장음표시 사용
411쪽
quod lingua Germanica voeabulis abundia, dc Germani, qui linguae polentes sunt, ia rebus accurate discernendis verba apposite admodum seligunt.
s. 847. Aninis itat est praedominium cupiditatis ae spei vincentis metum ex difficultate boni obtinendi ortum . Appellatur etiam Audacia.
E. gr. Titius cupit munus, quod vacat & quod a se ornari posse novit patronus, cuius avore ad idem evehi potest. Ulia igitur possibilitate ejus obtinendi, spe lactatur animus 4 F. goo . Eaim vero ponamus Patrono esse agnatum , quem is lingulari favore complectitur , ad idem munus adspirantem. Ubi hoc cognoverit Titius, metu percutitur, ne hic talpraeferatur. atque adeo metus ex difficultate boni obtinendi oritur cf. 111 . Enimvero ubi expendit, agnatum patroni non esse muneri obeundo parem , quod ex intentione Principis ornari debet; metu abiecto cum cupiditate spes resurgit ac vires capit, ut adeo proRosit ambiendi muneris non desistat. sed alacri animo executionem ejus adoriatur: quod ubi fit. animosus dicitur, vel, si justo animosior fuerit, prorsus audax.
Si d euitates boni, quod cupimus, oblisendi nobis expendentibus occurrat ratio , ob quam raedm si non certo superabiles, eerte superatumn prorsus ins posites videantur; animositas oritur. Quoniam difficultates boni , quod cupimus, obtinendi in executione obvias nobis expendentibus occurrit ratio, ob quam eaedem si non certo superabiles, certe superatu non prorsus impossibiles videntur per Θρotb. remotis autem dissicultatibus bonum obtentu possibile est; idem obtentu possibile, minimum non prorsus impossibile in casu propositionis praesentis videri debet. Quamobrem cum ex repraesentatione difficultatum obtinendi boni, quod cupiebamus , nasceretur metus, ne ab eodem excludamur, voti nostri compotes minime facti f. 8219; ex earundem vero superabilitate, ob quam obtentu nobis possibile, aut saltem non prorsus impossibile videtur per demonstri spes reviviscat, quae antea eX repraesentatione mediorum enata fuerat F.8oo λ; cupiditas ac spes metum vincunt, atque adeo praedominantur. Quamobrem animositas oritur cf. 847 . Confirmatur propositio a posteriori exemplo, quod modo ad illustrandum definitionem animositatis in medium adduximus not. F. 847 b. Integra enim demonstratio in eo continetur, ut ab eodem abstrahi possit: id quod mirum non est. Etenim exemplum docet, quomodo animositas in dato casu speciali oriatur; demonstratio autem idem terminis generalibus
Constat artis demonstrandi peritis, demonstrationes haud raro ad casus speciales a plicatas proferri. ubi si in genere quid demonstrari debet, demonstratio obscurior intelle-etu videtur, aut difficilior, ut ejus vim facilius percipere possint . qui alias attentione sufficiente uti nequeunt.
S. 8 9. Si quis animosui evadit; is rationem perspicit . eur di cultates is proste rione boni, quod cupit, emergentes superara posebiles, ast saltem non prodisus impos des videntur. Si quis enim animosus evadit; cupiditas boni ac spes ejus obtinendi superare debet metum ex dissicultatibus ejus obtinendi
412쪽
ortum si. 847 . Quoniam adeo metus tamdiu subsistere debet, quamdiu difficultates istas tolli nos posse apparet S. II 8 Ontoi. , nec spes oriri potest, nisi bonum repraesentetur ut obtentu possibile S. 8oo ; evidens est si spes reviviscere ac adversus metum praevalere debeat, dissicultates istas non amplius tanquam insuperabiles, ted ut superabiles, aut superatu non prorsus impossibiles spectari debere. Quoniam igitur tanquam superabiles, aut superatu non prorsus impossibiles spectari nequeunt , nisi adsie aliqua ratio, cur tales appareant g. 7o Ontol. 9; si quis animosus evadit , is utique rationem perspicere debet , cur dissicultates emergentes in pro se cutione boni superabiles esse existimet. Confirmat idem experientia, modo notes in eo casu, quo quid velle. menter cupimus, tanquam superabiles spectari diis cultates, quando demonstrari nequit quod sint insuperabiles, juxta istud pervulgatum: Quod quis maxime vult, id maxime credit. In ine videntibus enim appetitus influit in assensum. Et tutius non invita prudentia existimatur vel irrito conatu aliquid suscipere, quam ex post facto intelligere a nobis praetermissam esse occasionem obtinendi bonum, quod acquisitu possibile fuerat. Exempla specialia non adjicio: trahi huc potest, quod ante commemora Vi.
