장음표시 사용
471쪽
angulos adurere, inde rere Iropter confirmat, quia sc Ne- angulos. retur alia quoque Uenient a calefiesedi vim sortiri, etsi minus sortasse vehementem, siquidem etiam alia, si lagurata sint, angulos habent, ut octaedron, do ecaedron. Vnde Ze
uti cum ignis facile si i mobilis 2 calesciat Prater si ignis. e. acvrat, quidam libaram , quidam Lyrami emipsi cerunt. Haec erum 'cillime quidem mo- Dentur 'ropterea quod minima tangunt, minime stabilia sint: maxime ii vero calesciunt, maxi
mech urunt quod alterum totum angulus est,alterem acuti imtim angulum habet. ngulis autem calesscii Aut aiunt, ac Urunt. Irimum igntur utrique de motu peccarunn. nam tametsi gurarum hae facillime mobiles sunt, non tamen ignis multi Dcile mobiles sunt. e uot Nim e ad Demo eritu, si per a se , atque reo et, hae vero 'cile ea motione sphaericu facie mobiles sunt,quae volutio nuncupatur. g Deinde si terra ideo te sera est, quia ab is est atque manet, non autem et bivis, sed suo in loco manet, ex alieno vero sertur,ni siprohibeatur, ignis etiam cr caetera simili modo patet er ignem er et mentorum quodque in alieno quidem loco stharam aut Pγramidem quidem esse, in proprro vero cubum. Praeterea si ignis ob angulos cale cit acvrit, uniuersa elementa calesciunt ave aliud tamen alis sis magis. Vniuersa enim angulos habent, ut id quod otio, D id, quod duodecim sidium est. Democriti vero sententia I haera etiam urit, uia quidam angulus es. Quare maiore different minore gradu hoc autem 'Om esse latet. Simul etiam accidet, er e Isallamatica co pora calefacere,vrere a nanque avulos
habent oe in ipsis individaa stharae cubi si pyramides insunt praesertim si stat indiuidi a ma
gnitudines,tri dicunt. Nam si illa quidem urunt, gavero non urunt, disserentia est dicenda. Sed music simpliciter dicedum est,uti dicunt. P terea si id quod uritur, ignitur,2 ignis aut CDera aut in mis est,ea qua comburuntur, Dramidem fieri aut haram necesse est. Incidere igitur atque diuidere, sit accidens per rationem figura. ramidem vero nec sario Dramide acere, vel
circo illum vim cal faciendi habete dixit, quia tota sphaera unus est angulus. Quin v . to si ita est, ut aiunt,etia Mathematica corpora calefaciant, cum ipsa quoque angulos& figuras obtineant. Pratereas id. Qui pyramidem vel spha ram ipni attributit, ita ut qui ditate ignis in hisee figuris ponat. teri coguntur id, uod . in ignem conuerti ur, si bauiam, aut pyrami- dem fieri. Quod at surdum est licet enim conced mus piramidi
incidat: tamen quod pyramis pyramides gi-puat, aut sp aera si h ras : perinde est ab se dum . ac si quis dicat. id quo sis secat, aut serra diuid: t. in enses aut cetras decidere.
sthaeram Jhaeras, a metis femiui ErcitHr rot ρ auri pini aut a eisdem. nis. Simile . est, atque si quispiam gladium in tem sum diuersi gene- gladios id quod diuidat, diu dere censeat,aut fer iis, ram in serras. Praeterea ad diuiden iun jῖlum igni si uram redd re, ridictita esse videtur. Ignis enim congregare magis ynesi in unum redi- ere, quam sigregarmidetur. Segregat enim ea quae non eius m generissimi, congregat autem ea,quaeso eodem genere collocantur, o coiretatio quidem, per se est. Fines enim in unum cogere atque unire, ignis ipsius est
472쪽
so IN III. LIB. ARISTO T. DE COELO.
Vtrum omnia clementa rotundam habeant ' Eguram, nec ne.
uibus argumentis neganu. et pars nonis ostenili vi ea , .
