장음표시 사용
441쪽
De Voluntate ac Noluntate. 429
t Ooriuntur, cumque utraque in eodem objecto concurrat, inter se com
Consensus appetitus rationalis & sensitivi atque consensus aversationis rationalis & sensti vae uno nomine dici possunt Consensus facultatis appetendi partis superioris o inferioris. Quod si una appetit, quod altera aversatur, dissensus in appetendo &aversando vocatur Pugna partis superioris ac inferioris facultatis appetendi.
E. gr. Ponamus aegrotum satis superque esse persuasum , quod medicamentum aliquod ipsi sit salutare. Dum attentionem ad effectum hunc medicamenti dirigit , appetitu rati nati in idem sertur. Atat dum odorem ac iaporem medicamenti sibi tanquam valde molestum repraesentat, atque imaginat:o repraesentat alios status praeteritos ob odorem ac saporem ori ingestorum moIestum nobis taediosos ; consula haec medicamenti tanquam mali quoad nos repraesentatio aversationem sensitivam gignit. Appetitus adeo rationalis bc aversa
tio sensitiva, seu pars superior de inferior facultatis appetendi sibi mutuo contrariantur δc in hac contrarietate, seu repugnantia pugna utriusque iacultatis consistit.
g. 9I8. Si d lacte tanquam bonum quoad nos repraesentamus, quod confuse perce- su doptum malum videtur, ct contra; pars facultatis appetendi superior eum inferiori p ais pugnat. Si quid enim distincte nobis tanquam bonum quoad nos repraesen- isa dotamus , appetitus rationalis in idem fertur cf. 88o . Quod si vero idem no- - . bis tanquam malum quoad nos confuse repraesenta musaversatio inde oritur sensitiva S. 18a . Pars igitur superior appetit, quod inferior aversatur. Quamobrem ubi distincte nobis tanquam bonum quoad nos repraesenta is, quod confuse perceptum videtur malum; inter partem lacultatis appetendi superiorem ac inferiorem pugna oritur car. 9IT 2. Similiter si quid nobis tanquam malum quoad nos distincte repraesentamus, idem ex ratione aversamur s. 38I . Quodsi vero idem tanquam bonum quoad nos nobis confuse repraesentamus, appetitus sensitivus in idem sertur F. fgo . Pars igitur superior aversatur, quod inserior appetit. Quamobrem ubi distincte nobis tanquam malum repraesentamus, quod confuse perceptum videtur bonum I inter partem facultatis appetendi superiorem ac inferiorem denuo pugna Oritur I. 9I79. A posteriori propositionis praetentis veritas manifestissima est: nihil enim frequentius est pugna inter partem facultatis appetendi superiorem ac inferiorem. Exemplum quod modo ad illustrandam hanc pugnam de
dimus mi. 9I7 , eandem aperte confirmat. Quatenus enim cognoscimus, medicamentum nobis esse salutare; idem nobis distincte repraesentamus tanquam bonum. Et ex adverso ubi ob saporem ac odorem molestum idem aversamur, ipsum nobis repraesentamus tanquam malum. Pugna
igitur ex eo est, quod idem distinae agnoscimus tanquam nobis bonum,
confuse autem perceptum repraesentamus tanquam malum .
Pugnae huic tribuendum, quod videamus meliora atque probemus, deteriora sequa
mur. Sed de his plura dicemus in Horatibus suo Ioco. S. 9 I9.
442쪽
43o Pars II. Seel. II. Cap. I.
