장음표시 사용
501쪽
Feruntur autem duo deorsum, si infra trahan- totidem materias.non tur,et ita aliud est absolutegraue, quod quidὸ om primas laxc enim unandi, μι det aliud ad aliquid graue, 'd Diri dis alioqui si na so- spumis locum, aut in eorsi super quae natat propter lummodo esset, ut ar-τς materi similitudinem triarii se aute nec et rium aequales acere disserintlas i state . amsi una sit omnium materies, aut vacuum, aut plenum aut magnitudo aut trianguli, aut uniuersa fusum, aut uniuers deorsum serentur thera vero latio non erit. stuare nihil erit simpliciter leve dicuncta inclinantur magis deorsum ex eo, quia aut ex maioribus stat corporibu , t ex pluribus, aut quia stat plena. Hoc aute 2 videmus oe dem--
sinatam edit milites inquam) δεουum semper
et bique ac fursum corpora ferri. Si vero vacuum sit,aut quippiam tale,quod sirsim semper tratur non erit id, quod emper deorsum fertur, O mediorum aliqua celerius deorsum , quam terra st-
rentur. Magno enim in aere tri utiplures erunt,
aut lida aut plana, at nuda pars aeris deorsum ferri videtur. Similiter 2 in leui si illud rectis Texi, ' qui Li excedere materi . z Sin vero duae sint materiae velutisi quis iam dixerit esse vacuum atque plenum; is a media, riinquam ct aqua, uonam pHis facient ea, quae faciunt 'Ignem igitur vacuum esse dicunt quapropter Fursum fertur, terram autem plenum , quocirca deorsumfertur, a rem et raptim ignis habere,. aquam plus terrae. Erit itaque quaedam aqua, quae plim ignis habebit,quamst in aer, Ur aer magnus si s terrae, quum parua aqua. 2 are magnam aliqκam aeris partem .aqua parua deorsum ferri celeriim oportebit. Hoc autem nusquam unquam feri viritur. Vt ignem ideo fusum ferri necesse est quia hoc habet, vacuum inquam, aetera vero non .st terram ideo deorsumferri, quia flenum habet. Sic aerem ideo insimm locum ferri ac super aquam cogocari necesse est quia hoc habet cir aquam ideo deorsum ferri r ut ipsi aere collacari quia hoc habet. Si vero aut unum quid ambo sint, aut duo, ambo vero insint utrique erit. aliqua multitudo viri que 'a quidem aerem aqua parum excedet si ipsero, aer aquam infero quemadmodum saepe esZ dictum.
bitrati sunt qaida antiquitatis Philosophi, quoru opiniones superius confutatae sunt.
non daretur varietas motuum . quae tamen
alia corpora sursum, alia deorsum ferri. ε Sin verδ. Docet Quae
tantum elementorum materiae constituatur,
leuitatis simpliciter, quae igni copetita plensi vero caulam grauitatis simpliciter, luet
vero plus habere de natura vacui. aquam plus de natura pleni.
ipsos tame motus per se no enicere. Tu dubitatione excitat qua- obte corpora ferrea
latam expasa, & si natura sua grauiora sint, aquis innatet: alia vero in rotuda aut obl5gam figuram composta,quet minus habent grauitatis in profundum serantur. Item Text. i. ' autem ca ae nonsiunt, ut aut sursum,. aut dorsum abstate ferantur, sed ut celerius tardiu ferantur ropter quas autem causas, non est dissicile videre. Dubitatur im nunc, cur latum ferrum plumbumque super aquam natat, alia
502쪽
8o IN IV. LIB. ARISTOT DE COELO. Item quamobrem par ἐλά scis 'ον βαpta, αν ν φρ -
ticulae grauium cor Porum,ut minutissima auri ramenta, & alia terrea, quae puluerem imitantur in aere suspensa volitent.b C sam igitur. Ad propositam dubitationem respondebat De
mocritus aquam emittere ex sese atomos ca