E c Ar i V A pars huiusce controuersiae probari potest. in primis testimonio Platonis in Timaeo, ubi de quatuor elementorum figuris differens atri buit ignitet raedron : aeri octaedron : aquae icosaedron: terrae Hexaedron,quae figurae , rotunda, seu sphaerica omnino diuersae hu fi Eum es, sunt,ut costat ex iis,quae docet Euclides lib. .i . 11. Sc i6. Item corporibus,quae in Orbem volvuntur conuenit sigura circularis, ueri docente Aristotele lib. I. huius Operis cap. 2. text. I.& lib. 2. c. . a bi .
473쪽
regatio vero,per accidens congregans enim L l, ram limitare, nisi con
figurae aut e nihil eontrariu esse potest. Igitur calidum, ac proin-- de ignis, nullam ob L. figuram oportet. Nihil autem contrarium est net yropriam delini g r . at apropter 2 omnes omittunt hoc, ct ta- tam lue Durant
quod est sub eodem genere id, quod alienum est,
excipit. Luare aut virumi ampotius ad congre- Text. 7s. gandum, sturam igni reddere oportebat. i I ι- per cum calidum rigidum' potentia iit contra
ria, reddere figido figuram aliquam impossibila
est , propterea quod reddere quidem contrariam men aut omnia si ris, aut nihil de inire oporte Text autem de potentia i tu dicere nati, sibi ipsis contraria dicunt. Frigidiim enim id inquiunt esse,quod magnarum partium est, propterea quod premit 2 per meatus non transit.
Patre igitur 9 calidum id esse, quod transit: tale autem id Di quod partium subtilium est. Quare sit utparuitate magnitudineis gidum serat, calidumq. non guris. 'Praeterea si lyramides
sim inaequales, magnae non ignis erunt, neque jura erit urendi caussia contrarium. Non di se mre igitur elementa figuris ex iis,quae diximus, ρο- Text.77. tuit. Cum autem propriis imae di feretia corpoli mper affectus sint, est operationes atque potentias cuiusumque enim corporis raturalis opera a se his, potentia r. dicimus primum de his est dicendum,o post horum contemplationem curus ne disseremias ad et in quor que sumam M
Nonntissi. Ostendit Platonicos Platonicos inter se pii incere pugnantia dicere . cum g atta enim de potentia frigidi , calioue disputarent, asseruerunt calidum paruitate & tenuitate partium Vrere , refrigerarct autem magnitudine carundem. Quare non iam
figuris, ut antea, sed magnitudine & exiguitate partium, calidum frigidumque di
text. .& I .de Anima cap. s. tex. 8. Ergo iis,quq motu recto agi tantur, ut elementa, cbnueniet figura recta non amem rotunda. Probatur consecutio , tum quia utrobique videtur aequa ratio:
tum quia figura & motus debent inter se respondere. D E i N D E quod terra non obtineat figuram rotundam mul- re tis modis suadetur. Primum , quia cum Sol incipit iu ho tironte rρ Mi apparere, non secatur a terra in figuram arcus, sed in figula pla- nam, quod non aliunde videtur prouenire,nisi quia ut terra plana est, ita secundum planum secat. Secundo, si terra esset rotunda, sequeretur mare cise altius terra, quam operit, non secus ac aer terra, quam cingit, eleuatior est. At quod mare non sit terra altius iam supra ostendimus. Tertio idem probatur , quia terra admodum est inaequalis,ut ollendum summa, quorum non ulla ab Oriente in Occidentem: quaedam e conuerso fluui nec enim id accideret,nisi aliquς terrae partes ad Occasum, aliae ad Orrum . decliues, ac depressae sorent. Ide inq; demonstrant tum insul; in medio mari: tum montiam iuga, ct vallium cauitates. Cona interirn figura rotunda nihil angulis fractum, nihil eminens, nihil lacunosum patiatur. . .. Lll. 1 ITEM,
474쪽
si IN III. LIB. ARIST. DE COELO.