Nimirum in praesente casu non evidentibus rationibus opus est, sed susticiunt probabiles. Inter probabiles vero infimum locum tenet, quod in casu damni ex negligentia meis tuendi possibile haberi debeat, cuius impossibilitas demonstrari nequit. Ceteris animosores sunt, qui in negotiis humanis probabilitati cedunt, nec evidentiam importune flagitant. Sed de his plura dicemus, si Deo ita visum fuerit, in Logica probabilium, quae magnum ad prudentiam affert ad umentum, quemadmodum in Moralibus ex instituto docebimus.
Animositas est assemis, qui oritur, si difficultates obtinendi boni , quod cupimus, perpendentibus videantur superabiles , aut superatu non prorsus impossibiles.
Tum inprimis ditficultates nobis videntur tanquam superatu non prorsus impossibiles , quando ostendere non possumus quod impost bile sit , eas luperari a nobis. Ceterum notanda est hie disterentia , quae inter diversos homines intercedit: neque enim omnes ejusdem sunt indolis. Alii enim evidentiam in negotiis humanis desidera at perinde ac in scient i is, atque hi sunt timidiores N ad pusillanimitatem proclives i alii probabilitati cuicunque Ioiacum concedunt, atque hi suae ceteris animotiores. Sed differen Ham istam nunc quidem
g. 8 I. Definitiones animositatis signi arui recepto conformes . A nimositatem Gissisendus loc. cit. g. 8 Ir definit per affectum, quo se anima concitat & ad colluctandum cum difficultatibus malisve, quae iri superatum confidat , prorumpit. Nos tunc audentes esci, animosque ad aggrediendum pergendumque assii mere pronuntiat, ubi bene speramus confidimusque fore, ut aut objectas dissicultates perrumpendo bonum obtineamus, malumve evitemus, aut cum malo ipso colluctando illud superemus . Patet adeo
animositatem, vel audaciam duo enim haec vocabula Gassendo synonyma
413쪽
sunt ex mente ipsius oriri, si bonum, quod cupimus, quo etiam mali evitatio resertur , nobis repraesentamus tanquam obtentu difficile, dissicultatem tamen superari posse confidimus, si vel maxime certo constare nobis nequeat, utrum superari possit, necne. Haec satis consona esse iis, quae nos de animositate demonstravi inus S. 848 , palam est. Cartesius iaTract. depass. animarari. 39, animositatem, aut audaciam affectum appellat, qui difficultati in executione remediorum sese opponit. Nemo lese opponit difficultatibus, nisi quas superari a se posse confidit, aut mini mum quas quod superare non possit nondum certo constare opinatur . Quamobrem Cartesus non minus, quam Gassendus eum vocabulo tribuit significatum , qui definitioni nostrae reali S. 87oJ, consequenter&nom, nati, ex qua realem deduximus S 8 8 , conformis est. λ
iod mali evitatio in numerum bonorum reserri debeat, in superioribus jam monuimus, nee quenquam iore arbitror , qui non tua sponte idem admittat. Malum igitur vide. si debet malum non evitare, atque adeo cum malo colluctatur, qui idem evitare studet.
g. 832. Destrium est taedium ex mora boni venturi, quod speratur, per- Desiae ceptum. rii dem
E. gr. Ponamus amicum ex oris peregrinis. in quas excurrerat, reducem nobis Per nisis. famulum suum nuntiare adventum sugm ac significare, quod in eo iam sit, ut ipsemed ad nos veniat. Expectamus itaque adventum eius, quem nobis plurimum voluptatis allatu rum speramus . Quod si nou statim advenerit, moram impatienter serimus. Taedium , quod inde percipitur , est id quod desiderii nomine compellamus . Differre hoc taedium tanqquam singularem quandam speciem ab aliis ipso sensu interno docemur.