Morma Si omnes rationes expendimus, ob quas objectum ad appetendum, vel aversandum propositum judicatur vel bonum, vel malum, MoIiva sunt completa. Quod si aliquas tantummodo expendimus, ceteris deinceps dis ita demum eaependendis, Molina sunt incompleta
lihi Nimirum obrecta appetibilia spectari pollunt eum in se . tum sub certis circumstan- ' Mis, iisque vel generalibus, vel particularibus seu specialibus. Etenim quae in se bona sunt, sub certis circumstanti is mala esse pollunt, vel etiam meliora fiuntis Et quae speetatis hisce tantummodo circumstantiis bona sunt, eadem superaccedentibus aliis mala esse' possunt, vel etiam meliorae fiunt E. gria tempestate serena exspatiari 6c membra corporis reficere ambulanda sanitati proficuum , atque adeo bonum est. Enimvero idem facere eo tempore quo negotia, quae moram non serunt, expedienda sunt, malum eli- Quoniam nunquam agimus nasi sub circumstantiis specialibus t exempla plurima deprehendet a clactionum suarum motiva sedulo attentus. Motiva enim incompleta sunt, quamdiu nondum spectamur omnes circumstantiae , quarum in negotio dato, seu in casu singulari agendi habenda est ratio , ubi Omnes officii partes adimplere volueris iamluta iis in an- recedentem
Appetitus rationalis, qui oritur ex motivis incompletis, dicitur voluntas antecedens: qui vero oritur ex completis, voluntas consequens appellatur . Idem tenendum de aversatione ἀIta si quis intuetue caelum serenum Sc blandum aeris tactu percipit ea lorem, recorda- tu a Medicis sibi commendatum esse ut exspatiatus deambulando reficiat corpus; exspatiari vuld. Enimvero ubi ad animum revocat, quae a m agendae lunt, diderii minime posse; exspatiati non vult , sea pollux domi manere vult . Anteceden x adeta voluntas hic oriatur, nondum speetatis. circumstantiis particularibus, adeoque ex motivo incomplet 2 eonsequens vero nascitur spectatis circumstantiis particularibus, adeoque ex motivis com
Si ob circumstantiaρ praesertim particulares, aut specuses malum videtur , quod in se vel bub circum tantiis generali bos speri acum videbatur bonum, o con-rra; voluntas consequens antecedenti contrariatur Si quid enim in se spectatum, vel sub circumstantiis generalibus videtur bonum; idem volumus S. 89r . Enimvero ubi spectatis circumstantiis, praesertim specialibus, harum respectu idem malum habetur; quod volebamus jam nolumus cf.s9o. 88I - Iam primum motiva erant incompletac g. 9 I9 , adeoque VO- Iunias erat antecedens S. 9ro , dc inde motiva fiebant completa 9 I9ὶ ,
adeoque voluntas nascebatur consequens css. 92o ia Patet adeo cum VO- Iunias consequens includat nolitionem ejus, quod voluntate antecedentzappetebamus; voluntatem consequentem contrariam esse antecedenti, si
ob circumstantias praesertim speciales malum videtur, quod in se, vel sub generalibus spectatum bonum judicabatur. Non absimili modo idem ostenditur, ubi sub circumstantiis generalibus malum videtur, quod sub aliis specialibus bonum judicatur . A posteriori idem confirmant exempla obvia, & satisfacit idear exemplaris loco, quod modo ad illustrandam disserentiam inter voluntatem a recedentem & consequentem in medium attulimus not. S. 92o . Principii
443쪽
De Voluntate ae Noluntate o 43I
Prine ipii hujus multus est in philosophia morali usus , praesertim ubi de conscienala agitur
Si quid jam saepius appetitamur, vel auersati fuisω aliquod objectam; id
denuo oblatum flatim appetimus, vel aversamur, nulla ratione, cur idem appetamus , vel aversemur, distincte expensa. Si quid enim jam hepius appetivimus, vel avertati fuimus aliquod objectum; idem quoque jam sepius tanquam bonum, vel malum quoad nos nobis repraesentavimus S. 89 a P. Quamobrem oblata occasione idem denuo appetendi, vel aversandi, hoc est, conspecto oblecto appetibili, vel aversabili, imaginationis vi simul
reproducuntur status praeteriti, quibus ipsum Vel appetivimus, vel aversati fuimus una cum motivis tum expensis I. II7ὶ,& vi memoriar nobis conscii sumus, quod jam alias saepius idem appetiverimus, vel aversati fuerimus, atque motiva expenderimus S. 17s. Cum adeo nulla adsit ratio, quae nobis dubium reddat judicium de objecto anterius, denuo non inquirimus utrum bonum sit, necne, quod ad appetendum proponitur, vel utrum malum sit , nec ne, quod ad aversandum se sistit i g. 7o Ontol. . Vi adeo pristinorum motivorum , quorum consula cum statibus Praeteritis appetentis, vel aversantis in mente repraesentatio est, id appetimus, quod antea appetivimus, atque aversamur, quod antea aversati fuimus. Exempla maxime obvia sunt, cum ea quae quotidie appetimus, vel a Versamur, talia sint, quae jam saepius appetivimus, vel aversati sumus. Ita cibo, quem saepius comedimus, apposito, nulla facta inquisitione , utrum bonus, an nocuus sit, statim vescimur, nisi nova quaedam sese offerat ratio, cur ab eodem in praesenti abstineamus, veluti cum ferculum palato magis acceptum expectamus, aut cum desider stomachi antea latrantis expletis nulla cibi cupiditas nobis amplius superest.
