장음표시 사용
41쪽
bis muros complexos, quum Plutarchus tantum mitile domus, Dionysius vero non nisi tria millia pelitu, trecentosque equites veterem Romam. habuisse scribant. Vrbis autem pomeriu pro incremetis reip ublicae postea saepius prolatu est,multique colles additi. Ius autem proferendi pomerij habebat,qui republicam agris de hostibus captis auxerat. Tacitus lib.XII. Mox pro fortuna cinquit pomerium auEctum. Idem refert in Aureliani imp. vita Fl. Vopiscus. Post Romulum inquit libro II. Dionysias) adau Zodilis ambitu mi- 'rinalem collim Numa rex rbi aIlli, eousque enim muris septus non fuerat. Eam autem primo munitum a Romulo scribit Strabo; mox a T.Tatio idem Dionysius, luem nunc contra omnium auctorin sententiam cribit a Numa pomerio inclusu fuisse, qua alij id vel Romulo ips,vel T.Tatio,vel quid verius est.ser.Tul-nio adscribunt. Tantam autem inter auctorse varieta tem, hinc ortam existimo, quod aliqui reges primi adiecerint aut habitarint,reliqui aedificiis aliisve reb. ornarint,aut auxerint;vel pars ab uno,reliquii ab altero additum forte fuerit. Tertius a Romulo, Albanis victis,Albaeuersa, ipsisque in cylitatem adscitis ad dito urbi Coelio monte, quem Rotituitus primo munierat, pomerium protulit Tullus Hostilius rex Romanorum tertius; unde Liuius libro primo : Roma interim crescit cssae ruinιs. duplicatur civium numerus,Co lius aditur di mons quo steruentius batitaretur, eando edem Tullus regiam cepit, ibique deinde bab. tauit. Et o D ionysius lib.III. et ne altassine domicilio esset,eum coire
qui Coebus dicitur,muro communiens, disii adiit, )Γι i. dem quicun)ue erant sine laribus Romani, ex eo lo osortita
quod utis e et , si aede; construerent , esse quoque in eodem
42쪽
Gye balitante. IEutropius idem confirmat,& Plinius in libelIo de viris illus ribus. Hunc porro montem urbi adiectum suisse ab Anco Marcio, non a Tullo Hostilio scribit Strabo. cus inquito etiam Marciurmontἴ
Coelium , in Aventinum, in racentem inter hos campum
at sumens inuice di luctos ab aliis ante muro cinctis aedificiis, )rgente nece late prioribus copuluml: colles enim adeo munitos extra muros illis permittere, qui incumbentiasuperne castella cuperent, nequaquam rectese habebat: totum etiato explere circui tum 'sque in inirinalem minime a aluit.quem quidem locorum defet Zum Seruius redarguit, nam uni uitime adiecto E quilino Viminali. Cor. vero Tacitu6eum a Tarquinio risco additum fuisse innuit: quum ait libro IIII. Eum montem Coelium uisse dictuma Coele
Vibenna , qui dux gentis Etruscae, quum arexilium appellatum ductavisset ,sedem eam acceperat,a rarquinio Prssio, seu quo ali- regum dedit. numscriptores in eo assentiunt cetera non ambigv μοι, magno eas cohia ιρὸ plana etiam ac foro propinqua loca habitaui se nde dicu', Tuscum e ' ocu- 0 bulo aduenarum dictum. Ouartus Ancus Marcius rex,
ut auctores sunt libro III. Dionysius, & libro primo Liuius, Strabo libro V. Plinius do viris illustribus , &E utropius,morem regum prio um sequutus,qui rem Romanam auxerant , hostibus in ciuitatem accipi n-dis, Politorio urbe Latinoru vi capta ,victorum multitudinem omnem Romam traduxit. Et quum circa Palatium sedem veteres Romani, Sabini Capitolium, Quirinalem,atque arcem;Coelium vero montem Albani implessent; Auentinum montem nouae Latin 30 rum multitudini datum. Additi eidem haud ita multo post, Tellene Ficanaque captis, noui ciues: & paulo post: Plimuin omnibus copiis connix- Encm acie
43쪽