r. temtra I T E M,quod duo superiora elementa aer & ignis non sint ro-
si tunda, suadetur, quia in iis partibus , quibus sol minus distat,&- π Γ ubi concitatior est coeli motus, ut sub AEquinoctiali videtur plus - aeris in ignem verti: de e contrario , a quibus aongius abest, &ubi tardior est circulo tu vertigo,ut sub polis, plus ignis in aere mcommutari: atque ita prosundior est ignis regio sub AEquinoctiali, quam sub polis: de e conuerso aeris tractus prosundior est sub polis, quam iub AEquinoctiali. Quo patet haec elementa non habere rotundam figuram. Idem quoque de igni priuatim ostenditur. Nam iῆnis, cum ascendit, paulatim acuminatur, & in mucronem desinit, proindeque in nativa sede,ad quam sub ea figura tendit, non rotundam si rinam, sed piramidalem seruabit. Vnde Pythagoras, referente Plutarcho i. de Placitis,c. 12. docuit ignem figuram nucis pineae habere.
I mantem controuersiae partem veram esse.
ICENDUM tamen est, omnia elementa rotundam figuram obtinere. Primum,quia cum totum uniuersum
globosum sit, aequii suit primarias illius partes, id est,
elementa eandem formam suo modo sortiti. Deinde, quia & coelesti corpore,quod circulare est,& circa centrum continentur. Tert id, quia cum natura unitatis ubique aemula aliis etiam rebus magnopere rotunditatem , quae figura maxime una est procurarit,ut animantium membris,prout cuiusque ratio ferebat, arborum truncis, fructibus & lapidibus, eandem quoque elementis attribuere debuit. PRIVATi M autem quod terra sit sphaerica, multis conuincitur argumentis. Primum,quia incolς Orientis surgientia syde. ra prius vident, quam qui ad occasum habitant, illisque prius, quini his dies illucescit,& nox ingruit,hςc autem diuersias non aliunde prouenit, quam ex circuitu terrae aliq aliis detegente, &occultan;e. Si enim terra ellet plana, certe astrum in puncto Orientis constitutum , omnibus aequaliter, ac, simul oriretur. aod item ex deliquiis astrorum conspicuum fit. Nam eadem Solis, aut Lunae fclypsis aliis incipit apparere hora diei, vel noctis secunda,esiis pricina pro locorum interstitiis dc regionum distantia. unde refcri Plinius a. Nat. histo. cap.7 . quo die Alexander Magnus nobili apud Arbelam victoria potitus est,illic Lunc deliquium visum siccanda noctis hora, in Sicilia vero initio noctis: de Solis desectum factu Vipsanio & Fonteo consulibus notatum in Campania hora diei inter septimam & octauam,in Armenia vero inter horam diei decimam dc undecimam. Eoo autem ab Austro in Septentrionem rotunda sit terra
475쪽
C A P. VIII. Q v sis T IO L si
argumento est,quod ad septentrionem habitantibus aliquae apparent stellet,quae ad Austrum incolentibus conspicuae non sunt ut videre se esserunt ij, qui maria nauigant. Item quia ab Austro ad Septentrionem euntibus stellarum Septentrionalium celsitudo colatinue crescit , Australium decrescit, atque illae sensi nacmergunt, hae deferguntur. Oppositum vero experiuntur, qui ad Austrum pergunt,quod nisi in figura pilae accidere no posset.
