quanto erit maior super axem D C, tanto erit maior semici culi portio. Nec putetis obsecro, quod omnes oculi unam iride videant, & quod omnes oculi sint unus oculus, nam quot oculi sunt, tot sunt iridis visiones & qui'; suam singularem videt, si putent omnes eandem videre,& dum mouet oculus, mouebitur N irie. rus in longa distantia differentia est parua,vςl minima, ut in serius dilucidius exponetur. Querit Seneca cur arcus non impleat orbem, sed dimidia eius pars videatur, quum plurimum porrigitur, incuruaturq; λ Dicunt aliqui. QuuSol sit multo altior nubibus, a superiore tantum illas percutit Parte, sequitur ut inferior pars earum non tangatur lumine, rgo quum ab una parte Solem accipiant, unam partem eius 'tantum imitantur, quae nunquam dimidia maior est. Sed hoc falsum, quia si Sol nubem a superiori parte sit, totam percutit nubem, S si superior sit Sol, superiori parti nubium affunditur, nunquam terra tenus descendit arcus, atqui usq; ad humum demittitur. Ipsi cauam nubem faciunt, & sestae pilae partem, si irae non potest totum orbem reddere, quia ipsa est pars orbis. Sed hoc quoq; falsum est, quia nubem semper cauam quaerunt, quia sint aliquando planae, & tumenteS. Quod moto ocula mouetur iris. Trop. XVIRO C maxime animaduertendum, quod qui ambulant, &iri dem aspiciunt, lingulas passibus, singulae sunt nouae,

ta videbuntur, unde semper seciam ambulantem videt. MultO

203쪽

ties expertus sum , dum Italiam peragrarem, & plano in agro

obequitarem, ubi iridem in caelo conlpicabar,additis calcaribus citato cursu currebam ,& mecum currentem iridem nountsi magna cum voluptate videbam. Amici, qui mecum erant, idem facientes, idem experiebantur. Philippus sodalis Plat nis , ut Alexander refert, ad quodcunq; latus se verteret, ipsa iris transferebatur, & ambulans iris mutari videbatur , ut recedentem sequeretur, & insequente aufugeret, crocodili more. Legitur apud Geometras quod Philippus Menedsus obseruauit opticum illud admirabile,quod insequentes sui giat, fugientes insequatur. Cuius causa non alia est, quam diximus, quod in aere toto roscido, & a radijs Solis verberato, rest

ctoq; , ubi anguli constituti in oculo fiant, ibi & videbitur iris

Ex Solis eleuatione, o depressione, eleuatur deprem, turiris. Trop. XVII.

DE iridis eleuatione, &depressione Aristotelis demonstrationes omittemus , dissicillime enim percipiuntur ab ijs, qui mathematicas ignorant, &mihi videntur aliqua pra supponere, quae aliter se habent. Sed his exemplis rem diluci- In prima figura si sol oriens A , eius radius A D, A F, erit iridis diameter D EF, oculus B, sub angulo A DB,erit iris,&o seruaui abstrolabio in maxima altitudine occidete Sole in fine Augusti et q. gradibus eleuatam. In secunda figura eleuatus Sol in A, circulus iridis nobis apparebit minor, & si pyramis eade

204쪽

A D F,& quantum erigitur A,scilicet A H supra Horizonte, tanto iris deprimitur sub Horizonte, scilicet E G, & idem erit angulus ADB, qui primus. In tertia Sol maxime eleuatus, ut minima videatur, nisi D C, & reliqua pars sub Horizonte F Grangulus quoq; idem erit ADB. Non tamen hoc mirum omittam. Existente Sole E latere,& oculo in centro iridis,ita etiam ut cetrum Solis, oculi, & iridis in eadem sint linea, ad latus oculos reuoluendo, tunc non videtur iris circularis, sed crus unum descendens,& colores a latere videntur, ex alto descendentes, ut prima tenta naua,post viridis,& tertia caerulea videatur.Id nosolum in cubiculo, ore aquam emaudo semper video, sed sonitibus, ubi stillis aere asperginosum aeddunt, ubi paulatim ad iris dis centru accedendo,oculis tamen animaduertendo ne emphasis evanescat,&in centro circuli constitutus ad dextra reuoruuendo, videtur iridis crus sere rectum propε oculos. Commorans ruri multoties accidit eiusmodi visionem cospicere in laide a nube facta,ut minus viginti quinq; passibus a me longe ab