S. 8 3. Quoniam adeo tum demum desiderare bonum dicimur, si spei super- Defini- accedit taedium ex mora adventus sub ortum S. 8s 29; Destrium oritur , si mora adventus boni, quod speramus, taedium nobis creat: id quod exemplo, quo definitionem desiderii illustravimus, a posteriori confirmatur.
Proposivio haec definitio realis est ex nominali immediate fluens,
g. 854. Definitio desederit, quam dedimus, communi usui loquendi conformis. Com' DGH munem vocabuli significatum expositurus Martinius in Lexico : deside- iis desi-rium, inquit, est rerum absentium & nondum adeptarum concupiscen- derii nuria. Quoniam objectum desiderii facit res absentes, quas nondum adepti comm visumus, hoc ipso significat, nos desiderare ea, quorum obtinendorum ali- Τ' qua spes nobis superest, ita enim desiderium distinguitur a cupiditate , quae est boni absentis simpliciter talis. Quodsi dicas ea quoque desiderari, mis. quorum obtinendorum spes nulla nobis superest; id dici subinde non negamus, sed idem ex inconstantia loquendi fieri palam est: cujus si vel maxime Martinius rationem habeat, nostra tamen parum refert, cum in philosophia ab inconstantia loquendi simus alieni. Enimvero ad desiderium non suscit boni venturi expectatio, alias enim a spe non differret 6.8co .
414쪽
Spei igitur quid superaddere debet. Nil autem est quod superaddere possit
nisi tardium ex mora oriundum, quo expectatio eficitur impatiens. Quam obrem apparet, si significatum taedii intra limites affectuum coarctes &accuratius determines, quae notionem verbis Martinii respondentem ingrediuntur, non aliam posse condi definitionem desiderii, quam nos tradidimus. Quoniam desiderio agnata est cupiditas, agnata spes est; ecquis miretur idem vulgo non satis ab assectibus cognatis distingui, ubi verbis exprimendum quod in ipsius idea continetur Enimvero ut nihil supersit dubii circa significatum vocabuli, perpende ea, quorum tibi conscius es, quando te anxie quid desiderare assirmas hic enim casus affectus est ι nostramque definitionem experientiae consentientem deprehendes ea in te perincepturus, quae ad desiderium tanquam affectum requisivimus. Cartem; in Tradi. de pass. animae art. 67, per desiderium intelligit affectum ex bono
praeterito nascentem . Enimvero cum bonum praeteritum consideretur tanquam absens, nec ex eo, quod eodem nobis frui datum est, quicquam ideae praesenti addatur, nisi quod ea res sit voluptatis creatrix, adeoque quod sit bona ; ex boni absentis consideratione non nascitur nisi cupiditas S. 8o7st. Quod si malum reputetur, bonum praeteritum non amplius praesens esse, quemadmodum mallemus i taedium, imo tristitia inde oritur tanquam ex malo praesente a Quare cum hic permisceatur cupiaditati taedium ex absentia boni, quod non amplius praesens siti in desiderio autem ob moram adventus S. 8 33 , adeoque ex eo, quod nondum praesens sit bonum; Cartesias ad priorem casum respexit, adeoque desiderium ex mente ipsius erit affectus ex absentia boni, quod cupimus, Ortus, seu ex eo, quod non sit praesens, quod cupimus, consequenter cius notio ad casum quoque,nostra definitione distiniste expressum, trahi potest . Uter que tamen casus non prorsus idem est : etenim in casu definitionis boni adventum speramus; in casu Cartesu boni absentis tantummodo nobis cupiditas est, spes nulla. Unde accidit, ut uterque mentis status ipso sensus interni judicio diversus deprehendatur, neque adeo sub desiderio a nobis
comprehendatur. Minime autem opus nobis videtur peculiarem constituere affectum pro eo casu, in quo taedium nobis subnascitur ex eo, quod bonum absens sit, nec ulla nobis ejus spes supersit, quod tamen praesens esse mallemus & cujus nobis jucunda est memoria , quatenus bonum judicamus, quod nobis Olim eo frui datum fuerit . Etenim cum plures diversi affectus hic invicem non permisceantur, sed subito vices alternent, prout attentio in hanc, vel illam ideae praesentis partem dirigitur; affcctus singulos suis nominibus efferre licet. Entia praeter necessitatem multiplicanda non sunt. Quicquid sit, sussicit agnoscere secundum Cartesitim desiderium esse spcciem tristitiae ortam ex absentia boni, quod cupimus: ita enim definitio utrumque comprehendit casum .