R d calum propositionis praesent f praepollere provocare solent , qui sibi aliisque persuadere cuprunt , animam sine motivis appetere, vel aversari quid polle . Motiva enim nulla adelis arbitrantur , ubi latentia in apricum proferre nequeunt , analus notionum vires eorum superante , Ium deiectu principiorum psychologicorum, tum ignorantia methodi.
S. 923. Consuetudo agendi dicitur habitus agendi ex determinatione praeterita rseu ea, quae fit vi motivorum praeteritorum, quatenus confuse percepi rum memoriam habemus. Ex propositione autem praecedente liquet, quod detur agendi consuetudo.
Exemplum consuetudinis istius est, quando cibo apposito vescimur, quem saepe iam comedimus, nulla facta inquisitione, utrum salutaris, an nocuus sit, utrum honus, an malus :udicari debeat.
g. 924. Quoniam in consuetudine agendi motivorum praeteritorum non nisi consula perceptorum memoriam habemus cS. 913 , adeoque quae in iis-.dem
444쪽
dem continentur distincte non agnoscimus S. 39 , ubi vero prima vice quid appetimus, vel aversamur, sine moti vis praeviis non fit volitio, nec nolitio sS 889 γ, adeoque facta inquisitione utrum quid bonum sit quoad
nos, an malum S. 892 , distincte cognituri, quomodo appetitus . vel avem Iario uastatar, ad eos casus attexire tenemur, ubi at quid prima vice appetiamus, vel aversamur.
Hoc ideo addimus, ut praecipitantiam in iudicando pracaveamus, & ad veritatem, quae explorat est, ex seipsis agnoscendam alios invitemus.
quae de appetitu S aversatione animae dicta sunt, simili a libra petito id
Mari possunt. Nimirum in libra tres status a se invicem distinguimus, statum aequilibrii, statum praepondii versus dexteram & statum praepondii versus sinistram. Status aequilibrii libiae naturalis est, seu vi structurae eidem competit, quemadmodum ex Mechanicis constat & a posteriori per id liquet, quod sibi relicta sit in aequilibrio. Idem vero etiam enascitur ex ponderum utrinque appensorum aequalitate. Status aequilibrii non tollitur absque ratione sussiciente, per quam intelligitur, cur libra jam p tius praeponderet, quam in statu aequilibrii permaneat. Neque praeponderatio fit absque ratione suffciente, per quam intelligitur, cur libra jam potius versus partem unam praeponderet, quam versus alteram. Et nim si status aequilibrii tolli debet, ex parte una appendendum est pondus majus, ex altera minus, & praeponderat io fit eam in partem, ubi majus pondus suerit appensum I vel ponderibus utrinque existentibus aequalibus praepondium adjicitur, & praeponderatio in eam fit partem , ex qua est praepondium . In anima quoque tres distinguuntur status a se invicem, nimirum status indifferentiae, status appetitionis & status aversationis ; aut, ubi cum parte superiori tantummodo nobis negotium fuerit, status volitionis & status nolitionis. Status indisserentiae per se datur in anima, quamdiu objectum nobis incognitum est , saltem ignoratur utrum quoad nos spectatum bonum sit, an malum S. 387. 