Ad Carolum Emmanuelem Ferdinandum subalpinae Galliae principem Cortex peruvianusGiovanni Bernardo Vigo

41쪽

Amulet

x CORTEX PER UVIAN Us Pulegiumve potens, atque aegri appendere collo, Vel digito induci, quam teXit aranea, telam, Pelliculamque ovi, rupto quae tegmini adhaeret, Vulgaresque preces iterari, carmina inepta. Tam facile his morbis spondet solamina Vulgus. Nec si nulla dies vacet aestu, algoreque diro,

In tertianis . a .

duplieibu, adhi-A Cedantque novi pauco post tempore Iemper,

bendus.

Inque vicem alterius vis cedat, seque remittat, Saeviat alterius, modo sint discrimina certa Accessus inter, penitusque deinde leveris, Convenient Peruana minus tibi pharmaca; nec si Alternos inter vacuum intercesserit aestus Aut biduum, aut triduum , febris unde est nomine dicta qu ista di Praecipuo , aut majus spatium cnam quartaque fertur, ' P Sextaque lux etiam prius alto a gurgite quondam Afferri terris, quam, quem semel arida febris Corripuit, tenuitque urgenS, mOX impete eodem Incessat rursus, tremefactaque membra pererret . Ante tamen justum, quam bellum moveris liostias V. renoer. de morbis popularibus Iib. I sech. 3 , ubi, praeter ertianam . & quartanam sebrem, quintanas etiam . & septimanas , Si

nonanas mominat πεμπανσι, ἐβδαμααι, εὐα-ιοι: harum autem Omnium pessimam esse quintanam docet his verbist o δέ γε περεπταυ πώναυν κάκι es.

Huc refer, quod Sc Plinius , & Valerius maximus affirmant de Antipatra Poeta, quem narrant, eodem die, quo natus est, semper febri laborasse. quoad viait, eaque tandem mundium fuisse.

42쪽

Ter quinas referat μ' tibi luces Phoebus ab undis, Vel saltem quartae succedat septimae nec te Forti animo pigeat jussis durare diebus. Proderit ista mora auxilii, labefactaque tandem Vis morbi, & radix serpens per viscera cedet, Tutius & poterit praesens medicina adhiberi.

Sic postquam per prata diu sine lege, modoque,

Aequore vel jusso capite arduus, aureque utraque Subrecta, aut nullis sonipes ruit acer habenis,

Aut subito immissis, & jam de corpore toto Plurimus it sudor, spumae ore, & naribus ardens, Atque humeris fumus, facilis ad jussa, volensque Flectitur, & paret, quos respuit ante, lupatis. Scilicet ipsa suas tandem minuitque, teritque

Effervens febris correpto in corpore Vires:

Quique prius succus '', fons unde, & origo tumultus,

Non semper adhib. subito. Quid utilItatis

ea dilatione.

26 Curandum est ante omnia, ne praemature nimis hic Cortex ingeratur. ante scilicet, quam morbus suo se marte aliquantisper protriverit. Syri am. Utrum vero semper , nec ne; & qua potissimum tempestate servanda sit haee regula , disce a medicis. x Haee caussa febrilis nobis incognita , ubicumque delitescat, &quantacumqne sit, non erit, saltem ut plurimum, molis , aut quantitatis insignis r imino, sepositis jam, atque exsibilatis humoribus imaginariis antiquorum. fas est credere cum doctissimo Borella, quod sit sue s. vel humor quidam molis saepius exiguae , quem fortasse cochlear unum caperet, per intervalla sanguini affusus, illumque in motum labrilem concitare aptus. Totti lib. 1 cap. 3. d

43쪽

,6 CORTEX PER UVIAN Us Vitali affusus latici magno impete motum Continuit miscens se se, cunctosque per artus Frigoris horrorem excivit, mox denique victus Iam celeri sertur, rapidoque per omnia gressu,

Qua fluit , ac res est dictu mirabilet sanguis;

Alteriturque ipso, quo fervet, es aestuat actus In gyrum, motu, dum Venas, arctaque cuncta . Ostia pervadit, frustraque resistit eundo. Hinc & colluitur tandem, egeriturque movendo Excretum quod obest, virusque est nomine dictum a

Quodque est affrictu jam purum, ipsique liquori

Vivifico simile, huic mistum remeatque, meatque Per tubulos omnes, membrisque alimenta ministrat. Praeterea & reliquos. quorum ingens copia, praVOS Corporis humores , si quos aut viscera caeca Includunt, aut cetera habent penetralia, quique Et vires morbis, & praebent pabula, solvit , Attenuatque idem febris aestus, sanguine crata Excernens, subigitque suo serVore per artus Effusos sensim tenues vanescere in auras, Laxatosque sequi salso sudore meatus. At, si saeva statim indomitas denuntiet iras.