415쪽
quod si in anterioribus peculiares affectuum species constituisse videmur, qui ad alicta
referri poterant, vel in quibus duorum quorundam affectuum aliorum alternatio obtinet a nonnisi attentione opus eii ad affectus praesentes, ut differentiam casus, in quo caro a animae deli aerium praeter necessitaterra remuit tanquam affectum a ceteris di versum , a casibus ceteris. quos modo diximus, perspicias. Etenim in illo casu affectus, qui alternant vices,Bon : inmutantur , ac uno redeunte alter evanescit 1 in ceteris vero casibus quod in alio affectu est in dato fingulari natione modi licatur , ut naturam mutet, ac pi ures affectus sibi In viiscem permiscemur, ut mixtus sit diversus a simplicibus. Uberiorem lucem his ast undet Psychologia rationalis, ubi distincte explicabuntur, quae nunc confuse percepta indicaotur.
S. 8 s. Gaudium ortum ex eo, quod malum sit praeteritum, vel metus mali evanuerit, dicitur Hilaritas.
E. gr. Si amicus noster gravi morbo decumbat, quem ipsi fatalem praedicunt Nediei; tristitia afficimur iacturam amici pro malo reputantes. Enimvero ubi nobis nuntiatur ipsum reconvaluille ἔ sanitatis recuperationem in numerum bonorum reserimus. Atque adeo exhono praesente gaudium oritur , quod cum fingulare sit ab alio gaudio differens ex honoquodam nobis praesente oriundo, quod in nos collatum possidemus , hilarita vis nomine venit . Germani dicunt in hoc casu: Ich infrobe, Ma das tangia χ ο rbu ist, odo das Ma -- famae, Mias dea, atque adeo hilaritas est is affectus, quem Germani Folichisis appetis lare solent.
OHιαν adeo hilaritas, si nobis repraesentemus malum, rem taedia creatriastem , tanquam taedia nobis non ampliuI creatarum. Oritur enim ex eo, quod
malum sit praeteritum , vel metus mali evanuerit, adeoque praeteritio ma Ii est ratio lassiciens hujus affectus, ubi ad animam resertur S. 3 6 Oητοι , consequenter eadem posita ponitur & ipse S. II 8 Ontot . Enimvero si perpendimus malum , illud tanquam rem taedii creatricem confideramusi s. sos , quod si porro idem spectamus tanquam praeteritum ἱ utique cogitamus, quod nobis tardium non amplius sit creaturum. Quamobrem ubi
nobis repraesentamus malum, quod nos vexavit, tanquam nobis non amplius taedium creaturum; hilaritas oritur.
Patet idem a posteriori ex eo, quod alterum hilarem esse jubentes ea utamur ratione, quod perpendere debeat, quantum taedium perceperit ex malo, nunc vero ab eodem penitus sit liberatus, veluti cum quis luget suae mortem uxoris, vel filii morbo diuturno & dissicili tandem extincti, quo graviter afflictus suit animus.
Habemus luc hilaritatis definitionem realem, quae modum ostendit communi praxi conformem eandem in animo alterias excitandi.
Quoniam Cartesus significatum vocabuli in Philosophiam introduxit hocicit. I. 8 3 , quem hilaritati tribuimus I receptum tuemur signiscatum non obstante vago usu loquenae, qui dissentire videtur I 7. I sic. praelim, ) .
rod communis usus loquendi repurpare videatur significatui. quem hilaritati tribuimus cum caris. . hquet. Sane quando apud TermsI.m lesitur , marem bum sumamus diem, non videtur significatui nostro est e locus. Neque in simili casu, quando Germani dicunt, σωκν secuia se . idem Oheinere videtur. Enimvero si curatius rem e sideres, eum hic requiri must anima statum, qualis ego solet eius, qui ab omni taedio liberatus voluetate praesente iciu ur: unde si quem minus hilarem videmus,eum seponere iubemur quae taedia creant,
Bee a quastulariatatis deis fritis .