889 . Idem obtinet, u rationes ad appetendum & aversandum aequi pollentes nobis videntur, ut nulla adsit ratio cur appetitionem praeseramus aversationi, seu volitionem nolitioni, &contra g. 7o Ontol. . Status indifferentiae non tollitur in anima sine ratione lassiciente, per quam intelligitur , cur potius objectiim datum appetamus, quam aversemur. Etenim si in casu priori ex statu indiflerentiae anima transferri debet ad statum appetitionis, vel volitionisi objectum istud sibi repraesentare debet tanquam bonum quoad se: si vero eadem ex statu indifferentiae transferenda in statum aversationis , vel nolitionis I idem sibi repraesentare debet tanquam malum quoad se. In casu posteriori, in quo indifferentia speciali nomine indifferentia perfecti aequilibrii dici solet, ratio quaedam ex parte una, vel extrinseca, eaque levicula superaccedere debet, ut appetitus fiectatur in unam potius partem, quam in alteram
445쪽
6.8ς a. 899. 9oo . Similitudo igitur consistit in eo, quod non minus in
libra, quam in anima dentur tres status diversi , quorum unus per se inest, aut in eo casu, quo rationes ad utramque mutationem sunt aequipollentes, quod ex primo non sequatur reliquorum unus nisi posita ratione lassi
ciente. Qui simile aliter explicant . illi ultra suum tertium idem extendunt Sc luxurianti ima
ginationi indulgent. Qui animam cum lingula sive examine, appetitum cum brachio dex. tro , avertationem cum sinittro, motiva cum ponderi hus, motivis aequi pollentibus superis accedentem rationem cum p pondi , modum agendi ponderum in libram cum influxu moti v i in animam comparant; Ialia Proserunt, quae nostra minime lacimus δc quae ad lusus ater borum referimus.
S. 926. Voluntatem euere idem est, ac vi quadam eX terna animam determinare 'Iuη- ad appetendum , vel a vei sandum. Dici etiam potest, Volantatem ras q-- cogere idem esse, ac vi quadam externa eam adigere ad volendu' , U seu vi externa ex anima elicere volitionem . Et ex adverso Noluntatem e r 'gere idem esse, ac vi quadam externa eam adigere ad nolendum, seu vi externa ex anima elicere nolitionem. Exemplum hulus coachinnis in medium proferre non licet, cum nullum detur. 927.
Voluntas ct Nolantas non poteti cogi. Si quid enim velle debemus, id Nia υ nobi S repraesentare debemus tanquam bonum quoad nos , & si quid nolle totas debemus, id nobis repraesentare debemus tanquam malum quoad noscas. 89 a). Enimvero nulla vi externa effet potest, ut quid nobis vidcatur bonum, vel malum: quod nemo in dubium vocare potest. Quamobrem nee em ulla vi externa erici potest, ut quid velimus, vel nolimus. Voluntas igiatur & no untas cogi non potest 9 26 . . Voluntatem non posse cogi luculento admodum exemplo in se ipso sumto probat Thoinare Campanella Rerum M taphys. parr. 2. lib. 9.c. 6.art. 8.f. I 98, quod per continuas quadraginta horas torturae subj cctus, venis aristeriisque circa sedem tormentorum immani rate diffractis & ingentem se guinis copiam emittentibus, referente Niso in Pinacotheca Imaginum illustrium pari. I. p.m. 4 3 , eo adigi non potucrit, ut se perduellionis reum confiteretur. Nolebat vir innocens dicere, quae erant a veritate aliena &famae viri sapientis ac boni contraria : quod νrofecto moti vum sortius erat dirissimis tormentis, quibus eum ad volendum cogere volebant, quod nolebat, irrito plane successu.