Runs ut ide ex eo suadetur,quia umbra, quae deliquii tempore in Lunari corpore conspicitur,circularis est.Quare cum allatiroiiciatur a terra inter Lunam & Solem interposita, plane col- igitur terram circularem figuram Obtinere: si quidern , umbra figuram imitatur corporis a quo editur. . PRAETERE A idem confirmat inclinatio,quam terra ad imuhabet,quaq; ad centrum vergit: videlicet ea fit, ut pondera non solum quan id magis descendunt, tanto magis inter se coeant: sed etiam ut suis undique nutibus conglobentur, sic enim centro
viciniora fiunt, quia ex omnibus figuris sola sphaerica undique
centro aequaliter appropinquat. ITEM quod terra non habeat figuram cauam , ostendit Pto- P olim mlemaeus Dict. I .cap. . Nam si caua esset, citius orirentur sydera habitantibus ad occasum, qua versus Ortum, quemadmodum
prius iis qui montium iuga,quis qui acuex loca incolunt, Sol apparet. item quo quis a Septentrione ad Meridiem longi spergeret, eb post sataratam terrae cauitatem plura astra illi ad Arcticum polum sese ostenderent, pluraq; et versus Meridiem absconderentur, quod experientiae repugnat. Hinc patet tange a veritate aberrasse antiquos Philosophos, dum terrae alias figuras dedere. lnt brquos Anaximenes mensae ei speciem tribuit, Lzu- is bicippus tympani, Aoaximander eam lapideae coloennae similem philosopho a fecit, Democritus disco, sed in medio ea iam , Xenophanes ve- GAurate xo ex parte in seriori in infinitani profunditatem radices mi si se credidit. Esss verbaquam similiter globosam ostendunt,e iam supe- Ration , -οriora argumenta,si traducantur a mediterraneis ad insulanos, .la rotu)m
ab iis,qui in continenti iter faciunt ad eos, qui maria traiiciunt. o
Ex his enim alij citius, alij tarditis stellarum ortum; st occasum cernunt, pariq; modo se habent ad caetera, quae de isrrae mole dicebamus. Sed alia quoque magis propria elemento aquae ad id probandum indicia sunt. In prynis illud Plini j lib. a.Nat.histor. Ni , . cap. 63. Eandem figuram & toti aquae,& eius partibus conuenire: partibus autem competere figuram globosam, seu sph cicam, ut multis signis proditur. Namque dependentes ubique guttae paruis globantur orbibus, ct pulueri illatae, frondiumq; lanugini i 'potitae, absoluta rotunditate cernuntur ,&in poculis re- pletis media maxime tument. Hanc rationem amplexus quoque est Ioannes , Sacro Bosco i. cap. suae sphaerae. Sed eam e recentio-
476쪽
1 IN III. LIB. ARISTOT DE COELO.
ribus nonnulli minime approbant: ut Maurolrcus in i .dialogo
rem ira O- suae Cosmographiae , propterea quod alio naturae institiuo ele-mεv Ο ment una totum,alio gutta rotundam figuram assectare videatur:
nempe illud, quo seruet aequilibrium aequaliter ad centrum ver- iis, isti, gens,haec quia inimicam sibi siccitatem sormidans , in se coit, &bum L Iin- agglobatur. Non est tamen cur praedictam rationem explodant, ictum sup licet enim ob priorem causam, quam afferunt, globosa sit aqua, id tamen non impedit,quo minus etiam ob posteriotem,candem figuram amet. Praesertam cum inclinatio illa ad rotunditatem conseruandi sui gratia, ab ipsa specifica forma clementi oriatiir,
quae proinde non minus totam aquam , quam eius particulas conseqra debet. S E c v N D o, quod aqua sit sphaerica ex eo concluditur, quia alioqui oporteret cam habere partes aliquas a centro Iem Otiores, atque adeo non deflueret semper ad humiliora loca, quod &. eius naturae,& cxperientiae aduersatur. Vnde etiam intelliges aquam perfectiori modo in globum coitile, quam tςrram, propterea quod terrae partes ob siccitatem non dilabuntur ad sub- iectas valics,sed mutua cohaesone aliae aliis eminent. Pulemaus. TER Tio, idem confirmat Ptolemaeus I. Almagesti , c. . quia iis, qui ex alto ad terram nauigant, prius sese ostendunt montium summitates & praealta turrium cacumina, ac quo terrae vicini rei sunt , eo apertius quae in continenti iacent, sese illis in aspectum dant,perinde ac si ex aqua surgerent. Quod non nisi aquae tumori asserisendum videtur. Verlim hoc experimentum etiam in mediocribus fluuiis bseruata consueuit, quos tamen constat non ita esse in figuram rotundam conglobatos,ut id propter corum devexitatem in tam breui spatio contingat. . . o D vero ad caetera elementa ignem & aerem attinet,constat in primis ignem ex parte convexa rotundum esse, sicuti concauum Lunae cui proxime cohaeret. Ex parte autem in seriori, seu concaua existimatur isnis, ut ait Fernelius lib. i. su et Cosmotheoriae non sphaericam, sed oualem obtinere figuram, ob eam videlicet rationem, quam superius attigistius,quia ad qquatorem maior ignis copia procreatur, scuti & maior aeris iuxta polos. Ex quo etiam patet, quid de aeris figura ex parte connexa sentiendum sit, cum convexa inserioris corporis, & concaua superioris sibi mutuo respondeant. Similiter etiam constat aerem ex petite inferiori circularem habere figuram , cum hanc obtineant duo inferiora elementa , aqua & te a. Itaque habent elementa omnia, aliquasex parte, globosarn speciem, non vero persecte ac uorundam simpliciter. Nec audiendi sunt nonnulli, quos resert Aliacensis ye ' quaest. 1. in tractatu de sphera, aientes ignem ex parte concaua e
si ' se sphaeri eum, sicuti ex parte convexa, propterea quod licet sub
AEquatore multum aeris in ignem conuertatur,ea tamen iactura
477쪽
superficies contiguas in globi figuram perpetub consorinentur. Non,inquam,placet haec sententia,quia non apparet, qua vi acta polis versus AEquatorem impellatur.