416쪽
quasi jam ab i ix prorsus t iberatus esset. Et qui hilares sunt, ea tenentur animi persuasione sq iasi jam evanuerint omnia, quae taedio esse posunt, comequenter Omnia a nobis ablatae fuerint mala. Non igitur prorius a communi loquendi usu recedi . . Ima videtur voca. hulum primo habuisse eum sigmficatum, quem eidem tribuimus: delude veto is ad casus similes extensus a
g. 838. Τaedium perceptum ex eo, ex quo ante voluptatem percipiebamus , dicitur Fastidium.
Probe notandum est rem hic supponi prorsus eandem , ita ut nihil in ea immutetur . E. Er. Ponamus nos ex sapore cibi cuiusdam voluptatem insignem percipere, atque adeo eundem capientes delectari. Quod si jam accidae , ut saepius repetito e: us usu lastor non. amplius gratus fit, sed ingratus evadat, ut taedio ex mus usu afficiamur: taedium hoc, quoa percipimus dum is nobis offertur, cit id, quod fastidium appellamus
S. 8S9. Quoniam taedium ex eo percipimus, ex quo ante voluptatem perceperamus, si quod bonum videbatur, idem postea malum deprehendatur S-118.17o ; Fastidium oritur, se quod nobis tanquam bonum repraetentabamus , idem deinceps tanquam malum repraebentemat. A posteriori idem confirmavexemplum, quod modo ad definitionem illustrandum in medium adduximus . Proximus ad fastidium gradus est, si quod nobis voluptate mereabat , nune non amplius creet, conlequenter si. quod bonum ludicaeveramus , nunc tale non amplux videtur: ipsum, iamen fastidium nondum adest, siquidem pes id a tectum intelligis . Deiectus enim voluptatis affectus non est. Enimvero fi res ista propon Itur ad appetendum, eum malum iudiaces eam appetere; ex eo taedium percipis, quod eam appetere debeas mὶ - Atque eatenus ex re, quatenus ad appetendum Proponitur , taedium capitur . ex qua antea voluptas percipiebatur . Tuncque saltidio locus e: , etsi rem in se spectatam non malam iudices, nec bonam, adeoque indifferenter te ast eradem habeas, quamdiu eandem ad te minime re sers. Pet inconstantiam loquendi subinde fastidire dicamur , quod nihili facimus, cum antea in pretio nobis suisset. Sed cum illa significatu vocabuli nobis in doctrina affectuum nihil est negotii.
f. 86a. Quoniam quae sensibus grata sunt & iis mediantibus nobis voluptatemereant, eontinuo usu tandem minus grata fiunt, vel prorsus ingrata, ut vel nullam amplius voluptatem, vel prorsus taedium creent; quae sensibuν grata sunt, eorum fastidium ima die, seu duratione excitariar. Idem a posteriori confirmat exemplum paulo ante a flatum not.ύ.8y8 . Cibus enim, qui bene sapit, quando raro capitur, saepius iterato ejus usta tandem fastiditur. Jam cibus ex eorum numero est, quae sensibus grata sunt. Sola autem duratione excitatur ejus fastidium . f. 86IDefinitio fastidii recepto uo bubsigni attii conformis. Quod Cartesius v eabulum in eodem significatu accipiat, quem nos eidem tribuimus S. 838 , facile probatur. Quandoque enim, ait, in Trac'. de passi animae art. 67, duratio boni gignit satietatem, sive fastidium . Quoniam fastidium in numerum affectuum resert & quidem molestorum cum taedio coniungi debet Quoniam itaque taedium percipere debemus ex bono ob solam
417쪽
durationem, ex bono autem voluptatem percipimus I. Is 89; taedium
juxta Cartesium ex eo percipimus, ex quo ante voluptatem percipiebamus, etsi id in se non fuerit mutatum, quando fastidium oritur. Id vero pro
sus coincidit cum definitione nostra fastidii. Vulgo non attenditur , quod fastidium in numero affectuum sit, adeoque nobis sufficit tueri significatum, qui ab eo non abhorret, quem vocabulo tribuit Cartesius.