446쪽
Olim agnovere philosophi aeum ine praediti voluntatem cogi non posse. sunt tamen qui sibi perluadent contrarium experientia constare. Iplam torturam esse medium cogendi vo luntatem existimant, Ac verberibus compelli homines, ut velint, quod antea nolebant. a unt. Quambrem ne dubium hoc nos moretur, sequentem addere libet propositionem .
g. 928. Cause Si quis quacunque Di externa, vel minis adbibitis alterum adiit, ut faciat, occasio- quod facere nolebat, vel omittat, quod facere Nolebat voluntas ct noluntas Olci non cogitur, sed nolens vel nolens nolitionem, vel volitionem mutat si motivi ips
q ' suppetatisti. Etenim si quis facere quid vult, id sibi repraesentat tanquam 2b, ,' h. bonum c S. 8sa . Quod si jam vi quadam externa impellitur ad idem nolen-
nolitisia dum, nec eidem resistere valet I hoc respectu id, quod vult, sibi repraesennis. tat tanquam malum. Quamobrem cum bonum sit evitare malum, quod nemo non concedit, judicantis arbitrio relictum est, quodnam ipsi potius vidcatur. Quare si evitatio mali videatur potior, vel, ubi idem jam praesens expetitur, liberatio ab eodem; jam agere non vult, quod antea volebat, quod sibi jam tanquam malum repraesentet , quod antea tanquam bonum repraesentabat. Vt igitur motivi ipsi suppeditati S. 8so P voliti nem mutat in nolitionem , seu appetitionem in aversationcm S. 6o I .
Similiter si quis facere quid nolit, id sibi repraesentat tanquam malum I. 80 a P. Quod si jam vi quadam externa impellitur ad idem volendum,
nec eidem resistere valet; hoc respectu actionis omissionem malam judicat, ipsam vero actionem tanquam medium id, quod sibi molestum est, evitandi, vel a molestiis, quae ipsi creantur, sese liberandi bonam quoad se judicat. Quamobrem si malum minus judicat, ob quod quid nolcbat, majus vero illud e sse censet, quod ipsi creatur ab eo, ad cujus nutum actio nem suam componere debet; minus malum pro medio evitandi majus habet, atque adeo illud sub ratione boni appetit car. 897 . Nolitionem adeo mutat in volitionem, seu aversationem in appetitum S. 6oi , vi motivi ipsi
suppeditati S. 89O . Quon am itaque tam in casu priori nolitio, quam in posteriori volitio
vi motivi ab anima elicitur, nequaquam Vero vi externa, quam anima tantummodo cognoscit per demonjirata; voluntatem ac noluntatem minime
cogi, si quis vi exierna, vul minis aberum adigit, ut faciat, quod facere nolebat, vel omittat, quod facere volcbat , palam est g. 9269. Idem confirmatur a posteriori . Ponamus Lazarum eleemosynam a Croelo petentem non modo verbis durioribus excipi, verum verberibus ac minis ex aedibus expelli. Quod si jam eleemosynae petendae gratia alia vice exir, ac domum Croesi divitis praeterit, qui largas eleemosynas praebere poterat; vellet equidem eleemosynam a Croeso petere, sed minarum
recordatus metu verberum eam petere non audet. Hic voluntatem non c
gi, ut in Ladari anima invita eliciatur actus noluntatis, non multa alte tione cognoscitur. Etenim volitio petendi eleemosynam a Croeso pendet
447쪽
De Libertate. 43 Ia motivo, quod Croesus possit ob divitias, quas possidet, largas dare
eleemosynas ,& eas accipere bonum sibi judicet. Nolitio vero petendi eleemosynam a Croeso pendet ab altero motivo, quod sibi metuat a verbis durioribus ac verberibus, adeoque malum judicet durioribus verbis excipi atque plagis astici. Quoniam posterius certum ipsi videtur, prius vero admodum incertum, ita ut de eo desperet; motivum utique posterius praevalere debet, cum manifesta adsit ratio cur praevaleat I. II 8 Oores. λ. Pro positionis praesentis veritas clarissima luce inde perfunditur, quod non se per volens vel nolens cedat motivo a vi extrinseca pendenti, sed principio rationis sufficientis S. 7o Ontol. convenienter idem eveniat, quod coni me est motivo ob rationem sufficientem praevalenti, quemadmodum ex dato modo exemplo manifestum est. Sane Campanellae melius videbatur quosvis perpeti dolores, quam famae jacturam facere juxta illud vulgatum romniast perdas, famam servare memento. Quamobrem tormentis non cedebat, nec nolitionem in volitionem mutabat .