primum ch;inde ingentipraedapolitus,Roniam rediis. quoque multis millibus Latinorum in ciuitatem acceptis, quι-bus di iungeretur Palatio Auentinus, ad Murciae data sedes. Ianiculum quosve adiectum 'νrbi , non invia uti sed ne quando ea arx hostium esset. Id non muro solum ed etiam ob itineris commoditatem , pontes blicio tum primum in Tιιerifacto remunu )rbs placuit. Et Strabo: Ancus Ma
rius montes Coelium , in Aventinum , Cr iacentem inierbos campum di coniunxit. Plinius de viris illustribus:
nia oppido circunderit. Quod autem hi scriptores dicunt: Ancum Aventinum nouae multitudini conces.sisse,non propterea eum intra pomerium recepisse si, gnificant. Multa enim erant loca ut inquit Dionysius circum Vrbem extra moenia, proximis collibus ει vallibus habitata, & praesertim Aventinus. Quem extra urbis pomerium quoque fuisse refert. Liuius ite libro XLI. e des inquit, extra portam Trigeminam In
uentιnumporiitum filice strauerunt. Gellius quoque libro aΠυ. hoc idem docet quum ait : Dein autem quaesitum est, 'dii Ioe in quaestione Dii, quam ob causiam, ex septem dr- bis montibus, quum cetera sex intra pomerium sint, Auenti nis solus, quae pars non longinqua, nec infrequens est, extra pomeriumst. Huius reι M. Musasta augur aliquot causaesa deriseripsit edpraeter eas omnes, si dnam probat;quod in eo monte Lemus conridaegratia austicauerit, a Miseque irritas habuerat, superatust e in au licto a Romulosit. IIclivo inquit omnes qui pomerium pratularunt, montem Uum excluserunt quasi uitibus obscoenis onunnium D ionysiis quoque libro III. Primis quidem Ancus Marcius 3D non paruam 3rbipartem addidit, cingens muro eum collem , tui Auentinus Acitur. Est enim mons modice edatus,'m
44쪽
nis generis arborum pleni erat,tum ero plurima ac pulchrae lauro, a aua locus quidam eius a Romanis Lauretum ὀcituris Segregabatur autem a Palatis,circa quem Irbsprima condiota est, tro senda Cr angusta Palle Et paulo post:Hunc igitur collem audens futurum aliquando propugnaculum )rbis, s quis superueniret ex insperato exercituσ; muros aque coinmunivit; cir traductos ex Tellene Cr Politorio, ali que dris bibus quas ceperat,ibi concauit. Quae tametsi dicat Dio-30 nysius,cum tamen non pomerio urbis inclusisse scribit. Vnde Strabo: Necostes inquit adeo munitos extra muros boslibus permitteret, qui incumbentias perne caste adesiderarent. me. Ipsum enim clausisse collem illum ea puto caussa, quo multitudo,quam in ipsum capta Po litorio traduxerat, ab hostili incursione esset tuta,novi obseruaretur intra pomerij fines, aut urbis terminus esset. Et idcirco Dionysius non dixit 'ν bi addidi sed muro cinxit. Quum enim esset malis auspiciis ominosus, neque intra urbem receptus fuit, neque totus,o habitabatur, ita ut M. Valerio Maximo, & Sp. Virginio Coelimontano Cos.anno urbis CCXC VI.adhuc publicus, & siluarum plenus esset, ut prodit ide Dionysius. Quamuis autem Ancus Aventinum extra pomerium esse voluerit, illud tamen Ianiculo & Transtiberina regione urbi adiunctis, quartus a Romulo protulit. D ionysius : Muniuis item muro eum quem Ioiaeulum docant montem editum, Transtiberimposi umeraesi-Lumque idoneum ei imysui pontemque lineum suffer amne ecit. Quod confirmant Plinius,& Eutropius. Vr-3' bem quoque in planioribus Iocis maxima & ingenti fossa muniuit, quae quod plebis Romanae manibus facta esset, Quiritium fossa appellata est, ut scribit
45쪽