Affectum esse fastidium vel ex eo patet, quod extraordinarius sanguinis ae fluidorum reliquorum in corpore motus observetur, quando quid fastidimus: id quod affectum aris guere Palam estis. 6ir ).
S. 862. Da est taedium insigne ortum ex injuria nobis vel aliis illata, eonjun- Irae defictum cum odio ejus, qui eam intulit. Cartesus vocat in gnationem, si injuria aliis illata fuerit.
Quodsi cui plurima exhibuimus beneficia , ae is ingrato animo nos diffamat; iniuriam
nobis ab eodem inferri nemo dubitat, tantoque maior iniuria habetur, quanto maiora in eum a nobis prosecta sunt beneficia. Quodsi iam nobis narrantur calumniae , quibus famae nostrae labem adspergere conatur , ira exardescit animus . Quod vero si tristitia quaedam species odio altisque affectibus permixta attendentibus patet . Odium enim pr die nocendi animus, qui sese in irascentibus satis aperte manifestat. Tristes nos eiis irae deflagrante experimur.
S. 863. Si injuria ab altera nobis facta famam noritam laedit, saltem opisione no- Pudis
stra; pudor irae permiscetar. Etenim si injuriam ab altero factam nobis re- quando praesentamus, ira nascitur cI. 8629: si eandem injuriam nobis repraesenta- pei muS tanquam famae nostrae adversam, ex opinione censurae aliorum, quam ' incurremus, pudor oritur S. 779 . Quamobrem ubi utrumque una eademque idea menti exhibetur; ira & pudor simul in anima cooriuntur , atque adeo invicem permiscentur , ut a se invicem non distinguantur , quamdiu uterque affectus simul durat. Pudorem in eo casu irae permisceri a posteriori patet, si in rationem ejusdem inquirimus. Etenim tum deprehendemus, nos ideo irasci, quod famae nostrae adversum existimamus factum alterius, quoniam causae pud ris magis nobis conscii supaus, quam causae irae, atque adeo illam cum hac
Nimirum irae causa est, quod alter feeit, quod nobis malum est. Malum vero judicatur ex eo, quod famam nostram laeserit. Unde patet cum ratio rationis irae fit ratio pud ris , cur nou semper iram comitetur pudor.
g. 864. Si nobis repraesentamus iniuriam ab altero nobis factam, nosique In eausa es s Vordo se existimamus, quod eam nobis intulerit; paenitentia Dae per feetu . Dum p''i ς' enim nobis repraesentamus injuriam ab altero nobis factam, ira exardescit animus g. 862 . Jam vero dum nos in causa esse existimamus, quod eam nobis intulerit; eorum, quae a nobis male facta sunt, nobis conscii su
mus S. 363 , consequenter nos eorundem poenitet S. 7 9 . Quoniam igitur Diqiliaco by Corale
418쪽
igitur ira & poenitentia simul cooriuntur, irae poenitentia, ut in casu praecedente pudor, permiscetur. Poenitentiam permisceri irae satis nobis conscii sumus, ubi in rationem ejusdem attentionem nos ram convertimus, seposita quasi injuria nobis secta, eum affectus hic facillime dignoscatur a ceteris omnibus , atque per
Facile apparet non repugnare ut poenitentia atque pudor simul Permisceantur irae, eum minime repugnet utriusque rationem simul poni t L 863. 864
S. 863Treris Si per λήιriam ab altero nobis factam damnum ex improvise nobis taminerrsc metui videtur , quod ante non metueramus . irae terror permiscetur. Quo p vero ma-7 μ μ ρ lum tanttimmodo videtuν eventu possibile; metus eidem permis et ιr . Etenim ' ἡναὰ,. quia ex injuriae ab altero nobis factae repraesentatione nascitur ira S. 861 2, ex opinione mali ex improviso ingruentis terror cf. 829 , ex opinione vero mali eventu possibilis metus I 8a 2 9 ; si ex injuria ab altero nobis facta malum aliquod imminere opinamur, irae permiscetur metus, & si malum istud nobis jam jam prope esse arbitramur, idque praeter Omnem spem ac opinionem nostram accidit, irae terror permiscetur- A posteriori confirmatur propositionis veritas eodem modo, quem iapropositionibus anterioribus indicavimus, ubi scilicet m qu retinus in rati nes, cur nobis ab altero injuriam factam else existimemusia Etenim aikctus socii irae ex rationibus oriuntur, ob quas factum alterius pro injuria
Supponimus injuriam ab atrem nobis factam nobis prius innodespere quam rationem .& hanc demum ex radio aluetius colligi, dum idem ad statum nostrum reserimus, aut damnum ex facto arterius emergens una cum. sacto e usdem ad notitiam nostram pervenire, ita ut ex damno iudicemussae in alae pnas nobia esse vitium. Etenim fi damnum nobi nrepraesentemus ab altero nobis datum, antequam constet Mnarra sit e uidem caut i affectunitae socius praegreditur iram di hae demum subsequitur, ubi in auctorem damni inquirentihus nobis innocescit facto alterio idem notis fui iste datum .