lidas, quae sustineant corpora lata& si pondus habentia, non tamen sustinent ea, quae oblonga aut alia simili figura praedita sunt. quia his paucae atomi occurrunt , a quibus
sursum pellatur. Quod si quis Democrito obii
sam debuisse etia imo de multo magis corpora lata in aere suspendi, cum ab aere quoque similia corpuscula expirentur. R spodebat eiusmodi expirationes diffundi aedissipati in aere, ideoque sine impetu α vi impingere in talia corpora, nec ea posse sul
rum. Reiecta sententia ta solutione Democriti , ut excitatam
503쪽
alia vero minora mi siue grauia qu monem diluat su- sint, aut longa , ut acus, dorsiim feruntur, O nonnulla ob paruitatem, Ut arena auri, alia ueterrea puluerisique similia ,super acrem natam. Text. 3. b igitur omnium horum esse Putare , uti Democritus censet, non recite se habet. In enim dicit, ea calida, qua susum ex aqua fruntur,igrauium ea,quae lata sunt, inere: angusta ve- . ro delabi, pauca enim ea esse, qua is a Usendam. quain tera In acre autem magis etiam id ipsam feri opora in eo 'ς nitebat, G ob cit ille ipsi. Obiectionem verio a V qμψ 'tam, moltiter fluit. Dicit enim non in unum, motionem eorum corporum feri, quae sursum DTe t.44. runtur. ς Cum autem continuorum alia facile
diuidi possint, O divisiva modo eodem , alia magis, alia min s ; has esse causas est putandum. Id igitur ficile diuisibile est,quod facile rerminos suscipere potest, ct id magis , quod magis. -er autem magis est tale , quam aqua, ct aqua m is, quam terra. e ramus etiam, quoque in genere corpus, magis facili diuidiuersa- iccirco facile diuidere T c. s. cilii siue disrumpitur. 4 Ea igitur qua latis ' 'p0 Vi 'e' dinem habent, quia maelium comprehendunt, ideo supra manent: propterea quod non facile illud ais, mpitur. Ea vero, qua contrario modo si habent, figuris , quia parum comprehendunt , ideo deorsum feruntur , propterea quod fatale si a diuidunt, O in aere multo magis, quo facilius, quam aqua diuiditur. Cum ararem pondus aliquas habeat vires, quibus deorsim fretur, ct continua simili modo ut non disertim-pantur, hac inter si si conferre oportet. Si vires enim ponderis, eas vires, qua in conpinuo sunt, addisruptionem diuisionemque exuperent , vim instret ipsum graue , celeriusique deorsam feretur in imbecilliores sint , supra manebit atque tinui sustinebi t. natabit. De graui igitur atque leui, cn de hias , qua supra ipsa accidunt, a nobis hoc modo sit domitio .
init in primis corporum alia disicile diuidi , nimirum sicca &dura : alia facile, nempe Lumida , quae ad alienos terminos recipiendos expedita sint. A aerem facilius iecari quam aqua, aquam, quam terram. λtque genere id quod minus est, facialius diuidi ac perram si quam maius. vi mi
Ea iritur qua latia tu in m has mi. Causam cur ea, quae latam habent figui ani aquis innatent ait este quod sua latitudine multum de subiecto eori reeomprehend3m.quod ro aliis iis tris praedita sunt, piciis scomprehendant, quod Proinde facile divi tui. Monet aut ςm cuia coi pora grauia Labeant vim ut deorsum feranturi, & continua item vim habeant, qua sectioni repugi en , conscrςndas esse iii ter se liuiuia sceni odi virtutes.Nam si vis poderis vian continui ita per iit ad ru- penda graue deorsium fieretur , si veto imbecillior fue is nixu e
504쪽
Concluditur pars af irmativa quae Monis.