22I I , Certa licet se se post intervalla remittat,

44쪽

Perniciemque furens pariter, clademque minetur, Dum requiem spondet, quae urit praecordia , Pestis , Ne sero ali l male cautus opem tibi abunde paratam Munere, divino, langoque ex tempore notam

Exp ce. Obstandum est subito, frangendaque diri ,

Dum facilis vinci, metuenda potentia morbi. . Heu quot ea absumsit, fatoque extinxit acerbo , Quod nimium sero Panamae devectus ab oris Succurrit Cortex, vel quod non optimus ollis, Paeoniaque manu Iectus datae pocula Crebra Infecit mistus, speque aegros lusit inani Nun dubiis autem vim diram , instansque periclum Noscere fas signis. Vomitus nimis acer, & una P c ,u, noti.

Se solvens alvus lingua arida , scabraque rauca M' μ' ' 'Vox, aut stridenti similis cava lumina; tristes Singultus; stomachi gravis angor; fronsque mUescem Sudote exiguo; sitis ardor, & haud sibi constans . Sermo . dolor capitis; sopor altus; frigida pellis; Nulla mora , ac requies fessi artus pectus anhelum; Ceteraque, haud nostro quae fas attingere versu, Quaeque silere jubent alto de vertice Musae,

Indicio fuerint di nec fallent cuncta moVentem Secum animo , trepidumque aegrum relevare parantem. o felix operum, fortunatusque laborum, Quin tot tamque graVes terraque, mariquo tulisti, Disiti sed by Coosla

45쪽

α8 CORTEX PER UVIANUS Νate Diis Heros vada caeca, alioque sub axe Bacchantes undas, syrtesque, ignotaque saxa Ausus tentare, & nova regna inquirere primus; Semper honos , nomenque tuum , dum se induat arbos Floribus, ac soliis, maneant, dum sidera caelo,

Quum nox appetiit, niteantque, errentque sereno. Parta tuis etenim certa est ingentibus ausis

Spes hominum generi, tractusque , aditusque reclusus, Surgit ubi his monstris pellendis utile lignum, Exuviisque potens revocare a limine lethi; Quodque orbe in noto sollers industria frustra

Quaereret auxilium, ignota eX regione petitum, Sussectumque fuit divino munere tandem.

Ne renuant ergo ali l miseri in discrimine tanto Languentes aegri Libro medicata potenti Poeula jussa statim haurire et hinc sibi namque petenda, Non aliunde salus: hoc stat medicamiue in uno Spes omnis, si vera ferunt, quos Delius artes Ipse suas docuit, Viresque, usumque medendi.

xy christophorus colambus Ligur , nauticae artis consultissimus. Criginem duxese sertur a columborum Gente , Ob generis antiis quitatem spectatissima in Montisserrati castro vulgo cieari. Natus essautem an. 244a, & an. 492 novum orbem, paullo post ab Americo

Vespuceio Americam dictum. felicimine audaa. & in proposito firini D mus detexit. V. ejus vitam a Ferianando columbo ipsius filio scriptam.

46쪽

Hoc compescendum, morbi quod semen in ipsis Visceribus clausum furit, exitiabile virus Fermentum dixere patres , quodque, impete facto,

Frigoris horrorem nunc membris, nunc ciet aestum , Vimque suam exercet certo post tempore hacchans In caput, in nerVos, in Venas, Corpus in omne, Ossaque pertentat, mentemque irrumpit in ipsam. .

Ni fraenes magis usque ferox, & viribus ingens Quippe suis latebris, velut hostis victor ab arce, λErumpat, trepidosque ciens, saevosque tumultus

Exitium tandem ferat aegro, ac funus acerbum.

Verum, ubi crudeli superata denique morbi Vi, superis grates, superi que hominumque Parenti Iam solves merito, & tibi pallor fugerit ore , Ne subito in i magni oblitus, dirique pericli ε'Abjicias, quae cura tibi impendenda salutis. Namque, ut non raro, Castris qui pulsus, & armis Exutus fugit, tutum si forte , nec hosti

Suspectum effugium trepidans in montibus altis Sit nactus, redit inde ferox, animoque recepto Victori extorquet sua jam sibi rapta tropaea, Attonitumque metu exturbat, spoliatve jacentem ι

3o Si labris quievit, diu meminisse ejus diei convenit, eoque vuinre frigus. calarem, cruditatem, lassitudinem r/lacile enim revertitur, nisi a sano quoque aliquandiu Iimetur. GUM lib. I cap. 16. - .

47쪽

oo CORTEX PER UVIAΝUs. Sic domitus tandem, quem tertiae, quartave nupeτLA ' - VI Lux accendebat, se,is aestus saepe resaevit, P ' Robore collecto, atque iterat suae Praelia prima. 'Ergo animo curas in primis pellere edacesu.;a ....is. Festina nihil his gravius, medica arte magistra ,

Ossicit ; dc quidquid placidos abrumpere somnos

Sollicitans possit, rapidis trade illico ventis. Nec minus a mensa, ratio quae damnat & usus, omnia sit studium prohibere, ac vivere parVo. Parce memor dapibus ς si quas Vci denique. crudas. Viribus ipse suis demittat serre recusans Infirmus stomachus , vel si velut esca sub ipsis . Accedant venis igni , veteresque tumultus

Forte .queant tandem, & Veterra renovare timores- .