S 866. c. M, Si malum per iniuriam alterius nobi inminem nobis repraesenremur tanquam irae deis inevitabile . idque inprimis nobis quoque inroserabise vidcarar ; irae 'miscetur sper tis desperatis. Quoniam enim desperatio nascitur ex opinione inevitabilitatis λ mali, praesertim si accedat opinio intolerabilitatis c Sas I, ira vero ex 'μ opinione injuriae ab a Itero nobis datae car. 86a si malum alterius injuria nobis imminens videatur inevitabile, imo simu I intolerabile, desperatio irae permisceri debetis A posteriori confirmatur propositio eodem prorsus modo , quo praecedentes confirmari monuimuS
Quod si demonstrationes. proposvionum proxime pincedentium atquτ praesentis conside- φεῖ palam erit, eos affectus misceri i , qui exaltantur damno alierius insum nobis da- , Cum ira excitetur ex eo, quisvida mum istud alterivvis in u blx da am minimenula . Quam brem si Opmiones homulum de eo, quod tibi maxum ess c achivraritur , otas lanatumro . naud dissiculter intelligitur , quinam in dato casu assectus cum ira fimur oriantur.
419쪽
Quoniam plures affectus concurrentes appetitum Ves aversationem ve- Ira unde hementiorem reddere debent S. 6 33, assutus vero vehementior est, si istend appetitus , vel aversatio essicitur vehementior c g. cit. ἱ ira Debementiis rQ. evadit, prout i plurci, vel pauciores assectas majore, vel minore gradia elim sociantur.
Quod si per propositiones praecedentes inquiramus a quiaam affectus irae sociemur a veis Tit tem propositionis praesentis a pollariori addiscere licet.
S. 868. Quoniam injuriam ab altero nobis factam aestimamus ex damno, quod Defiηἰ- nobis intulit, damnum vero testimatur ex eo quod sit malum respectu no- no is stri, vel eius, icui injuriam factam arbitramur; ira oritur ex opinione reali νς νεο facto alterius nobis ses abis emergeritis cs. 86a . Atque in his consistit definitio realis ira .
fit ara. 2i debet ex opinione iniuriae aliis factae, eam contrario affectu 3mpediri necesse Non est. Juvatur autem amore erus, cui fit in uria: juvatur quoque odio ac Invidia quibus illum persequimur, qui damnum alteri Intulit.
S. 869. Si iniuriarum praeteritarum memoria fer praesentaem nilis refricatur; levi 'beo causa vehementer irascimur. Etenim si injurias praeteritas cum praesente m. γε - smul nobis reprasentamus ; ira non modo nascitur ex praesente, sed ex V Praeteritis simul. S. 26 a J. Quare cum perinde sit, ae s iniuriae omnes alia sque' 'quando ab altero perpessae nunc demum factae essent i causa quidem p sens levis est, sed omnis im causa levis nou est. Quoniam tamen nos ad p sentem tantummodo attendimus, atque ex ea sola iram nasci arbitramur , vehemens ira nasci nobis videtur ex levi causa, & levis catasa iram revera denuo suscitatis A posteriori intestigere poteris veritatem propositionis ex eo, quod levi ex causa vehementer irascentes, tibi iisdem probraveris, quod ob sem adeo leviculam ad tantam iram se provocari patiantur, respondeantsbi jam antea fures injurias fuisse ab eodem illatas. aut, ubi causam tantae im ne generaliter quidem indicare voluerint, saltem regerant, se probe nosse rationem, cur tam vehementer irascantur. In se autem unusquinque pristinarum injuriarum memoriam facilius deprehendere valet, ubire quadam levicula ad iram concitatur.