R o negativa parte quaestionis propositae hunc in modum argumentari licet. Aer non est leuis,neque aqua grauis : non igitur e quatuor elementis duo sunt leuia, duo grauia. Probatur alliumptum, quia, quemadmodu rubedo est color medius inter candidum S atrum: ita leuitas aeris est qualitas motiua media inter leuitatem ignis,& grauitatem terrae; similiterque grauitas aquae, inter grauitatem terrae, & leuitatem ignis. Quare sicuti corpus
rubeum nec candiduni est, nec atrum ; ita neque aer, leuis dicetur,neque aqua,grauis.COrroboraturque argumentu ex eo, licia
leuitas aeris habet admixtam grauitatem , & grauitas terrae leuitatem; alioqui aer esset summe leuis ; & aqua summe grauis : id vero,quod utriusque extremi admixtionem habet, non magis ab uno,quam ab altero appellationem tribuit. Deinde, quia aer in loco ignis descendit,in loco aquae ascendit; itemque aqua in loco terrae ascendit, in loco aeris descendit: ascensus vero & descensus non nisi a grauitate & leuitate oriuntur. . Q g o D verd e quatuor elementis unum non sit summe leue nempe ignis: alterum summe graue,videlicet terra, suadetur, pri-mlim, quia nonnunquam ex aetherea regione desiliunt in aerem ignis particulae,ut docet Aristoteles I.Meteor.e- quod cum non proueniat a motu coeli ignem secum rapientis, quia is maximEvniformis est,& aequabilis , atque adebo porteret ignem perenniter in aerem dilabi, si id fieri semel concedamus: reliquum est, ut ab aliqua grauitate ipsius ignis proficiscatur. Ex quo sequitur ignem non esse summe lenem. I et ε M quod terra non sit summὶ grauis probatur; in primis, quia plumbium, argentum vivum,& aurum grauiora sunt quim
terra. Secundo, quia cadauera ,in quibus terrae elementum dominatur , licet recentia ad vadum ferantur, tamen aliquot post
diebus emergunt, & in summa aqua fluitant. Tertid quia Tyrrheus lapis,referente Plinio libro secundo Nat. hist.cap. 9 s. etiam grandis innatat; quod item de quibusdam insulis, quas appellat semper fluitantes, comemorat idem author lib. 2.c. 91. qui etiam lib. 6. 27.& lib. 3 i. c. a. ait lacum Arethissam,& lacum Apostidamum omnia illata pondera sustinere, cui simile est, quod de lacu
505쪽
lacu Judeae, quem Asphaltitem nominant, scripsit Iosephus lib. 1. Iosep m. de Bello Iudaico, cap. 1. Commemoratione, in qu t, dignum puto P M WAν phallitis queque naturam exponere lacus Is enim δε ιι idem ae eriliι est: nimia vero leuitate, etiam Paegrauissima sint, in eum iactit itant. Demergi autem quis in pro undum nec de indu tria cile potest. Denique Vespasianus, qui eius visendi causa illuc venerat,iussit quoiadam natandi inscios vinctis post terga manibus in altum proiici: de euenit omnibus tanquam vi spiritus sursum repulsos desuperfluitate. C sim istitur haec minime accidere possent, si terra esset aquis grauior: si quidem grauiora omnia subsidunt ,& altiorem locum iis, quae minus grauia sunt ultro deserunt, non videtur quo pacto terra aquis grauior dici possit. .
PRO explicatione quaestionis aduerte duobus modis aliquod elementum summe graue,aut summe leue dici posse. Vno modo, ut summe graue nuncupetur, quod suopte pondere insta omnia alia elementa sertur: summe leue, quod suopte vi supra alia omnia elementa transcedit. Alio modo,ut summe graue appelletur, quod nullam partem habet leuitatis: summe leue, quod nullam partem obtinet prauitatis.
Hoc posito sit prima assertio.si summe graue,& summe leuesecudum priorem lensum capiantur , sola terra est summσgrauis. solus ignis,summe leuis. Probatur, nam haec dumtaxat clementa Extremum locum vendicant ignis ad Lunae concauum supra alia tria clemeta: terra similiter infra reliqua tria in naudi meditullio.
S i et secunda assertio. Si summe graue & summe leue posteriori modo spectentur, duo elementa superiora dicenda erunt summe leuia,duo inferiora summe grauia. Haec suadetur,quia no solii virtutes motrices, quae extremis elementis insunt; sed criam, quae mediis competunt, sunt enumero qualitatum sin plicium, atque omnis mixtionis expςrtium: sicut enim quodlibet clementum simplex corpus est,atque unum latum locum sibi proprium . ex inclinatione suae formae in mundo vendicat ita unam habere debet sinplicem qualitatem, qua ad eiusmodi locum seratur. S i T tertia assertio. Aqua de aer recte dicuntur grauia & leuia 3 riserato.
comparate. Hec assartio ex eo conspicua est, quia horum elemen Otorum sedes, cum inter extrema clementa med: a ui : ita se habet
ut eadem respectu superioris inferior,respectu inferioris superior Lia Θι , dicatur. Quo etiam fit, ut virtus motiva aquae comparata ad vir- pu tutem motivam terrae quodammodo leuitas sit, quia ad locum
supra terram inclinat eademque collata ad ignem iit quali gravitas, quia inclinat ad locum inferiorem. Quod de leuitate aerissimiliter dicendum erit. Ex quibus iam manifestum relinquitur, quo pacto verum sit Equatuor elementis duo esse grauia nempe terram & aquam: duo leuia videlicet aerem & ignem : alterum summe graue, quod est terra; alterum summe leue, quod est ignis. l .io 1 .