Diluuntur primi articuli argumenta.
VNc ad prim particuli argumenta respondeamus. Ad primum eorum, quae mitio pro poma sunt, dicendum est, Platonem eiusque sectatores , ut erant Mathematicis hieroglyphicis assueti eiusmodi figuras elementis attribui ite,non quod ea circularia ei Ienegarent,quibus Plato in Timaeo globosam figuram dederat; sed ad aliud quid lignificandum. Itaque accommodasse igni tetrae- idron, seu pyramidem , propter acumen, mucronemve flammae ascendentis. Octaedron acti,quia sicut ochaedron, proxime acce- Fitura quo dit ad pyramidem ; scaer igni & leuitate & qualitatum conue- Ptatomo e mcntia vicinus, cognatusque est. Icosaedron, aquae; quod haec figura mobilitate consimilis sit aquae. Exaedron, sue cubum terrae, propter stabilitatem; cubo enim nullum corpus inter regularia ad motum ineptius inuenitur.Lege hac de re Alcinoum in libro de doctrina Platonis capit. I 3 .Bellarionem libro primo contra Calumn. Plat. capite 6. Maurolicum in primo dialogo suae
A D lecundum,neganda est consecutio, & ad eius confirmationcm dicendum, motum rectum non conuenire corpori naturalem suum ista tum obtinenti , sed ad eum properanti si tamen motus naturalis sit in propriam vero figuram dari corpori secundum eius naturalem statum. Quo fit, ut clementis non sit ascribenda figura, pro eorum motu,quasi illa sit ei, propria) quomo- odo multae earum rationes, quibus Aristoteles Platonicas elementorum figuras cap. superiori impugnabat, intelligi possunt; licet earum pleraeque tantummodo probabiles sint sed pro si tu, quem in nativa sede vendicant:corpori vero coelesti eadem figura & ad motum,& ad naturalem statum accommoda est, quia neque aliunde ad propriam sedem tendit, neque ad naturalem
statum recuperandum mouetur. AD ptimum eorum,quae probate nitebantur non esse globo- sol orie. sam tςrram, dicendum est Solem orientem intersecari a terra circulariter, de si id nos mi uini e percipiamus, aliterque aspcctus iudicet. Nam cum terra aestimatione sensus multo maior appa- Arureat, quam Sol,videtur ii Sole oriente exigua duntaxat terrae par- reat. ticula intercipi , quae ob amplissimam terrae molem recta appa ret; quemadmodum & in ea serrae , marisque portione, quam e montium iugis contuemur,quia comparatione totius terrae , dc. 'aquae