Atque adeo patet coactionem voluntatis ne coneipi quidem posse, nec ullam ipsi r spondere notionem. Tum demum eogi dici posset, si vi externa adigeremur ad eligendum id, quod putatur pejus: quale quidem exemplum nemo adhuc in medium protulit, nec poterit Proterre unquam.
g. 929. Si quid appetere, uel aversari themus; ἰdem ante cognostere debemus. Si quid enim velle, aut appetere debemus; id nobis repraesentare tenemur tanquam bonum: & si quid nolle, vel aversari debemus; id nobis repraesentare tenemur tanquam malum sar. 892 . Quoniam itaque judicare debemus, utrum statum nostrum internum perfectiorem sy. 53 9, an imper-nctiorem reddat s.s639, utrum voluptatem g 6Iχὶ, an taedium creet S. 6I3 9; obieetum utique , circa quod versatur facultas appetendi, praesertim in casu priori, cognoscere debemus. Aposteriori idem palam est. Ponamus te reperire gemmam pretiosissimam, sed non politam, quam talem esse non agnoscis; gemmam istam non tolles , imo ab altero tibi monstratam abjicies, plurimum tibi indignaturus ubi cognoveris esse gemmam quantivis pretii. Imo ponamus adamantem non contemnendae molis eX annulo delapsum in arena a te consol-ci, dum in suburbio deambularis. Quoniam existimas esse gemmam l Etitiam ex vitro constantem , neque adeo eam agnoscis; eandem denuo torulere non cupis. In utroque casu gemmam nec appetis, nec aversaris , quod eam non cognoscis; avide eandem appetiturus, ubi cognosceres. Quodsi morbo quodam laborans videt in prato herbam, quae remedium adversus eum praesentissimum est ; herbam tamen istam non appetit, quod vel ejus virtutem ignorat, vel hqrbam, cujus ipsi virtus perspecta est, non agnoscit. Denuo igitur ab hcrba non movetur, quod eam non cognoscit. Et
448쪽
quisnam, quaeso, est, qui appetit fructus exoticos, quos ne fando quidem audivit e Eodem modo sese res habet cum actionibus, quarum deteris minatio in nostra potestate est. Nemo quid agere vult, quod ignorat ;neque etiam actionem, quam ignorat, aversatur.
Propositioni huic aequi pollet istud pervulgatum : Q νἰ nulla evmias. Ventriculus digerit cibum, et fi digesti ,nem non cognoscamus. Cor propellit sanguinem in arteriam pulis monariam atque stortam, etsi modum, quo id fiat, ignoremus. Renes urinam lecernunt , etsi nobis non constet, quod hoc sit iplorum officium . Imo ponamus hominem, qui ignorat se haec viscera habere , cum ne sando quidem de iis quicquam audiverit tid quod in i santibus promiscue omnibus recte supponi nemo nescit s hoc tamen non obstante singula suo desungentur munere. Ast appetitus & aversationis anima longe alia est ratio. Non aeriatur anima ni fi in cognitum, nec fugit ni fi quod cognitum. Atque haec differentia probe perpendenda , ut notionem libertatis intimius perspiciamus , atque mecunditatem hujus principii in Moralibus agnoicamus.
6. 93 P. Quoniam anima non appetit, nec aversatur incognitum I. 929 , si quam actionem appetere, vel aversari aebet, eam ante agnoscere tenetur ' squam veνo non cognoscit, eam nec appetit, nec aversatur.
Continetur hoc corollarium tanquam casus specialis sub propositione praecedente: uta de hanc a posteriori confirmaturi ad actiones quoque humanas provocavimus, ut taeo Rposteriori corollarium hoc jam fuerit confirmatum.