Nec misius ae dubiis , quae sint eumque arte paratae, Abstineas, si cara salus. inruisse juvabit HVel vanae interdum, ne Vera pericula laedant Aeris hinc caveo ut nota maneque summo, Et quum jam currum parat aequore tingere Phoebus. Frigidus insinuat tunc se se in membra, suoque Heu saepe incuria nova in ipsis praelia miscet Praeterea & caelum, sub quo tua temporiu ducis,

48쪽

Spectandum est animo. Procul o l si garrula ranae Turba suam recinant, quam longa est, nocte querelam Stagnis exstantes, quae late plurima, & ulva Obsita livescant, nebulasque, gravemque mephitim

Exhalent, mora nulla, fuge, ac te subtrahe fato. ΝOn ne vides, quae forma viris, ubi ducitur istis Incumbens arvis, pratisque humentibus aer Qui notat ora color ; qui pallor cor re toto sQui tumor, ac tGrpor, Praesertim ubi praeterit aesta Arescuntque uiuae medio fervore paludes Ne me, ne tali sub caelo condere soles Hortetur quisquam. vel amici, opibusque potentis Hospitis invitent luxu decorata superbo Alta domus, nitidique horti, campique patentes. Tesqua mihi potius, quaeque haud cum foenore seme Commissum reddat rastris exercita tellus, Vel iuga clivorum placeant, vallesve reductae. Nec minus interdum, licet haud indicia morbus

Dei Certa, atque vices servet medica arte notandas , Proderit externo medicina e littore nissa. At varias omnes opus est Cognoscere formas.

Quas solet, ut Proteus mutato corpore, febris Induere, ut fallat medicosque, aegrosque, suumque

Visceribus fundat non expugnata Venenum.

Ergo age: si, quae te primum tentavit , & aniat

49쪽

31 CORTEX PER UVIANU sitis .es ih ἡ Morbida Vis certo post tempore desit , atque z.T, ' ' Defervens penitus, minimo licet intervallo, Excessit calor, & penetrans ossa omnia frigus,

Ne dubita quamvis tibi post noctuque diuque

Nulla quies detur, quamvis superaddita caussa Multa novi morbi, adgrediens stomachumve, caputVe, Aut latera, aut renes, det signa salubribus uti

Arboris externae exuviis, bellumque movere. Prima mali labes tunc scilicet ante medenti

Spectanda est animo; dein quos ciet ipsa tumultus rΗique, illa edomita, Vel cedent sponte, vel aptis Acti armis saltem mitescere denique discent. Quid vero sit opus Libro immiscere salubri,

Qui se cumque novus, febri bacchante, per artus Insinuet morbus, pectusque, & Viscera tentet, Ut dum praecipui Vis saeva, atque acre venenum.

32 Febres intermittentes, & quaecumque ab initio tales fuere. necdum omnino a sua natura desciverunt, sunt verum objectum acti nis Cortieis Peruvia Torti lib. I cap. 2.33 Quum saepe febris intermittentis genius sit Proteisormis . . di haud raro plerosque alios mor5os, eosque acutissimos simulare soleat. Iicet Cortex Peluvianus sit primum, & sere unieum remedium, ad quod velut ad sacram anchoram confugiendum si, tamen atrocia symptomata, qui inhus labiis stipatur, vel etiam laepe absconditur, & opprimitur, quaedam alia remedia propria eum Cortice Peruviano consocianda indicant; qualia sunt cephalica, narcotica, stomachica &c. Geos. ut sup.

50쪽

CARMEN

Impetitur, telo comes oppugnetur eodem Anue prius praestet salientem incidere venam, 'Auxiliisve aliis diri vi occurrere fati, Inclyta multorum ingenii monumenta docebunt. Nec si, vix primo desemescente calore,

Muem hedris crudele furens succendit In ImIs asiasque multM.

Visceribus subito novus ingruat, atque per Ossa Effundat se se, vixque intervalla notentur, Tam celebri a Libro optatum, praesensque levamen. Desperae nec si vel lenta, vel algida dicta Te vis incessat; nec si lethargica ; quamque Cardiacam appellant; quaeque est a bile vocata, Et cui cognomen vulgo est mala ab indole factum: Seu latera invadens dolor acer torqueat, & jam Te quatiat tussis, quodque ejicis Ore rubescat Ia pla idem. Sanguine suffuso; modo saeva subinde remittat Se febris, atque Vices dolor una servet easdem. Lurida quin etiam si cui Gangraena. VoraXQue

Sanguine defectos puro, vel trigore tostos, Aut alia, quam non tempus nunc dicere caussa, Tabe sua vitiat, Vel jam depascitur artus, Hinc petet haud frustra auxilium, lethumque minanti