506쪽
Res onsio ad argumenta negatiuae partas.
V N c ad argumenta initio superioris articuli proposita respondeamus. Ad primum, si probare nitatur
aerem non posse appellari leuem,id est,summe levem, neque aquam grauem, id est, tan me grauem, accepta summa grauitate & leuitate i ecudum priorem sensum admitten- dum est,quod assumitisi aute contendat non posse haec elementa vendicare appellationem grauis & leuis comparate , ut antea exposui nas; negandum est antecedens, ad eiusque confirmationem dicendum virtutes motivas aquae & acris aliquo modo mediis coloribus, qui etiam simplices qualitates sunt, consimiles esse; differre tamen tum ob alias rationes, tum quia colores medij propria nomina ab extremorum vocabulis distincta sortiuntur: praedictae vero motiuae qualitates non item. Atque hinc est,quod corporaraediis coloribus affecta, neque candida, neque atra dicimus: & tamen media elementa leuia & grauia nuncupamus, penuria vocabulorum. Ad alteram confirmationem eiusdem argumenti, quid te spondendum iit, patet ex dictis. Ad tertiam dicendum,cum aere loco ignis ad suum locum vergit, si proprie ae Philosophice loqui velimus, non des condere; cum non ad locum grauium,sed ad locum minus leuis colendat: ita uaque cuin aquae loco terrae ad suum sertur, non ascendere: cum non pergat ad regionem leuium: sed ad regionem minus grauis. Vnde sit,ut una eadeinque simplici qualitate motiva petat aer patriam sedem, siue e Lunae concauo , siue e mundi inedio proficiscatur. Quod etiam de motu aquae suo modo a serendum est.
A n secundum dicendum, si unquam ignis desilit E propria
s aera, non desilire ob innatam grauitatem , sed ob aliquem extraordinitium impulsum illi obuenientem, non ex cccii motu, qui semper idem, sibique similis est,sed ex aliqua coesestium cot-porum impressione, quae propter diuersum Astrorum aspectum non semper eodem modo se habet. - ,
A D tertium, quod terrae grauitatem oppugnabat, dicendum nostratem hanc terram, quae syncera non est, sed vicinorum Ae- meritorum concretione permista , quemadmodum naturalem limplicitatem non possidet: ita nec summam grauitatem , quam si possideret,nihil esset ea grauius, utpote cuius beneficio caetera grauia sunt. Itaque damus plumbum, aurum, argentum vitium,& quaedam alia grauiora eise, quina terram , quae apud nos dii: non tamen , quam terram in suo naturali statu, quem videtur ι . I b. di. obtinere ea terrae pars, quae prope cetrum oblitescit. Ad id, quod ρm te. q. a. de cadaueribus obiicitur, licendum ea diebus aliquot, postquam o, π,
in vado iacuerunt, solui diui uereque in saniem plurimam ha- bente in
507쪽
bentem aerei flatus, cuius impulsu ad summam aquam reseunt, ac supernatant. A D ea verb, quae postremo loco opponebantur,respondetur, solui. D.
nihil mirum , si Tyrrheus lapis, & quidam alij, in quibus ob ad
mistionem qualitatum superiorum elementorum, terrae grauitas non praeponderat,aquis innatent. Quae autem de insulis fluit antibus narrantur , poetica, ac sabulosa sunt. Ad id , quod de quibusdam lacubus narratur, ubi ita res habet, dice dum inesse aquis vim aliquam extraordinariam, qua permeari se superiectis ponderibus non sinant.
Vitum elementa in suis locis grauitatem,aut leuitatem. habeant, ilecne.
60uid in proposita dubitatione aserendum sit.