I, 93Iωμt1Pa aUmam non cogunt ad appetendum, vel aversandiam , hoc est , non se habent per modum vis externae, qua in animam agitar, ct cui ab anima remi non possit ; sed tantummodo profligant easum purum. Ponamus enim m tiva se habere per modum vis externae, qua in animam agitur, & cui anr ma resistere non possit. Nemo non novit positis istis moti vis animam neceGsario appetere debere, ac aversari, prout i a motivis vel impellitur ad agendum, vel impeditur ita, ut actionem suspendere & se aliter determinare nullo modo possit. Enimvero experientia testatur, quod salvis motivis iisque ad appetendum sussi eientibus appetitionem mutare possimus , si alia ex ratione nobis potius videatur actionem aliquam jam omittere, quam committere. Quare coactio intrinseca per motiva eAperientiae repugnat, adeoque admitti nequit. Enim vero quoniam motiva sunt ratio sufficiens volitionis aenotitionis c f. 8872, nec sine iis ulla datur volitio vel nolitios S. 88 2; id motiva effetunt, ne quid infit animae quoad appetendi facultatem , cujus ac realitas destituatur ratione sufficiente. Moti va igitur ex anima casum purum pro
Videbimus in Psychologia rationali casum purum sapient iae eontrariari, consequente ad perfectionem mentis humanae requiri, ut ex eadem exulet: tantum abest, ut inde quia detrimenti accipiat.
q. 931. Animast Usam determinat ad Dolendum, rei colendum, moliris suis cmΓ nienter. Etenim volitio & nolitio nec vi externa elicitur S. 927.928 , nςς motiva
449쪽
motiva per modum vis externae in animam agunt g. 93r . Quoniam tamen praeter motiva nil datur in anima, dum appetit, vel aversatur V. 89o. 892 ; anima semetipsam determinare debet ad appetandum, velaver sandum. Quoniam tamen sine motivis nec volitio, nec nolitio in anima datur S. 839 , atque ex motivis intelligitur , cur id potius velimus, quam non velimus, & id potius nolimus, quam non nolimus cf. 888 I anima se ad volendum ac nolendum determinat motivis suis convenienter.
Propositionis praesentas veritas ex principiis Psychologiae rationalis clarius adhuc elucescet. Hic tamen praetermittenda non ivit, tum quod peream manifestum sit, quae a posteriori de anima innotelcant, di quod experimento in nobismetipsis 1limio confirmari possit singulis momentis, modo susticiente attentione Sc propositionibus, ad quas in demonstrati e provocamus, tanquam notionibus directricibus utamur , tum quod absque ea libertatis notio distincta formari minime possit.
g. 933. Spontaneitas est principium sese ad agendum determinandi intrinsecum. Sponta- Et actiones dicuntur stomaneae, quatenus per principium sibi intrinsecum, η nsine principio determinandi extrinseco, agens easdem determinat. γ s
Hinc tam Aristoteles monuit spontane itatem tribui etiam rebus inanimatis& animantibus brutis, suatenus nempe fine vi quadam externa, i olavi interna per se moveri videntur. Ita ignis sua sponte moveri dicitur, quod nulla appareat causa externa, quae motum ejus producit. Idem sua sponte extingui dicitur , dum a nulla causa externa accedente ex tinguitur. Similiter canis audiens vocem domini sua sponte accurrere dicitur, quia sine caul a externa in ipsum agente vi sibi infita motum pedum producit. Non jam inquirimus in veritatem horum affertorum; sed tantummodo ad haec exempla provocamus, quatenus inde patet nos vocabulum in significatu recepto sumere . Videatur G l-ων noster in Lexico.
9. 9I . Volitiones ac nolitiones animae spontaneae sunt. Anima enim se ipsam de- mihi terminat ad volendum, vel appetendum S. 932 , nec ulla vi externa ad nes scVolendum, vel nolendum determinari potest S. sar I. Quoniam vero ista β determinatio ratione sufficiente non destituitur S. 7o Ontia. ; anima intrinsecum habere debet sese determinandi principium c g. 866 Ontat. . VO' Mae δε ηι .lii iones igitur ac nolitiones animae spontaneae sunt.
De hac spontane itate nemo dubitat, sed ultro eandem anima tribuit, qui novit termini significatum . Ceterum spontane itas animae non tantummodo apparens est, qualis est in gravi, dum spontaneo motu descendere dicitur 3 sed vetar id quod uberiori luce illustrahi.tue in Psychologia rationali, quamvis iam ex iis satis evidens fit principiis, quibus ad evincendam veritatem propositionis usi sumus . Patebit Iaero deinceps spontane itatem ingredi notionem libertatis. Unde Ari etes quoque ad actionem liberam requirit spontane itatem , seu ut ipsa sit spontanea.