ex. Pompeius quum ait: Quiritium sesiae disuntur,quia bus Oencis arcius )rbem circumdedi quae secundu o ιum Tiberis posuit, quo etiam Uiam quia populi opera eo fecerat,appessauit Quiritium. Et Liuius: Quiritium quoque Iosia balia paruum munimentum a planioribus aditu locis , Anci regis opus est. L. autem Tarquinius Priscus rex quamuis perduellibus victis , multoque agro dc hostibus capto imperium populi Romani propagauerit, pomerium tamevetere contentus non auxit. Qui quum extremo im- io perii sui tempore urbem amplioribus muris dilatare coepisset,saxis magnis ad regulam formatis adductis, prius enim ruderibus vilibu1que structuris aedificati fuerant, mortuus est. Quare eius successor Ser. Tullius rex sextus, quintus a Romulo pomerium protulit , Vrbisque muros a Tarquinio inchoatos perfecit, ut auctores sunt Dionysius libro IIII. Liuius libro primo, & libro decimo tertio Gellius, Plinius de viris illustribus,&Eutropius Liuius enim, Uuro inquit
Priscus lapideo circundare 'rebem parabat , quum Sabinum robestum coeptis interuenit. Et paulo post: Pax deindefacta. Maiore inde animo pacis opera inchoata,quam quanta molle gesserat bella, Pt non quietior populus domi esset, quam mι-
litiae fuisset , nam CV muro lapideo , cuius exordium operis bello Sa bino iurbatum erat, di bem qua nondum munIerat,
cingere parat. Quod Opus tamen cum non perfecisse refert. Quum autem Seruij gesta describit. d jam inlatu multitudinem drbs quoque amplificanda disa est. Addidit igitur Seruius duos colles, Quirinalem, Viniina. lemque. inde deinceps auget Esquilias, ibique 'see, Ῥι loco dignitas erat,babitat;aggere,fossis,'muro circundat )mbem. Item pomerium profert &c. Dionysius autem,
46쪽
& Strabo duos tantum colles a rege Ser. Tullio additos fuisse scribunt, Viminalem videlicet, & Esquilias. quippe quod Quirinalem alter a Numa,a Romulo alter adiectum existimauerunt. Quod Liuio , Tacito, Eutropio,& aliis antiquis scriptoribus, quorum mossententias sequor,repugnare videtur. Quam contradictionem etiam hac ratione tolli posse existimo; si dicamus Numam partem Quirinalis Capitolio olim
adiunctam, quam postea Traianus imp. ut forum ex-IO aedificaret, complanavi Ser.vero Tullium reliquum montis quod supererat, pomerio clusisse. Dionysius: Tuilius drbi duos costes addidit,Viminalem, - U1uilinum, suorum terque )rbu habet magnitudinem , diuiyitque eosus sui sine laribus Romani essent,ad aedes in his construed- - Ibi ipse sibi quoque babitationem fecit in illustri Esequiliarum loco. Idem prouit& Strabo lib.V. Plinius autem , MEutropius Liuij sententiam sequuntur, qui tres colles in eo urbi additos scribunt, Quirinalem, Viminalem , & Esquilias; adduntque aggeres, si asque fecis. zo se. Muros autem a Tarquinio Prisco inchoatos,ab ipso vero perfectos ex ingenti quadrato saxo ad regula formato, Gabino, Albano, Tiburtino,& Praenestino firmissimis , ignique imperviis fuisse constat. Muro autem lapideo sex colles complexus, primus in quattuor tribus urbanas urbem diuisit, Palatinam,Suburanam , Esquilinam, & Collinam: de quibus latius paulo post verba faciam. L. vero Tarquinius Superbus rex VII. Latinorum, ceterorumque hostium incursiones,quibus urbs ipsa vexari potcrat, Veritus,vrso bem ab oriente ingeti aggere muniit. De quo Plinius libro III. cap. V. Clauditur inquit rbs ab oriente aggere Tarquin3 Super L, inter prima opera mirabili: namque eu
47쪽
muris aequavit, qua maxime patebat aditu planopeiera munita erant praece is muris,aut abruptis montibus, ni se tuod
patiantia tecta multos addidere orbes in prima regione.