478쪽
16 IN III. LIB. ARISTOT DE COELO.
aquae nihil momenti obtinet, nullum sexum , aut curuaturam deprehendimus; sed totam illam faciem planam iudicamus: videlicet quanto periplieria maior est, tanto minus in eius partibus rotunditas apparet. Ad secundum neganda est consecutio : essiciunt enim terra,& aqua Vnum globum ,&si terram aqua non ambiat,ut supra ostendimus. Dis sis , PRO explicatione tertij aduertendum est id, quod alibi mo atri eis ti 'nuimus,& Auen-roes secundo huius operis, alij que compluresse ricum. annotarunt,nempe bifariam aliquid dici sphaericum: uno modo id, quod globosam speciem Mathematica absolutione undiqbupersectam obtinet: i cuius nimirum centro omnes lineae ductae ad circumferentiam ςquales sunt. Altero id, quod & si rotu dum. st,non tamen ad exactam illam rotunditatem peruenit, eo quod partes alias eminentiores,alias depressiores sortiatur: sic tamen ut ii lae ad totum globum comparatae parum habeant momenti. Cum igitur terram globosam pronuntiamus,hoc secundo duntaxat modo rotunditatem accipimus. Nam priorem illam rotunditatem, montium altitudo,& deuexatas vallium impediunt: posteriorem verb minime. Vnde&in Lunς deliquio umbra, quam ob a ρ ο- terra iacit, rotunda conspicitur,nihil umbret rotunditatem impe iecta a terra diente partium terrς in qualitate. Ex quo patet solutio argu- G menti uantum enim probat terram non esse ad normam globi θη ρ rotundam,quod non inficiamur. 1 D vero, quod aquς rotunditatem oppugnabat, facile soluet, qui dixerit aquam sensuum iudicio videri planam, quia iii parte exigua amplissimi circuli non deprehenditur curvitas : ac tanto minus,quanto circulus maior est Id autem, quod ἡ terra &ruari aspicimus , comparatione totius terret & malis, tantillum quidpiam existit, ut supra diximus. Denique ad primum dc secundum, qui probare contende bant, duo superiora elementa non esse circularia,quid respondendum si ex di-
479쪽
Is PUTATIONEM de quatuor vulgatis . mundi elementis superius inititutam , se ad huiusce disciplinae assolutionem omnino necessariam persequitur hoc in libro Aristoteles. quemadmodum initio primi libri exilroprietate motus circularis docuit curtum esse, ei que na iuram ct asseritiones os nit,ita nun Vn elementorum cognitionem ex iusserenitas motus rem deducit. Etenim cum natura, ut ex fecundo. ρ sicae Auscultationis patet , nihil aliud sit, quam principium motus es quietis eius,in quo inest,nusta methodus in p si carum
rerum contemplatione naturali Philosopho conuenientiores po- tes, quam ea, qua cui que naturalis corporas vim ex eo motu, qui ei naturae lege accommodatus cs, inueitigat. Porro quia vaturalis motus, quo usum se deorsum stur, no conuenit e mentis,n qua leuia o grauia sunt ine interuentu leuitatis orgrauitatis, iccirco de leui ci graui ex professo se accurate hoc in hirsagit An soteles. primum declarat quid implicitergraue,quid
leue dicatur, quae sint ilia,quae aliorum comparatione nuncgrauia,nunc leuia appe antur.Tum veterum opiniones degrauitate is leuitate ad examen vocat.Postea causo di quirit, curalia semperis superum locum tendant, alia in inferum. Δuarto discrimensatuit inter duo extinema elementa terram atque ignem: er duo media aquam se aerem. Tandem alia quaedam adeorum motum ectantia absoluit. Con.Com. lib.de Coelo. Mmm
480쪽
CAPITIS L Explanatis. Dd ' o Dia autem. Cum elementa coit aerari possint tum quatenus agedi & patiendi sim sabent, &
ne milia corpora Iiuntur, tum prout in loca superioia, aut in-ntiora leuitatis , aut
x uitatis impulsu te-unt: posteriorem hae' contemplationem sibi hoe in libro Aristoteles proponit, & quam sit Naturalis Philosophi propria, declarat, Phet ea dis cum pitysica disceptacetiario ei tio circa motum praeca motum. cipue vertetur. & corpora grauia leuiaque nuncupentur ea , quibus mouendi actiones insitiat, tametsi liuiuianio si actiones propriis nominibus careat, nisi quis appellet eo ἄτην, quod tamen inclinatione seu propε-sione rubii corporum,
paue &.leue bifariaici. Aliud enim simplici:et tale est, aliud
Veteru Phi- coparate. Deindevete- lo 'horum res reprehendit, quod reprehens: o. grauis & leuis signin-catione unam attige