R A vir As Je leuitas bifariam sui nuntur. Nimiru vel pro motivis qualitatibus,quae corporibus grauibus &leuibus 1 sua primaeva origino in udent: vel pro actu grauitatis,aut leuitatis, iue pro impulsit, quo eiusmodi corporae loco, in quo sunt,deorsum,aut sursum nitu tur: quod quidam gravita' e,di leuitate vocant. Praesens quaestio non intelligi ut de priori, sed de posteriori grauitate&leuitate. Nam quod elementa ubicunque fiat, priorem retineant, constat inter Phi-- losophos : de posteriori ver b nonnulla est dubitatio. In qua Aristoteles quod ad media clementa spectat affirmativam partem videt ut astruxisse superioribus capitibus,nempe acrem & aquam in propriis locis grauitate. inquarto enim docuit ideb vires aere plenos grauiores esse, quam sine aere, quia aer deorsum nititur: similitet lignum centum librarum propterea celerius per aerem
serti, quam plumbum Vnius librae: contra verb plumbum unius librae per aquam celerius descedere, quam lignum ciusdem ponderis : quinimo hoc supernatare, illo in inferiora tendente, quia leuitas aeris in sua regione lignum deorsum trahit, non autem in aqua; at grauitas terrae plumbo insidens,licet in aqua etia deo sum impellat: in aere tamen paucioribus iuuatur, quana virtus motiva ligni. Postremd quia cap. s. disertis verbis docuit aerem,& aquam in suis locis grauitatem potius, quam leuitate habere, - eiusque rei illud esse argumentum, quod aer subtracta aqua na turaliter descendit, similiterque aqua, si ci terra auferatur. his . . CAETERVM non solum Archimedes dc Ptolemaeus,sed etiam pro am. Simplicius, Themistius,Syrianus, Alexander, ac Peripatetici sere I omnes contrariam sententiam amplexi sunt, quae hisce duabus assertionibus continetur. Prima. Nullum elemetum in suo loco
508쪽
86 IN IV. LIB. ARIsTO T. DE COELO.
naturali constitutum grauitat, aut leuitat, si modo grauius subsideat, leuius emineat. Probatur : quia ideo elementa tanto na turae impetu praescriptam sibi a natura sedem petunt, ut inibi
tranquillitate adepta consistant,nec iam ulterius cieantur. Deinde quia si aer Ze aqua in patria regrone deorsum niterentur , d graueret nostra capita aeris pondus, & ij qui sub aquis natant, onus magnu sentirentiquod tamen experientiae repugnat. Cur autem adhibeamus moderationem illam,si modogrammis c. exsequenti assertione constabit. S E c v N D A assertio. Corpora grauia supra minus grauia,aut
supra leuia, ubicunque sint, grauitant: similiterq; leuia infra
minus leuia, aut infra grauia, leuitant. Hanc assertionem probat experientia. Videmus enim ubicumque grauia, aut minus grauia ponantur, confestim superiorem locum leuibus , aut minus
grauibus, si haec infra sint, deferre: quod certe non fit nisi mutuo grauium descendentium, leuiumq; ascendentium conatu, atque impulsu, quem grauitandi, & leuitadi actum diximus.Ita- ue in qualibet mundi regione, terra super aquam,terra de aquauper aerem , vel ignem constituta deorsum vergent, Sc aer iubaqua, ignis sub aere posita sursum nitetur. Atque hinc est etiam, quod ex liquoribus alii aliis innatant,ut aquς salsae dulcis,& ace-D.ν,,ab . t. Oleum alij subsidunt, ut cuilibet aquae balsamum: de ex me- humo tim. tallis stannum liquatum super aurum fluitat ,& argentu viuum
mota rorum. Omnibus subiicitur, praeterquam auro.
Dilutio argumentorum. RcvMENTA in aduersam parte adducta, non multum negoti j facessunt. Nam vires inflati iccirco grauiores iunt, quia pleni aere impuro, siue is ab homine exuiuatus iit: ubi enim multum vehit secum, sicuta solle : quia aer, qui circa terrae est superficiem scatet vaporibus, ac terrestribus corpusculis,quae in Solis radio conspici ututa Quod si eiusmodi aer purus,ac syncerus esset, nequaquam vires De ligna per magis ponderosos redderet, sed leuiores. Lignum verb centum aerem desce- librarum velocius per aerem descendit,quina plian bi libra,quia eiusmodi lignum grauitate terrae & aquae excedit plumbum, nec eius descensum retardat leuitas ac rea, quae in suo loco naturali De Asconsu non leuitat. At in aqua secus res habet, propterea quod leuitas U aeris lignum tenet ne deorsum labatur, no autem plubi libram, quia liqc parum omnino leuitatis in se cohibet. Denique nec aer subtracta aqua, nec aqua subtracta terra extra propria regionem descendunt: si modo pura sint, nisi sorte aut vacui periculum urgeat,aut ipsis element una leuius supponatur: tunc enim ut ei locum dent, ultro descendent.