essor Mialeotios qM 's ira quadam valle nebulosi, quum ego es

sem in sublimi vidi idem crus valde insta descedere, & ego p tius rationes ad sensem distorqueo, quam sensum ad rationem, quod video enim certum est, quod di sputo incertum. Esto astrum A,centru iridis B, oculus vero C extra cereum triadis, obliquum crus iridis DFG, eius diameter DBE,oculus C, respiciens crus iridis FG, radii CFCG, suis colaribus splendet.

Nec audiendi sunt blacterones, dicentes non esse necessarium oculi,centru Solis, & iridis esse in una linea. Et si pro exemplo addant iridem lucernae videri extra lineam connecte latem ce tra. Sed exemplum est falsum, nam iris lucernae altera causam habet, quam ipsi ignorant, & iam nos supra manifestauimus .

Maiorum

205쪽

Malarum opiniones cur iridis portiones quo minores, eo madores videri. Prop. XVII.

I x 1 M v s Oriente, vel Occidente astro iridis semiorbem videri, eo ver 5 ab Horizonte sublato minorem videri,sed portiones maiores semicirculi semper in meridie videri propε Horizonte, qu)m dum in sublimi apparet. Aristoteles problema soluere spopondit, sed promi sitim non absoluit. Sui claris simi affectatores varijs rationibus id tentarunt, ut dicemus. Clympiodorus asserit, quando iris semiorbis apparet, is in tenuissimo aere est super terram in sublimi, at ubi prona terram tangit, ubi ingens vaporum spiratio adest, amplioris formae ubdetur. Omnia enim per aqua videntibus, longe esse maiora. Lia terae quamuis minutae, & obscurς per vitream pilam aqua plenam maiores clarioresq; cernuntur. Poma sermosiora qua sint videntur, si innatant vitro. Sydera ampliora per nubem aspicienti cernuntur, quia acies nostra in humido labitur, nec apprendere multum fideliter potest, quod manifestu fit, si poculum adimpleuerit aqua, & in id conieceris anulum, quicquid

igitur videtur per humore, longe amplius vero videtur. Altera

ratio . Quando in sublimi est longius a nostris oculis abducta

est,modo quae longius videntur,minora videntur, at iris quum Horizonti proxima videtur, proximior & nostris oculis erit, Gquae proximi ora,maiora videri. Suessanus dicit , quo quando sol est in Oriente,aut Occidete ob multos vapores Horizonti SIumen minus clarum est, unde iridem minus apparentem, &visibit em facit. Contra vero in meridie ubi eleuatus,& a vaporibus liber plus illustrat, & facit ut res maiores videatur, quam sint. Sed haec postrema ratio satis erronea, & contra rationem experientiae. Olympiodori rationes si verae sint, non tamen ad rem faciunt, nam apparens arcus a summo usque ad imum, semper aequalis & congruus apparet , & quae in vaporibus mersa sunt, eodem modo ut silminum videntur. Neque rati nes attingunt scopum, nam & si quae sub aquis cernuntur maiora conspiciantur, in hac portione in imo conspeeta, videtur non solum maior, sed aliter disposita, quam est in sumino.

Cardanus dicit quod oculus iudicat iridem, quo humilior est

206쪽

eo maior videtur, quoniam distantiam intelligit. Quibus is bis nihil absurdius, quum sensui tribuat, quod est raciocinationis. Plinius. Idem sibi inaes humili Sole,humilesq; sublimi,&maiores Occidente,vel Oriente,sed in latitudinem diffusi,meridie exiles vertam ambitu maiores. Opinio propria quare iridis portiones breuiores, maiores

videantur. Prop. XVIII.

SEo ratio vera a Mathematicis petenda est: nam teniolae

illae, siue falciae, quae in iridis circumferentia circumductae sunt, dum in sublimi videntur, oblique videntur, secus autem euenit, quando sunt circa terram, nam recte videntur, & ubi in sublimi contractae videbantur, hic in imo explicatae. Quod exemplo clarius patebit.