Adhuc si aggeres paruum ultra Diocletiani thermas
visuntur,ao eo loco usque ad arcu Gallieni.sere porrecti. De hoc quoque aggere Strabo: Quem quidem cinoi it locorum defeElum Seruius redarguit, nam 1upplexu ipse adiecto Esquilino colle, Viminali. ea dero loca aduentantibus hostibusfacile capi poterant, quocirca profundiore exterius durit ossa, acceptoseu studiorum sex, V- Iogerem porrexeruntsuperfossaepiercilio interiore, murumque cum turribus e Costina soria )sque ad F quilinam imposuerunt' in aggere autem medio tertia est porta eiusdem nominis cum colu Viminali. Haec autem fossa cuius Strabo
meminit, forte est ea quam Liuius Quiritium appellat, ab Anco facta, ut scribit Sex. Pompeius. Ambitum autem urbis ea aetate hunc fuisse existimo. Muri haud longe a ponte, qui nunc dicitur Xustus , versus
Farnesiorum palatium inchoabant,ex aduerso murorum ab Anco Marcio rege in Transtiberina regione structorum, & portae, quae nunc Septimiana diuitur, qui per mediam urbem planam circa campos Florae Agonalemque, & Pantneum usque ad Quirinalis radices , o parte in qua cardinalis Carpensis horti sunt collocati,protendebantur ;gyrabantque paulo vit thermas Diocletiani,& circa basilicam S Mariae maioris secundum ipsos Tarquinii aggeres,prope ardum Callieni,aediculam S. Matthaei, & basilicam Latera-nensem,hinc per dorsum Coelu montis paulo' ultra formas aquae Claudiae, prope templum S. Stephani 'in Coelio monte, & S. Mariae in nauicula, Piscinam publican thermasque Antoninianas, que ad circummaximum
48쪽
maximum ducebantur :eorumque sinis erat haud lo-ge vitra pontem Sublicium, e regione murorum Tra-1hiberim, qua naualia sunt ,positorum. Transtiberinae vero regionis moenia ab Anco Murtio condita adhuc visuntur, quae etsi saepius restituta esse crededum sit, pululum tamen ab antiquis sedibus mutata fuisse co- stat. Atque hic, vel non multo diuersus fuit urbis ambitus extremis regum,& primis rcip. teporibus. Quibus portae urbis Romuli, quas tres, vel ut aliis placet, Q quattuor fuisse constat, paulatim cum usu es nomen amiserunt antiquum, v:ra Carmentali excepta,quae diutius veteris nomen obtinuit. Post Ser vero Tulliuregem ,vsque ad Sullae Felicis dictatoris tempora pomerium amplius prolatum fuisse Dionysius negat: post Seruium inquit in Tullium )rbis ambitus nonprocessit, numine ω aium probi ni e uni omnia circa )rbem ba-Lhaia loca ta ea in magna expositas, imaqueot a uenienti s hostibus praedae essent obnoxia. Quodsi quis baea
spectans doluerit drbis maSnitudinem exquirere , Is errareeto cogetur, nec tam gnum certum quo dignoscatur habebit, quousquesu baec 'rbi pregressa, aut Inde esse non amplius sis incipiat, ita dili contexta est regio ,praebetque spedian t ui opinionem ex te sae in in tum dilis Si isero muro perscr μή ili propter aedes complectentes eum )ndique, desilia autem quaedam locis multisseruantisti ucturae deto