509쪽
tidem sectiones di- stlibuta. ΡROOEMIUM.
PERAE PRETIVM fore existimavimus ini ne horum librorum, in quibus de quatuor ei mentis egit C risoteles inubi cere breuem quandam se compendiariam explicationem aliquot problematum de re ου ad eadem quatuor elementastinanti s. tauod etiam partim in hac, partim in alijs disiimilibus materi ristoteles, PlutarchuW, Aphrodisus, abes nonnulli auctores non sine iucundae eruditionis fluctu or utilitate fecerunt. Erit tamen nos' a in hisce problematis pertractandis elementorum consideratio, paulo liberior, quam ea ,sub qua in doctrinam librorum de Curio cadunt si ubi de istas prout loco mouentur dumtaxat, ct certam in Mundo sedem obtinent, stoteles disseruit, ut alibi monuimus. Verum non omnia propo siti argumenti problemata in hunc locum coniecimus ,sed complura ad libros Meteororum, or de ortu, or interitu, qui etiam elementorum Hsciplinam
continent, consulta re- .seruauimus.
510쪽
Explicatio problematum de iis,quae a terram pertinent.
S T ne terra purum elementum,an nonZResponsio.
Tribus modis potest elementum dici purum. Nimirum vel quoad qualitates; vel quoad stubstantiam, qui modus duplex est,ut mox patebit. Quo ad qualitates elementum purum vocatur, quod nullam
habet qualitatem peregrinam: sed eas tantum , quas natura sua postulat,ut si ignis obtineat calorem in summo gradu, siccitatem in gradu excellenti,non tamen summo,& nonnihil humiditatis. Quoad substantiam velli appellatur elementum purum,uel quia constat ex forma & materia elementari: vel quia non habet intra se, siue in suo gremio aliud corpus. Si igitur de synceritate clementi secundum priorem usurpationem loquamur,nulliam om nino elementum ex toto purum ut docuit Plato in Phaedone & Ars t. in lib. de summo bono,itemque Aristoteles 3. de Gener. an .cap. t
ii. de in libro de Mundo ad uexandrum si eius est illud opus
cum singula propter dissidentium affectionum contrarietatem aduersus alia depugnent ,& in eo congressu extraneis sese imbuant qualitatibus, ut aer ignem humore, aqua aerem frigore, terra aquam siccitate,ignis aquam calore. Si autem de puritate elementi quoad substatiam priori modo , quaestio sit ; dicendum omnia quatuor elementa pura esse: quandoquidem omnia ex materia & forma Mementari constant; alioqui elementa non esserit.Denique si qu stio excitetur de synceritate quoad substantiam posteriori modo , nullum, saltem et tibiis inferioribus elementis, purum est. Nam terra praeter metallicas concretiones , quas gremio suo cohibet, intra cauernas magnam acris copiam includit,magnam item vim passim scatu- rientium aquarum : atque in multis locis ignes , quorum alij latent, alij quibusdam regionibus erumpunt. Item vero aqua multum jo se terrenae admixtionis continet: similiterque aer, prae- sertim terrae vicinus. Praeterea utrumque lictum clementorum vaporibus,& exhalationibus scatet. S i Q. V i s verδ roget utrum-ne aliqua elementi portio detur, quae omnibus tribus modis supra commemoratis pura sit. R
spondemus saltem eam partem ignis in sua sphaera existentis, ad quam vicini aeris non pertingit actio omnibus illis modis puram esse.Quod similitet videtur pronuntiandum de quibusdam
ab d. oribus terrae partibus. x. F v i et ne rerra a Deo cum montibus,an sine montibus crea-D-βυ -- ta3K. D. Basilius homilia quarta Hexam. Ian senius,& Eugubinus in Psalo, . credunt. terram cum montibus creatam. Nobis ta