Volitiones ac nolitiones alsimae in se tantingentes sunt, ipsi etiam motus cor. Contin-poris, a voluntate pendentes, contingentes sunt in se. Si quid volumus, id geni nobis repraesentamus tanquam bonum, & si quid nolumus, id nobis re- votis qm praesentamus tanquam malum S. 89 a P. Enimvero cum motiva sint istae boni ac mali repraetentationes cS. 89o , motiva vero animam non cogant actionum ad appetendum, vel aversandum S. 93I , quin potius ubi ratio nobis externa- succurrit, cur potius volitionem omittamus, vel quod volebamus noli- rum.
450쪽
mus, volitio cesset, vel ejus loco nolitio nascatur g. II 8 Οntes. . &idem eodem modo sese habeat in casu nolitionis; volitiones ac nolitiones mutabiles sunt S. 29o Onto P, adeoque contingentes S. 296 Ont . . Similiter motus corpo i is, quos anima vult, & qui ad nutum ejus in corpore consequuntur, ita comparati sunt, ut corpus ad eos atque oppositos iisdem aeque dispositum deprehendatur. Ita per structuram corporis aeque possibile est, ut jam sedeam, quam ut stem, vel ambulem; ut os aperiam, vel ut idem claudam; ut brachium extendam, vel ut immotum idem detineam. Quoniam itaque motus oppositi aeque possibiles sunt , adeoque contradultionem nullam in se involvunt, quatenus scilicet isti uia modi corporis motus sunt S. 33 Ouis. J; ideo contingentes sunt as
Actiones humanas, ad quas pertinent motus corporis a voluntate mentis pendentes .esse coat ingentes iam monuimus sue . . Ceterum hane ac tonum contingenta λα ad libertatem requirit Aristoretes, ac quod id recte fiat , vi propositionis prae. Is patet .
S. 936Motus corporis , qui pendent a voluntate animae, dicuntur voluntarii. Eeontrario involuntarii appellantur, qui ab eadem non pendent. Pendent autem a voluntate animae, quatenus per eam intelligitur, cur iam faue , seu ratio ipsorum est volitio animae s. 3 6 Ontia.
Ita brachii extensio es h motus voluntarius, quando fit anima volente . Sed motus co diaeti motus involantarius, qui fit sive velimus, sive nolimus.
g. 937- Anima ex pogdilibus eligit, quod ipsi maxime placet, ct quia ipsi placet: viatrantum , quia ini Placet quod utili;non vult autem ideo tantum quia displicet quod non vult Quando enim anima quid vult, id sibi repraesentat tanquam bonum fg. 892 , atque adeo voluptatem ex eo percipit tanto majorem , quo
majus bonum videtur I. 6 in , consequenter vult tantum, quia ipsi placet quod vult S. 3 a P. Similiter quando anima quid non vult, id sibi repraesentat tanquam malum I 89 29 , atque adeo taedium ex eo percipit tanto majus, quo majus malum videtur S.6 II , consequenter ideo tantum anima quid non vult, quia displicet quod non vult S. 54a Quoniam vero nolitiones ac volitiones in se contingentes sunt g. 9379, adi oque earum oppositum contradictionem nullam involvit g. 29 Ontes. I, consequenter aeque possibile est S. 8 s Ontol. , volitio vero in anima da-rur, quod ipsi placet quod vult; nolitio autem, quod displicet quod con ult, per deino irata ; ideo anima praesert volitionem & nolitionem utri usque omissioni , seu statui indifferentiae S.883 , quod ipsi placeat. Similiter quando ex pluribus, quae ipsi bona videntur, unum alteri praefert, id ideo fit, quod illud hoc melius esse judicet 9. 898 ὶ . Quarzeum ex eo majorem voluptatem percipiat, quod praefert alteri S. 62a id praescri, quod ipsi placet cI. 4r , adeoque etiam quia ipsi placet vinμm. . Imo