mulso maior est ruis ambilus. A. Gallis autem Senonibus urbe capta, atque incensa, quum Galli caesii fuissent, muri cius Capitoliumque lapide quadrato res , o sunt,ita tamen ut pomerium nunquam ampliatum sit,quamuis & numero ciuium, & ambitu valde creuisset. L. autem Cornelius Sulla Felix bellis ciuilibua
49쪽
victor, & lege Valeria dictator factus rei pu bli cae coastituendae causta, lithradate potentissimo Ponti rege victo,inultisque Asiae &Graeciae populis bello do nitis, factione Mariana ad internicionem usque caesa, primus post Ser. Tullium urbis pomeri u protulit,
ut Seneca, Cornelius Tacitus,& A. Gellius prodidere. Tacitus enim libro XII.Nec tame duces Romani inquit qua vi re .im magnis nationibus subastis, ius proferendi pomer urparunt,nis L. Sulla, diuus gustus regum in eo ambitio. gloriabalde deii uia. Ceterum omnes qui I post Sullam urbis muros, vel ampliauerunt, vel restituere curarunt, eos deinceps lateritios fecisse existi
mo . neque enim facile lapides quadrati in hoc murorum circuitu lateritio videri postulat, qui vcl cx antiquis sunt, vel ex eorum reliquiis fabricati. Iuliu vero Caesarem dictatorem,post Sullam pomerium protulisse auctores sunt Dio, & Gellius. Qui libro XIII. capite XIII I.ait : Neque id Ser. Tullius reri de Auctino loquitur ii que Sulla,qui proferendi pomeri, titulum quaesiuit, nequepostea diuus Iulius, quum pomerium proferret, a oiniraefatos didis es incluserunt. Apud Cicerone quoque libro XII I. epistolarum ad Atticum legitur, sub Caesare dictatore ampliandi pomerii mentionem factaria. De Prbe sinopait alenda, qωd Vromulgatum,no intellexi adsunes ire delini. Et paulo post in alia tame ciundem libri epistola ait : Sed cabusermo a Capitone dedi eaoxenda a ponte M liuio,Tiberim duci secundum montes Vari nos,campum Martium coaedificari,istam autem camptim amanum eri quasi Martium campum. Quem Extra Vrbem suisse eo tempore constat,ut ostedunt etiam Ap - 3 3 piani verba qui ait: Sullam Puerius progressum in campo
Martio exercitum ante di bis porta statuisse. Satis autem
liquet,antiquos quum vellet urbis moenia, quae Col-
50쪽
linam non excedebant portain, ad Miluium pontem que perducere, ab haruspicibus prohibitos fuisse, quod in urbe comitia facere,vel milites legere,non licebat. Martium autem campum Aureliani inip. temporibus urbi additum futile existimo ,praesertim quusub Seuero imperatore, ut est apud Herodianum,adhuc extra urbem fuerit. Aurelianus enim pomerium ea urbis parte protulit.Sed haec paulo post.Diuii vero Augustum pomerium protulisse docet Cor. Tacitus Zo libro XII. cuius verba supra citaui.idem quoque confirmant antiqui lapides,ex iis qui pomerij cippi a Varrone dicuntur, haud procul a T iberi extra Flaminiam portam inuenti,quorum exempla sunt haec C. MARCIUS. L. F. L. N
CENSO RINVS C. ASINIVS. C. F. GALLVS CO SEX. S.CTERMIN
eto I M P. C A E S A R. D I V I. BAUGUSTUS PONTIFEX. MAXIMVS TRIBUNIC POTEST. XV HEX. S. C. TERMINAVITI .R. PROXIM. CIP.PED CLXI
C. MARCIVS. L. F. LΝ CENSORINVS. ET C. ASIFIVS. C. F. GALLVS 3ο COS