Non iam mentionem iniicete lubet iniuriarum ab aliis nobis iactarum de vi imagin tionis cum iis, quas perpessi sumus ab eo, qui jam ad iram nos concitat, ci,nsularum , Cum istiusmodi confusiones in omni allectuum genere obtineant atque eorundem vehe
Definitis bis Uui loqtiendi ae recepto significastii confirmis. Ira res notissi- Definiama est &omni as lectu alio facillime distinguitur. Nemo igitur est, qui Πυ σnesciat, quod irascamur, quando nos ab altero offensos esse existimamus,
420쪽
quodque ira tendat ad vindictam injuriae illatae. Ad vindictam tendimus;
quatenus alteri nocere cupimus: quae cupiditas cum ex Odio proficiscatur S. 67I , odium cum ira conjunctum esse agnoscunt omnes. Injuriam ab altero illatam aegre ferimus & foeminae ad vindictam inermes lachrymanis tur: quo ipso patet, omnes agnoscere, quod tristitia perturbetur animus, quando irascimur. Nemo igitur alium affectum iram appellat, quam quem nos eodem nomine insignivimus. Inprimis autem in rem n stram loquitur Gagendus, ut nostra ex eodem desumsisse videri queamus , etsi dudum in Metaphysica Germanica eadem tradiderimus, antequam Opetum Gisssendi copia nobis facta fuisset, quae paucos demum ante annos in manus nostras pervenere & nunc quidem, dum haec scribimus, primum evolvimus: quae ideo monemus, ut ex consensu judicetur modum, quo
venamur notiones rerum, non aberrare a Veritate ac detegere, quae ex
aliis dissicilius addisci poterunt, quod ob verborum ubertatem saepius superflua admisceantur& ob eorundem vagum significatum determinationes genuinae non tanta facilitate perspiciantur, qua jam aliunde notae ex iis dem agnoscuntur . Ita autem Gallendus loc. cit. cap. 7. f. scio: Iratus, inquit , & moleste fert aversaturque acceptam injuriam, & illius causam auctoremve odit, & ulcisci, seu nocumentum vicissim infligere cupit, & nocere efficereque, ut auctorem poeniteat, sperat, & ad no-ccndum audenter prorumpit, & non sine quadam voluptate ulciscitur ac nocet. Ex quo proinde efficitur, ut ira non tam simplex affectus, quam cincinnus quidam affectuum sit, ac definiri possit affectus, quo anima prae dolore ob injuriam accipi visam ac odio in illius auctorem concepto pectoreque incalescente ad ulciscendum concitatur, ut auctorem facti poeniteat, nectue tale quid amplius patret. Quoniam Gagendus monet, iratum moleste ferre injuriam ab altero factam, ac animae dolorem ob eandem tribuit, molestia vero ab ipso dicitur, quod nobis taedium vocatur, molestiaque ingens doloris nomine eidem venit, quemadmodum ex ejus tractatione de affectibus clarissime liquet; ad iram taedium insigne requirit ex injuriae nobis illatae opinione ortum: cum quo quod odium constanter conjungatur, diserte monet. Eum igitur assectum irae nomine insignit, cui nos id nominis tribuimus S. 862 . Agnoscit etiam affectus complures alios simul oriri & coortos cum eodem in unum confundi, quemadmodum a nobis demonstratum est S. 863& seqq. . Cetera, quae definitioni admiscet, Vel statum corporis concernunt, qui est irascentis, vel actiones exodio in alterum profectae sunt , quibus injuriam nobis factam vindica. re studemus: de quibus suo loco nobis dicendum erit in Moralibus, ut pote a definitione irae alienis. Cartesius breviter in Tract. de past animae
art. 6s, Malum ab aliis, inquit, patratum, cum ad nos non refertur,
efficit solum ut illis indigncmur; scd cum refertur ad nos, movet etiam