Esto Sol A in hac pri ma figura, saucians nubem roseida ECFD

supra Horizontem erectam.Radius A seriens nubis partem E , veniret in G, sed labens propter restactionem, in F peruenit. oculus existens in B videt puncta extremarum tentarum, erie B E, B F, & sub angulo E B F videbit tres iridis colores in linea E F.Secus autem eueniet in secunda fisura, nam Sol ascendens puta ad et gradus in A, & sit nubs in eadem distantia aB, oculo in L,&eiusdem latitudinis L FIM seriat Sol nubem in I, radius non procedit in G, quonia nubs densior, refrangitur in F, trahatur linea a puncto B in I, & altera ad punctum Rfinis refractionis, videbitur igitur linea colorata IF sub angulo IB F, qui maior est superiori angulo EBF, ibi enim oblique. hic directe, ut patuit in superioribus,ut quae oblique videretur longe minora,quam quae directe,si omnia proportione fiant. In tride

207쪽

DE IRIDE ET COLORE.

In iride caelestisunt apparentes non veri colores. Prop. XIX. IN uvir Plutarchus meteoricarum affectionum alias esse

ex substantia, ut imber,grando, alias ex specie nullam habere substantiam, ut arcus Possidonius non putat veros colores: nam si ullus e stet in arcu color permaneret, videretur eo manifestius, quo proprius, sed imago arcus e longinquo clara est, interit quum e vicino est ventura. Sed his non consentit Seneca, sed dicit nubem colorari, & eius colorem non undiq; videri, nam ne ipsa quidem nubes undiq; apparet, nubem enim nemo, qui in ipsa est videt, nec mirum si eius color non videtur ab eo, a quo ipsa non videtur, atqui &si ipsa non videtpr, est tamen color , itaq; non est argumentum falsi coloris, & si ipsa accedentibus apparere desinit. Idem enim euenit nubi, nec ideo falsa est. Praeterea dum dicitur tibi, nubem Sole suffectam, non dicitur immixtum esse colorem, velut duro corpori, &manenti, sed fluido,& vago. Insuper dicis omnes fulgores paulatim discuti, huius repentina facies, & interitus. Respondetur proprium esse speculi, quod non per partes struitur, quod apparet, sed statim totu sit, aeque cito omnis imago in illo aboletur, quam ponitur. Pythagorici dicunt non esse veros colores, quod diu non permaneant, neq; id euenire subiecti ratione quod in dilapsu sit constitutum. His respondetur non veriore esse hominem diuturnioris vitae, quam qui statim productus commoritur. Aristoteles, Alexander, & alij, non veros colo res vocant, sed , qui enim e Trefractione sunt colores, mendaces colores sunt, non enim ubiq; , nec a quocunq; oculo videntur, ut diximus , sed in eo angulo oculo constituto , & siquis esset in eo loco, ubi colores sunt, eos non videret. Veri colores dici debent, qui ex elementorum misturis componuntur. Sunt etiam veri colores, qui ex refractione Solis in crystallino prismate videtur, qui di si fractione lucis, & dia phani aere densiores causentur, videtur in pariete,& ab omni oculo, & ab omni situ conspiciuntur. De

208쪽

De duplici iride nostrorum maiorum opiniones. Prop. XX.

, Ec minus difficultatis habet geminals iridis disquisitio,

recensebimus maiorum opiniones, quam variae, ve vitate aberrantes. Obseruauimus anno i o. Sole occidente

superioris iridis eleuationem X X X XII graduum, & inserioris XXXV III. ut quatuor graduum esset utriusq; intestitiu. Nicolaus peripateticus dicebat binas irides aliquando videri,& esse a Sole ,& Luna genitas, ut Sol unam, alteram Luna gigneret ,sed quam sutilis sit haec opinio, arguit experientia, quod absente Luna a nostro hemisphaera o duplex iris visa est. Alia fuit opinio opticorum temporis Alexandri, quod haec secunda iris esset reflexio primae. Albertus exemplum affert,probatq; hanc opinionem eiusmodi experimento. Fiat vitreus arcus in tres partes diuisus, cuius suprema circumferetia rubea , inedia flaua, tertia viridis, & decenter aptatus taneatur con tra Solem, vi ab eo in opposito pabiete ijde colores reflectantur. Imaginatur nanq; colores primae iridis transfundi, vel reflecti in alia nube a prima distanti,& sic duplicatam iridem ubderi. Sed opinio multipliciter falsa est.Pximo si colores ex prima transmitterciatur, cciores ellent eodem ordine constituti, ut primi, sed quia contrario modo. Eadem fuit Cardam opinio. Sed latius refellitur a Scaligero. Dicunt alij geminatas irides, ex geminata nubium oppositione, quia non plus quam duae esse possitnt, altera in media aeris regione, altera in ima, inferior habet guttas maiores, quia crassior materies, inferior minores, quia subtilior, ob id languidior color:& haec est quoq; , Alexandri opinio, aliter quam Aristoteles verba sonant, inter-

209쪽

DE IRIDE ET COLORE. try

pretando. Dicit enim quod a secunda iride sit refractio a prima ad solem,quod in textu abest, sed refactio a prima. Sed si id

est et,colores eode modo ordinarentur, ut in subiecto exeplo.

Sol Α, ferit primam nubem B C in B,oculus F. Videt B C col res, sic Sol idem feriens superiorem nubem D E, & oculus F ubdit refractionis lineam D O, sic duplex colorum ordo. Duplicem irid posse apparere. Prop. XXI VNc nostram afferemus opinionem, &sertasse Aristotelis germanam, quam ex obscurissimis inuolucris vix elicimus. A Sole enim binae apparant irides, una quidem interiorialtera exterior, interiorem comprehendens,sectio l, maioris circuli est, quae certE languidiores colores ostendit,etiam situ aduersa primae. Interior iris superiorem circumscriptionem puniceam, secundam viridem,tertiam porro cirriteam habet. Sed exterior & secunda iris exteriorem quidem circui scriptionem caeruleam, secundam viridem , intimam vero puniceam,ut ambarum iri dum propinquae inuicem positae sint puniceae . t hanc secundam irim fieri refracto visu ex nube exteriore ad primam irim, ob id etiam languidiores esse colores ferunt, utpote a secunda facta restactione . Amplior enim a munori,& interiori periseria incidit ad Solem. Propinquior enim visus existens restangitur a periseria propinquissima primae iridi,propinquissima autem in exteriori iride,minima periseria

est, quare haec habet colorem puniceum, contigua autem & tertia secundum proportionem. Nos exemplo rem obscuram clariorem reddemus. Dicimus ergo solarem radium vehementis.

simum facillime primam nubem penetrare, S si nubs tenuis, &adhuc validus erit, etiam in oppositam nubem resilire, idonea tamen luminum refractioni, di in nubem immergi , & colores eodem modo generare, hoc tamen intersit inter pr mam & secundam refractionem, ut colores inserioris iridis infra spe- ctentur,superioris vero superiu ,& sic contrari j erunt colores.

210쪽

IO. B APTISTAE PORTAE

Esto bol A, percutiar nube CDEFGHI, Sol is radius A F, orit FG prima pars flaua,GHsecuda viridis, HI tertia pars

caerulea, erit oculus M , ergo

- Voluatur nubs circii circa faciet tres circulos, si auum,vi-

viridem, & caeruleum. Radius igitur prior A F L, refractusF I, adhuc validus & robu- sus transit nubem alteram occurrente N O P QRSTV, -& percuti; puctum R, transi' inret in X, sed relabitur in V, di b

prior R S N O flaua, STOP, secunda viridis, T V Ρ incae dea,& quia linea diuisa RS, ST,T V ex inferiori parte videri non potest, ut in prima ab oculo M videbitur ex superiori, unde prior pars renon firma R S videbitur, secuda ST, tertia T V, ut anguosuperiori Vbis videatur cf-rulea pars T V in , angulo S M T videtur media pars ST O Ρ, & angulo S M T videtur prima pars R S N O fi uam, si igitur circumducantur puncta It S TV, faciet qua a

tuor circulos, treS tentaS co tinentes, quarum maior vltima caerulea, secunda viridis, tertia flava, & maior flaua, secunda viridis, tertia caerulea, ut concaua superioris &onvexa in serioris flauae sint tentae. In te